ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11....

17
50 اں، خ خ بن،�۲۰۱۸ ء ى ب طب�ا ى ى عا� ڈا�و�ن،ا�، ڈ�ر� ى�، شرن��اABSTRACT Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle Halqa-e Arbabee Zauq besides numerous articles on art and literature had solid contribution of five books in Urdu poetry. In his last book Dam-e Subh [2002] he has given much attention to the metaphysical aspects of life. The article identifies metaphysical themes and their treatment by Zia Jaladhari. In this regard embarking on the issue of being, ultimate stuff of realities, space and time, the subject of predestination he has also given ample space to the topic of death and solitary sojourn of man in perspective of different philosophies and code of ethics are discussed in detail. Key Words: Metaphysics, Existence, Ultimate Stuff, Space and Time, Predestination, Death . ء ى ا�ں� ہ� خ ئں�ز ا�ا� آدم�دہا� �ى ان� ڑ بدار�ں� ندو� خ اورا� ت توہو� ا�د� و� ى ا� �۔اس ت ر�ں�ا ا� �ىہ� ب� �ىر�ز�الا�ا�ش�د� اور�ٰ ى ۔اس�ر�را� و� ىدوں� ء ى ش ى �۔) ۱ ( ان�ں� ا� درا�ا� ا�ں� دو� د� ور� ء ى �پ �ں ے� خ ئں�ر�اہ� ب�وہ� ا� �ى �ا ت �ى اور��،�، ش آ�ں�ز ا�ور۔ان�ا� ش ى، ت تر،و� و��، د،� و� ر�ق� اور�د�ر�اہا�ت� ز�ں� ا� تازہ� ا� ۔�ر�ع� ء ى ہ ز�ں�دںاوررا�ں،وا�ا�م�۔ز� ا �ىد�۔و� م� خراز� اور�اء،ار� ا� ء، ا� ء �ازاور ا� نا� و� برے� ر�ز�ص� وہ�ت� ناور� خ ا�ں� ۔ا� ناور خ ا� ر�ر� ت ت ۔و� ا� اور�الا�ن�نو� ۔ز�

Transcript of ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11....

Page 1: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  50 خ

۲۰۱۸��بان، �

ى ��ا�طبب  � � � ى��� ء� �� عاا�ىا�، � ى�ر� ڈ� ،� �ن، ا� �و�ڈا� 

ش ��ا�� �رن � �

ABSTRACT

Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle Halqa-e Arbabee Zauq besides numerous articles on art and literature had solid contribution of five books in Urdu poetry. In his last book Dam-e Subh [2002] he has given much attention to the metaphysical aspects of life. The article identifies metaphysical themes and their treatment by Zia Jaladhari. In this regard embarking on the issue of being, ultimate stuff of realities, space and time, the subject of predestination he has also given ample space to the topic of death and solitary sojourn of man in perspective of different philosophies and code of ethics are discussed in detail. Key Words: Metaphysics, Existence, Ultimate Stuff, Space and Time, Predestination, Death .

زہ � �ں � ا� �� � ى��� ء�خ ئآدم � �ا� � �  �� ا�ں � ز ����

ڑز ان � ��ىا�� � �دہ ا� ان دو�ں � �دار �بخ

 اور ا� تت

ا�۔ اس  ا� ىو�د � ا� � � �وہ و�تر�

 � �ا� � �ال ا�� � � ز�� � � � � ر� � � �ىا �با��ہ � �ى ا�ں � ا � �

ا� � ى��� ء�� � � � ��دوں �  � ىو�را� ر� ۔اس �ى � اور � د� �ش �ش � ى�

 ء��� ور� � �د �  � دو ��ں � ا�ا� درا� ا�ں � ان � ) ۱(� ۔ � �  �ں� �پا ى��� 

زے � خ ئا� ا � �ى � � � � ا�� وہ �با��ہ �ر � ا ���ں � �� �� ، � ، � اور �  �ى � � �ت

ا� �� �شا� � �ا� � �� �ور ۔ ان � �� � ا�ں � ز آ� �

ش ،  � ى� ت

تو�د، � ، � و�ر ، و�

ا � � ا�ں � ز�� ���ت � �� �اہ ا�ر ��د � �� اور �ق � ر� � �  � � ا�ازہ ��ت

 �� �م �ا�ں ، وا�ں اور را�ں � د � � ز�� ہ� � ى��� ء��ع �ر� �� � ۔�

ام � ۔ و�د � �ى ا � ۔ ز�� �از اور  � �� � �� � � ءا� ء،ا�اء ، ار� � � اور �� راز � �خ

ان اور ��ت � وہ �ص �ز � ر� � � �بارے � �� � و �ا� � نا�خ

ان اور  ۔ ا�ں � ا�خ

ا�

 � �ر � �� � ر� � � تت

۔ز�ن و �ن � � �  �ال ا� � � � � اور � ا� � ۔و�

Page 2: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  51 خ

۲۰۱۸��بان، �

�  �Absolute Reality  اورUltimate Stuff �  ��� � ا  ت�ا�ت ا�� اور �

� ۔ � ر �

 � ۔وہ �ال ا�� � � � آ� �  � � �� اور  ى��� ء� � ا� زخ

�  � آ�

ا  � ا� � � ءارد�د ��د ا� � � آ�ز �ا � اور ے�ں اور � ں � � �ل � را� � ؟ �م ��ت

� � �  بت

ا� � � �بشڈا� �۔وہ  � ت�ر و � � � � � ت�� اور �� ت�ىا� �� �

ز �  �� � وا� اور �ف راہ � �ى ا وا� �  �� � وہ �� � � � �� � �ر � ۔ اس � �ہ

ز�� اور ز ر� ۔� � ت� ز�ہ ان � ك�ىخ

 وہ ا� ا� ب �  � ��ش � �� � �� � � ء�ح �ب

ت ۔ا�ں � � � �� �� � ��د و ا�ب � �� �� � ت� ) Existentialism( بى

ى ��ا�طبب  ا� �م ��ں � � � � اور ا� � � �� اور � رو� � �� � ہو� ى ع ى  اا�ى

� �ب �۔ �ب � � � ،� � � � �ا� � ��

��ر: و�دان � ى��� ء�

خ� ۔�� اور  � �در � � � �� �م ��دات ، ��ت اور �د ا�

۔� � � � ۔ � � �ر � �� � � � ى��� ء��ت � �ا� � �

ى � � ا�طبب  � ا�� ى��� ء�’’ ى ع ى ڑز اور �ف � ااتى ت روا ى�ب  � �را ا� دہ � بى

�  �۔ ا�� ى �ف و ا� �  ں،� ں�رت � ر� �� � ء� �� �� � ااتى

د � ت�ىاا�ر و � د�ب ت و�د ا�ر � �� �ى ز �� � � � بىئ � ۔وہ ا�� � ��

ز� و� د � ز� � ورا �  � � �ا�س � � اس � وا�ں � �ب آ�ہ � � �ب

)۲ ( ‘‘� ى�ر � اور و�د � و�د �

 � ا�ں  � � ا� �ں � دو�ں � � �� � اور  � �ك � � � �ىاو�د  �۔�

 �  �� �ىا� ۔� اول � � � ��ت � ۔اس � � � ،���ع � �� � �۱۹۸۷ � �ب

 � دو�ے � � �ىا�� � � �ى ا ا� ب  � وہ � ڑ � � �ىا� � � ،�ب ر� � اور  � � �� � � �ب

د � � � � � ے�خ خ  �� ر� � وا� �� ا � � � � �� ا� ت

شزدا� � � �� � �ہ �ب

ز � � اور �ت � ر� � اس � � ا� � � � � � �ر� � �ہش �ا � :  � اور � و� � ۔ �

�ك �  ازل � ا� � وہ

Page 3: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  52 خ

۲۰۱۸��بان، �

� �  � ا�ف � �ت

� �ل �  ، � وآ�ب و �م � �� ا� و ز� �

دت � �ہ � �ح � � اس � ا� �ش �  �ب

ا� ا� زش � �خخ

 � � � � �� ا� ہ�ش و�

)۳( � � � و� �� اس � ل�ورا� � ا�

 د ت� ��ت ا� �� ا ،� � ر�خ ا �ار�ت ا � ۔ ا� اور � ا� �� ��ت ا� �  � � ��تش�

ا �� � �  �ى ا ا� � � اور �ق � �ى � ��ت ا ��  ۔� �ا�ت ا�� � ىت

؟  � ں� زاتا�

 ���در� ��د� � � وں� ��ت � �،ا����  ںد� درداور�ف �� ں،�و� �د�

�؟ � � � �ش�ىاا� �  �رازل� � � ��،� ں� ىاور� �ر ��ر�

�ں وا�  �ا� �

�ور � �ا�پا�  �

� � �� �� ��

� � � ��ك � آ ا�

زق آ� � ت� � � � �ب

اك �� ��ش � و��

رو� � � آ� �د �

� �دہ �ك �� �ں

ہ � � �� � � � و

ا� � �� ��ت

ا� � �دردد�ں ��ت

���د ں�رت � ا�

)۴ (؟ � ن� � ا� � ا��� �رازل

Page 4: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  53 خ

۲۰۱۸��بان، �

�ا�  ىا� ��� � ں� � اس ���ع ا�� اس � � �ا� � � � ��

��،ا� �ن  � � �ود��ود�ا�� � � � �ود�ن�� وہ � � � �۔�ف ا��

ا�۔ ں� � � � � )۵ (آ���ش ���ت

)Predestination:    (�و�ر اور� �ا� ��ع � �� �بارے � �و�ر�م ب ز�� � ى�دود �ا�ہ

خ�:

ز’’  ��ڑ��� � � �ى ا � ں�د�ہ ت ا� � ��ت  � را� � � � � بى

ك�ماا�ر( ���۔� )Anaximanderانخ

ب  )Stoics()اورا�روا�Platoا��ن(  � ۔�� ا�م � �� �� ��ہ

ت ا� �  � � � بى ب ت � اس ��ہ )۶"(� � بى

داو��� � �۔ آ�ن � �و�ر� � �� � ��لخ

 � �د�را�� �ال � �

دا��خ

دا� � اوراس � �؟�خ

دا� ارادے اوراس � � �رت اوراس � ��ت ،�خ

ادات �رات اور �

دا�� � ن� در�خ

ا�؟� �ح وہ اس � �� � ��� �؟�تا� اور��ت  � ق� ر� ا���ت �خ

�  بت

د اس � ا�م � � � �ابخىخ خ ت

ان�۔� �ا� � � �� ��خ

�د�ر�  ا� ارادے � ا�

 � وہ�ىا  ا �ى �ا � � �� �ہ ز� � اس� ؟� �ا �ى ا ��ىا�دار �ى �، � � �ر�  �ى

ا�� ��� � اس؟� ا ،�خ ا،،��خ ا،���خ ا،��خ  ،� ،ا��خ  � را�ت �   � �ب �  ت ت �� اور��

آ� � �وہ  �ى ا �� � � �� � � �� اور� � � � وہ�ر� �؟� وہ�� ���؟ا�ا

زذ ۷ ؟� � � ان � ى�ہخ

 ىد� د �� وازے� دل � در ى��� ء�ح ان �ا�ت � � �ش ا�

�۔

ا�� �و�ر� �ا� � ا� ا�ر �ں � �ش� � �م  ��ا�ر� �ا�ت�ىا�

�  ت ت �اورو� �  ا�  � ��ت �   ان �   د دہ�ىاز �ح ا��

ش���  �  ��  �و�ر�

ا�� �ى ۔ا�اور���ىاا�ش ت�� � � ا� � � � �س دور� �ى � اورا � �س �

 � ����ف ر�ع �� اور�� ��ر� � ا��  � ۔�ش وا��م � ��  ��ىا�ال ا� ��

ان � �� ��ر�؟� �ى اخ

 ىر� �ر � � �� ��اس ��ر�؟� � ازل � � � � ا�

�؟�ىار� �� د

Page 5: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  54 خ

۲۰۱۸��بان، �

اد� اور��ش ���� ار�

� ان ذروں � �آ� � �� �ن

��رے �ں �� � �اب و� �

اا�� �� ا�ر����ت

��� � � اذن � �� ے��

ا ا�� �� )۸ (ا�ر��� �ت

ڑز �ى ا � �� ا�  "�"� ى�ب  � ى��� ء� � �  �اور�ا� ،�ب،آ� ت�

ا�� �� د� ) ۹(� ىا�ر �ر�شا�ز�� � �� � � ���

شان اس �

خ� � �ہ  �ط � اورا�

ان �اس ��ت �خ

زق � �� � �� ��ىا��  � � ۔��ت � � � ا�ااور ا��� �۔ا�خ

� 

ان � �خ

ا۔ا� ۔اس �و�ر� �� �� ��ت

ا��ش ،د� �  ���ر� ان

خ ا�  �ا� ���  ا� ر�اس ان

خز�۔ا� زا�ب  �ب �  �� � 

ا؛اس �ا� � � � �ؤ ��� � ہو� و� ا�،ر�خ ،�� �ت� وہ � ،�ں اور�  ر�ر�

۔ا�� � ��ں � �

� �ط � � �� �

ا�� اور� ز��ش�

 و�ب ��ں � اس تش

�ط � ز�

اد د�ت د�خ اروں � � ر� � ہ�ىش � ا�

� �ط ازل � �� �

� ا�ا� � ا� � � �ط � � �� �

� � اور� � � �ط

�وں � �� � ا�

� �اس � �ض � اس

��ن � �

)۱۰( � � �پا� اور�

Page 6: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  55 خ

۲۰۱۸��بان، �

ا�اسشا� ىا�ر �� ���ىا� �

خا� � ا� �  ں�؟� ا��ىاو�  �� � ارادے � �آ�ت

ا�خ

ا�ر�از�: ہاور� ارادے �زا� � � ارادہ � ا�ش �۔اس � �

�ے �ا �

 � � �ارادے د �

� � � �� � �� �) ۱۱(

:�� � � ان ا�ظ � ى��� ء�� ىر� �ظ � � ا� ا��

� ر��ل �ا� �

اخ � � �� �ش�

�ا� � � �ن

)۱۲( ے� ��� �ؤں � اور�

 �� � �واز� � �   ���� ن�و�ر�  �ا�ں انخ

 ا� ��  ا��ش �د� ۔�

ان � ں�ں ،� �� ۂ�اب �� ��  ر��۔�زم �خ

ز� ا� �  � آ� � � � ۔�� ��ى

��۔ � آ� � � � � ��

�� � � � �

� �ب �ب � �

زت �� � ڈور� � ى�

)۱۳(�  ا�اباڑان � �

ا� � �ح اس � � "�"�خ

ا�� ا�ش ��ىا� �دہ ا� � �ا� � اس � � �ز �

زدوا�� �� � �� � �� � �خ

زق � �خ

ا،اس �ر�� �د و�د � � ان � � اوراس �� ��تخ

 ا�

ڑز�ں ��ب � � �ا� �� ز�� ان ��م � � � �بات � اس � �� ىر��بخ

۔ ا�

�� �دو�د� �

ات � � �د� �د�ش

�ر� �ں �� �

)۱۴( �ا�� ���ا��

Page 7: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  56 خ

۲۰۱۸��بان، �

ا�� � �"� �"� � � آ�شان ا� ،� �

خ��ت � �� �� �  ى�ر� ا�

ز� ى�د �با� � � �۔وہ ا�تازاں � �� ��ىا �  ���خ ب

ت� � � ا��  �ى ا � � ہ� وہ اس � ں�ب

زو� �ا� � ۔� را�ہ

� � :

� �� �

� ��� ںرو� �

در�ر� � � ہ� اس

� وا� �� در آ�ں

��� � �

� � �� �� �ں

)۱۵( � وہ �� � � ��

ا��شز�  �� �� وہ � �� � � � � ىا�� �� �ا� � � �ر �

خ�

ا� ۔� � �خ

ا� �� �د � �ت � �با�اور�ش دل � � � وہ ان ا� )۱۶(۔ � ��خ

زوز : ا�ظ � آ���ى

� � �� �  ىا� �اور�رت  �ى ا �� � "�"� � ى��� ء�’’

ات � �� ا� ا�ر� � �ے � �د�ر� � اس  ء۔� ر� � � ا��خ

 ���ڑد ��   ا��ىا� �   اورGap �ى ۔ا�ں  �  ا� ��ڑا� �بات

ا� ��ش � � � Gapsاس �  ا� �� �� اس  � ن� �ى ا ى�

ا� � �د� ى��� �� �ر )۱۷(۔‘‘��رہ ��ت

ا� را� ا� � ء� � �ا�وف � �� ا��خش ذ�،� �ا�ان � �� اورا� � ى�

ڑز زارد ���ر ء� اور� ،�آ������ � �� � ى�بت

  ��ىا�چ ��� � تت

۔��� ا�ں � و�

ز�ذ�اورا�اف � ا� ان � �� � ،ا��� ���ب ز  � �� �ر� �  �ا�ت � اور۔ �ت  �ب � �ت

�   � �� � ��ب تش

 � �اوراس � ء۔ ��ر � � اس � �را � � � � � �ىادا� تت

 � و�

ز�ظ � ا �ر�� ا�۔  � � �ى ��ہ ��خ

Page 8: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  57 خ

۲۰۱۸��بان، �

:�رز�ںا� � ى��� ء�ح � �ا� � �د

ش � � ى� ت

تا� �� � �ر� ��د�۔ا�ں  �ى ا و�

�  تت

 ا اورا��ں � � �� �� � � � و� تت

� �ر � ��  ور� �� ر� ا �ى و�

ا�۔� � ��: �آ�ت"The hurtful awareness that man is a victim of passing time led the budding poet to ponder the various scales of time, time that is the nights and days of earthly existence and its seasons which lead to death and nothingness, time that is cosmic and pure time that is absolute. As is the case of all thinking men and true creative artists time has been Zia's hell and his purgatory.(18)

 �  ى��� ء� ت ت و�ں �� � ���ىا� �� و� بمااد�، ج

 � � ر� �� � ا�خ

)� " (���Serial time� "  ��ت � ى�۔ان � �� �ر ىاور�د� ت ت � �  و� ت

تو�

زق � �� و�داور�� ں��۔ �ر �خ

۔ �

 � دو��ں � ا�ا� ت تا�پا�ار� ءو�  �خ  �ا�ں � �� � اوراس ��  � �ز�� وہ  �ہ

 � و� ۂئا� ف�سف  ى�� ء�) ۱۹(۔ �ش �ر� � �ار� � تت

آ�  �۔ز�� �بات � � � ز�� و�

ب و�ر�۔� � � � � ��ن � � ،�� �� �ں � � �  �رآ� � ۔ � ى�� �ر بى

� �  تت

خزان،و�خ

ز� � ��در�� � � )۲۰(�۔ ر� ى�ر ���ہ

� ��د� � � � �ا�ن � وہ

��د� � � �اب � وہ

� �آ� ���د� وہ

زاك  � ہ� �ار�ا� � � �ہ

زاك �� � ��  � ہ�ں � ار�ن �� � �ہ

د��ىا ر� � ��

�اب �واز� ��

�ف ا�د� ��

 � � � �ى ا روپ ا� �

Page 9: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  58 خ

۲۰۱۸��بان، �

��د� �

ا� � وہ ا� ��ت ا� � �آ�ت �ر�ت

 ت۔۔۔� روا� � ں� �� �� � � � �ى ا ا�

 رواں � � ازل ت� ا��ت

� �  �   � � �ت اك  �� ز�� :�ت

)۲۱(روپ �

ت ت

 ( � � �با� ��� و� تت

�  و�ل� �د� �� �)�ں Serial timeو�

ان �� اس � �بارے � �خ

�  � � �� ا�ان �� ��ىخ

خا۔�دا� ��  � � �خ اور� �� ى��ت

 � �� اوراس ��� �بادل ��� � �  � ا� ا�س �ت ب ا �ب  � "�"� ۔اس �بارے ���ت

� �ا�: ں� ء�

زمخ �ا� � �واردو �ب

� � ��

آ� آ� �ں � ا�ر،ر�ں �ت  �

� � �� � �  ت بپ

ام ��� �ش�

پ خ

��م �در � � �ے � � ڈ�ب

 ز�� �� ى�ر �

� دل � �د د�

ب ء � �� �ىا�دم �ردہ رو ��ر ��ب

 � ��� اس �پارآ� � ىدور

 ل�ے �� دو�ں � � �

ر�� آ�ں � د��

)۲۲ (�ل �� آ�ؤں � رو�

 ��ر�  �وداں"� ۂ�د � تت

ا�و�ش :�� � � ں��

Page 10: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  59 خ

۲۰۱۸��بان، �

خ بت�

ش � � �� ى�ش ب

ش�

خ بت�

ش � � ى�ش ت ز�ت،�س،بپ �،�ب

ز �� �رے �� اور��ں  ��  ر�ںخ

��  �ب

���  � �� آ� �� ر� �اؤں

� ����اور� � �ارآ�ور� اك � ��

 �ا � تت

ار�� ���وداں �  ۂ�د �ى و� )۲۳(�خ

ا� � �� � �ش ا ء� ت

ت اورڈ� � � �ى � �ں و� و ڈھبب

خ ىت

 ز�� �ل � ں�� �

  � ء۔� ��د� تت

ا�و�شام ’’�ں ��

شا�ت � �ا�  ����د � � � � ا�ا� �‘‘�� �  �خ

 � اس �� � ��ال ا� �� � � � ء� ۔ اس � � تت

ان و�خ

زا�خ

 رات  ں� آ� ب ���ا�اور�ب

ا� �اس �ز�� �آد� � ��بان  ں� دو�� اس �رو� ���� ں� �� � �� � ��ر��خ

ز� ں� � اوراس �ا� � �� ر� ز�وز � ا�  ۲۴�۔  �ب �  ى��� ء� �  ��� � �  آ��ى

�  تت

ان و�خ

 � �اس �بات �  ���ر� وہ �ط �� ��ہ �۔ اس �ط ��  � ر� �ں ا� تت

و�

 ��� وا� �وں � ��ض  �� بئ

)۲۵(�را۔  اور�ن� �ن � � اس ��دار�� اور��ب

 � ’’اور�  �ى ا ى��� ء� بت

 �ب ت ت � �‘‘و� ت ت

ا�ز و� ���ن ��  ںاور�ر�� ى�خ

:�� � ں��ذ��  � د� �� � �ا�

ت ت

 � ���ے  و� بت

�ب

ب ز� � �ب ز� ى� ���ى ���ى

 � ا�ظ �آ� � � وہ

ا� � ��ن � دل ڈر�ت

ز�ے � اور�ہ

ا� � �ى ا �ہ ا�آ�ت

� ��ا�ہ

اورا�وز�آخ ئ ��� � د � �ى

ز آد�تام آ� �� ىزادے �

ش� 

Page 11: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  60 خ

۲۰۱۸��بان، �

زآ� ��ت )۲۶(�۔  اب رات ا�

 � �ى ا تت

:�ذ��� �� � � �ر�� اور� و�

ب ش

ام آ� �� ر� روزو�ش � � و�

ار�� ار� � ���ت وہ ��ت

ر� � �� �� ز�ں � �راں

زدرد� زا�س،�ہ � � �ہ

�� � �رت � ان د �� ��

آ�  آ�

ڑزھ ر� � ،� �ں � وں��� )۲۷(۔ �ف �ب

 ا ى��� ء�� �داد�  از�� تت

 � دا� �ى � �ں و�ڑ

�۔�ادث ز��  اورا�

 �ا�ر� در� ت ت � ۔ز��و�  روپ �  � ���   � �ہ �  اں ش

خ�   �  �۔�ا� اور�

ان�خ

 � ،ا� تت

� ۔ �� و�

�� �� ر� �� ارادے

ب � � � �و� بى

 رواں � � ازل ت� ا��ت

�رات � �ں �� �وہ

آرزو ى� � � � � وہ

)۲۸(وا� �  �ز ى� � � وہ

اور �:  �تا� �خ � ا�� �ى � � ا �ت ا� �خ  �ت زدرد زاور�پ ا�  ى��� ء� � � �بارے � ��ى

۔�� � لا�ر� � ںا���� � �م �

زوز : � آ���ى

�۔وہ �ت �  ىآرزوا� �ت � �� �� � � � � ى��� ء�"

زارا�خ

 � � دوں�ىا � �� ر��� ا��ہ  �ت  س�� � ں� ���،�ت ��وہ

Page 12: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  61 خ

۲۰۱۸��بان، �

ا�،� ز��ىا، � ا�س � � �ت � �� � ا� ں��ل ��ت ز�  �ت�ى �ہ

زف  �� �۔ �ى �ا ت�� �ت � � �۔ان � ��د� ى�ا�  �ب وہ

 �رج � ب �ٹ  ز�� � �ى � ا �ت � �� �اس � � زار� � �ب

ا� � �� آ� )۲۹( "��ىاد�باؤ� � �ت �ا� � دا� ء�۔�ت

ز ى��� ء�   ا�م � ا� �� ز�� �ى ا� �� �ت ا�� ��ہ تت

�  دو�بارہ ز�� �و�

ز�cycle �ى ا ��، آ�ز� �وع �� ��  � وہ �� � �) (�� �� ر��،اس �� �ہ

� ��: ،ان�ر� � �� � �� �ت �

� آ�ز� ا�م � �ت

ت ت

ب � و� � �� � بى

� �و� �� � دا� و�� � ز��

)۳۰(�  آواز� ۂئاوقف  ��

سببىتااز � � ےاور� "�ك"� � �ى �وہ ا � اسخ � �� �  دہ�ىاب : �� � ن� ں�و��ت

،� زادے � آد� � ��پا�� � ر�خ

ز � �ز ڑ ��ىا�اج ورواں در �ا�ا��ہ

�� �  � �ردوام اك �ے �� �پ

ام � � � دوام ا� � � �گ ��خ

زے ر� � آد�ت �ح �بادل � زادے �

ز� � آ� � �� �ر�� � �ب

ا� � � د � ں� ز��ت � ����ى

ز��پا�� � ر� � �� ا�ب

�ں �� �،�� ��ں � � ��

� � �ل � ���ك � � � �د

�� � � ��ں � ر�� �� � ا�

)۳۱(�۔  � � �� �ك � �م آ� �ز

Page 13: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  62 خ

۲۰۱۸��بان، �

 اور�ت � ذ�� �ى ا تت

:� � � �ذ اور� و�

 رواں � � ازل ت� ا��ت

اك روپ �۔  �� ز�� �ت � � � � �

)۳۲(

:� � �� � �ر�ت

ا� � �"شا� �ى �ت ا � ى� ز�خ ت �ى

تزا� وا� �۔ �� و�د� �ا� ز� �د�د�ہ  �ہ

�  تت

د� �� ا� ز�� �ا� ا،��ى ا� ��خ ت � �ى �ا � �ر��خ �ب  بى

ت �رت � زد�آو بىخ ار � ے� �� �� �ہ�ى ا� � �ت

تاب ر�  �ى آب و�ت

)۳۳"(د�� � رات �

’’ �  اس � � ں�ا�  � �� � � � ى� �ر اور�� �� � اور� �ت

ا�  ��خ  �‘‘اب �  ا�۔ ��  ��ت  �م ا��ب   ���خ �۲۰۰۰�   � ء ت ت و�   � اس ب �ب

ا��ڑ�اور�ش ��با�ھ � ر���اور�س� ت

خز�� ��� ر�

ت� �  ت

تب �� �و� ا� آ�� بى

ش�  � 

:ا�ظ �

ا� اب ��خ

 �� اب تخ

� ر���ىار�ر�

ا� اب ��خ

زضت

ا� �� � �� ��خ

ا� اب ��خ

وہ � �� � ��

� وہ � � ��ت

ب ��� � � د �ب

��� �را�ر � �

 اس �� � آ� � اس

�ن � ���ر� �  وہ

Page 14: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  63 خ

۲۰۱۸��بان، �

ا� اب ��خ

زضت

ا� �� � �� ��خ

ا� اب ��خ

ا� � � ��

ا� � � �ا� � وہ

�روہ �ش وہ �� وہ

آ� �� �� � �ب

 آ� �ا� � �اب � اب

� � �و�ر� � �

ا�۔۔۔۔  اب )۳۴(��خ

 � ى��� ء� ا�ض  ��ں ز�’’�  �ب ز�ر’’اور‘‘خ

 آ�  �ں � �اور�‘‘ ’’��‘‘ 

د�ہ � � � ہو�خ ت،� اور�� � �� ز�� ء۔��اس �� خزان ، ر� ورا�ت

خزدرد،� �ى �ا �رو�  �پ

ا�اج �۔ �ر� ا� ا��

زا�س ز�� �ى � ا ��ىا�  �� � ا�س � �ہ

� �ار�آ� �� �ں �� ز�� �

� رو� � ��� ر��وہ اب �ں � �ى �ا ا�

�اك � درد� �د�ك ر��وہ اب �ں � ا�

� � � �� �� �

)۳۵(�  �ز�� ��ىا� ��

 �د�د��د ى��� ء� �� � �   �با�  ��رہ �   اور�� �ض  �ت �   ا�ر�

ااورد�� ا�د�� ��� د �ر�� وہ �م � �ں وہ ز�� �� ۔ �ش � � �� � �تش وا� �

 �� �� � � �د  �ا� �ت� انخ

 ا�  وہ ��  ����  ت ت و�  � اور ��  ت ش

زدا� �  �ب

ز�بات � �  � ��درس د ا���  � � اور��ا�ت ،ا� � �اور��ہخ خ

ا��اب �ب �۔ �خ

Page 15: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  64 خ

۲۰۱۸��بان، �

Page 16: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  65 خ

۲۰۱۸��بان، �

�ت  �ا�ار۔و�را�، ڈا� ،ىر� ۔ ۱ د ��ت د�ب د  ا�م آ�باد، �،�ل اردو�ى ڑ

خ �ؤ� ۸۴۰ ،ص ، ۲۰۰۰ ،��ب

د ۔ � �  ۔۲ د�پا� �ب ا� �ىش ۲۲۷ص  ،۲۰۱۵��ر ، دارا�ر،  ،�

۱۴۹ص ،۲۰۰۳ ،�ر� وا� ىا�م آ�باد، د،The Breath of Dawnدم � ،  ۔ا�ام ا� ۔۳

۲۹۷ص ،�� �با� ۔ى��� ء�  ۔۴

۲۲۸ص ،�� �با� ۔ � � ۔۵

۲۵ص  ،  ۲۰۰۴ �ا� ،� ��ر، ا�� � ،� �و�ر ۔� ،ى�دود ا�ا�� ۔۶

۲۸، ۲۷ص  ،  ۲۰۰۴ �ا� ،� ��ر، ا�� � ،� �و�ر ۔� ،ى�دود ا�ا�� ۔۷

۲۳۹ص  ،۲۰۰۷،� ا�م آ�باد، � ،ء� ت�۔ ى��� ء� ۔۸

  ،� �  � � ى��� ء� ۔  � � ۔۹  ،۱۹۹۱�� ۲۶ا�م آ�باد ، �ٹ �ب

۳۰۲ص  ،�� �با� ۔ى��� ء� ۔۱۰

۳۰۴ص  ،�� �با�۔ى��� ء� ۔۱۱

۳۰۶ص ،�� �با�۔ى��� ء� ۔۱۲

۳۳۳ص ،�� �با�۔ى��� ء� ۔۱۳

۳۳۴ص ،�� �با� ۔ ى��� ء� ۔۱۴

۳۳۵ص ،�� �با�۔ ى��� ء� ۔۱۵

۲۴۲ص ،�� �با� ۔ � � ۔۱۶

زوز ۔۱۷ زات ، �� اوراق، ��ر، �  ۔آ�، ڈا� �ىشا� ۴ ،، ص۱۹۹۱، د� ۱۲، �رہ ۲۶�ت

د  ا�م آ�باد ، � ، �� از�The Grey void ،، ��  ��د۔  � � ۔۱۸ ڑخ

 �ؤ�  ،۱۹۹۳ ��ب

۳ص

د۔ � � ۔۱۹ د�پا� �ب ا� �ىش ۲۲۲ص  ،�

ا� � ى��� ء� ۔ � داد از� ۔۲۰شزا� ا،�� ��� � ى�  � ،� ��� �ب  آ�باد،  ا�م

۳۴۸ ،ص  ،۲۰۱۱ ،ر��� ا�� ا��ا�

۱۳۶ص ،�� �با� ۔ى��� ء� ۔۲۱

Page 17: ااعى ىببط ا ى ءkhayaban.uop.edu.pk/Shumaray/39_Khazan_2018/06_Zia... · 2019. 11. 12. · Zia Jalandhari (1923-2012) famous poet and one of the founders of literary circle

خزاں،  66 خ

۲۰۱۸��بان، �

۳۳۹ص ،�� �با� ۔ ى��� ء� ۔۲۲

۱۹۱ص ،�� �با� ۔ى��� ء� ۔۲۳

ا�� � ۔۲۴شا� � ى��� ء�۔ �

ش اور ز�� � ى� ت

ت ،� � ��، �� ، اردوا�� اور اس � و�

 ) ا�م آ�باد  ى(ا �ب

زوز ۔۲۵ زات، �� �با� ، ص۔ ، ڈا� آ��ىشا� ۳ ،�ت

۲۲۶ص ،�� �با� ۔ى��� ء� ۔۲۶

۴۳۷ص ،�� �با�۔ ى��� ء� ۔۲۷

۴۹ص ،�� �با� ۔� داد  از� ۔۲۸

زوز ۔۲۹ ا� ۔آ�، ڈا� �ىشزاج ىاردو�

خز� ،� �

ت ۳۸۲، ص ۲۰۰۸ ،ا دب ��ر، � �

۱۶۰ص ،�� �با� ۔ى��� ء� ۔۳۰

 ۳۰۰ص ،�� �با�۔ى��� ء� ۔ ۳۱

۱۱۰�� �با� ؛ص  The Grey Void ۔�� � ۔۳۲

۲۲۹ص ،�� �با�  ۔� � ۔۳۳

۴۳۹ص ،�� �با� ۔ىء ��� � ۔۳۴

د ا��ت ، ا�م آ�باد، � اد� ۔ا�ر �ل ، �و� ۔۳۵ ڑخ

 �ؤ� ۱۴ص  ،۲۰۱۲،��ب