Post on 03-Oct-2020
v-ı , mı. ncrg. (200.1),20, 2: 95· 102
MASTiTisLi iNEK SÜTLERiNDE NiTRiK OKsiT DÜZEVi iLE SOMATıK1 HÜCRE
SAVISI ARASINDAKıiLIşKI'Aziz Bülbüt1@ Ba ki Yılmaz2
Relat lcnship Betweerı the Level or Nitric Oxide and Sematic CeUCount in the CowMilk with Masıilis
Özet: Bu araştttmada somatik hücre sayımı sonuçlarına göre mas tilis olgusu belir1enmiş hayvanların sütlerinde nitrik oksitdüzeyi ile somalik tıcere sayısı arasındaki ilişki incel enmişti r. Araştırmada 4-5 yaşlı laktasyon ortasında bulunan, 64 lsvçreEsmeri süt ineğinin her bir meme lobundan alırmış 256 ect Orneği kullanılm ıştır. Kalitat il hücre sayım yöntemi kullanılarak
elde edilen soma lik hücre sayım ı (SHS) sonuçlarına göre gruplar oluşturu lmuştur. Somalik hücre sayısı ml'sinde O- 200000adet olan 93 Orne k kontrol grubu, SHS ml'sinde 200000 • 400000 adet olan 46 örnek mastilis şüphe li grubu, 400000 1200000 adet olan 49 örnek t . grubu, 1200000 - 2200000 adet olan 33 Orne k 2. grubu, 22OOOOO'den tazta olan 35 örnekise 3 . grubu Oluşturmuştur. Süt Omelderinde Griess rea ksiyonu temel ine dayanan speklrolotornetrik yöntem kullan ı la rak nitnk oksit ve nitm düzeyleri beli rtenmiştir. Nitrik oksit duzeyi sağlıklı grupta ortalama 21 ,27±2 ,86 ~mOV\.. ola rak tespit edilirkenmasti tis şüpheli grupla 22,5S±3,09 ~mOVL, 1, 2 ve 3 grupla sırası yla 27,42±2,54 ~moIIl, 30,75+..2,62 ~moL/l,37,42±6.27
j.lmo ll1..., nitm duzeyleri ise sağlı klı sütıeroa 0,52±O.35 J.lmoV\.. olarak belirlenirken rnesntıs şupheli sütlerde 0,52±O,43 j.lmoV\..,mastitisin derecesi arttıkça (sırasıyla 1,2 ve 3.grup) O,99±O,54 j.lmollL., l ,13±O,27 j.lmollL., 1,34.tO,46 IJmoll1... olarak belirtenmiştir. Sağlı klı ve masıitisti sütler arasında nitrik oksit miktarı bakımından bir laı1d ı hk bulunmazken, mastil isin derecesiile birtikıe anlamlı duzevde arttığ ı ve bu üç grubun nitrik oksit düzeylerinin sağlıklı ve masıilis şüpheli sütlerden yükse k olduğu belir1enmiştir (p<0. 05). Nitrit düzeyleri ise kan nitm düzeylen bakımından sağlı kl ı ve şüpheli grup arasında anlam lı birlark bulunmazken bahsi geçen bu gruplar ile mas litisli sütler arasında lark bulunmuştur (P<O.05). Elde edilen bulgular $0
nucunda mastilis li inek sütlerinde nitrik cksit ile par çalanma urunlerinden nitrit dClzeyinde bir artı ş ve süt somatik hücre sayıs ı ile sül nitrik oksit miktarı arasında anlamlı pozitil bir i lişkinin olduğu bulunmuştur.
Anahtar Sözcükler : Nrtrit, Nitrik Oksit, Mastil is, Somalik Hücre, SCit
Summary: In this study the re lali onship between the leveı ol nitrıc oxide and somalic:cen eounl in the CCYW m ilk wilh mastitisin the milks ol an imal s with masıilis determ ined according LO the results ol somatc ceü eoun!. In the study, 256 milk sampıes recewec lrom eectı breast lObe ol Brown swıss 64 milk COW5 ol 4 - 5 age and in the middle ol their lactalion period. Du ring the survey qualitatrve eell cou nling method has been used and according to results ol somatic cen cccnt (SCe) somegroups have been eslablished. 93 samples with 0-200.000 have eslablished the control group , 46 samples with 2OO,~
400.000 have estabtished the trece group, 49 samples with 40().~1.200.000 have estabnshed the 1st group, 33 sanıp
e s with 1.200.000- 2.200. 000 have esıablished the 2 nd group and 35 sampies wilh more than 2.200.000 sonete eellcounl in 1 ml have established the 3 th group. In the mi lk samples received from these groups nsrc oxide and ntnte ıeveıs
ol mi lk have been oetermıoed through the spectropholomel ric melhod based on Griess reactıcn. The average levels ol nitne oxoe were established in healthy group; 21 .2712.86 j.lmo VL, in trece group 22,55±3,09 ~molfl..., the degree ol masııl is
was gening ocreese Ihey were estaousnec as (respective ly 1 st, 2 nd and 3 ro group) 27,42±2,54 umon, 3O,75±2,62 IJmoVL and 37,42±6,27 j.lmoL/l . W hite the average nit rite !evels were dedected in healthy milk O,52±O,35 umon., in trace group
O.52iO,43 j.lmol/L, the degree of mastitis was genillg increase they were respecnvely estabtished as (1st, 2 nd and 3 rdgroup) 0,99±O,54 IJmoll1... 1,1310,27 ~mOVL and , ,32±0,46 J,lmollL Regarding the nitrite ıeveıs in biood ttıere was nol anydillererıce between control and trece groups. On the other hand me re have been some diff erences observed between
these and remaining 1 SI, 2 ncı and 3 rogroups (P<0,05). There was not any dill erence between the con trol and rrece groupwıth rescect lo the amount ol nitrio oxide, it has been seen that emer groups have srcweo signilicanl inereases betweeneach oltıer and with respect lo co ntrol and tracc groups (P<O,05).
Key Words: Nitnte, Nitric O xide, Ma sl ititis, M ilk, Somatic Cel l
Giriş
Nitrik oksit, parakrin etki gösteren ve enzimalik
o larak Lerjininden senteztenen bir moleküldur
(Braam, 1999). Nitrik oksit oluşumunda yer alan enzim
grubunun ismi nitnk oksit sentazın (NOS) düzenleme
ve etkinlik yönünden yap ısal veya uyarılabilir olarak
ifade edilen iki tipi bulunmakla birlikte bunlara ba~ımh
üç izoformu vardır (För5terrnann ve ark., 1991; Förs·
Geli ş Tarih i : 04.04.2003 @: ahulhul4taku.edu,tr.. Bu çalışma aynı isim li dok tora ıeıinden Ölellenm i şl i r.
i. A fyon K ocatepe üniversi ıesi Veıeril'ler Fakültesi. FizyoloJi Anab ili m Dalı . AFYON2. An kara Üniversitesi Yeleri ner Fakültesi, Fizyol oji Anahi l ı m Da lı . ANKARA
BÜLBÜL. YILMAZ
termann ve ark., 1998; Alderton ve ark., 2001) .
Bir çok fizyolojik ve fizyopatolojik olayda yer alannitrik oksit aynı zamanda mikroorganizmaların hücresolunumunda görev yapan bazı enzimlerine bağ
lanarak bunların işlevlerini durdurmasıyla toksik etkisinin oluştuğu belirlenmiştir (Rodeberg, 1995). Bu etkiözellikle tripanasomadan şistozomaya kadar değişen
enfeks iyonlarda kendin i göstermektedir (MunozFemandez ve ark. , 1992). Bazı mikroorganizmaların
(Mikobakteriyum avium) hastalık oluşturabilme yeteneği nitrik oksite olan dayanıklılıklarından ileri geldiği
bildirilmektedir (McCall ve ark., 1991).
Mastitis, süt veren hayvanların nedenine bak ılmaks ızın meme bezinirı yangılanması, sütün yapısındaki fiziksel, kimyasal ve genellikle bakteriyolojikdeğişmelerin olması sonucunda süt veriminin aza1ması yla karakterize, ekonomik kaybı yüksek olan birhastalı ktır. (Arda ve istanbulluoğlu , 979). Yapılan araş
tırmalarda, meme salgısında bulunan somatik hücrelerle hayvan ın sağlık durumu arasında poz itif bir korelasyon olduğu belirtilmektedir (KalogridouVass iliadou ve ark., 1992 ; Droke ve ark., 1993; Schukken ve ark., 1993). Somatik hücre sayısı , sütun kalitesive mastitisin bir göste rgesi olarak süt endüstrisindeyaygın olarak kullanılmaktadır. Meme bezlerinde somatik hücre sayısın ın artmasına etkiyen en önemlietmen mastitist ir. Mastitisi oluşturan organ izmalar memeye girdiğinde, savunma mekanizması çok büyükmiktarda parçal ı çekirdekl i akyuvarları süt içerisine göndererek bu organizmaları yok etmeye çalışmaktadır.
Eğer enfeks iyon önlenirse hücre sayıs ı hemen normalseviyesine dönmekte (Manlongat ve ark., 1998) , bunakarşın , eğer parçalı çekirdekli akyuvarlar mastil is etmenleri ile mücadelede başarılı olamazsa o zamansubklinik enfeksiyon gelişmekte ve böylece parçalı çekirdekli akyuvarlar süte sürekli olarak salınarak hücresayısını yükseltmektedirler (Gruet ve ark., 2001).
Meme bezinde nitrik oks it ile ilgili araştırmalarda ,
nitrik oksit oluşumuna katılan nitrik oksit sentaz (NOS)enzimi üzerinde durulmuş ve ilk olarak insan memebezi kanser hücrelerinde (Thomson ve ark., 1995)daha sonra ise sağlıklı keçi ve sığır meme bezlerinde(Lacasse ve ark., 1996) belirlenmiştir. Prosser ve ark.(1996) ise nitrik oks itin damar genişletici özelliğini ifadeederek sığır ve keçi sütünde oluşan nitrik oksitin memebezinde mikrovasküler kan dolaşımını düzenleyen enönemli aracılardan birisi olabileceğini bildirmişlerdir. lizuka ve ark. (1997) , meme bezinde sentezlenen nitrikoksitin laktasyonu tetiklediğini ifade ederken yaptıkları
d iğer bir çalışmada (Iizuka ve ark. (1998), rat memebezinin ektoderm, süt kanallarının endotel ve epidermiskatlarında cNOS etkinliğini belirlemişler ve süt salı nım ı nda nitrik oksit ile oksitas inin birlikte önemli gö-
96
revler üstlenebileceğini ifade etmişlerdir. Bu konuda yapılan diğer araştırmalar sonucunda da akut mastit islisütlerde nitrik oksit miktarının arttığı kan nitrik oksit düzeyinde herhangi bir değişikliğin görÜlmediği bel irlenmiştir (Blum ve ark. 1999 Bouchard ve ark. 1999Boulanger ve ark. 2001).
Mastitisl i inek sütlerinde, nitrik oksit düzeyindekideğişimler hakkında yeterl i araştırmaya rastlan ılamam ıştı r. Bu konuda yapılan kimi çalışmalarda deneysel akut yangılı meme sütleri kullanı lmıştır (Bouchard ve ark. , 1999; Blum ve ark., 2000; Boulanger veark., 2001). Bu araştırma ile mastit isin varlı ğı somatikhücre sayımı ile belirlenmiş inek sütlerinde nitrik oksitdüzeyindeki değişikliklerin incelenmesi ve süt soma tikhücre sayısı ile nitrik oksit arasındaki olası i lişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Araştırmada hayvan materyali olarak, Konya Hayvancılık Araştırma Enst itüsü'nde bulunan laktasyon ortasında, aynı beslenme ve barındırma koşulları ndaki 4-5yaşlı , 64 ısviçre Esmeri süt ineği kullan ıld ı
Genel durumları sağlıklı olan hayvanlardan alınan
sütlerde Kalifom iya Mastilis Test (CMT) kullan ıla rak vesomatik hücre sayıları (SHS) belirlenerek gruplar oluş
turuldu. CMT negatif (-) ve SHS ml's inde O - 200000adet olan 93 örnek kontrol grubu (sağlıklı) , CMT şüp
heli ve SHS ml'sinde 200000 - 400000 adet olan 46örnek mastitis şüphel i grup , CMT (+) ve SHS ml'slnde400000 - 1200000 adet olan 49 örnek 1. grubu, CMT(++) ve SHS ml'sinde 1200000 - 2200000 adet olan 33örnek 2. grubu, CMT (+++) ve SHS ml'sinde2200000'den fazla olan 35 örnek ise 3. grubu (Mi/es veark., 1993) oluşturdu .
Kan örnekleri hayvanların vena jugularislerindenheparinli ve normal tüplere , süt örnekleri ise hayvanların her bir meme lobundan ayrı ayrı alındı . Örneklerin alındığı gün akyuvar sayımı yapılarak kan vesüt frotileri hazırlandı . Normal tüplere alınan kan örnekleri 3000 dev irde 15 dakika santrifüj edilerek serumlan ayrıldı. Kan serumunda ve sütle nitrik oksit ölçümleri yapılmak üzere toplanan tüm örnekler -20°C'de saklandı .
Kan Değerlerinin Belirlenmesi
Akyuvar sayımı, Türk eriyiği kullanılarak akyuva rformülü (yüzde oranları) ise Pappanheim'in panoptikboyama yöntemi kullanılarak yapıldı (Schalm, 1975).
Süt Örneklerinde Somatik Hücre Sayımı
Meme lobundan alınan süt örneklerinde somatikhücre sayımı işcan'ın (1993) belirttiği kalitatif sayım yöntemine göre yapıldı.
MastitisH İnck Sütlerinde Nitrik Oksit ..•
x±Sx En düşük En yüksek
Tablo 2. Ortalama serum nitrik oksit ve nitrit düzeyleri (n= 64)
Aynı sütunda farklı haıf taşıyan değerler arasındaki farklılıklar
önemlidir (p<O,05).
Tablo 3. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplara ait sütlerde so
matik hücre sayılan (SHS)
En yüksek
36,40
8,60
19,30
2,90
En düşük
En düşük En yüksek
(x 1()4) (x 1()4)
SHS (x 1()4)
X±Sx
n
Akyuvar Sayısı
(mm3) (1Q3) 7,22±1 ,94 40,00 112,00
Lenfosit (%) 60,n±8,51 48,00 76,00
Nötrofil (%) 3O,28±9,17 17,00 48,00
Monosit (%) 4,00±1,60 1,00 7,00
Eozinofil (%) 4,57±2,62 1,00 10,00
Sazofil (%) O,26±<:l,49 0,00 2,00
X±Sx
Bulgular
Hayvanlardan elde edilen kanlarda belirlenen ortalama akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranları Tablot'de, serum nitrik oksit ve nitrit düzeyleri ise Tablo 2'deverildi.
Tablo 1. Ortalama akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranları
(n= 64)
Serum Nitrik Oksit
(!lmollL) 24,50±2,89
Serum Nitrit (IlmollL) 5,81±1,05
Sağlıklı, şüpheli ve mastitisli ineklerden elde edilensüt somatik hücre sayısı değerleri Tablo 3 ve Şekil 1'debildirildi.
Grup
Kontrol 93 9,5O±4,71a 2 19Şüpheli 46 28,82±5,168 21 381 49 71,20±21,17b 42 1192 33 168,00±27,4QC 123 218
3 35 526,85±313,51d 237 720
Cam tüplere 10'ar ml süt örnekleri alınarak,
60°C'de 30 dakika sıcak su banyosuna tabi tutularakhomojenize edildi. Daha sonra bu süt örneklerinden 10ııl alınarak 1 sm2'Iik lam yüzeyine yayıldı. 52 ml absolutalkol, 44 ml ksilol, 4 ml glasial asetik asit karıştmlarak
elde edilen A-X-G çözeltisinde yayma frotiler 7 dakikatutulduktan sonra havada kurutuldu. Sonra % 0.1'liknötral kırmızı boyası ile 5 saniye boyandı. Preparat distile su ile yıkarup kurutuldu.
Mikroskopla sayıma geçmeden önce mikroskopobjekt~ine göre sayım yapılacak alan sayısı hesaplandı. Hesaplamada objektif mikrometre ile mikroskobun 40'lık objektifinin çapı belirlendi. Bulunan objektif çapı ile mikroskop alanı hesaplandı. Daha sonra 1sm2'Iik alan bulunan mikroskop alanına bölündü (1sm2/nr2). Çıkan sayı kadar mikroskop alanı sayıldı veçıkan sonuç 10000 ile çarpıldı.
Kan ve Süt Serumunda Nitrik Oksit ve Nitrit Miktarının Belirlenmesi
Süt ve kan serumları Calapai ve ark (2000) tarafından önerilen yönteme göre proteinlerinden ayrıldı.
Deproteinize ömeklerden alınan 100 LLL üzerine, 50 mlhidroklorik asitte 400 mg Vanadium klorür çözdürülmesiyle elde edilen çözeltiden 100 ııl eklendi.Bunun üzerine seri halde % 2'lik hidroklorik asit ile 100ml'ye tamamlanmış 2 g sultanilamit çözeltisinden 50 J.1lve distile suda hazırlanmış % 0.1'lik NEDD çözeltisinden 50 LLL ilave edildi ve kültür plağı okuyucusuna yerleştirilerek 550 nm'de okundu. Örneklerdeki nitrik oksit miktarları daha önce hazırlanmış
değişik konsantrasyonlardaki sodyum nitratın absorbans değerlerine (0.5-200 IlmollL) göre hazırlanan
kalibrasyon eğrisi kullanılarak belirlendi (Miranda veark, 2001).
Nitrit miktarlarının belirlenmesi amacıyla deproteinize ömeklerden 100 LLL alındıktan sonra üzerine50 III sülfanilamit ve NEDD ekieniidi. Oda sıcaklığında
15 dakika bekletildikten sonra kültür plağı okuyucusuna yerleştirilerek 550 nm'de okundu. Sonuçlardeğişik konsantrasyonlardaki sodyum nitritin absorbans değerlerine (0.25-40 IlmallL) göre hazırlanan
kalibrasyon eğrisi kullanılarak değerlendirildi (Mirandave ark, 2001).
Gruplar arasında fark olup olmadığının belirlenmesinde Tek Yönlü Varyans Analizi, farkın hangigruplardan kaynaklandığını ortaya koymak için iseDuncan testi yapıldı. Nitrik oksit ile somatik hücre sayısı
arasında korelasyon testi uygulandı. istatistiksel değerlendirmeler MS Windows SPSS 10.0 programı kullanılarak yapıldı (Daniel, 1991).
97
Kontrol Şüpheli Grup ı Gnıp 2 Gnıp 3 Kontrol Ş ü phe l i Grup i Grup 2 Grup 3
BÜLBÜL. YILMAZ
600
.§b soo3~>. 4nncl
'"~u] 300~:;:E':l 200z
10:] --
i50
40
S 30 .~S'J>
20 .-'"o-'"'5Z
O
i
Şekil 1. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplara ait sütlerdekisomatikhücresayılan
Sütle sornatik hücre sayılan bakımından kontrolve şüpheli gruplar arasında istatistiksel bir fark bulunmadl,diğer yandan mastilisin derecesi arttıkça (1, 2ve 3. grup) somatik hücre sayılarının anlamlı düzeydearttığ ı (p<O.OS) ve bu üç grubun somatik hücre sayılarının kontrol ve şüpheli gruplardakinden yüksek olduğu (p<O.OS) belirlendi.
Kontrol, şüpheli ve mastitisli inekJerin sütlerindebelirlenen nitrik oksit düzeyleri Tablo 4 ve Şekil 2'degösterildi.
Tablo 4. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplaraait sütlerdenitrik oksit düzeyleri
Grup N X±Sx En düşük En yüksek(IlmoVl) (IlmoVl ) (IımoVl)
Kontrol 93 21,27±2,8(3a 12,80 27,80Şüpheli 46 22,55±3,Oga 14,70 28,601 49 27,42±2,54b 22,20 37,002 33 30,75±2,62C 26,50 37,303 35 37,42±6,27d 26,40 54,80
Aynı sütunda farkl ı har1 taşıyan değerler arasındaki farklılıklar
önemlidir (p<O,OS).
98
Şekil 2. Kontrol. şüphel i ve mastitisli gruplara ait sütlerde nitrik oksit düzeyleri
Bulgular sonucunda, kontrol grubu ile mastitisşüpheli grup arasında istatistiksel anlamda bir fark bulunmazken, mastitisin derecesi arttıkça nitrik oksit miktarının anlamlı düzeyde arttığı ve bu üç grubun nitrikoksit düzeylerinin kontrol ve şüpheli gruplardakindenyüksek olduğu belirlendi (p<O.OS).
Kontrol, şüpheli ve mastitisli ineklerin sütlerindebelirlenen nitrit düzeyleri Tablo S ve Şekil 3'de gösterildi.
Tablo 5. Kontrol, şüpheli ve mastitisli gruplara ait sütlerde nit
rit düzeyleri.
Grup N X±Sx En düşük En yüksek
(IımoVl) (~ımoVl) (IımoVl)
Kontrol 93 0,52-+0,358 O 1,60
Şüpheli 46 0,52±O,43'l O 2,02
1 49 O,99±O,54b O 2,50
2 33 1,13±O,27b 0,63 1,96
3 35 1,32±0,46b 0,40 2,30
Aynı sütunda farklı har1taşıyan değerler arasındaki farklı lıklar
önemlidir (p<0,05).
Mastitisli Inek Sütlerinde Nitrik Oksi t ...
Kontrol Ş ü phe li Grup i Grup 2 Grup 3
Kontrol
• Grup 3
o ı rup i
o Şü ph 'Ii
• Grup 2
XOO600400
", -.. ~
Somati hüc re .1) i i ml
2.0 - o ,
,ı,.. ,c
1., - o
• rf
, · 1- .~ i :
U.U_ •._O _OLL
...z
0.4
10.2.
O,O L__~,- _
:~z
Şekil 3, Kontrol, şüpheli ve rnastnisli gruplara ait sütlerdenitritdüzeyleri
Şekil 5. Somaıik hücresayısına göre nitritdağılımı
Şeki l 4. Sornatik hücre sayısına göre nitrikoksit dağılımı
Sağ lı kJ i (O,52±<>,35 urnobl.) ve mastitis şüpheli
(O,52±<>,43~molll) inek sütlerinde ortalama nitrit düzeylerinin birbirinden farklı olmadığ ı , ayrıca 1.(O,99±O,54 ~molll) , 2. (l ,13±O,27 ~molll) ve 3.(1,32±<>,46 umon.) gruplardaki mastitisli hayvanların
sütlerinde de nitrit düzeyinin anlamlı olarak değişmediği beli rlenmişti r. Ancak, mastitisli inek sütlerindeki nitrit miktarının kontrol ve mastilis şüpheli sütlerdekinden yüksek olduğu tespit edildi.
Somatik hücre sayısına göre nitrik oksit dağılımı
Şeki l 4'de, somatik hücre sayısına göre nitrit dağılımı
ise Şekil 5'de verilmektedir.
Sornatik hücre sayısı/ını
Tartışma ve Sonuç
Bu araştırmada, bir yangı aracıs ı olarak bilinen nitrik oksit ile mastilis sırasında artan somatik hücre sayıs ı arasında bir ilişki olup olmadığını araştırmak amacıyla . süt ineklerinde süt nitrik oksit miktarı ve somatikhücre sayıs ı belirlenmiştir.
Anallaksi, sistemik ve paraziter hastalıkJarda değişen akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranla rı
(Schalm ve ark., 1975; Feldman ve ark., 2000) ile yineaynı hastalıklarda artan nitrik oksit düzeyi bildirimlerinin(Munoz-Femandez ve ark., 1992; Sato ve ark., 1996:Champion ve Kadowitz, 1998) yan ı sıra sütün katım ına
kanın da etki ettiğ i göz önünde bulundurularak araş
tırma öncesi klinik muayeneleri desteklemek amacıyla
hayvanların kanlarında akyuvar sayısı , akyuvar yüzdeoranları ile kan nitrik oksit ve nitrit düzeyleri belirlendi.
Genel klinik ve meme muayenesini doğrulayarı
nomıal sınırlar içerisindeki akyuvar sayısı ve yüzdeoranları , hayvanlarda genel bir enfeksiyonun yanı sıra
akut bir mastitisin bulunmadığı kJ inik tablosunu destekler niteliktedir. Bunun yanı sıra deneysel akut mastitisi izleyen 12. saatte akyuvar sayısında görülen belirgin azalmanın zamanla daha da düşerek 144. saattenormale döndüğü (Monfardini ve ark., 1999) ve etkentaramasıyla belirlenen mastilis olgusunda akyuvar sayısı ve akyuvar yüzde oranlarında anlamlı bir farkın bulunmadığı, akut mastitiste değişen değerlerin subklinikve klinik enfeksiyonlarda değişmediği (Soltys veQuinn, 1997) bildirimi bulgumuz ile uyum sağ
lamaktadır,
- Grup 3
, Grup 2
- Grup i
o Şüphel i
600
.:-,
200 400
LOii
O(i
60
50-
401~ i
~ 'o 1
99
BÜLBÜL. YILMAZ
Kanda belir1enen nitrik oksit düzeyinin saQlıklı
hayvanlar için bildirilen normal deQer1er içerisinde bulunması nitrik oksit miktannda artışa yol açacak sislemik bir enfeksiyon olmadığı düşüncesin i destelder nitelikte bulunmakla birlikte mastitis hakkında bilgive rmemektedi r. Çünkü, araştırmacılar mastilis esnasında kan nitrik okslt miktannın deQişmediQini bildirmektedir1er (Hirvenen ve atk., 1999; Blum ve ark..20(0).
Akut ve perakut massüste meme ve meme saı
gısında oluşan de{ıiş i kliklerin ÇQQu kez d ışandan çö zlemlenerek belir1enebileceQi, ancak kronik mastitistedış gözlemle tanının nadiren konulabilece{ı i, subklinikmastitiste ise dış bakıyla teşhisin mümkün oımadlQı bilinmekted ir. Bu nedenle subklinik ve kronik mastitis ta nıs ı için süt somati k huere sayısının belirlenmes i veyapatojen etkenln ay ı rt edilmesi tlşcan, 1993) yada sütünbileşiminde oluşan deOişiklilderin ortaya çıkanlması
vurgulanmaktadı r (Sandholm ve foMnila 1986). Nitekim , meme salgısınela bulunan somatik hücre sayıs ı
ile mastilis arasında doQn.ıdan bir ilişki (korelasyon) olduğu belirtilmekte ve yangı dun.ımunda somati k hücresayısının önemli miktarda arttlQ ı llerl sürülmektedir (Kalogıidou-VassiliaoolJ ve ark ., 1992; Droke ve ark.,1993; Schukke n ve ark, 1993; Manlongat ve ark,1998). Bu bildirimlerden yola çıkarak sütte somatikhücre sayımı yapılarak mastitis lespit edilmiştir. somalik hücre sayımı sonucunda, saQhkll ve mas litis şüp
heli gn.ıplar arasında anlamlı bir fark gözıemıerımezken . deOişik derecedeki mastitisli sütler vebu sütler ile saQlıkll ve şüpheliler arasında istatistikselaçıdan anlamlı bir fark (p<O.05) bulunmuştur. Sağlıklı
ve mastitis şüpheli sütler arasında anlamlı bir tarkın bulunmaması ise somatik hücre sayılannın homojen birdağılım çösterrrerresı LLe açıklanabilir .
Mastıtis in derecesi ile birlikte süt nitrik oks it miktartma gön:ılen artışın nedeninin, somalik hücrelerin%98' inden fazlas ını oluşturan parçalı çekirdeldi nötrofilve makrofajann (Manlongat ve ark. , 1998) mikroorganizmalar tarafından uyanlması sonucunda etkinleşen iNOS kaynaklı nitrik oksite baQIlolduQunu düşündürmektedir. Sağlıklı ve mastitis şüpheli sütlerdenitrik oksit miktan ve somalik hOCre sayısınd a anlamlı
bir farkın bulunmaması ve yapılan bir in vitrc çalışmada
(Boulanger ve arx., 2001) slQır1ardan elde edilmiş parçalı çekirdekli nötrofillerin ve makrofajlara dönüşen
monositlerden iNOS kaynaklı nitrik oksit oluştuQunun
belirlenmiş olması bu yorumu güçlendirmektedir.
Somaıik hücre sayısı ile nitrik oks it miktan aras ında bulunan yüksek korelasyon (r=O,631) . nitrik oksitmiktarındaki artışın bu hücrelere baQIı olduğu düşüncesini desteklemektedir. Sağlıklı ve mastitis şüphel i
sütlerdeki hem somatik hücre sayılan hem de nitrik
100
oksitmiktarlan için anlaml ı bir lar1d l lı Qın bulurvnam ış olmasına karşın birbirleri arasında yüksek korelasyonbelir1enmesi somatik hücrelerie nitrik oksit arasındaki
ilişkiyi ortaya koyan di!)er kanıt olarak düşünülmektedir.
Mastitis yönünden saQlı kll hayvanlardan elde edilen sütlerde nitrik oksit düzeylerinin diQer araş
t ı nnaıardaki (Bouchard ve ark. 1999: Blum ve ark. ,2000) daQerlere göre yüksek bulunması, beslenmefarfdı lığ ından kayna klanan eksojen nitrik oksit oluşumunun yanı sıra Iaktasyon döneni ve hormonal etkiler gibi bireysel far1d ı h klara baQlanabilir.
Nitrit düzeyi bakımından sağlıkl ı ve maslitis şüp
heS sütler arasında da anlamlı bir tarkm olmaması vemastilisli sütlerin. saQlıkl l ve şUphelilere göre farfd ı lı k
göstermesi mas litis sırasında artan nitrik oksit miktanile açıklanabilir.
Ması itisli sütlerde nitrik oksit miktarının yükselmesine paralel olarak nitrit miktanmn da nitrik oksitebaQımlı şekilde artması beklenirken, de{ıişik derecelerdeki mastit isli hayvanların nitrit miktannda anlamlı bir fark oluşmamıştı r. Ayrıca . araştırmada kullanılan hayvanlann kanlarındaki nitrit düzeylerine göresüt nitrit miktarları nın bazal duzeyde kalması sütte varIıQ ı bik:lirilen (Stevens ve ark. 2000; Harrison, 2002)ksantin oksiredüktaz enz imi tarafından hipoksik koşullarda nitritin peroksinilrite dOnüştürüldü(ıü bildirimleriile (Godber ve ark.. 2000; teccener ve ark., 2(01)açıklanabilrnekted ir.
Sonuç olarak mastitis esnasında artan süt somatik höcre sayısı ile nitrik oksit arasında pozitif ilişki oldu~u , masıilisin sül nitrik oksit seviyesinde artış oluş
turduğu, ancak nitrik oks it metabolitlerinden nitritmiktarında ise aynı oranda yükselmeye neden olmadlQı kan ıs ına vanimıştır.
Kaynaklar
Alderton, WK, Cooper, C.E., KnowIes, RG. (2001). NitrleDKide Synthase; Structure, Function and Inhibilion. Biodıem.J . , 357, 593-615.
Arda. M.• Isıanbulluoğlu. E. (1979). MasliOslere Neden (ManAerob. Anaerob. Mikroplazma ve Mantartarın Izolasyooo,ldenlifikasyonu. Bunlara Karşı Etkili olan AnObiyotik ve Fungusitlerin SaptaıYnast. Ank.ÜnivVet.Fak.Derg., 26(3-4), 14·
29.
Bk.m. J .W., Dosogne, H.• Hocben, D., Vangrocnwcghe. F..
Hammon, H.M., Bruckmaier, RM., Burveocn . C. (2000).TulTlOl' Necrosis seeter-a and NilritlYNilrale Responses Du-
Mastitisli İnek Sütlerinde Nitrik Oksit.•.
ring Aeute Mastitis Induced by Escherichia Coli Infection and
Endotoxin in Dairy Cows. Domestic Animal Endocrinology,
19, 223-235.
Bouchard, L . Blais, S., Desrosiers, C., Zhao. x, Lacasse, P.
(1999). Nitrie Oxide Production During Endotoxin-Induced
Mastilis in the Cow. J.Dairy S, 82: 2574-2581.
Boulanger, V., Bouehard, L., Zhaot, X., t.acasse, P. (2001).
Induction of Nitrie Oxide Produetion by Bovine Mammary
Epithelial Cells and Blood Leukacytes. J.Dairy seı, 84,
1430-1437.
Braam, B. (1999). Renal Endothelial and Macula Densa
Nos: Integrated Response to Changes in Extraeellular Ruid
Volume. Am. J. Physiol.. 276, Rl551-Rl561
Calapaı, G • Marciano, M.C., Conca, F., Allegra. A , Pansı,
A., Fnsına, N.• Caputı , AP.• Buerni, M. (2000). Erythropoietin
Protects Against Brain Ischemic Injury By Inhibition of Nitric
Oxide Formation Eur.J.Pharmacol,.401(3),349-56
Champıon, H.C., Kadowıtz, P.J. (1998) R-(-)-Alpha-Methyl·
Histamine has Nitric Oxide-Mediated Vasodilator Activity in
the Mesenterie Vascular Bed of the Cal. Eur.J.Pharmaeol.,343,209-216.
Danlel, W.w. (1991). "Bioistatistics: A Faundation for Analy·
sis in The Health Seiences". 5th Ed. John Wiley & Sons Ine.•Canada.
Droke, E A , Paape, M.J., Dı Carlo, AL (1993). Prevalence
of High Somatic Geli Counts in Bulk Tank Goat Milk. J.Dairy
Sei..76, 1035-1039.
Feldman, B.F., Zınkı , J.G.• Jaın, N. (2000). "schalm'S Ve
terinary Hematology". 5th Ed., Williams & Wilkins. Philadelphia, Usa.
Förstermann, U., Boissel, J.P.• KJeinert, H. (1998). Expressional Control of The "Constitutive" Isoforms of Nitric
Oxide Synthase (Nos i And Nos Iii). Faseb J., 12.773-790.
Försterrnann, U., Sehmidt, H.H.H.W., Pollock, J.S., Sheng,
H., Mitchell, JA, Wamer. T.D., Nakane, M., Murad, F.
(1991). lsotorms of Nitric Oxide Synthase Characterization
and Purification From Different Geli Types. Bioc.Pharmacol.•42(10), 1849-1857.
Godber, BLJ.. 0001. J.J., Durgan, J., Eisenthal. R., Har
rison, R. (2000). A New Route To Peroxynitrile: A Role
Xanthine Oxidoreductase. Febs Letters, 475, 93-96.
Gruet, P., Maıncent, P.• Bertholet, X.• Kaltsatos, V. (2001).
Bovine Mastilis and Intramammary Drug Delivery: Review
and Perspectives. Advanced Drug Delivery Reviews, 50.245-259.
Harrison, R. (2002). Structure and Function of Xanthine Qxi-
101
doreductase: Where Are We Now? Free Radieal Biology
&Medicine. 33(6), 774-797.
Hırvonen, J., Eklund, K., Teppo, AM.• Huszenıcza, G., Kule
sar, M., saıomernı, H.• Pyöraıa. S. (1999). Acute Phase Res
ponse in Dairy Cows With Experimentallly Induced Esc
herichia Coli Mastitis. Acta Vet. Scand., 40, 35-46.
Iizuka. T., Sasaki, M.• Oishi, K., Uemura, S., Koike, M.
(1998). The Preesence of NitrieOxide Synthase in the Mam
mary Glands of Lactating Rats. Pediatrics Research, 44(2),
197-200.
lizuka, T., Sasaki, M., Oishi, K., Uemura, S.• Koike. M., Mi
natogawa, Y. (1997). Nitric Oxide May Trigger Lactation in
Humans. The Joumal of Pediatries, 131(6), 839-843.
Işcan, D. (1993). Mastitiste Somatik Hücre Sayımı Yön
temleri ve Somatik Hücre Sayısının Önemi. Veterinarium, 4
(2),47-56.
Kalogndou-Vassılıadou. D., Manolkıdıs, K.. Tsıgoıda, A
(1992). Somatic Geli Counts in Relation To Infection Status
of The Goat Udder. J.Dairy Res.,. 59, 21-28.
Lacasse, P., Farr, V.C., Davis, S.R.. Prosser, C.G. (1996).
LocaJ Secretion of Nitrle Oxide and the Control of Mammary
B100d Row. J.Dairy Sd., 79,1369-1374.
Ledbetter. TK, Paape, M.J., Douglass, L.W. (2001). Cyto
toxie Effects of Peroxynitrite, Polymorphonuclear Ne
uttophils, Free-Radical Scavengers, Inhibitors of Mye
loperoxidase, and Inhibitors of Nitrie Oxide Synthase on
Bovine Mammary Secretory Epithelial Cells. AJVR., 62(3),
286-292.
Manlongat. N., Yang, T.J., Hinekley, LS., Bendel, R.B., Kri
der, HM. (1998). Physiologic-Ghemoattractant-Indueed Mig
ration of Polymorphonuelear Leukocytes in Milk. Clinical and
Diagnostie Laboratory Immunology, 5(3),375-381 .
Mccall, T.B., Feelisch, M., Palrner, R.M.J., Moncada, S.
(1991). Identification of N-Iminoethyl-L-Omithine As An Ir
reversible Inhibitor of Nitric Oxide Synthase In Phagocytie
Gells. Br.J.Pharmacol., 102,234-238.
Miles, H.• t.esser, W., Sears, P. (1993). The Eeonomie lrnp
lications of Bioengineered Mastitis Control. J.Dairy SeL, 75,596-605.
Mıranda, K.M.• Espey, M.G.• Wınk, AD. (2001). ARapid,
Simple -Spectrophotometric Method For Simultaneous De
tection of Nitrate and Nitrile. Nitrie Oxide, 5(1), 62-71.
Monfardini, E, Burvenich, C., Massart-Leen, AM., Smits, E ,Paape, M.J. (1999). Effect of Antibiotic Indueed Bacterial
Clearance in the Udder on L-Selection Shedding of BloOO
Neautruphils in Cows With Escherichia Coli Mastitis.
BÜLBÜL, YILMAZ
Vet.lmmun.lmmunpath., 67, 373-384.
Munoz-Femandez, MA, Femandez, MA, Fresno, M.(1992). Synergism Between Tumor Necrosis Factor-AlphaAnd Interferon-Gamma on Macrophage Activation For TheKilling of Intracellular Trypanosoma Cruzi Through A NitricOxide-Dependent Mechanism. Eur.J.lmmunol., 22, 301-307
Prosser, C.G., Davis, S.R, Farr, V.C., Lacasse, P. (1996).Regulation of Blood Row in the MammaryMicrovasculature.J.DairySci., 79, 1184-1197.
Rodeberg, D.A, Chaet,M.S, Bass, RC, Aı1<ovitz, M.S, Garcia, V.F. (1995). Nitric Oxide: An Overview. The AmericanJoumalof Surgery, 170,292-303.
Sandholm, M., Mattila, T. (1986).BiochemicaJ Aspects of Bovine Mastitis. Isr.J.Vet.Med., 42(4),405-415.
Sato, E.F., Utsumi, K, Inoue, M. (1996). Human Oral Neutrophils: Isolation and Characterization. Method Enzymol.,268, 503-509
102
Sdıalm, O,w., Jaın, N.C., Garroll, E.J. (1975). "Veterinary
Hematology". 3rd Ed. Lea& Febiger, Philadelphia
5chukken, Y., A. Leslıe, WK, Martın, S,w. (1993). Dyna
mics and Regulation of Bulk Milk Somatic Cell Counts.
Can.J.VetRes., 57,131-135.
Soltys, J., Ouınn, T.M. (1999). Selective Recruitment of T
GeliSubsets to the Udder During Staphylococcal and Strep
tococcal Mastilis: Analysis of Lymphocyte Subsets and Ad
hesionMolecule Expression. Infection And Immunity, 67(12),
6293-6302:
Stevens, C.R., Mıllar, T.M., Clınch, J.G., Kanczler, J.M., Bo
damyalı, T., Blake, D.R (2000). Antibacterial Properties of
Xanthine Oxidasein HumanMilk. Lancet, 356, 829-830.
Thomsen, LL, Miles, D'w., Happertield, L , Bobrow, L.G.,
Knowles, RG. , Moncada, S. (1995). Nitric Oxide Synthase
Activityin HumanBreastCancer. Br.J.Cancer, 72, 41-44.