Liblu Ftuk

LIBLU FTUK

( RIDDLE BOOK)

compiled & i l lustrated by

Cum Saya

Pillplno translation by

Neri Zamora

SUMMER INSTITUT'E OF LINGUISTICEr+hiltpptnes, Inc. TRANS1 ATORS 1979 PUBLISHERS

Published in cooperation with Bureau of Elementary Education and Institute of National Language of the Ministry of Education and Culture Manila, Philippines

Blaan R i d d l e s

00.29-879-5 . . 4C 54.20D-796065N

Printed in the Philippines

SIL Press

Additional copies of this publication may be obtained from:

FilLit Box 2270 Manila

or FilLit Nasuli, Mataybalay Bu kidnon

Some of the glary of the Philippines lies in the beautiful variety of people and languages within its c o a s t s . It is to the great credit of the national leadership over the years that no attempt has been made to destroy this national heritage. The goal has been instead to preserve its integrity and dignity while building on this strong foundation a lasting super- structure of natianal language and culture.

The present book is one of many,designed for this purpose. It recognizes the pedagogical importance of dividing literacy and second-language learning into two 'steps--literacy being the 'first. When a student has learned to read the language he understands best, the resulting satisfaction in his accomplish- aent gives the drive and confidence he needs to learn the national langua.ge-. His ability to read, . furthermore., is the indispensable tool for the study this program will require.

The Ministry of Education and Culture of the Philippines is proud to present this latest volume on a nationwide series designed to teach the national language through literacy in hhe vernacvlars. It will strengthen both the par i s of the nation and the whole.

Juan L. Manuel Minister of E k c a t i o n and Culture

PREFACE

This book was compiled and i l l u s t r a t e d by Cuma Saya d u r i n g h i s p a r t i c i p a t i o n i n a Nat iona l Wr i t e r s1 Workshop sponsored by t h e Summer I n s t i t u t e of L i n g u i s t i c s i n Nasu l i , Bukidnon.

The purpose of t h i s book i s t o provide a d d i t i o n a l r ead ing materials f o r t h e Blaan people o f Southern Mindanao.

~ h ; l e t t k s of t h e Blaan a lphabe t a r e : 5, b, k, &,, 2, e, f, g, h, i, 1, m, n, x, 0, g, t , 11, xs and (Z loT ta l stopT. The g l o t t a l i s symbolized only Ghen preceding a-consonant o r ' i n word f i n a l p o s i t i o n . The l e t t e r e has t h e sound of t h e Spanish e similar t o t h e vowel i n t h e ~ n g l i s h word ' l e t ' ; t h e l e t t e r e -S I s like t h e second vowel of t h e Engl i sh word 'above.' A l l o t h e r l e t t e r s c l o s e l y r e p r e s e n t t h e i r counter p a r t s i n t h e Nat iona l Language.

Kathy Rowel1 S a l l y Shekleton

1. S f a t i le mabal na lbatb .

Panto tabeng bukay ta fulk .

~ a m i na ikk na a f u l

2. Kulang a l e gawek tabal3 rig

mnak awek.

3 . Ngol ma Kabol k l o n t o maloh rnool.

4. Kayu d l lsok sen gumihok. 5. Libun di Sbh l i b u t t u t i l .

Ihan

t'\

Tafaga

6. Nun sewe lamngab banwe.

Dalan

7 . Manak magu t u a libun l o

msut u lun .

Fatak

8. Nun lwe aweng bay lo

satu mebe dun.

9. Nalaf d l tala s b a l h ba.

Kumu t

1.0. Nun 1we saflanek k l o l a t o

sagin bay la s i t e le.

11. Mluy bateng balnig i snaba

t l u lagi.

Mata

12. Meye gu moo1 sen teengu fa1 bakug; kagol.

Lirnan

13. Nun kud; silang kmaan ku 14. Lanaw k l f u h sewe ku mdu.

snakayam.

Klud

15. Meye gu moo1 sen t e e n gu sudeng dad maloh ngol.

Fnuan

16 . Nun u l a d lmibutuad. 17. Nbutan fanday fa tukay.

S a b i t a n

18. Kmadaw y6an sudeng ngaan.

Tambasal

19. ~ n g h sit sankawit . 20. Byayung di Mtutung 16

di 1s tafung.

Kalwawong ~ g h anuk

21. Kalabaw di Mtutung mlatuh sol ilungan.

Sol ahok

22. adi it& tadini.

Mata

2 3 . Ku minum faswet bay ku

f tud fatlaweng.

24. ~ i m b knaan h l a s b a t a n msehan y6 l o n nw6 eelan.

Xun tukay. bal ebdeng tah 26. ' Kayu di .bilil sen lawll.

lamisa bay y6 knaanan tnaiq. .

27. I b u t a n suwe tbu i doonan suwe sandang i bulekan suwe

klita i bengan suwe b u t u l .

28. Kayu d i Liti samfils b a l i . 2 9 . F b tukay samwal kanto

bong tala.

Gumege a lung Sgat ong

3 0 . Nun a n i i u l u n lmanaf i lawehan t e k i ikongan t o .

31. Mnga k l l s o k b a l i n g tung 32 . Nun a n i s a a l a n t e k didingan

flasok. t e k na a t a f a n t e k bay 1 mn8

laman l ands ulun.

Salmun

33. Ku md& d l t a n 3 lo lwe b l l a n k a n t o k e l di awekan taamong

f a t b l l a n na fat sigalan na f a t matan na fat k l i n g e r ns fat.

scl ilungan na lwe baan na Iwe ~ l u n na .lwe lawehan.

To s m i b i ng;

34. 'Nun a 0 1 661gu d l tah bay 35. Ku sudeng mdatah bay

lands gumalohan. ku tadag Man&.

Ayem

36. Kayu sanbabg menge lumh.

Falangwak

2 4

37. Kudagu l ahan k a n t o

gu snakay tamabb-.

38. Libun d i ~ a n i l a l l b u t nga.

Salwal Saging

39. Magu fitam to s d u l e mati kdee to.

40. Magu bongdatb klon

t o samnung gumnean.

41. Mnga Fide .1s gse.

Fnu Falak

Nag-away s i qalapad a t s i Mataba. Nang tumulong s i P u t i , Lahat s i la ay pumula.

(bunga, ikmo a t apog)

I sang u r i ng p a l a y o k , Nasa baywang ang kamay.

( t s a r e r a )

Sipon ng tatay n i Kabol, Pa lag ing umaagos.

( t u b i g )

Isang kahoy sa ibaba , B a w a l t mapadaa'y napapakuskos.

(hasaan)

Babae sa Sbu, Napa l i l i bu t an ng suso .

(papaya)

May i s a n g kobrang Nagpaikut-ikot sa buong bayan.

(daan)

I sang natandang babae, Naglalakad nang tah imik , Ulo l a n g n i y a a n g n a k i k i t a .

( suso)

8. Dalawang bangka , Isa .lang ang nagdada la .

(tsinelas na s i p i t )

9. Sa d a g a t ay may isda Na magkabikabila ang bunganga.

( kumot -)

1 0 . May dalawang magkapatid, Magkasama s i l a n g palagi. Nguni t k a i 1-anma1 y D l pa n a k l t a , Ang isart isa.

(mata)

11. Gumulong na t r o s o Na g a l i n g sa bundok, Ta t long l a l a k i ang surnunggab d i t o .

( t a o n g p a t a y )

12. Turningin ako sa i b a b a , Nakaki ta ako rig isang kuba.

( b i t a g o s i l o )

13. May i s a n g kabayong Kapag s i n a k y a ' y Saka p a lamang kaka ln .

( kudkuran)

Kung maw ay sawa, Kung gab1 ay lawa.

(bani@;)

Sa ibaba ay turningin ako, Anott n a k i t a koV.y Isang halamang nakaupo N a ang d a g t a ' y tumutulo.

(halamang Fnuan)

May i a ang ahas, Nakapulupot sa i s a n g tuod.

( s i n t u r o n )

Kahit mal l i t p a v y Nag-aanluwagi na.

(karayom)

Ang ina ay gumagapang pa, Ang anak a y umuupo na.

(ka l abasa )

20, Pakwan sa Matutum, Tainpok n i t o t y Di malaman, Kung nasaan.

( i t l o g )

. . .. . .

21 . Kalabaw sa Matutum, Sandaan ang' b u t a s n g i l o n g .

( b u t a s na pagta tamnan n a likha .ng dulos ) . I 1 .

22. Naroon, . .

N a r i t o . Ano i t @ ?

( m a t a )

23 Kung i n l i n u m a t y nakatuwad, Kung nagpapahinga ' y nakasabi . t . . . . . .

( t a s a )

24 . Nagsa ing s i Ku las , Kinuha ang h u g a s , I t i n a p o n ang b i g a s .

( g a t a ng n i y o g )

25. May i s a n g p r i n s e s a , Nakaupo sa mesa. Ang i t i n a e n i y a , Ang k i n a k a i n n l y a .

( g a s e p a o i l a w a n )

26. May i s a n g pun0 Sa paanan ng bundok, Nagbib igay ito ng buhay.

(suso ng i n a )

2.7. Ang pun0 nlya'y parang tuba , Ang dahon n i y a t y parang espada, Ang bulaklak n i y a l y parang p u g l t a , Ang bunga n i y a l y parang b o t i l y a .

(mais)

2.8 . Ang kahoy sa ~ e y t e , Makintab ang k a b i l a .

(sa lamin)

29 Nakapantalon noong m a l l i t pa, Nang lumaki n a t y h l n d i na.

( t a l o n g )

30. Ang u l o n i y v y hayop, Ang katawsn n l y a t y baka l , Ang bunto t n i y a l y t ao .

( taong nag-aararo)

31. Nanganak ang inang ibon. Paglabas ng anak ay naka t lwar ik .

(puso ng sag ing)

32 . Ang sahig n i y a l y la ta , Ang dingding n i y a t y l a t a , Ang a t l p n iya ' y la ta , Nguni l t walang u l o Ang d i t o t y n a k a t i r a .

(salmon)

33. May i s a n g t q o n g nakatayo. Mula s a l u p a ay dalawa ang paa. Pagda t ing sa baywang, Paa niyavy nag ing a p a t , Katawan n i y a l y n a g i n g dalawa, P a t i u l o n l y a l y nag ing dalawa.

( t a o n g may ka rgang bata)

34. May b a l o n ako s a i taas Pero wala namang b u t a s .

( n i y o g )

35. Mataas kung nakat ayo, Mababa kung nakaupo.

( a s01

36 . May punongkahoy sa l b a b a , Kaluban ang naging bunga.

( falangwak- ism.g u r i n g halamang nakakain ang bunga)

37. Kabayo kong p a y a t , Saka pa l a n g tumataba Kapag s i n a s a k y a n ko.

( p a n t a l o n )

380 Babae sa Maynila, N a p a l i l i b u t a n ng bata.

(papaya)

39 . Dumaan ang negro, Biglang namatay ~ n g lahat ng t a o .

( g a b i )

40. Kapag lumalakad ang pinuno, Dala-dala n i y a axlg kaniyan'g bahay .

(pagong)

4 1 . Nanganak s i Fide , Hindi mabilang ang anak.

(buhangin)