Post on 25-Jun-2020
PHARMACEUTICAL DOSAGE FORM
Asst.Prof. Chawalinee Asawahame, PhD
Department of Industrial PharmacyFaculty of Pharmaceutical Sciences
Huachiew Chalermprakiet University
Pharmaceutical Dosage Form Classification
Classification according to
Route of administration
oral
Topical/ Transdermal
Rectal/Anal
Parenteral
Vaginal
Inhalation
Ophthalmic/ Ocular
Otic
Nasal
Physical Form
Liquid
Semisolid
Solid
Route of Administration
Ref. https://www.researchgate.net/figure/Routes-of-drug-administration-and-associated-dosage-forms-Images-are-adapted-and_fig1_327587705
Pharmaceutical Dosage Form
Liquid
(ของเหลว)
Homogeneous System; Solutions
Solutions, Syrups, Drops, Elixirs,
Mixtures, Tinctures, enemas,
Liniments, Paints, Mouthwashes,
Heterogeneous System
Emulsions, Suspensions,
Colloids
Semisolid
(กงแขง)
Ointments
Creams
Pastes
Gels
Solid
(ของแขง)
Gaseous
(กาซ)
Aerosols
Unit Dosage Form;
Tablets, Capsules, lozenges,
Pastilles, Pills, Suppository
Tablets
Inhalations
; Phase
; Physical Forms
Bulk Dosage Form;
Oral bulk powders,
Granules,
Powders
เภสชภณฑรปแบบของเหลว(LIQUID DOSAGE FORMS)
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Formsแบงเปน 2 กลมใหญๆ
❑ Homogeneous system = ยาน าใส ปราศจากตะกอน
❑ Heterogeneous system = ยาน ากระจายตว ขน ไมเปนเนอเดยว
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions
❖ ตวท าละลายทเปนน าเปนหลก
o ยาสารละลาย (solutions) ประกอบดวยสารตงแต 1 ชนดหรอมากกวา
ละลายในตวท าละลายทเหมาะสมทนยมใช คอ น าบรสทธ และสารนนมกไมระเหย และอาจ
ใชตวท าละลายอนรวมดวย เชน alcohol, propylene glycol เชน
Strong Iodine Solution USP
Ref. https://school.gradeup.co/define-a-solute-b-solvent-i-1nkvo7
Oral Solution: สารละลายส าหรบรบประทาน
Topical Solution = สารละลายส าหรบทาผวหนง
Irrigations = สารละลายสวนลาง
; สารละลายปราศจากเชอ
Injections = สารละลายยาฉด
; สารละลายปราศจากเชอ
Ophthalmic solution = ยาหยอดตา
; Eye drop
Otic solution = ยาหยอดห
; Ear drop
Nasal drop = ยาหยอดจมก Nasal spray = ยาพนจมก
Mouthwash = ยาบวนปาก Gargle = ยากล วคอ
Enemas = ยาสวนทวาร Vaginal douches = ยาสวนลางชองคลอด
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions
❖ ตวท าละลายทเปนน าเปนหลก
o ยาน าปรง (aromatic waters) ; น าปรงหอมประกอบดวย น ามนหอมระเหย volatile oil หรอ สารทมกลนทระเหยได
(aromatic, volatile substance) ละลายอมตวอยในน า สวนใหญใช
เปนน ากระสายยาแตงกลน เชน Peppermint Water NF, Cinnamon Water NF
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions
❖ ตวท าละลายทเปนน าเปนหลก
o ยาน าเชอม (syrups) ยาเตรยมของเหลวส าหรบรบประทาน ประกอบดวยสารละลายเขมขนของน าตาลในน าหรอในของเหลวทมน ารวมดวย มลกษณะขนหนด รสหวาน
(sweetening agent; sugar, sugar substitute)
o น าเชอมชนดไมใชรกษาโรค (non-medicated syrup) ใชเปนน ากระสายยา เชน cherry syrup, orange syrup
o น าเชอมชนดใชรกษาโรค (medicated syrup) มตวยาส าคญทมผลการรกษา เชน chlorpheniramine maleate syrup
Paints = ยาปาย
สารละลายทใชปายผวหนงหรอเยอบ ใหตวยาเคลอบอยทผว ท าใหตวยาทตดอยทผวไดนาน
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions
❖ ตวท าละลายทไมใชน า
o ยาอลกเซอร (elixirs) ประกอบดวย “ตวท าละลายผสม”ระหวางแอลกอฮอล และน า (hydroalcohol) มความใส รสหวาน กลนหอม มปรมาณแอลกอฮอลมากพอทจะละลายยา (4 – 40%)
o อลกเซอรทไมมตวยาผสมอย (non-medicated elixir) เชน
Aromatic Elixir USPo อลกเซอรทมตวยาใชรกษาโรค (medicated elixir) เชน
Brompheniramine maleate elixir USP
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions
❖ ตวท าละลายทไมใชน า
o ยาทงเจอร (tinctures) สารละลายของสวนประกอบตางๆในตวท าละลาย
แอลกอฮอลหรอน าผสมแอลกอฮอล เตรยมไดจากการสกดสมนไพรหรอละลายตวยาในตวท า
ละลาย
o ทงเจอรทไมมตวยาผสมอย (non-medicated tincture) เชน
Sweet orange Peel Tincture NFo ทงเจอรทมตวยาใชรกษาโรค (medicated tincture) หากมพช
สมนไพรเปนสวนประกอบมากกวา 1 ชนด มกเรยกวา Compound… เชน Compound Benzoin Tincture USP
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms❑ Homogeneous system = ยาน าใส; Solutions
❖ ตวท าละลายทไมใชน า
o ยาสปรต, เหลายา (spirits, essences) ประกอบดวยสารหอมระเหย (aromatic substance) ไดละลายอยในตวท า
ละลายแอลกอฮอลหรอน าผสมแอลกอฮอล โดยมปรมาณแอลกอฮอลคอนขาง
สง (60 – 90%)
เภสชภณฑรปแบบของเหลว: Liquid Dosage Forms
❑ Heterogeneous system = ยาน ากระจายตว
ประกอบดวยวฏภาค 2 วฏภาค ทไมเขากน
❖ วตภาคน า กบน ามน = อมลชน (emulsion)
❖ วตภาคน ากบผงยาทเปนของแขง = ยาน าแขวนตะกอน (suspension)
อมลชน (emulsion) = liquid – liquid dispersion
ยาอมลชน (emulsions) = liquid – liquid dispersion
ระบบทประกอบดวยของเหลว 2 ชนดทไมผสมกน (heterogeneous system) เชน น ำ กบ น ำมน
โดยมของเหลวชนดหนงกระจำยตวเปนหยดเลก (globules หรอ droplets) เรยกวำ “วฏภาคภายใน”
(dispersed phase หรอ internal phase) กระจำยในของเหลวอกชนดหนง เรยกวำ
“วฏภาคภายนอก” (continuous phase หรอ external phase)
ระบบนจะคงตวอยไดดวย “สารกออมลชน” (emulsifying agentห หรอ emulsifiers)
วฏภาคภายนอก: External phase; วฏภาคทมสดสวนมากกวา
วฏภาคภายใน: Internal phase; วฏภาคทมสดสวนนอยกวา
ยาน าแขวนตะกอน (suspensions) = solid – liquid dispersionยำเตรยมรปแบบของเหลวทประกอบดวยตวยำทเปนของแขงทไมละลำย (insoluble drugs)กระจำยตว
หรอแขวนตะกอนอยในน ำกระสำยยำซงสวนใหญเปนน ำ โดยเปนกำรกระจำยตวแบบกำรกระจำยอยำงหยำบ
(course dispersion)
+ wetting agent wettability + dispersing agent viscosity
Suspension Powder for Suspension
Liniments = ยาทาถนวด
รปแบบของเหลวทใชทาภายนอก โดยการทา ถนวด โดยทวไปตองการฤทธบรรเทาปวด (analgesic,
Soothing, counter irritant)
Lotions = ยาโลชน
ใชเรยกยาเตรยมของเหลวทใชภายนอก เปนไดท ง solution, suspension, emulsion
เภสชภณฑรปแบบกงแขง(SEMISOLID DOSAGE FORMS)
เภสชภณฑรปแบบกงแขง: Semisolid Dosage Forms
เภสชภณฑระบบกระจายตว (disperse system) ทมความขนหนดสงกวาของเหลวแตไมถงกบเปนของแขง เปนต ารบยาทมกใชกบผวหนง
❑ Ointments = ยาขผง
❑ Creams = ยาครม
❑ Gels = ยาเจล
❑ Pastes = ยาเพสต
ยาขผง (ointments) ยำเตรยมกงแขง ใชภำยนอก บรเวณผวหนงหรอเยอเมอก มสวนผสมของน ำมนหรอไข (wax) จงท ำใหมลกษณะคอนขำงแขง และเหนยวเพอใหตวยำยดเกำะไดดและมควำมมนเมอใชทำ จงเพมควำมชมชน
ปกปองผว และหลอลน ยำขผงประกอบดวย ตวยำส ำคญ (ถำม) และ ยำพน (ointment base)
Topical ointment
OintmentFor rectal use
Eye ointment
ครม (Creams) ยำเตรยมกงแขง ทเปน emulsion ใชทำภำยนอก ผวหนง, ชองปำก, ดวงตำ, ทวำรหนก มควำมมนนอย
ไมเหนยวเหนอะหนะ ไมเกด occlusive effect แผกระจำยงำย และลำงออกงำย
ชนดของ cream: O/W, W/O
เจล (Gels) ยำเตรยมกงแขง มกมลกษณะใส – โปรงใส (transparent), หรอ โปรงแสง (translucent)
ประกอบดวยอนภำคกระจำยตวของสำรกอเจล (gelling agent) ทกระจำยตวอยในตวกลำงทเปนน ำ
มกใชเฉพำะทหรอภำยในชองรำงกำย เชน ใชปำยผวหนง, ตำ, ชองคลอด หรอทวำรหนก เปนยำพนทเหมำะกบตวยำ
ละลำยน ำ เจลทดจะมลกษณะนม เรยบ ทำแลวใหควำมรสกเยน (cooling effect) เปนฟลมตดผวดและลำงออกงำยดวยน ำ
ต ำรบเจล ประกอบดวย สำรกอเจล ของเหลวตวกลำง ไดแก น ำ และองคประกอบอน เชน ยำ หรอ ตวท ำละลำยรวม
Oral gel
Topical gel
เพสต (Pastes) ยำเตรยมกงแขง ทมปรมำณตวยำตวเปนผงของแขงมำกถง 50% หรอมำกกวำ ประกอบดวยตวยำ 1 ตว หรอ
มำกกวำ ใชเฉพำะททผวหนง มควำมสำมำรถในกำรดดซบไดสงเนองจำกมของแขงเปนองคประกอบ
มควำมเหนยวสง ยดเกำะผวไดด แต occlusive ต ำ
กำรมผงยำเปนองคประกอบ ท ำใหเพสตมควำมแขงกวำและมควำมเปนมนนอยกวำยำขผง แบงเพสตไดเปน 2 ชนด
ตำมชนดของยำพน
- เพสตชนดเปนมน (fatty paste)
- เพสตชนดไมเปนมน (non – greasy paste)
Ex. Zinc oxide paste: topical pasteTriamcinolone oral paste
Oral paste Topical paste
เภสชภณฑรปแบบของแขง(SOLID DOSAGE FORM)
เภสชภณฑรปแบบของแขง: Solid Dosage Forms
❑ Powders = ยาผง
❑ Granules = ยาแกรนล
❑ Capsules = ยาแคปซล
❑ Tablets = ยาเมด
❑ Pills = ยาลกกลอน
❑ Lozenges/ Pastilles = ยาอมเมดแขง/ ยาอมเมดนม
❑ Suppositories = ยาเหนบ
ยาผง (Powders) : Dusting Powders
ใชภำยนอก เพอหลอลน ลดกำรเสยดส หรอ โรยฆำเชอในแผล
: Oral Powdersใชรบประทำน
Ex. ORS = Oral Rehydration Salts
ยาผง (Powders) : แบงชนดตามการบรรจ
❖ Divided powder = บรรจส ำหรบใชคร งเดยว
❖ Bulk powder = แบงใชผงยำไดหลำยครง
แกรนล (Granules) : กำรน ำผงยำมำจบกนเปนกอนขนำดเลก ใหไดเปนแกรนล (granule)
สงผลใหคณสมบตกำรไหลและกำรตอกอดดขนกวำผงยำ (fine powder)
ยาแคปซล (Capsules) : บรรจผงยำ หรอ ของเหลว ลงในเปลอกเจลำตน
แบงไดเปน 2 ขนด
❑ ยำแคปซลแขง (Hard gelatin capsules)
❑ ยำแคปซลนม (Soft gelatin capsules)
ยาเมด (Tablets) : กำรน ำผงยำ, แกรนลมำผำนกระบวนกำรตอกอด ไดเปนยำเมด
❑ Plain compressed tablets: ยำเมดตอกอดธรรมดำ
❑Coated tablets; ยำเมดเคลอบ
❑ ยำเมดเคลอบน ำตำล sugar coated tablets
❑ ยำเมดเคลอบฟลม film coated tablets
ยาเมด (Tablets) : กำรน ำผงยำ, แกรนลมำผำนกระบวนกำรตอกอด ไดเปนยำเมด
❑ Plain compressed tablets: ยำเมดตอกอดธรรมดำ
❑Coated tablets; ยำเมดเคลอบ
❑ Effervescent tablets; ยำเมดฟ ในเมดยำประกอบดวยสำรทเปนกรด (acid
source)และสำรทเปนเบส (basic source) ทเมอเมดยำสมผสน ำ จะเกดฟองแกสเปนฟองฟ
ยาอมเมดแขง (Lozenges) : ยำเมดทใชอมในชองปำก โดยไมตองเคยว ใหเมดยำละลำยอยำงชำๆ มกใชออกฤทธเฉพำะท ในชองปำกและ ล ำคอ มกมขนำดเมดยำทคอนขำงใหญ
วธเตรยมทแตกตาง :
- ยาอมเมดแขงชนดลกกวาด (hard candy lozenge)
- ยาอมเมดแขงชนดตอกอด (compressed tablet lozenge) ไมมการใสสารชวย
แตกตว ตอกอดใหมความแขงสงกวาปกต มสารแตงรส แตงกลน
ยาอมเมดนม (Pastilles) : ใชวธหลอมยาพน ประกอบดวย gelatin หรอ glycerogelatin ผสมตวยาส าคญ หลอมเทลง
ในพมพ แลวท าใหเยน
ตวอยางผลตภณฑ;
ยาลกกลอน (Pills) : เมดยำขนำดเลกทไดจำกกำรปนดวยมอ หรอเครองปน
ตวอยางผลตภณฑ;
ยาเหนบทวาร (Suppositories) : ใชสอดทำงทวำรหนก ; Rectal suppositories
❖ Local effect ; ส าหรบรดสดวง, ยาระบาย
❖ Systemic effect; ยาลดไข, ยากนชก
ตวอยางผลตภณฑ;
ยาเหนบชองคลอด (Suppositories) : ใชสอดทำงชองคลอด ; Vaginal suppositories, pessaries
สวนใหญมกใชรกษาอาการตดเชอในชองคลอด
ตวอยางผลตภณฑ;
PHARMACEUTICALLY GASEOUSDOSAGE FORMS
Aerosols and Inhalers
“Pharmaceutical Dosage Form”