1

รายงานความกาวหนาโครงการวจย

เรอง การกลบมาของเสนทางสายไหมในศตวรรษท 21

(The New Silk Road) : ยทธศาสตรเสนทางสายไหมใหมของยโรป

โดย อ.ศวพล ละอองสกล

อาจารยประจาภาควชารฐศาสตร วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

วนจนทรท 15 มถนายน 2558เวลา 14.00 – 18.00 น. ณ อาคารพรอมพนธ 1 ลาดพราว กรงเทพฯ

1. ตะวนตกเคลอนเขาสคอเคซสและเอเชยกลางหลงสภาพโซเวยตลมสลาย

หลงจากสหภาพโซเวยตลมสลาย ตะวนตกคอสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปกเคลอนเขาส

คอเคซสและเอเชยกลาง เพอแผอทธพลเขาแทนทสหภาพโซเวยตและทาใหดนแดนทเคยอยใตอทธ

สหภาพโซเวยตนหนมาทางตะวนตกมากขน สหรฐอเมรกา โดยเฉพาะอยางยงในชวงรฐบาลบล

คลนตน ไดใหความสาคญมากกบภมภาคอเคซส ตะวนตกประสบความสาเรจไมนอยในการทาให

ภมภาคคอเคซสและเอเชยกลางมาอยกบตะวนตก สหรฐนนเขาไปชวยแกไขความขดแยงระหวาง

อารเมเนยกบอาเซอรไบจาน สหรฐอเมรกา อาเซอรไบจานและตรกรวมกนผลกดนโครงการทอสง

น ามนบาก-ทบลซ-เซฮาน และทอสงกาซบาก-ทบลซ-เออรซรม สาเรจ ในขณะทสหภาพยโรปกทา

นโยบาย “เพอนบานดานตะวนออก” และทา “หนสวนตะวนออก”(Eastern Partnership) เพอรวมมอ

ทางเศรษฐกจ การคา การทองเทยวกบอาเซอรไบจาน จอรเจย เบลารส มอลโดวาและยเครน เพอรกเขาส

คอเคซสและเอเชยกลาง เชนกน อยางไรกตาม ในชวงไมกปมาน การรกเขาสคอเคซสและเอเชยกลาง

ของตะวนตกไดหยดชะงกลง การหนไปใหความสาคญตอตะวนออกกลางของสหรฐ และความตกตา

ทางเศรษฐกจของยโรป บวกกบการรกรานจอรเจยของรสเซย ทาใหตะวนตก นาจะเปนสาเหตสาคญ

2. การกลบมาใหมของตะวนตก

เดมนนยทธศาสตรของสหภาพยโรปตอคอเคซสและเอเชยกลางจะเนนเรอง Soft Power เปน

หลก คอ เนนเรอง สทธมนษยชน การคา การศกษา สงแวดลอม หลกนตรฐ เปนตน แตตอนน

ยทธศาสตรของสหภาพยโรป เนนทดานความมนคงมากขน

ขณะน สหภาพยโรป รวมทงสหรฐกาลงกลบมาใหความสาคญกบคอเคซสและเอเชยกลางอก

ครง ดวยเหตผลทางยทธศาสตรระหวางประทศ ความมนคงและเศรษฐกจ ในทนจะกลาวแตเฉพาะ

2

สหภาพยโรปเปนหลก ภมภาคทสหภาพยโรปใหความสาคญเปนพเศษคอ บรเวณคอเคซสใต (South

Caucasus)

2.1 ความสาคญของคอเคซสใต

คอเคซสใต ประกอบดวย จอรเจย อารเมเนยและอาเซอรไบจาน แมจะมขนาดเลก

ประชากรราว 16 ลานคน แตคอเคซสใตมความสาคญ ดงน

• ทตงทางภมศาสตร เปน intersection ระหวางสามมหาอานาจของยเรเชย คอ รสเซย อหราน

และตรก

• คอเคซสใต เปน crossing point ทงตะวนออก-ตะวนตก เหนอ-ใต เปน corridor ทางการคา

และการคมนาคมขนสง ตงแตอดต คอเคซสเปนทงจดเชอมและกนชน ระหวางทะเลดากบ

ทะเลแคสเปยน ยโรปกบเอเชยกลาง ไปถงจน อนเดย ยโรปเหนอ รสเซยและตะวนออก

กลาง เปน bottleneck ของ east-west corridor ทเชอมยโรป เอเชย เปนเหมอนคลองสเอซ

คลองปานามา ชองแคบฮอรมซ และเหมอนชองแคบมะละกา แตเปน Land Suez มากกวา

• ในสถานการณปจจบน คอเคซสใตจะยงมความสาคญตอตะวนตกมากขนไปอก อน

เนองมาจาก การแผอทธพลของรสเซย การเกดขนของขบวนการรบอสลามในตะวนออก

กลาง การแผอทธพลเขาสตะวนออกลางจากซเรยสเยเมนของอหราน และการเปลยนแปลง

ทางการเมองในตรกทฝายนยมอสลามทตอตานตะวนตกกาลงมอานาจมากขนเรอยๆ

ดงนน ตะวนตก จะหนกลบมาใหความสาคญกบทงคอเคซสใตและเอเชยกลางอกครง ดวย

เหตผลทางยทธศาสตรทสาคญสามประการ คอ

• ตองการใชคอเคซสใตและเอเชยกลาง เปน pressure point ยนนโยบายขยายแบบกาวราวของ

รสเซย

• คอเคซสและเอเชยกลางเปนดนแดนอสลามแบบ secular ตะวนตกอาจจะใชสองดนแดนน เปน

bulwark กนอทธพลของกระแสอสลามหวรนแรง กลาวตรงๆกคอ ยโรปและอเมรกาจะใชคอเค

ซสกบเอเชยกลางสกดการขยายตวของทงรสเซยและขบวนการรฐอสลาม

• ยโรปตองการใชคอเคซส เชอมเขาสเอเชยกลาง จน และอนเดย เพอสรางเชอมคาระหวาง

ยโรป-เอเชย ซงเปนเสนทางการคาทางบก ทการขนสงถกกวาและเรวกวาทางทะเล

3. ระเบยงการคมนาคม-ขนสง ยโรป-คอเคซส-เอเชย (Transport Corridor Europe-Caucasus-Asia-

TRACECA)

3

ตอไปนจะเรยก TRACECA TRACECA คอ ยทธศาสตรทสาคญทสดของสหภาพยโรปในการ

เชอมยโรป คอเคซส เอเชยกลาง และจน หรอ อาจจะพดไดวา TRACECA นแหละคอ ยทธศาสตร

เสนทางสายไหมใหมของยโรป TRACECA นนมสถานะเปน Intergovernmental Commission ม

ประเทศสมาชก 14 ประเทศ คอ อารเมเนย อาเซอรไบจาน บลแกเรย จอรเจย อหราน คาซกสถาน ครกซ

สถาน มอลโดวา โรมาเนย ทาจกสถาน เตรกเมนสถาน ตรก ยเครนและอซเบกสถาน TRACECA เรมมา

ตงแตป 1993 หลงสหภาพโซเวยตลมสลายไมกป

TRACECA ตองการเชอมยโรปกบเอเชย (ผานการบน ทางรถไฟ ทาเรอ ถนน) จะเรมจากยโรป

ตะวนออก ทโรมาเนย บลแกเรย ยเครน บวกกบตรก ผานทะเลดาเขาสทาเรอใน Porti ของจอรเจย มา

เชอมเครอขายการคมนาคมขนสงของคอเคซสใตและเสนทางบกจากตรก จากนนจากทาเรอของ

อาเซอรไบจาน กเชอมกบเครอขายรถไฟของเอเชยกลาง ไปถงจน และอฟกานสถาน

ตามยทธศาสตรน ยโรปมแผนจะทาอะไรบาง? ในป 2012 มการเสนอโครงการสาคญตางๆ

เปน priority project เชน โครงการสรางศนยโลจสตกสทเยเรวานของอารเมเนย สรางใกลๆกบ

สนามบน Zvartnots International Airport เรมเมอป 2012 จะแลวเสรจในปน คอ ป 2015

โครงการปรบปรงทางรถไฟในอาเซอรไบจาน จากบาก-อลยต-เบยก-เคสก บลแกเรยกาลงทา

โครงการพฒนาเมอง Varna เมองทาชายฝงทะเลดาใหเปนศนยกลางโลจสตกเชอมคาบสมทรบอลขาน

และยโรปตะวนออกเฉยงใตกบเอเชยกลางและจน

โครงการทา container block train เชอมทาเรอบากของอาเซอรไบจาน (ทะเลแคสเปยน)กบ

ทาเรอ Porti ของจอรเจย (ทะเลดา) โครงการปรบปรงถนนเชอมเมอง Shymkent ของคาซกสถานกบ

เมอง Tashkent ของอซเบกสถาน โครงการทาถนน bypass เชอมเมอง Slobazia ของโรมาเนยกบเมอง

Chisinau และ ทาเรอ Giurgiulesti ของมอลโดวา ซงเปนเสนทางทเชอมแมน าดานบกบทะเลดา

โครงการพฒนาทาเรอ Ilyichevsky ของยเครน ใหเปน multi-modal complex เชอมไปถงทาเรอ

Klaipeda ของลทวเนยในทะเลบอลตก โครงการนจะเชอมทะเลบอลตก ทะเลดา ทะเลอาซอฟและทะเล

แคสเปยนเขาดวยกน

โครงการทาเสนทางรถไฟจากบากของอาเซอรไบจาน ผานทบลซของจอรเจย มายงเมอง Kars

ของตรก ขณะนกาลงดาเนนการกอสราง จะแลวเสรจในปน แตจะเปดใหบรการอยางสมบรณในป 2016