Post on 12-Jun-2020
'-.'' HIPPONENSIS EPISCOPI
DONATISTARUM.EPISCOPUM .
'. ,
'
HBER-PMMUS. • -::
. in quoGaudenlii.duceadDulcitiumEpistolaarefulanlur.
CAPUTPRIMUM.— 1. GaudeiUius.Donatistarum
Thamugadensis'episcopus,cumse ipsuniinecclcsiai
quibusdamsibi adjunclisperdilis incendereminare-
tur; viro speclabilitribuno el notarioDulciiio,cui
piissiniusImperatorIegessuas exsequendascufa per-
ficieridseunilalisinjunxit, agenti,ul oportebat, cuni
furentibusmansuete, et prius ad eumdeniGauden-
tiumiilteras pacificasdanii,duasrescripsilepistolas:
unambrevibrenr, et perlatoribus, sicui indicat,-fe-
siinaritikusfesiinalam; alteram prolixiorem,in qua
secundumScriplurasse respoiidissediligentiusarbi-
Lratur.Ila ergoscriptaejus opilulanteDominoinsti-
tui refutafe, ut etiamquisunl ingeniotardiores, ad
omiiiame rcspondissenondubilent.Nampriusverba
ejus ponanij.deindenosirasubjungam: nonsiequem-
admodumTeci, cum Pelilianilitteris responderem.
Ibi enimper loea singula,quandoverbaipsiusinse-
runlur, posilumesl, Pelilianusdixil : quandomea
redduntur, Augusimusrcspondit.Unde mibi, lan-
quammentitusfuerim, calumniatusest, dicensquod
nunquammecumcominusclispulaverit:quasi propter-
ea non dixeril quodscripsit,quiahoc nonin verbis
ejus audivi, sed in litteris legi; aut ego ideononre-
sponderim,quianon eo prsesenleloculussum, sed
scriptis ejus vicissimscrikendorespondi.Quidfacia-
niuskominibusqui tale cor babcnt, aut eos quibus
scriptasua innolescerecupiunt, tale cor habereopi-
iianlur? Sed eliam talibus sic satisfaciamus: et
quandopbnimusATerbaGaudentii,nondicamus,Gau-
dentiusdixil; sed, VerbaEpistolw:et quandorespon-
demus,non dicamus, Auguslinusrespondil;sed, Ad.
liwcfespohsio.SicergoincipiamusrefellereGaudehtii
cpistolamprioremac breviorem.- % YerbaEpistolse: Honorabili,acnimiumnobis,si
sic volueris,desiderandoDulciliotribunoel nolario,
Gaudenliusepiscopus.Adbsecresponsib: Nondebe-
mus eliamisla discutere, ne propemodumin super-
fluisimmoremur,cumsliit locanecessaria, quaenos
aliquanlodiutiusloquicogant.CAPUTII.— 5. Verba Episiote : Reiigionistum
scriptapereepiper eos,.quoselmoribusetinstitutosuo
. ..(a).scripti.circiteramium420. ,
cuncjischaros essenianifestum.est. Ad hsecresppn-sio: Nequekoe diseutiamquomododixeris,Religio-hisluce,hominiquempotiusirreligiosumpulas.Red-didisliquippeboriorificeniiam,sicut.reddendamexi-siimasti : quia. ille te honorificentipsfr^clavit inlitterisquasad te dedit, quanicalbolicusksereLicum
debuit,putans tuammenlemlali.iierisermocinationesanakilem. '
CAPUT III. — k. VerbaEpislolse.:Inquibus.tam
multa,inquit, q tjia Dignalionedicta.sunt,quwnuncinlerhncqnlicescq; sed quonianiingenii,riui acumenminusadverlil,quodnosin eodemscriptonep.innocen-tesplene,necreos.assererepoluisii,Adlisecresponsio:
Quomodoh.onasseruilreos, quosdixit.malecongre-galos? Quomodonon asseruit reum,, cum dixerit,quodte duce.miserofumanimsenefandoexituperilu-rse sint; 3djicienste intelligeredeb.ere,quantale etin hoe muiidoinvidia, el in illo ultimo judiciode-
speralio poterit manere*! Quomodonon asseruit
reum, quemsiculpoluilexkqrtatus"esl,ui.imitandumaliorum sccutus exempluin.,dimisso errore prioriskscreseos,te ad unam el veram.Deiconferas.fidem?-Verumtamen'non'frikuriiverbadefendere, sed.IiK-retici refuiare suscepimus.Si quidergo.istenoster
lanquamlaicus mililarisdixit ihcautius,quis ei non
ignoscal?quisEcclesisecatbolicsede verbiseju.sprse-judicandumessecontendat?Tu perpensiusconsidera
quidloquaris, quemparsDonaliin nostraCollatione
qua3apudCartbaginemfactaest, sexaliisadjunctum,etiamdefensoremsusedivisionisedidit.-CAPUTIV. —5. Verba.^Epistolse: Qupdsicrimi-
nosos,inquit, exislimas,fugkndaeslvqbisdamnanda
societas.Adhsccresponsio: Plane fugiendaestsocie-
lascririiinosorum,sednoneslrespuendacorreelorum.Hludergosalubriterita deyitamus,ut hoc misericor-diter velimus;optemus,instemus;
CAPUTV. — 6. Verba Epistolae:.Si verqJnnq-cenlesnospuias, inquil,quodeliamipsedixisli,"perse-cutoresin fideChrisliconstilutisuslineregqudenms'.Ad
1 Am.,despermidopolerUperinqnere.Lovam&a&eslegen-dumpufant,desperandopoterilpwnamanere.
c709 - CONTR.AGAUDENTIUM,S. AUGUSTINILIBERPRBIUS. ,, .710"hsee responslb: Consideravilitteras .Tribuni ad te
datas,et.nusquamin eis legi.quodie.dixeritinnoeen-
terii;sedabaiiisaudisse, velcognoyis.se.prudenleui.Sicautemin Scriplurissanclis, non soluriiboni, ve-
rum etiam mali yocari solent.Namkoe ibi.nomen
eliam serpensbominisdeceptoraccepit. .Quodenim
quidam.interpretatisunt,sapientissimumomniumbe-stiarum (Gen.ui, 1).; prudentissimumpolius grsecieodicesliabent (a); uride in latinam linguamscri-
pturailla iranslala est. Sed sieos putandumest in-
nocentesa Tribunqesse diclos,.quos a te,ad exitium
teneri dixitinyitqs;'.qm$.mirum si et illicfieri crc-
didit, quodin aliis lqcis factumesse cognovit?Non
est efgo unde gaudeasfe paii perseculionem,cum
invenirenon possisquqmodole asseras,innocentem.
Absitaulemut Isla perseculiodicendasit bominum,crim.sit polius"pro hominibusliberandis persecutioviiioruni,qiialemfacitsegrisetiamdiligentiamedico-rum. Quamvisetsi essetis.innocentes,binc effieere-
"mininocentes, quiaocciderecupitisimiocentes.Quienimse innoeerilescorianlurasserere, et lamenvitsesusenoluntparcere, quidaliud quaminnocentescon-vinciinturoccidere? '.
CAPDTYI. —7. Verba Epistolse: lnhac aulem
ccclesia.,inquit, in qua.nomenDei et Ghrisliejus, ut
eliamipsedixisli,in veritatesempereslfrequentatutn,"?iosaul viviquamdiuDeoplacueritpermanemus,aut
lltdignuinest.Deifamilia,intfa dominka castravitw
esalumjennihamus:sub,eascilicetcondilione,quia si'vis fueritbperata,tunc id poterit evenire.Nemoenimtamdctnensest',ul nullbiinpellentefeslinelad morlem.
Adhsec responsio.:Nequehoein Tribuni litteris le-
gitur, a te invocatumin veritatenomenDei,quamvisdixerit invoealum.Quanquametiamsidixisset, pos-set boe intel.Iigi,non ad veslramgloriam,scd ad pce-nam.Namct de genlibusimpiisApostolusdixit, Quiveritalemininiquilaledetinenl(Rom.I, 18) : ut et vos
faciiis, qui veiilateni Baplismidivini in iniquitatedetinetiserroris humani.Undenos cumvestramcor-
rigimusiniquitatem,hpn uliquedebemus iilius-Sa-
cramenli rescindere verilatern. Profiteris sane,ihnocensbomp, aliis quidemverbis, cumecclesiale
ac tuosinlerituros.Cumenimdicis, in ecciesia,quidaliudvis inlelligi,nisicum ecclesia; quandoquidem.id agereignibuspracpafas?Hsecest innpcentiapartisDonali,.ut hoc facialis adjunctismortibus vestris,
quo.deliamapudCarthaginemin invidiamnosLramde
basilicisquscveslrsefuerunt, sicut potuistis, et cum
quibuspoluislis, fecisseasseve.raminisine morlibus
veslris'.Quisehimvosnon credat zelando,fecisse'
quodfacereetiam moriendodisponitis?Si autemil-
lud.yqsnorifecistis, hoc cerle furiosiusest.quodvos
facer.epracparatis.Sed dixisli, si vis fuerit bperata:et adjunxisli, Nemoestenim lam demens,qui nullo
impellenlefeslinelad moriem..Quantoest ergo de-
mentior, qui cum impellalurad vitam, festinet ad
mortem?
- * ApudAm.,velando-. •
(a) phronimbtatos.
. CAPUTVII.— 8. VerbaEpistolse-:Eos auiemqui•nt/biscumsuni; inquil,.testemDeunv.facio, ejusqueomiiiaSacramenla;quodexhorlalus-sum;et impensis-simepersuasi, ut quihaberelvoluntateniegredi, secu-rus publicefaterelur : necjios enhn invilosrelinere
possumus-,qui-didicimusad.Dei fidemnullumesseco-
gendmn.Adhaccresponsiq.:Curautemnonte etiam,si non invitor,um,reteiitoreni,lamen ad bonumopusexkbrlaloremapertissimepfofileris,si quodfacturus
eskqnumest? An fortequanr malum sj.t.etipse in-
tclligis,atque id facturumle magisut len*eas, quamut impleasconiminaris, aut menliendo infidelis;aut•verumdicendocrudelis? . .';
CAPUTVIII.—9. VerkaEpistolae:-ETALIAISIAKU;
Opto.teincolumemin'reipublicqi.aclibusftoivnlemyet-aChristianorumjnquietudinerecedentem.Ad-haccj'e-
sponsio: Possumuseum et nosoptare.incolumeni,et
in reipublicseactibus florentem,sed npn ab:ba:reli-
corumcorrectionequiescentcm., - - .
CAPUT IX. — 10. Verba Episloloesecundse,:
Honorabiliet omniaffecludesiderandoDulciiio,Gau-deniiusepiscppus..Ai koecresponsio: Si omni affeclu
desiderasbominem,,quare cum illo lenereCbrislire-
spuisunilatem? An,reddendomalum quasipro;nialo,
quem.luum perseculorempulas, rebaptizarodesi-deras? • -
CAPUTX,—11. VerbaEpistolse,:Solenlsibi,,m*
guit, sola famanoli,cupere,aut incerto*invicemaspe-ctuverbamiscere,aut incognilisallemnonhorrereprw*senliam.: tua verocensura, quod-absenlemmeinve-
neris,gratulatumte; quodautemredicrim,conlristalum,litteris intimasli.Adka3cresponsio: Non omnes quisibi sola fama noti sunl, videre inyicemvolunt, sed
quosbene ipsa faraa commendat.Mirum est autem
revera quodlibi accidit,.ut tu.cumdesiderandumdir
cas, a quo te perseculionemperpeti quereris: illeautem qui le persequilur, absentemle malil esse, etholiieumquemperscquilnr,invenire. Sedhoc unde,nisi q»ia te polius eorumperseculoremvoluil iniel-
ligi, ij.<o--;;min Chrislosalulem Luapfsesenliacredi-
dit impediri?
CAPUTXI. — 12. Verba Epistote : Sed quoTniainprmteritadie,inquit, ne in epistolariresponsosi-luissemproptermoramporlantium,cer-laquwquestri-
cthnaiquebrevilerinlimavi:nuncmilfiDignalionistum
scriptis sacrosanctmlegisdivinmverbisest responden-dum.Dominusdixil:« Innocenlemeljusiwhnon occi-
des; purgalionenonpurgabisreumi (Exo.d.xxm, 7).Cerlumesligitur, in Dei judicio pari crhninepariqiierealuessedevinctos, qui reumabsolveril,.eiquioccide-
rit innocentem.Si anlecqinmunionemrei erant, a le
nominalusGabinus*,vel cmlerifidefragi,h%ntalo.illi
lapsuconsortessecundumDeivocesabsolviminhnede
buerunt.Si autemtanquaminnocenlesvetsanclirecepti
sunt, quareht ea fidepermanenles, undevelulsahclqs
accipilis,occiditisimwcenles? Ad hsec responsio: In-
vidioseet niendaciter loqueris. Ilhrqujppe.ad.quem
1 parcensisvetusMs.,infecto: fortepro,inserto.a idemMs.kicel inffa,Gabinius.
ftt - CONTRAGAUDENTIUM,S. AUGUSTINI .712
loqueris,non tale prseeeptuinaccepitut occidamini,sed ut corrigamini;quod si -noluerilis,-ne,correclio-
nem impediaiisaliorum,in exsiliummittemini.Quodsi a jiisiis fieri non debet injustis, cur etiamfalsovoluislis de Cseciliani exsilio in noslra Collatione
gloriari, quoeum missumveslrismajoribusinstanli-vbus a Constantinoimperatore,dixistis? Iste autemtribunus ad quemscribis, cui legumpro unitate la-lafuml cura mandata esl, usqueadeovultut vivas,ut timeat ne ipse te occidas. Ecce eonslilui2 tibiante oculos ipsum, et te ipsuiii. Ipse te in Christi
pacevult vivere; lu in parte Donati te quscrisocci-dere : quis vestrumsit tuus perseculor,agnosce.
CAPUTXII.—15. Gabinusauterajam noster, quifuit aliquando vester , et alii quam plurimi, qui exvobisad nos considerata catholiea veritate transie-
runt, non ideolibi videantur a veslra conlagionenon
fuissepurgati, quia non sunt a nobisrebaptizati.Hi
enim quinondumbaptizatisunt, a peecatis omnibus
in catkolica Ecclesia lavacro regenerationisabluun-
tur : in eis autem qui boe Sacramentum, non adauxilium, sed ad judicium forisaccipiunt, qula nec
in deserlore violamus ckaracteremregium, fit illud
quodscripumest, Gharitascooperitmulliludinempec-'calorum(IPelr. iv, 8). Ecce quemadniodumpossunl,
quos non oportet kaptizari, ipsa calbolicaeunilaiisckarilale roundari, ut noh incipiat eis inlus inesse
quodel forisinerat, sed incipiat eis prodesse intus
quod forisoberat. Noh itaque a vobisaccipimusve-lut sanctos;'ad nos enim transeundosanctificanlur;
qui manendoapud vos sancfi esse omninonon pos-sunt: nec vosinnocenlesoccidimus,quosetiara reosvivere volumus.
CAPUTXIII.—14.Sedlu qui testimoniumdivinsevocisbcne recolis,,el nobis objicisDeumdixisse,In-
nocentemel juslum non occides:si iniiocens es et
justus, quare te occidis? Nos"te iniiocentem ol
justumnon dicimus, el tamennolumusut occidaris:tu le innocenlemet justumarbilraris, el inoofnli ol
jusfo non parcis, Cerlumest igilur, ipse olsisli, inDei judicioparicrimine pariquereatu esse devinclos,
qitireumabsolverit,etqui innocentemoccideril.Quare
ergo aksolvisii Felicianum maximianistamreum ?
Quare innocentem occidis et le ipsum? Nos autemnec reuniabsolvimus, sed ut merealur aksolvi,priuscorrigi cupimus: nec te innocentem,sive libiparcas,sive te occidas, si in parte Donati remanseris, judi-camus. Nam de quanialibetinnoceniia glorieris, te
ipsura innoceulemoccidendo, innocensessenon po-teris: nisi forte mibi respondcas et dicas, Cumme
occido,noninnoeentemulique occido, quia ipsavo-luntatequa me occidereslatuo , rcus efficioranimo,priusquamcorpus occidero.Hocsi dicis, verumdi-
cis, et mirismodis le accusandodefendis.Cumenimle o.stendisin le oecidendoprius ipsopr.oposilpfierinocentem,procul dubiofacinoreperpenato, iiemote
1 SicidemPareensiscodex.Atediti,kgumpromulqata-rum;omisso,prounilate.s Ineodemcodice'.,-conslilno.
convincetquodocciderisinnocentem.Hac-itaquera-lione colligitur, quod cum niulti irinoeenles^ahaliisoccidantur,a se ipso nullus inribcensoccidatur.Eaquippe cogitationequa occiderese Ipse molifuf,iri-nocentia prius exspoliatur, ut cum se occidit, noninnocensmorialur. floctiki conlingcret,si ahiequamteoccidere prasparaies, innoceiis esses : nunc;veroquia et antea jam hscreticusinnocensnon eras , nonerit, si te oecideris, tuse iniquitalis initiuni, sedaugraentum.
'.
' '
CAPUTXIV. — 15. Verba:Epistolse :' Nqm desancio Emerito, inquit, Cwsareehsifalsa ad vosprocertofamapervenit.Quodsi esseljapud1Aposiolumdi-cenlem, « Si exciderunla fidequidamillortim,num-quid infidelitasillorum fidemDei,evacuavil?AbsitJ(Rom.ni, 3). Ad hnecresponsid : Dicendumest deEmerito Csesareensi,quod dieere lu limuisti. Falsaquidemde illofamajaclata est, quodcatholicusfactus"sit: sed quemadmbdumhoc audistis; ita fotumquodfactumest, no.ssepoluistis. Cur ergo laudes"coepi-scopi tui, cujus lihi pro exemplo nbmen objeelumest, lacere voluisti? Profeclo*si fecit aliquid laudedignumin tanto ariieulo, non abs te fuit utique re-ticendura. Sed quia ejus laudibus non vis ut teinvi-derepotuissecredamus,quare ergo tacuisti,nisiquiadeillo crubesccretimuisti?YenitergoEmeritusCac-saream, illic positis el procsenlibusnobis. Venitau-tem non appfehciisuscujusquamsagacilate,non ad-duclus alterius potcslate; sed exeilatus"
propriavoluntatevidcre hos voluit. Vidiriiuseum, ad eccle-siam calbolicaniVpariler veniinus, adfuit maxiniamuliitiido: nibilpio sua seu vestradefensionedicere
potuit; communicarenoluit, dilatus perseveravit,convictusobmutuit, illacsusabscessit.Quidfieripo-tuil pro noslra mansetudinelenius, quidproyeritatecalbolicaa invictius; quidpro vesira, si sapitis,cor-rectionesalubrius?Cumeniin sponte ad nos nisiprovobiscoiitranos dicturusaliquidnon venissef, pro-fcctodixisset;si quoddicoret,invenisset.Qusecumqueenimut veniret praeparaveratdicere,adjuvanlemise-ficordia Domini-anlesunt nostra praivenlionerefu-tata, quani illius cifcumventioneprolata.Et certe si
putas eum poluisse, sed nolnisse respondere; legequodcumiilo aclum est, et ipse responde.Siin p'a-cem caiholicam.iransisset Emeriius, diceretis eumnoii diviiia miseratione cbnsensisselutnini veritatis,sed ponderi perseeulionishumana infirmitate ces-sisse.Si deniquecaptusadducerelurinviltis,noninu-
piarespondendi, sed evadcndiconsilio lacuisse provestroarbitrio jaclaretis. Nuncvero quandoquidemullro venii, profeeto quod lacuit, non lingun, scdcausa defecil: quod aulem fraiisire iu uiiiialemc;i-lliolicamnoluit, animamsuperbamcoiifiisiupertina-cissimamfecit, Sed hoe.quantum ad ipsius exitium
alque supplicium,tantuni ad aliorumcbnfirmatioiiem
salutemqueprofecit. Si enim vidcrentEmerilumno-
1 Loco,apud,fortelegendutn,audi.a i.ovaniensibusvideturlegendum,pro veritateCatluhlicw?
715' "
LIBERPRIMUS. -'
. ?u
bis communicantem,suspicarciitur4iomiiieihformi-
danlein.-ciun nutemvideruritet in parte Doriatiper-manenteui,et lairienadversusCaibolicamreticentein,
niagisillis-apparuit conlra suossilendoclamare.An
vefocum vbceatqueore sano ct likcro siaret, non
s erat pro vestra causa conlra nos leslis idotieusEme~
rilus ille, ille Emeritus, inquam, et inimicus et
niuius?
CAPUTXV.— 16. Sed bene libi.visus cs vestros
auctorilatevidelicetaposlolicaconsolari: non propler-
Emerilum, qui non polull plus facerc pro vobis,
quamquodnon inveniensquid loquerelur pro vobis,non tamen abscessita vobis; sed propler alios, qui
vesiroerrore dereliclo in socielatcmcatliolicamniu-
tati, in meliusaggregantur,commemorastipioptercadixisse Aposlolum, Siquidam iltorum exciderttnt.a
fide,numquidinfidelilasillorumfidemDeievacuavil?
Absit.Revera bocreslat, utexcidissc dicanlura fide
qui Deocrediderunt, et fidera tenere qui hominibus-
credunt. In setnineluo b'enedkenluromnesgenles,dixit Deus(Gen.xxn, 18). Ecce cui.eredunl, qui ex
vobis ad hos Lraiiseuiu.Cicciliani peccatoperiissetransmarinas genles hominesdixerunt, Ecce quibus
credunt, qui in \esira socielale pefsisluiit. Et dicis ,eosexcidissea (idequi (idcmDcisecuti sunt, et eos
iidem habcre Dei qui in verkis hominuraremanse-
runli Ubiest ergoquod huic sentenlia!abs te com-
memoraisecontinuosubjungitApostolus,JES(autem
Deus'verax,omnisautemhbmomendax(Rom.m, 3,
&)';si a fideexcideruntqpi credunt quod dixit Deus
yerax, et in fide persistuntqui creduiilquod dixit
bomomendax?, vCAPUTXVI.—17. VerbaEpistolse: Fugammihi,
inquit, quasiexlegepersuades: sed factorlegislanliim
debet audiri; quia Paulusaposlolusdicil, t Non au-
diloreslegisjusii sunt apud Detim',sed factoreslegis
juslificabunlurt (Id. n,-13). Nam audi et Dominum
dkenlem,~
Quiabonuspasloranhnamsuaniponitpro
.ovibussuis: mercenarius'autem, cujus nou.suntoves^
propriw,videllupumvenienlem,etfugil; el lupusrapit' easet dispergil»(Joan.x, 11, 12). Ad htec respon-
sio : ,Ecce quomodoiiuelligit Evangeliumpars Do-
nali. Itane Aposlolus, non pastor, sed merccnarius
erat, quandoper murumin sporla submissus, fugit
manusejus qui eum comprclicndeiecupiebat (Acl.
IX,2o);.el-tu es pastor, qui cas quas dominicas
'oves ', ut errore iu animo pereaht, furore corpus
iiUerimanl,etiam tecmn vis perdere, lecumqu;eris
occidere,nec audispastorempaslorumqueprincipem
diceiilem,Fur nonvenitnisinl occidatel perdat(Joan.
x, 10)? Adkoc venisli, qiiiakscesseras? ad kocrcd-
isti, qui.fugeras? Hocopus' furisest et lafronis,non
paslorisatquecuslodis.Verumiamenetiam nobisnon
te cogenlibus,-videquia omnes.collegasluos qui fu-
gerunlj.non paslores, sed mercenarios intelligivo-
hiisli. Sed si essenl-apud te domiuicseoves, aul
tecum venirent, ut etiara le correctumpossentha-
1Forte,quieascpiasapudte essedtcis dominicasoves.
kere pastorem, aut le dimissofugerentad pastorcm.Merconariusaulein quem significalDominus, viso
lupo, non corpore, sed animofugit, quandodeserittimore justitiam. Sicut fugit Secundusvesler Tigisi-tanus quandoPurpurium Limatensemde liomicidio
coiifessiim,magisquelerrikilem, lie primatum per-derel vel episcopatum,limuit.Corpbre aulem etiamkoni illi pastoresApostoliin perseculione ftigeruni,nec ideo lamcn ovesCkristi cura et animo.rclique-runl. Si ergoel lu paslor esses, prius J in Iupiparteuon esses; deinde imperium Dominilui, qui servossuos fugere in perseculionibusjussit, per os cujus-libet etiampeccatorisobedientera,udisses,nec coiura
Dominumtuum argumenlareris et diceres, Faclor
legistantumdebelaudiri, quta Paulusaposlolusdicit,« Non auditoreslegisjusti suni apudDeum,sedfacto-res legisjuslificabunlur.s
CAPUTXVII. — 18. Quid in aliain sententiam.verba manifcstaconvertilis? Auditores legis el nonfactoresapud Deuinjustos negavit; db bominibus,quando vcrum dicunl,audirinon prohibuil;ne, sicut
tu, loquerctur conlra Dorainum suum dicentem de
quibusdam, Qumdicunt, faciie; qumaulemfaciunt,nolilefacere:dicunlenim,et nonfaciunl(Mallh.xxm,3). VidesquemadnibduraCbristus et per-hominesauditoreset prsedicatoreslegis et non factores,alioseam tamen audire pracepit, ci ejusesse faclores: ettu dicis, Faclor legislanlumdebet audiri; etvolens
redarguerequasi persecutoremluum,loquerisadver-sus Creatoremtunra. Peccalori quidem dicit Deus,Vtqtiidlu cnarrasjuslitiasmeas, et assumisleslumen-lum meumper os luum(Psctl.XLIX,16)? Sed ideo-,
quia illi nihil prodesl, qui dicit, et quod dicit nonfacit. Prode=tautem illi qui clianiper-malumbonum
audit, et quod atidit facit. JS7OHest quidein speciosalaus in orepeccutoris(Eccli. xv, 9) : sed speciosaestin vita moribusquefactoris, eliamsihanc audieritexore peccaloris.Qiianlumlibetergo existimaTribunumessc peccatorem, el legisnon esse faclorem: obe-dienler lamen audi, non isium,sed illumetiam pcrislum qui dicit, Si vosperseculifuerintin-unacwilale,fugitcin alictm(Matlh. x, 25). Quid stiUis?audile et
fugile; Cbristus hoc iinperal, non Tribunus. Nisiforle rcspondeset dicis, AitquidemChrislus,-»Sivos
persecutifuerhuin ista civilale, fugilein aliant: sed
quare de ista civitatediscedam,quandonec iste meus
est persecutor,nec egoCkristisum audilor?.Ac pcr ,
koe si mauseris,lupus es sscviens;si fugeris, lupus »
es limens.Et quoniamsponsusdicil, Nisi cognoveris\
lemelipsam,o pulcttrain mulieribus,cxi tu in veslicjiis'
gregumluorum, et pasce hmdostuos iu tubernaculis
pastorum(Cant.i, 7) : etiarasi tepistorem essc glo-
riaris, tamen quia de ovili domihicocxisti, ksedos
luos pascis;non ovcsChrisli.
CAPUTXVIII. — 19. VerbaEpistolas: Deinde,
inquit, qumlocaerunt, qumin huc persecutionispro-
1 Sie Parcensisvelus codex.At editi, prior : minusbene.
SANCT.AUGU$T.IX. (Yingl-irois )
715 CONTRAGAUDENTIUM.S. AUGUSTINI 7.1«
ccilu, UHcliquepertttrbata IrcinqitiUilale', servahdos
icmquamin porimn rccipiantsacerdolcs,quandoDo-
minus dixerit., i Cnmvos persetpdcwperinlin hac
cwilale, fncjitein cdiant? i Tule titnc fugiebanlApo-
stoli, quia neminempro eis proscribijusseratImpera-tor. Nnnc'vero Chrislianorumreceploresproscriplio-nibus terrili 2, pcrkitla formidanles,non solmnnon
rccipiuni, verumeliamvidereiimentqttos tctcitevene-
rctiilur.Ad hsecrcsponsio: IIoc plane laudo, quod
ngnosciiisvos; scd qiiod nou vos corrigitis, dolco.
Quideninikac lua professionemanifestius, qua dc-
claras salis, non vos ad eorum pertinereconsortium,
quibusDominusait, -Si vosperseculifuerinl in una
civiiaie, fugitein cdiam? Nempelioccsl quod paulo-ante dixi, posse te mihiverissimeresponderesl di-
cas, Neciste riieuscsl persecutor, nec ego auditor
Siim Ckrisli. Eccc kocapertissiine dicis.Quomodoenim es audilorChristi, cum ille suis audiforibus,
koeesl, scclaloiibuspromitlai, usquein liiiemsaaculi
noii defuiurasad quas confugiautciviiaies, quando-
eumque persecuiionempassi ftterint, dicens, Cum
aitteinpersequenlurvosin civilaieisla, fitgiiein cdiam:
itmen clicovobis, non consuinmcibhisctvilatcsIsraeldonecvenkitFilhis hominis? Tu aulem iu hacperse-cuiionc, quam vos qucrimini perpeti, jam dcessevobis dicisloca, quo fugcre,ct ubi tanquaminportupossiiis ab bac tempeslate requicscere; loquensconlra ,|iron)issionenrChvisti,qui dicitnondefiiturascivitalesquofugianlsui quipersccutionempatiuiuur,cjonec-veniaf,id esl, usquead consuinmationems;e-euli: Quiacrgo illekoc promisit suis, qtiod vos 11011
invenilis; profeclo ille mcnlitur, si vosejus estis :
scd-quiaille non meiilifur, vos ejus non estis. Ac
per kocnec Triburius cui rcscribis , persecufor est
vester'; sed perseculor persecutoris vestri, koc esl
crroris veslri, quo eompulsi lalia facitis, ut de illo-
rum generesitis, dc quibusscriplumesf.,quodperse-culioncmpassi-sinlab ipsis faclissuis (Sap. xi, 21).Proindc si iiUelligalis"quidin vobisquivosdiliguiit,
persequaiitur; ipsasine dubio, a quibus persecutio-iiem paiimini, facta mala vestraJhgieiis,el conjun-
geniini eis qui ul vos libercnt, pcrsequunlurvestros
pcrseculores : non cniin nisi vestros persequunlurerrores.'
"CAPUTXIX..—20. Yerba Epislota : Pcr opifi-cem,inquil,rerumomnhtinDominumClirislnmomni-
polcusDeus[abricatumhominemul Deoshnilem,libero
dimisilarbilrio.Scriplumestenhn, t FccilDeitsItomi-nein , cl climisileutnin manuarbilriisui i (Eccli.xv ,
ii). Quid mihi nunc humcinoimperioeripiiur, quodlargiluseslDeus?'Adverle,virsumme,qittiniain Deum
•sacrilecjiaperpelrentm;ttl quodillelribuil, aufefal1tu-<manaprwsumpito,et pro Dco se icl facere inaniler
jaclel. MagnaDei injuria, si ab Iwminibusdefendatitr.QuiddeDeomstimat,quieum violentiavulldefendere,nisi quianon vctletsuas ipse injurias vindicare? Ad
J.Parcensfssis.,wtdiquepaiurbatos,trcinquillilaliser-vandos.
2 Am.etEr., Iracli.
Irec responsio: Secundumislasvcslras fallacissimas
vanissimasquerationes, habenislaxaiis alquedimis-sis bumana;liccnlise impunitapeccataomniarelin-
quanlur, nuliis opposiiis repagulis legura nocendiaudaciaet lascivicndilibidobacchetur;non rex suum
regnum,non dux mililcm, non provincialcmjudex',non dominusservum, noumariiusuxorem,nec pater'filium a libertate et suavitate peceandiminis ullis
posnisvecompescat. Auferlequod sana doclrinaprosanilaleorbis terrarum sapienler per Apostolumdi-cit, et ut confirmetisin arbitrio tanto pejore, quanlo"liberiore, filiosperditionis, delete quodait Vas ele-ctionis: Omnis anima poteslalibussublhnioribussitb-dhctsil; nonesl enimpoteslasnisi a Deo.Qtimaitlcm
aDeosuiil, ordinatasuni'.Quapfopter,quiresislitpo-teslali,Dei ordinationiresislit. Qui autem resistunt,ipsi sibi judicium acquirunl.Principeseiihnnonsttiittimoribonioperis,sedmcdi.Visaulem.noiiIhncreJJO--iestatem? Bonum fctc, el liabcbislaudeincx illa. Dcienimministerest,vindexin iramei cptimctleagil(Roiii.xm, 1-4-).Dcleieista, si poteslis; aut ista, sicut fa-
citis, si non potesiis delcre, coiUeimiile.Ilabete debis oninibuspessimumnrhilrium,ne perdalislibcTumarbitrium. .Auf coiie, quia sibutlioniincskoniinibus
erubescitis,clamate, si audelis : Puiiianturkomici-
dia, puniantur adulteria, puniantur ciclcraquaiilali-kct sceleris sive libidinis facinora seu flagilia;;sola
sacrilegiavoluraus a reguanliura legibus iiripimita.Anveroaliuddicilis, cumdicitis; MagnaDeihijitria,
'
si ub Iwminibusdefendalur.Qutdde Deowsihnat, quieutn-violentiavull defendere,nisiquianonvctlelsuas
ipse ihjurias vindkare? IIsccdicentes, quidaliud di-
citis, nisi, Nulla bominispotestascohlradicatalque
obsircpat nostro liberoarkitrio, quandoinjiirianifa-cimus Deo?0 dolorI Fraudaia sunl tali-magisteriotemporaanl.iqua,quoniamnondnmerasnatus,quando
sanctus.Moyscsihjurias suas lenissime'pertulit,
Dei vero sevcrissimevindicavil.Tu autein doctor-
bajreticaprsesumptioncinvidiosissime-clamas,c Fe-cit Deushominem,el dimisileuminmanuarbilriisui.t
.Qttidmihinunc humanoimperioeripilur, quodlargi-lusestDeus? Hocvidelicetfiagitans,ut ad faciendas
injurias Deo,qui cumliberoarbiiriq feeithoiiiiiiejn-,liberum arbilrium tibi'relinqualur ab liomlne.Sed
illi eliamqui decrelo Nabucbodonosorregis, propo-sita poenainterilus sui el dispersionisdoinorumsua-
rum, a blasplieinandoDcoSidrach,Misacb,et Abdc-
nago, ierribiliter proliibebanlur, et acriter si coii-
lemiicrenlpleclercntur(Dan.m, 96),dicerepoluerunl
quodipsedixisli : MagnctDeiinjuria,si abhbminibus
defendatur.Qttitide Deomsihnal, qui eiim violettlia
vultdefendere,nisi quiqnon valet suas ipse injuriasvinclkare?Hsccverba lua prorsus etiam illl dicere
potueruiU, ct foiiasse dixeru.nl; el si ribneadein
libertale, non dissimilivanilale.
21. Datumest ergbhomiiiiquandocrealusesl,li-
beruriiarbitrium; sed ut, si esset malclacicns,fieret
1 sicParcensiscodex.Alediti,levissime.! in Parcensicodice,cloclior.
717 LIBERPRIMUS. 713
paiieus. Deniqueillipriini bominescuiiipeccasseni,lhoftedamnatisunt; el priusquammors eis exlrema
ciiaincbrporissuppleretur, in exsiliumde panidisomissisiiiif.Miliorain vos corisliluil Imper.tlor,'pro-.
' picr mansueludiuemchristianam; exsiliumvobis:vo-
Juil ihferrc, non moftem: sed vos homines docli
considcrahlesqtiid*debcatur meritb, et quid miiius
sit in-suppk'ciOjnon de judieioIllius, sed de vestro
additisTiioiiein.Noliteperire in aUernurri,dumvobis
bbc'tempfire'ad offendendumDeumconcediJb.bomi-
nibiisvultis liberum arkilrium. Audi Aposiolum,-etkiibebisriiagtiumcorapendium,quo tibi regia potc-Slasrioccrenon possit : Bonumfac,ethabebislaudem
ex illa. Ex-illa el anle.nosjusli habuferunllaudem,
lionsolunrqui regibusreligiosis,(idcliterpariierunl,
vcrumcliahiqui reges impiospro Deiverilaieadver-"sariospertulerunt: illi Iaodemobauditionis' , utriqc.e
laiivehcx illaysed bonnriifaciendo, non potestaiibus
resistendo.Quodauleiivvosfacitis,non solumbonum
non esl,-sedgrandemalumest, unitalemGbristipa-
eemqueconscindere,conlra promissaevangelicare-.
bellarc,'et adversuseumde quodictum est, Domi-
nabilitf'a iridriusquecidmare",el a flumineusqueacl
teriniiiosofbislerrm(Psal. LXJI,8); boc est, adversus.
vcfum'cl summumregern Chrislianorum,lanquamcivili bello "clirislianasignaportare. Sufliciatergovobisad occasionemcorrcclionis,-quodpro lairi.ma-
gn'ih'niaiisvcslris lorige-milioraet niinorareccpisiis,-
si iibnvobisiillro quod non Imperalorconstituil.inr'
geratis: ct.nolitead ihipunitatemlicenliosnmJibeniiiv.
aikitrkim-vobis ab iiominibusvelle cbricedi.,ne iiV
ipSirisDeiraaiiusinfelieius.iiicidalis.-Namcl.-majores,
vesrrijudicaveruiuin hujusmodiinjuniisDeiliberum.
Iioniinisaibilriuni rion relinquendnma rSgibus.ini-
piiu.iiuiii;quialicel habereiil.causammaktiiv,Cseci-
liairam.iamenepiscopumpersequendo.usquead.hn-
pefatprisCbiistaiuinijudiciumperduxerunt.-.CAPUTXX:-- 22: Vcrba;Epistokc-:;Noslrantvero
fideni,'mqu\l,quamDbminusChrislus:Aposlolisdere-.
liquil, solwhobisislw'perscculioiiesgravisshnam.red-
ditni,. t Felices, inquil, erilis, cum vos-per.seculi-
fuerinlhomines,-et inukdixeriht,el dixerinladversus
vos bmnenequamprqpierFilium hominis:.gaudete,ct exsuliaie,/fuiamercesvestramttliaesl.iacwlis.Sic
eiiihi pcrseculisitnl etProplielasqttiantevosfuerunlj
pctlreseofwni (Mccilh.v, il,12). Si tanliimsolis
Aposlolisdktuihest,usqueadipsosfidcshctbuitprwmia;el qitidproderatposleacrcdituris?Undeconslalomni-
btisdiclum.DeindedicitaposlolusPauhts : tQuivolunl
in Chfisto-satictevivere,persecaiionempalianlurhe-
ce'sse-esti '(II Tim.iii; 12). Hoc auiemhiEvangctio-
Dominus-dixif: i Venielhora ul dmnis-qui iriterfirit
vds,pulel se viciimam dare Deb; setl limcfacknt,
qitla•.iioiicognoveruhlPatrcmnequeine» (Jocm.xvi,
2,-5). Ad kaec 1'esponsio":Reclc isttr diccreiuura
vobis quscrehtikuSmartyrum gloriam, si Iiahefetis
maWyfumcausam.Nonenini felicesail Dominusqui
mala isla patiuntur, sed qui proplerFiliumkominis1Hicfortedeest,istilaudempassionis.
p.aliuntur,qui est GliristusJcsus.VQSautem.nqnpro-piCT.-ipsum-patiiiiiiii,,sed contra ipsum:'.'Paliminiquippeideo, quianon ,ei ereditis;_e| .toleratis ideo,ne credaiis. Quomodoergo-yoscamfidera lener.eja-ciaiis , quam.DominusCiiristusApostolisdercliquii?.An usqucadeocrecoset sufflosvultis esse koniines,ut non Icgam,iion.audinnl.E.vangelium,ubiJipveriniquamfidemde sua EcclesiaDomitiusCbrislusApo-stolisdcreliquit: ex qua-.divisiaique sopara.ti,nibilaliudfacilisquamcoulraverbacipitis et corporis.rc,-bellaiis; el-tamenpropter Filiuin hominis ac fidem
quam'reliquij,Apostolis,-vos-pcrseculioiiemsusiinerejaciatis?.Omil.tain.usnlia , ct noyissimavcrba ejus iulerris audiamus,-ubi vitleamusquamfidemde Eccle-
sia,,reliquit Apo.aoli.s,.quale, tcstanienlum,quodaui jmodofeeeril,'ljonvjtainfiniturus,sed"siucfinevictu- !
rus-;jion miilcndusin scpulcrtim,sed ascehsurusin
coelum..Surgen.scnim'a mortuis postcaquamapparuitdiscipulissnisintuendus oeulismanibusquetractan-dus : Oporlebat;inquii, impleriqum,scriplasunt in
Lege,el Prophe.is,el Psatmisde.ine.Tmicaperujlillissensitm.ulinlelligerenlScripluraseldi.rit.eis: Quoniamsic scriplumesli el sic oportebalpati Chrislum,clr.e-
surgereleriiodie,et prwdicariin iiomineejuspqmilen-tiamet reinissionempeccalorumperomnesgentes;inci-
pientibusab J.eruscdem(Luc. xxiv,.4447 )• Ilcmque'in moiiteOliveti,.postquaiii„iiihil.Mil!ei'iusin terris
positusdixit.,sed quod max.imefucrat neeessaijum,koc commendavitextremum.Multi quippceranl fu-turi per universas.partes lerrsc, vindi.caiuri-sibino-men Ecclcshe,efccrnira-universarndomuriiquseperuiiiycrsamtcrrani canlaLcaiuicum_novunij.de quoscriplumcst, CanlttleDominocanlicumnoviun;canlate
Domino,,omnislerrg ( Psal. xcv,,1); desuarum quis-quc ruinaruni angulis lairaturi. AliucfnaniqueApo-'stoli audire cupiebant, e.t:quod illis niaximefucrat
iiecessariu.nl,-npi) quserebanl.Dic nqbis,inquiuul,siin lemporeItocprce.senlab.eris,etqnundo.regnuih1sr.ael?At ille: Non est,.inquh,vcslrumnpsselemporqvefmo-menla,qucePalerposuil in suapoleslaie;sed.accipictisvirtiiienisiipervenieiiiisiSpirilussunclihi vqs^.yeteritismiltiieslesin Jerusa1e'ni;elihloia)nJjtdwamct Satna-
riani,el usquead lerminoslerrm,Hisdiclisnubes sus-""
cepiLeunT(Act.i, 6-9). Nibilulteriusyerbisadditlit:-hoc tanto tenacius, quanlo posterius,•.audicnliuminenlibus fixit;-Ilanc sppnsanisuis; aniicis sponsusabicjis coni.mendavitw1Hanc ergo de sancla-Ecclcsia
discipulisdereliquil1. Huic fidei, Dqnatisiicsresisli-
lis, el pro fidequamDomimisGIiristtisreliquitApo-stolis, vos pefseeutionemferrexonlendiiis. Iluicko-
niiiiisFilio, quiEcclesiani.suamincipieiUctiiab Jeru-
s-.ilcm,-el pcr oinues gehtes •fructificanleniafqueeresccniein,tantadiligentiacomiiiciidavitj.miraccci-latis impudeniiaconiradicilis,et.propjer Filiuniko--
mihis.vos"mala,Sustinerecl.ainatis.,-Ankbc forlassis
ideodicilis,quia vobis'alium filiumJiominis inveni-
stis, cnjus noniinevociieminij.decujus-partedica-',
1 liicdeessevidelur,fidem.
719 CONTRAGAUDENTIUM,S. AUGUSTINI 720
lriini? Erratis, non esl ipse : quandopropter Filktm
kominis pali persccutionerafclicitatisesse dicebat,se ipsumille sponsus,nonadullerumprsedicabat.
23. Et nosconfilemur,ut dicilis,nonsolisAposloliscsse diclum,Bealierilis,cuinvospersecuiifuerinlho-
mines. Ad omnes enim koc pertinet, uon qui poslillos quamlibetpcrseculionempassi-sunt, sive pa-
tiuiilur, sive qui passuri sunt; sed qui propterjusti-
tiam, sicut et ipsi. Namkoepaulosuperiusdixerat:
Beati qui persecutionempatiunlur propler jusliliam,
quiaipsorumeslregnumcwlorum(Mallh. v, i\; 10).Deindeista sukjunxit,qusecomrnemorareet frustra
vokisusurparevoluislis. Fruslra enim bealiludinem
islam pertinere ad vosputatis, qtiandoin vobisjusli-tiam cuiprsemiumdebcatur,nondemonstraiis: quinimo e conlrarioetiam pro iniquilatepalimini,minus
ab aliis, plusa vobis, ul ante Deijudiciumquodfu-
lurum est, etiam, ipsi vobisquodmereniinicx aliqua
parte reddalis. Unde quia lu ipsc dixisti, non lioc
solis Aposlolis, scd omnibus dictum, ne usque ad
illos fidesprsrmiababuisseviderelur: sicul koc crgonon sblis Apostolis, scd omnibus diclumesl, quieiiam posl illos propler juslitiam fuerantmala quse-
cumquepassuri; sic etiamomnibusilluddictumesl,
Si vospersecult"fuerinlin ista civiiaie,fugitein aliahi
(Matlh.x, 23). Quare boc non facitis, si ad eoruin
socielalemquibus hsec dicla sunl perlineiis? Quod
quidemet si feceiitis,non ideo pertinebitis: quia et
liitroneshoc facere possunt, quos inquiri leges pu-kliesejusserunt. Verumtamenquia hoc facere non
vultis",de compendiovos ad islos quibushsecdicta
sunt, non periinere monstralis.Et ut vosmultoma-
iiifestius ipsa excusatiovestra ab illo numerovero-
rum Cbristianorumoslendatalienos,locaquo confu-
gialis, quse ille usque in finemsseculinoiidefutura
promisit, vobis"deessejam dicitis; nullomodoilluni
quod falsapromiseritconviricenles,sedvosad eorum
consorliumquibus hoc promisitnou pertinere mon-
strantes, ct ideonon veracesmartyres, sed hsereticos
TOSessefallaces.Quidvobisulteriusdicamus,quando
linguavestravos vincit?
CAPUTXXI.— 24. Nam et illud quod addidisti
dixisse Aposlolum, Omnesqui in Chrislopie vivere
volunt,persecutionespatianlurnecesseesi: non quidemille dixit, necesseesl; sed, Omnes,ait, qui vohtniin
Chrislopievivere,perseculionempalienlur(II Tiin.v,
12). Sedvos ad islos non peiiinere quis dubitat? Si
enimet vos eslis, de quibus hoc dixit Aposlolus,
quare iion facilisquod ipsefecit Aposlolus?Nam si
porlteadversusvos clauderentur, per murum sub-milti debuistis, ut manus persequentiumfugeretis.Paleiit portse, el exire non vullis.Quampersccmio-nem palimini, nisi a vobis?' Diligit vos persecutorvesler, el persequilurvos furor vester.Ille ut ftigia-lis cupit, isle ul pereatisimpellil.Sic autem inlelli-
gilis quodail Aposlolus, Omnesquivolunlin Chrislo
pie vivere, persecutionem"patientur,ut majoresve-
stros sub aposlataimperatoreJulianonon pie vixisse
vobis necessesit con.fiteri.Namquisquisillo terapore
donatislafactusesl, donecadversusveslrum rursuserrorem pia chrislianorumImperalorumcura cou-
surgeret, si ante defuucfusest, nbn pie vixit, quianon est passuspersecuiionem.Siautem boc proplef-ca dixil Aposlolus, quia sicut alibi scriptum"est,Tenlalioest vila hominissuper lerram(Job vn, 1);nec cessat piosverosque.Christianosnon solnriiad-versilatis infestalionc, verum etiam prosperitatisse-
ductionetentare, ul animushumanusaut affiiciione
succumbat, aul elalionevaiiescat: profectoquamdiuhievivilnr, omnesquivoluntin Chrislopievivere,per-secuiionempalienlur, ut aul vicii comprekendanlura
diabolo, aut probati dialiolumvincant: qads aulem
coniprehensoscaptivosqucjam possidet, non ul ob-LineaLpersequitur, sed quiaobtinetutitur..
25. Porro, si peisequi taniummodoille dicendus
csl, qui dolore aliquo excrucial,- seu vult tenere ut
excruciet; non tibivideatur excruciatorcordislevioressequani corporis, et consideraqualemperseculio-nem paliebatur; quidicebatin Psalmo, Vidiinsensa-los, eltabescebum(Psal. cxvni, 158). Hancpersecu-tionem Lot jusius patiebatur in Sodomis, eliam
priusquamin domo ejus angeli hospites ejus,, cumhomines pulareniur, a Sodomilis appelerenlur ad
stuprum( Gen.xix). Jjj.siusenim eos tam publicelurpes, cl anle snscdomusinjuriam*sinemagnocor-dis cruciatuviderenon polerat.- CAPUTXXII.—Unde inter suas persecutioneseliam talia cominemorataposlolusPaulus, dicens :.Quisinfirmalnr, elegorioninfirmor? quisscandaliza-
lur, elegononuror(11Cor.xi,29)?.Proinde,quantoma-
jor est in.nobis charitas Christi, tanlo, majorecumdoloreanimivosvidemushabereSacramenlaChrisli,el separari a membris Chrisli, et rebellare contrapacemClirisii. Sed quanidiu in hoc corporevivitis,spes nobis aliqua de vobis datur : cum vero jam inilla dissensionemorimiiii,mullo amarius vos dole-mus. Jam porro quando vos ipsos necatis, vel ir-ruendoarniis "aliehis,vel prsecipitiisel siibmersioni-bus et ignibus'vesliis, satis dici non polest quanlonos mcerorecrucietis. Plus quippe iinpius Absalonpatrem sanctumDavidexstinctus, quamrebellisaf-fli.vil(II Reg. xvin). Viyum nanique eum compre-hendicupiebat, ul quiinalitia grassabatur, pceniten-tia sanaretur. Erat ergo illeperseculorpatris, nonsolumpopulum Deidividendo,rieesolumconlra Dei
legemcl contra lcgitiniumpatris fegnumarma por-tandoatque kellando: sed multo ampliusperseeulusest cor paternum, in illa impielate moriendo.Deni-
que ilkihipater oplimuspe.ssimuinfilium, quemnondespeiando non defleveratvivum, spe firiita flevitoccisum.Discil crgo quid sit quod Apostolusait,Omnesqui volunlin Christopievivere; persecutioiiem'patienlur.Si.Calkolicorumdomus.Donatistsenon.di-ripuissent., si catkolicasecclesias non inceiidissem,si Calkolicorumcodicessanclosin.ipsa incendianoamisissenl, si Caikolicorumcorpora non imraanissi-mis csudibusafflixisseni, si Catholicorummembra
1 i~orlc,jcmuam. .
72J - -_ LiDERPRIMUS. ;- 722
noiipracidiseenl, si oc.ulosnon exslinxissenl,si de-
nique Calliolicosnon' crudelitei pccidissenl: hanc
si.lamnosa vobis gravissimampeiseculioneniper-
peliverissimediceremus, quiavidemusvos insensa-
tos, et labescimus;qnia infirinatos,et infifmamur;
quia:scandalizalos,elurimur; quia perditos, et lu-
genius. Ilsecmalavestra, qiisevos in seternuminter-
iiuin miltunt, amariusnos persequuntur, quaniilla
qusca vobisnostris corporibus, vel rebus , vel do-
inibusaul kasilicisinferiinlur. Minuspersequimini,cumiii nos saevitis, quam cuni vos peritis. Deniquein illa persccuiione.qua in nos sarvilis, cumlaude
gaudemus: in hac auteni qua vosperilis, si gavisi
fuerimus, vobiscum perimus. Sed quamdiuin kac
carne vivitis, de vobis desperare non possumus: .
cumvero in kac impietalemorimini, maxiine cum
vos ipsos horrehdacsecitalcfuroris occidilis, ama-
rissiiham trislitianinosfrariiillud lanlummodocon-
solaiur, quod consolatumest sanctum David, in
unitate scilicet Dei populus congregatus, qui fuit
scelerali filii lyfannide divisus. Tolerabiliusenim
.longe pauciorespeiiinacissimivestri suis prsccipitiisvel submersionibusvel ignibus pereunl quam innu-
merabilespopuli illis eoruin salutemimpedientikus,ineendiocum illis solerni ignis ardebunt. Nuiiquam
igitur EcclesiseCkristi defuil aut deeril, unde, se-
cimdumApostolum,quivolunlin Cbrislopie vivere,
persecutionempalianiur, aut impiorummalitiamsu-
stinendo, cum innoxie vivunl; aul eos dolendo,cum pereunt..'
CAPUTXXIII.—26. Nolileitaquefalli, quodvo-
bis.dictumsit, Veniellwraquandoquivos occiderinl,
putentseofficiumfacereDeo: aut sicut tu hic teslimo-
niumposuisti, pulenlsevktimamdare Deo.Nonqui-demhoc essedictumde persecutionibusquasGentcs
Ecclesisofecerunt, manifestumest. Diis enim suis
pluriniis, quiuliqne non sunt, deputaveruntsc Gen-
tilcs officiumfacere,cumhocfacerentuni Deo.Unde
lioc idem' quod Dominuspracdixitsuis, aut per Ju-
dseosinipletumest, qni sanctumStephanuniet mul-
los aliosocciderunt, dum putabantse officium.Deo
facere,quoniamunumverumDeumcolerevidebanlur:
aut eliamnobis,idest Calbolicisdiclumestdediversis
kserelicisusquequaquefurentibus,qui ubipossunt,et
quando possunt, elquomodopossunl,oecidendoCa-
tholicos,priiantseoffieiumDeofaeere;maximequede
vobis, qui praecipuumvobisnomenfecislisin Africa
de talibusviciimis.Namsi vobis dictum esset, non
utiquevosipsi occideretis, sed exspectaretisa nobis
poliusoccidi, qui pulamus nos, ut dicitis, cum id
facitis, officiumDeofacere. Nunc vero cum festi-
natisad moriem, ne a nostris leneamini; vivereme-
liiiinus, noii pccidi; quia erubesciliscorrigi, aut de
vesiro convinci' . Anforte vos estis ad quosutrum-
qncpciiineat, quia cunioccidiminiet vos a vobis,
pulatisvosofiiciuraDeofaccre, et kasei victimasde
vobisdare?Ad vosergo pertinet quodsequitur, at-
1 siei.i primisedilionil.us.Atin posleriorihusnuUane-cessilateeinendatum,devilioconvinci.
que abs te commemoratumest.Mox enim Domi-nus adjunxit,-et ait, Sedhwcfacientvobis,quianon
cognoveruntPatrem nequeme (Joaii. xvi, 2, 3 ).Cumilaquevos ipsosocciditis,putanlesvos officiumDeofacere, necPatrem cognovistis, jjuem non au-disiisdicentem, Fugite
l .
CAPUTXXIV.—27. Verba Epistolse: Sed belli-
ferw, inquit, paciscruenlwquennitatisse incolasja-ctanl. AudianlDominumdkentem, t Pacem meamdovobis, pacemrelinquovobis: nonsicutswculumdat,
ego do vobiss (Id. xiv; 27). Swculienimpaxinter.animosgenliumdissidenlesarmiset belliexitu fmdera-lur: DominiChristipax salubrilenilaletranquilla,vo-lenlesinvilat, non cbgil invitos.Ad hsec responsio:
Vosquidembelliferampacemel^cruentam unilatem
facerecupilis,aut violentismorlikusnoslris, aut vo-
luntariismorlibusvestris; non imputantesvobisquodfacilisnobis,elimputantesnobisquodfacitisvobis.Seilnos et quod facilisnobis cogimursustinere, et quodvobisfaciiis,nihilpossumusquamdolere; dumlamen
fialpaxel unilasChristiproptersalutemmullorumsic-•ut fit in plurimis, eliamsipropterfurorempaucorumnon fit in omnibus. Nam si rion invido, sed fidell
oculovellctis aliendere , viderelis quam vera paee
alqueunitate Cbrisiigaudeant,-quiex vdbis ad nos
venerunt, tot lantorumquepopuioruniagmina, in
quibusetiamsiadbucsunl noniiulliipsa noviialelur-
kati, el ipsi paulalimab kac infirmilatesanantur. Et
si fictialiquiperseverant, non utique propler ipsosnon fueranlcolligendiquos videniusveraees, quo-rum quidamin regionibusvestris, eliam qiiibusdamnostrismajoresapparueruut, quandovobis illa per-dilionisliberlaleconccssa, ad vos redire -noluerunl.
Debebamusergo ne pcrderemusistos, colligereet
fictos, quia in Evangeliolegitur, servos ad nupliasDominisui congregasseconyivasbonos et malos..:
maximequiavosde area domiuicasuperbisespiritus
tanquainimprobusveutus, ante lempusventilationis
excus^il, unde vosad illam, quantumopilulanleDco
possumus,revocarecbnamur.Et utiquenostisquem-admoduinscopis diligentisefrumentum siniul eliam
cum lerra trabitur, quandoiii aream revocatur.
CAPUTXXV.— 28. Quodauiem vobis videtur,"invitos ad veritafem non:esse'cbgeiTdos,erratis ne-
scientes Seripturas, neque virlutem Dei, qui eos
volchfes facil dum coguhtuf inviti. Numquidenim
pceiiitcntianVNinivilaeinvitiegeruhl, quia hoc regesuo conipelleiilefccerunt? Jam enim"propbelairam
Deiiiniversseeiviiaiieani tridifoperainbulansprsenun-
tiavciat(JOH.(Bm).Quidigiluropuseratregisimperio,ul bumililersujiplicareturDeo,quinon intuetur'ora,.
sed corda; nisi quia erant.in eis quidam qui nec
curareni, nec crodereiUprscdictadivina, nisi territi
poiesiatclerrcna? Ista igifurjussibrieregisepotcsta-
tis, eonlra quamvoluntariuslit vcster occasus,mul-
1Decst hic alterum membrum.Legendumforte,KecPatrem-cognovisiis,qitemnon uttdislisprohibentern,Konoccides;i:'ecjiiiu,n coguuiiiis,"qucmnon audistisdkenlem,Fugite.
?2S CONTRAGAUDENTIUM,S. AUGUSTINI - 724
tis ad saliileniqusein Chrislo,pracslaturoccasio; quict si violenleradducunlurad cconamtanli patrisfa-
milias,elcompellunturintrare, intus tameiiinvcniunt
iuide se laclenturirifrasse. Ulrumquecnini futurum
Dominusipse prscdixii,et utrumquecomplevil.Nara
reprobatisquibusdam,qui utiqueinlelligiiniurJudau,
quia ipsi pcr Propkelasanloa fueraiit invilati, ct ad
koi-am.excusare malucrunl; ail domhutsservosuo:
Exi ihplateasct vicoscivilalis,el paupercsac clebilcs,el
cmcoset claudosinlrocluchtic.Eiaif servusdomino:
Fcictum-estut impercisli,et adlniclocttsest. Ei dil do-
.ni\mtsiservo: Exi in viasct sepes,et cotnpclleintrare,ul impleulurdomtisniect(Mallh. xxn,.9, 10, el Luc.
>:iv, 21-23). Iiitelligiinusvias,hsereses; scliismula,•
sepes.Visc quippehoc locoslgnificanldivcrsasopi-
.nipues, sepesautem perversas.opiniones.Quid ergo
,ipipa(!)ji|i,si iiQiicqrporaliscibi,sed spiritualisfame
morilur, quisqnisad istnmccenamnec libenler iutro-
duelus, ncc vinlenleririipiilstisingreditur?CAPUTXXVI.-^-29. VorbaEpislolse-:Odio,in-
quit, swcidhgctudeinns,in ejus pressurisnon succum-
bhnus, scd Iwtamur. Mundttshic non "potestsenos-
:Chrisliclitigeie,quiGhrislumcognoscilurnon atnnsse,Doniino ipsodipenle,Si swcnlumvos odtt,scilotequia:>neprimmhodiohctbuitquamvos: si mepersccutisunt,el vosperseqitenluf.Aiihaecrcsponsio: QuogauiIciUcs
odiossccnli,pressurisejus non succumbilis,scdlscia-
mipi,pumvosipsosvclilisoccidere,nemolestiasqiiales-
cuniquepaiinmini;el morieligitis;-nonab aliisoccisi
pro vcritaleCbrisii,sedavobisipsis pfoparleDonati?
IsiaCii'cumcellioiiumestiiisania,noniiiar!yrumgloria.
Cumilaqueappareantfaclaveftra.quidvobisverbausur-
patisaliena?JI/?jiirf!(sis(c,inquil.nonpoleslservosChrisii
diligere;quiChrislumcognoscilurnoncimasse.Nonergo
ad niundiimislumpeiiiiicmusnos,quiadiligimusvos.
Sed scrviChristi vqshon cslis, qui maluni probono
rctfibuentos, cl malitiam -vestram quando in nos
cxefcere non poleslis, invos rctorquentes,ncc nos
diligilis, cl vos occiditis. Dominus autem quandodixit, Si smculumvosotlit, scilolequia nie prioremvobisodtohctbuil: si mepersecutisunl, el vos perse-
quentur(Joan.w, 18, 20) ; i;onvobis,sed illis dixit
Tqtiibus prsccepit,ul si:eus_persequerenlurIn ista ci-
vitatc,- fugereiuin aliaru : quodvosnonfacitis. lllis
dixil,ad quas civiiales coiifugereniusque in finem
sncculinon defuturas(MctUh.x; 25), quas vos queri-
, jminivobis jam deesse, hec vultis faleri eos quibusksccdiptasunl vosnon esse.
. , CAPUTXX\'1I.-r- 30. VerbaEpistolte: Sed et si
pcrseculioconquiescat,inquil, itnde .inarlijrumnume-
rus cidimplelur,Joanne dicenle,Vidi, inquit, aninuis
bccisorum-.subara Dei exclainanliumet .diceniium,
Quqmdiu,:Domineinon judicasel vindkas sanguinem
npstrumde iis quihabitantsnpertefram?Et acceperunl
singulisfolasalbas, el dklum esleis, ul requiescerentadhucptiucumteinpus,donecimplealurnumerus[rct-trumveslrorum'*-,qui incipienlinlefftci, sicitlel ipsi
(Apqc.vi, 9-11). AdbsecTesponsio: Si subara Chri-
1 uigd., ipsorum.Grceceetiamdicitur,aitlbn. M.
sti niartyresessevellelis, non vos ipsos inceiidendosacrificiumdiabolofaceretis.Q'uiseni,mgaudeldeIslo -
furore vestro, nisi dinbolus,qui ettinvobis inspiral,et qui sunt ex parle illius? Ipse esl qui illumpucrumde.quo'iu Evangelioleginius, miliebal aliquandoin
aqnam, aliquandpin ignem (Matih, xvn, .14): ipseet illura grcgemporcorumprxcipitemJluciibusmcr-sit (Icl.Yiii,52). Ipse, ul se de pinna tenipliprneci-pilaret, eliam ipsi Domino au.daelssimatentaiione
suggessit(Id. iv, 5, C);Addiabolumsine dubioper-tinetis,cumtria generamortis, aquam,ignempracci-piiium in vestris moiiibus frequentatis. Si enini
menlesnon dcmentiaperdcreiis, ista ipsa verbaquse -
de sanclolibro posuisli, ak isio interitu quem.vobis
ingeritis, vos reyocare debereiu. Quidenim' auinicc
marlyrum sub ara Deidictml? Quaindiu,"Domhie,nonjudkas el vindicqssangitinemhoslrumdeiisquiItabitanlsuper terram? Vindicaripbscunlsanguinein_suura, in eis utique a quibuslusus est: nuhiqiiidin
aliis? Acper hocvhidieabiluryester in vobis.
51. Quid est autcni stuliius, quam quod pulalis
propketiam islamde mariyribus, qui fnluri.praedicii"
sunl, nonnisi in Donatistis esse. complelani; quasi
postcaqiiam.kocscripsilbealusJbaunes,nullimarty,-res sin1occisi,quousqueexsurger.elparsDqnati; quisi quandoaliqsnon possunl, se ipsos occiduni; quifaciuuloperalatronuiiiel dsemonum,et glqrianisibi
vindieanlmariyrum'?Quodsj tanto temporis'inter-
-vallo, id esl, a Joanhe usque ad istos nulli occisi
essenl martyresveri; ut liihil aliud, ycl teniporibus--Anlicbrislidicerenius futuros, in quibusillemarty.-rum numeruscompleretur,nec tamenistpsvel alieni
velsuisanguinisreosaccresceremuiicroverbrummaf-
tyrum crederemus,quibusdictum cst iil requiesce-rent parvuiii tempus, donec implerelur numerusfratrumipsorum,qui inciperenlinlerfici,sicutelipsi,ab aliis uiique, non a se ipsis sicui isii,-el ideo is,ti
non sicut ipsi. Possumus elinm yeiissime dicere,
ipsos quoque Donaiistafum lemporibus Catbqlicos-
quosocciduiil,ad supplenieiitumillius-numeriperti-nere. Seilcum post apostoluniJoannem,qui fulura
illaconscripsiijtanlastragesmariyruminterficienlikus
impiisusquequaquein tam mullis gentibusfactasit;
quid sibi yolunlisii suarunianimarun]_exlortores,'e"talienarumlortoresutquoddemarjyribussanctisleguntesseprsedictum,de se jacteni esse complelum?Prae-
parale vos potius,ut, veslersanguis, nonin eis quivosvelcomprebenderevelfugerecupiunlutyivatis,sedin vobis poliusviiidiceturlAn fortene hbc fial, idco
iion eiim funditis, sed auLprsccipiiibcojliditis,aut
unda suffocalis, aut in cinerefn convertiiis? Sed
erratis; vindicabituriiivobis,quociimriuemodope'-"rimatura vobis. In vobis cnim'vindicarelui',si non
iu EcclesiaCbristi, scd in parte Donali ab aliisfun-
dereiur. Ilanevos clamabitis ad Deum, ul vindicet
saiiguhiemvestrura, et exnudietvos, nisi damnaverit
vos? Quomodoeiiim'vindicetur,nisi qui eura ausus
est trucidaredamnetur? In bac ergo voce non estis
nisi accusatoresvestri, quia vos estis rei sanguiuis
728 - LIBERPRIMUS." - 725
vostri'.N'ecDeusnihi vosdamnabit, quando avobis
vel collisum, vel suffoealum,vel exustum, vel quo-.
cumqucpacloirucidatura,velsi hocclegeriiis,effusum
sangiiiiieraveslrun.i.vindieabit.. CAPUTXXVIil. — 52. Vcrba Epistolse: Amion
isla,'\nqwl, perseeuiiocsl, qum totmillia inhocenlum
inarlyrumarctavitad tnorlein? Chrislianienhnsecun-
cltnnEvcingeliuiiispirilu prompti, seclcarne infirmi
(Mailh.xxvi,M),asacrilegaconlaminciiionecaminorum
repcrlo compendiosuas anhnas rapuerunl, imitati
presbyleriRaziml in Machabworumlibris cxemplum
(II Mctchcib.xiv, 41)'; necfruslra ihnenlcs.Quisquisenimin corummnnusinciderit, nonevasii.-Sedqucm-lum velinlfaciani/' qttodccrlumesl, Deiessenonpas-sitnt qiii {uciiml-conlfa Deum. Ad hsec responsio,:
AperlLsimcomiiino,quampgrseculioneinpaliamini,el' verissimecoiifueris.ipsa est' enini de qua jara
dixi.quse in saueiis Scripturisde quibnsdam impiissntis evidenlerexpressa est, de quibusdictum est
quia persecuiioncm patiutilur ab ipsis facfis suis
-(Sap.xi, 21) : quodquidemdici de vobisconvenien-
lissimcpotest, etiarasivos aliorum riianus proptervesira sacrilegiatrucidarent.-Naniet latroncsel qui-
liket.komines rei criminumcapiialiuni,.cum justis
legibus puniuiiiur, non diceudi sunt perseeutionem
pali, nisi ab ipsis factissnis. Sed ntinc plane cum
parcente vobis mansuetudinecbrisiiana, ita in vos
sreviCvesfra.demeiilia,ut queinadmodumdicis, ca-
minorumreperlocompendioveslrasanimas rapicuis,omnimodovos a vobisipsispali pbrsecutionem,ni-
mia esliinpudentia,si negalis; quandovosulrumque
complelis,et undejuste pereatis,el quod perilis. Sic
autemdicis tot lioniiiiumrailliaessequi boc faciunl,
quasinon etiam isla sit non parva causa, cur ab
hujusmodimagisteriovestro Africaliberetur. Eoruni
esl enim boininumgenus,cui hocmalumpersuadere
potuisiis,-quisolenthsccei anteafaccre.maximecum
idololatriselieentiausquequaqueferverel, quandoisli
Piiganorumarmisfestasua IrequentaiUibusirruebaut.'
VovebanlaulenvPaganijuvenesidolissuis quisquotocciderel: at isti gfegalimliinc atque indeconfluen-
les. tanquam in ampliilbealroa venatoribusmore
immaniumbestiaruinyenabulisse oppositis ingere-bant 2. fnrenles moriebantur, pulreseenles sepelie-
baniur,decipientescolebantur.Pfocterbaacsuntsaxa
immaniaelmoniium borrida praertipta,voluntario-
ruin crcberrimismortibusnobilitalavesLrorum:aquis-el ignibusrarius id agebant; prsecipitiisgregescon-
sumebanturingcntes. ^Elalisnoslrar hominibus resnolissimasloquor. Quiseniirinescithocgenus komi-
luiminhotTCiidislachioribusiuquielum, ab utilibus
operibusoliosum,crudciissiraumin mortibusalicnis,vilissimumin suis, maxiinein agristerritans, abagrisvacahs,elviclussuicausacellascircumieiisruslicanns,undeetCircumceHionumiibmenaccepii,uiiiversoinun-dopenefamosissimuinAfricanicrroris opprokrium?
CAPUTXXIX.•—55. Ex hoc igiiiir gcnereqtiis1 naziusconstanterapiellnturin e.]istoia20i, na: 6,7.a AiudMn.,iineiebimt.
iguoratqnam mulji antea pcr divcrsnsmoitcs ibatilet peribnnt, et nunc in illorum comparnlioncquanlpauci suis ignibusardeant?Scd si puias moveri nos
oportere,quia islomodotot riiilliamoriunlui'';qtinn-tum existimasnos haberc consolaiionis,quoda lanlademenliapartisDonali, ubi non soltinincfari* divirsionis error, verum eliam furor isle lex facta csl,longeatqueincomparabiliterplura niillialiberantur?
Nequecnim isti quipereunt,-i!IorunisajtcniliuuVero
scquanlur,qui ex ipsogeuere nunc jam-teneiUuror-dinc disciplinsc,colendisqueagrisamissoCircumeel-'lionumel opere et nomineiiiserviiuU, servanl casii-,tatcni, lenent unilafem: quaiito miims coScquanturisii perditinumeroutriusquescxus,nonsolumpuero-ruin ct puellarum,juvenumet virginum,verumotiam
cnujngatoruihet senum, quorum innumerabiles.exDonatistniumnefaria dissensionciu pacem Chris!.iveramet catholicamtranseunl?Isli quippequise in-
cendunt,uec tot bominessunLquot loca sunt populisplena, quseab exifiali peste crroris illiusct furoris,per lianc instantiam perficiendsnunilatis eruuntur.
Numquidnaraobsccrosanummisericordifepoleslesso
consilium,ut simul cumiliis isfi omnes aeleriiisge?Iieiinarumsuppliciisserventur,noilliin istorumconi-
paratione perpauci suorumcaminorumignibusexu-ranttir? Ut enimomiiescum Cbrislo vivant, magnisconatibusel votisagendumest: sed si hoc per qubrrumdamfurorcmfierinonpotesl,saitcmulnonoraiiescum diabolopereanl, Iaborandumesl.
CAPUTXXX.— 54. Sane de Scripturis•ssanctis
sagacissimeinquirens,si quidproferrcpossesprq isia
spnntanesernoiiis senfentiainsana, invenissele ali-l
quidputas, quia scriptum est in Evangelio: Spirilusquidempromplusest, carqauleminfirma(Matlh.xxvi,4i) : tanquamideo se quisqueoccideredebeat, quiainfirmusesl. Adpassionesinter manuspcrsequeuliuni.sustineiidasnon pofuislicitiusdicerefalsosmaiiyresvestrosex illorumessenumcro, de quibus scriptumest,-Vmiisqniperdideruntsuslineniiam(Eccii.n, 16)!•
el ad illosprorsus non perlinerequibusDoisinusdir
cil, In vcslrapalienliapossidebilisanimasveslras(Luc.xxi, 19). Dequibnsaulem legitur. Spirituspfomplnsesl, caro autem infirma; somuonon volunlario pre-mebantur, non intcrilu voluntario necabantur. Dili-
genter lege, et quid ioquaris atlende.TJbiest qubdApostolusail, FidelisDeusqui non permiltelvoslen-iari super id qttodpoleslis;sed facietcutn tentalioneeiiamexilnm,ul possitissuslinere(I Cor.x, 15)? Itanecrede.ndumnonest kuic aposlolieaaveritati,et inimi-eos debemusnos ipsosliabere,quiainimicosnonposr -
sumus aliossusiinere?Absitlioca cordikusckristia-nis. PlanefideliApostolo,imoipsi fideliDeo,qui nonsinil suostentari supraquamferre pbssunl,sed facitcuiii lentationeetiam cxilum, ut possint susiinere,credantCatkolici,noncre"daniDonalistos.yet.nesem-
per isfa non credanl, non sint Donatistsc,Quandoeiiim dcsperalurin quibusquepassionibusa So.mLnoimpelrauda sapientia, et ideoqua?rilurcompendiumcaminorum,ubi se i-ti iionquidcnifc.ris,utaitbea-
*27 • CONTRAGAUDENTIUM,S.AUGUSTINI -72.8
_. lissimusCypriauus(Lib.deLctudeMartijrii,ad Motjsenet Maxhnum),sed tamenflammisobjiciuiil,quosne-
mo damnavil: noncsi boc cbnsilium,sedfuror, non
est sapienlia,scd amentia. Habeantisli incendiasua,'qui noii dieuntde adjutorioDornini,Quoniamab ipso
patientiantcti(Psal. LXI,6).' -
, 35. Certe sanctus Job quandoa capile usque ad
-pcdes intolerabili vulnere putrescebal, et dolori-
bus excruciabalur immanibus, boc veslrum com-
pendium habebat in promptu, quo se ab bujusmodi-vila korrendis calamitatibus plena, in qua pro-cul dubio manebat, nolebat eripere. Potestas uli-
quc aderat, sed justitia non sinebat1. Sccuudumboc
cnimdicil, Alqueulinampossemmeoccidere,aul ro-
gare atiumul faceretmihihoc(Job xxx, sec.LXX)!
Negavitse possejusttts, quod per justitiam lieri non
poteral. Eo loquenclimodo ct Aposiolusad Galalas
dicil, Testhnoniumvobisperhibeo,quia, si fteripossei,oculoseruisseiisel declisseiismihi (Galat.iv, Ifi). Cur
enim elbocfieri non possel,nisiquia jusle ficrinullo
modopossel?Sic et Dominuscum per Angclqssuos
justumLoldc Sodomisexeuntemurgerel nl propera-ret in Segor : Non enim,inquit, poterofctccrerem,clo-
tiec lu illo inlrocas(Gen.xix, 22). Nonpossesedixil,
quod sinedubio poleralper poteiiliani,sed non potc-rat per justitiam.Posset eniin pntienfissimusJob, ut
iiibil aliud, vel cibumvcl polumnon sumerc, alqueifaillam vilamscrumnosamborrendamqueconsunie-
ro : scd hoc jusle facere non possci, quoniamnulli
fas est se ipsumoccidcre; maximecum, ut possitvi-
vere, possitfugerc. AnJioc aliquis dubitaverit, quodille vir sanctus, qui tam mulla in suis doloribusIo=
quebalur, rogare ut boe sibi fierel, aliquemposset?
Nequcenim non.dolenii el.putrescentimanns defuit
ad perimendum,et linguadefuiiad rogandum.Certe
vel ipsam conjugemsuam poleral hoc.rxigarc: quselamen ul hoc fieret nec ipsa suggessisset,quseillum.
mori per ejus blaspbemiamDeo irasceniecupiebat;
idcoquealiquidinDeumconsilionefando(Job n, 9),tamen ut ipse se occideret,-ei dicere non audebat.
Flusjuris in vosdinkolushabel; quivobistam facile
persuadct, quod insipienti mnlicri persuaderenon'
polueraf,quanisilrimiuistrainaddecipicndumvirum,stiis illi ablalis omnibus, reservavit. Dixit ilaquese
juslus ille non posse aliquemrogare ui eiim interfi-
cercl.etiam id oslendensutique non licerc. Qnodenim non potesl juste, noii polest jusius : quoniamkoc decernendo prius amittit justiliam, ut quod non
potestjuslus, possit injustus. Sic ergo dix.il, AlqueUtinampossemmeipsuminterficere!laiiquamdiceret,
Atque utinamjusium essel; lunc enima juslo fieri
posset. Nequeenim ul koc posset quod noii polestnisi injustus, injustitiamsibi optaret.Sedsi fieri pos-
set, banc vellet esse jusliliam : quodfieri quia non
potuit, ul ksccessel juslitia, non pomit juslus quodsola facerelJiijuslitia.Ac per koc non est injustumliomini juslo optare lnoftem, quandoaraarissimaest
• .\m.,nondednebat.Er , nondescrebat
vifa,: scd si Deusoplatamnondederit, non erit ju-stimi nisi lolerare"eam amarissimaravitam.Sicut.ajuslo ncc illudnlichum.csl, iil opiet vilam, quandoamara mors'imminct: sed cum se videi eam impe-trarc non posse, dicit quod nos in se traiisGguraufDominusail, Verumnonquodegovolo,sedquodjuvis,Paler(Mallh. xx.vi,59).H;ecauLeinillisdicendasunl,quos ad raalagcrcndaqiiscruntquiperscquunlur,nonquosad bona parlicipandaqui diligunl: eis, inquam,dicfendasunt ista, qui persecutionempatiuiitur pni-ptcr jtistiiiam,nonqui eam .sibi.faciunlpropter inju-sittiam.. CAPUTXXXI. — 56. Proinde etiam senior illeRazias, qiiemsibi isti exemplissui scelcrisdestiluli,deMacbabacorumlibris(II Macliab.xix, 41) tanquamimitandumse invenissegioriantur,hoc.faceredebuit,cjuodin eisdemLitleris leguniur sepfem illi frairesetiam exhortanle matre fecisse(Id. vn), ul compre-liensus,el a lcgeDominisui non aversus,omnequodci npplicitumesset acciperel,et in doloresuslineret,e.lin kumilitatesua palientiamJiaberet. Quoeircakti-mililalerainler manus inimicdrumnon valensferre,non plane sapienlise,sedinsipieniisededitexemplum,non Ckristimarlyrikus, sed DonatiCircuinecllionibusinikandum(a). Verumiaraciisi diligenliusconsidere-iiius, et ab islo apparetisalieni. Istequippecumjamcompr.eliendereturab hostihus, non habuit liberamfugam; ideose gladiopercussil,et ctimperimerenonpotuisset,de muro se prseeipitavil.Dcindeabruplampetram,"cuinjam vivere non posscl.adhue tamcnspirans, ot corpus impelu movens, eurfendo, licetcxsangiiis,oblinuit : ubi utracjuemanu productasuitinlesiiiiadiscerpsit,dispersit,occubuil: turba itacir-cumdatusul evaclerenon possei, et si vivereposset.Vosigitur quinec Dominumaudilisdicentem,Fugile,nec imilaminiRaziam,qui voluil,nec potuit fugere:profectoquia"iion kaketis illum in prsecepto,necka-kelis islumin exemplo.Quid,quodiste Raziassecun-dum vestram rationem sine dtikitalione.culpandusest? DixistLenim propler evangelicamsententiam;ubi Dominusail, Spirilus quidempromptusest, caroaitieminfirma; vos ad caminorumfugisse compen-dium,quiavidelicetinfirmieslis perferre manusini-micorum,sinb-eis comprebensifuerilis. Ergoilliusqui se gladiograviter vnlneravit,qui vulneratusmu-rum peliit, quiselnde in cervicempraecipitemdedit,qui et posteapoluit ad petramcurrere, in.pelra slare,intesiina cducere,carpere, spargere, numquid dicipotest spiritus prompius,caroautem infirma; cujusnon solumspirilus lam promptusapparuit, sedetiamcaro lamfirma,ut vixcredibile sit eumfacerevoluis-s"eac valuisse qilaefecif? Itaque vobis oportet istedispliceal, qui raiioncmvestrseinfirmitalis sua fir-milaieperturbai. Porro si fugerevalens, heevolens,in domumsuamlignacongessisset,atque irruentibusinimicisul eumcomprebenderent, ignemsupposuis-sef, seque cumsuis Kdibuseoncremasset,vobisqui-
(<?)ConrerAugustiniepistolam204,nn.6, 7.
729 LIBERPRIMUS. 750
dem prscbuissetexemplum,sed sibi acquisissetgran-
de tormcntum.Nunc enim quoniahifugere non va-
luit, aliquanlominus est fortassesui sanguinisreus,
quodsibi irilulit mortem, quamcomprehensoinimi-
cusjam fuerat illaturus.
57. At enim sanclarumScripiurarum aucloritale
audatus,est.Razias. Quomodolaudalus? Quia fuil
amaior civilalis.Hocpoluitel cariialiler,civilatisvi-
delicet illius lerrenae Jerusalem, quse servit cum
filiis suis; non autem illiusquscsursum, liberx'ma-
tris nostrse.Laudatusesl, quia contineniiamservavit
in Judaismo: et ksec sibi in comparationejustitise
Christiansedamna ei stereora fuissedicit Aposlolus
( Philipp.iii, 8 ).Laudalus esl, quia paler Judarorum
appellabatur: hoe magis est, unde et illi lanquam
homiui subrepsil kumililalis impatientia, ut priusmori vellet quam hoslikus subjici. Dictumesl quod
elegcrit nobiliter mori : melius vcllct humiliter,sic
enim utiliter. Illis autem verbishisloriagentiumIau-
dare consuevit, sed viros foiies hujus sscculi,non
martyresCbrisli.Dictumcst quodsevirililerde muro
. prsccipitavitin lurbas : nec nos dicimus eum koc
fecissemnliekriler.Quanquamvosqui mullumcxem-
plo isto profccislis,etiam feminasveslrashoc facere
docuislis: sed fatemur hoc eiiam ipsas non facere
niuliebriier,sed viriliter; non tamen salubriter, quia
non fideliler.Ad extremumquodinvocassediclusest
dominatoremvitajae spiritus,ut ksecilli iterum red-
derel, id esl, vitamct spiritum; nec luricaliquidpo-
poscil, quo koni discernunlura malis.Reddetenim
hsccDeus el his qui male egerunt, non in resurre-
clionevitseselernse,sed in resurreclionejudiciiseier-
ni. Laudalusest itaque isle Razias amator civiiatis,
ut-valdebene audiens, id est, bonsefama?,quiapaterJudscorumappellatusest, et quod conlinentiam le-
nuerit in Judaismo.lstamvero cjus mortem mirabi-
liorem quam prudentioremnarravit quemadmodum
faclaesset,iionlanquamfaciendaessel Scripluralau-
dayit.Noslrum est aulcm,sicut Apostolusadmohel,omniaprobare,qua:bonasunt lenere,ab omnispecie
mala nos abslinere(IThess.v, 21, 22).58. Et hanc quidem Scripturam quse appellalur
Macbabacorum,non habenl Jud;ei sicul Legem, el
Propbelas,ct Psaknos, quibusDominusleslimonium
perbibetlanquamtestibussuis, dicens, Oportebalim-
pleriomniaquwscriplasunt fn Lege,el Prophelis,et
jn Psalmisde me(Luc.xxiv, 44): scd recepta cst ab
Ecclesianon inutiliter,si sobrie legalurvel audialur,
maxiniepropler illos Machabseosqui pro Dei legesicutveri mariyres a perseeutoribuslam indignaal-
que borrendaperpessi sunl (a); ul eliambincpopu-lus christianusadverleret, quoniamnon sunt coridi-
gusepassiones hujus lemporis ad futuram gloriam
quaerevelabiturin nbbis,pro quibuspassus csl Cbri-
sius; si lanlapatientissimepertulerunlpro legequamdedit Deus per famiilunikominikusillis, prp quilmsnondum tradidefat Filium.Quanquamet iste Ilazias
(a) videllb. 18de civitateDei,cap.50-;lib. 2 de Do-ctnnaChiistiana,cap.5; deCuraproMorluis,cap.1.
knkcal qiicd legoiuibusprosit, non solum ut mensexerccatur rec;e judicandoquod lcgii, verum etian:iil.animushuniaims,imbanimusclirislianusadvcric-
ret, quanta fcrcndasinl ak inimicisardoietkaiiiaiiscuma se ipsoisle limorekumilitalislanta pcituleril.Sed ardor ckarilalis de sublimiiatedescemiitgraliaadivinae,timor aulem bumiliiaiiscx amoreaccidillau-dis humanac: et ideo illc certat per palieniiam,' bicaulenipeccntper iinpatieniiani.Non ilaque debemus
quidquidin ScripliuisctiamDei teslimoniolaudalos
komines fecisse Iegerimus,conscntiendoapprobare,sedconsiderandodisccrnere,adhibcntcsjudici.umnonsane nostraeauctoriiatis,sed Seriplurarumdiviiiarum
atque sanctarum: quaonos nec illorumbominumqui-bus illicbonumalqneprseclarumteslimoniumperbi-beiur, omniavel imitari vel laudare faclapermiltit,.si quaenon recte ab eis facia sunt, vel huicjam lem-
porinon conyeniunt.Sed de iis quac tunc fuerantre-
cta, nuucnon sunt, quidopusest aliquidin bacquse-slioue disculere; cum koc unde agitur, ut sibi quisinfcral morlem, maxime cui concedilur,vel potius
qui compelliturvivere, in eis sit factis,qusenec pote-rant' unquamrecla esse, nec poluerunt, sicut satis
jam demonstravimus?
59. Proinde,quomodolibetaccipialura vobisbujusRaziaeviia laudata, non babetmors ejus laudntricem
sapienliam,quia non baket dignamDei fanmlis pa-lienliam: potiusqiickuicvox illaSapienlke,qusenon
laudis, seddclcsiationisesl, compelit,Vwiis quiper-dideninlsuslinentiam(Ecc.li.n, 16)! Namsi laudalo-rum facta omnia creditis imitnnda,numquidmcliorest isle R.iziasquani David?Curcrgo cjus faciumde
aliena uxore appetenda, ejusque occidendomarilo
( II Reg.xi ), nulliis konus sibi proponit, scd potiuscavendiiraatque viiandum? Numquidmelior est Ra-zias quamSalomon?Placetneergovobis,ut ejusergamulieres lascivisc,quariim scductionibususque ad
lempla idolisfabricandaperduclusesl (III Reg. xi),imiiandumproponamusexeinplura?NumquidmeliorRazias quam Pelrus aposiolus, qui ubi.dixit, Tu esChrislusFilhisDeivivi,tam beatusa Dominoappella-lus csi, ui clavesregnLcoeloruniaecijieremererelur:
ncc lamenideo2credilurimitandus,ubi mox eodcm
momentoreprehensus,audivit, Vadepostme,saiaiias;
nonenhnsapisqtiwDeisunt,sedquwliominum(Matth.xvi, 17-25)?Aiqucul baectaccamquaevoce apertis-sima sanclaEeclcsiseScripiura culpavit,et ca dicara
quae laiitummodoibi narrata alque conscriptasunt,
ncc dc kis est in alteram parlem laudisaut repreken-sionis lala senteniia,.sed qusenokis judicandapcr-missasunl; numquidmehor RaziasquajnNoe?Quisautem illum virum, quodjacuit ekrius (Gen.IX, 21),laudaveritsokrius?Numquidmelioresl Razias quamJudas patriarcha?Quis tameneumapproket,cuipla-
ccat, quemnonrcciissimeoflendatinillaforiiicatioiie,
quandoquidemnon ad suam nurum, quia koc ignora-
vii, verumiamen ad eam quam merelricemputavit,
1 Forte,polerunt.-8 Forte,meo.
•K4 CONTRAGATIDENTIUM.S. AUGUSTINI 7W.
iiigressusest (Gen.xxxviu)?Numquidiiieliorest Ra-
zlas, quamSamson?Audoteitaquedicere,si potcstis,illud quod in -cririi.bushabuit virtulis hiagnum divi-
niimquesecretum,blandienlimuliefculasfuissepro-dciidum.Nam illud quod crini inimicisocciditct se
(ipsiuii, quando super se alqiie illosdejecit domnm,1mortenrqiiainmox ab eis fuerat perpcssurus, eom-
immcmvdluitcuiiiillis hakere, quianon posseteva-•dcre (Judic.xvi).Quodquideranon sua spontefecii,jscd koe spiritui Dei tribuenduniest, qui usus esleoiit facerclquandoilli adfuit,qubd facerc non polcrat
. quando idem spifitus defiiit. SicutAbrabscfaclum
; quandofiliumvoluitiminolare,quodDcojubenlefuil
j obedienlia(Gen.xxii),Deorionjubentequidftiit, nisi -
demenlia?
40. His sacrisLilteris efuditusbeatus Cypfianus,Iii Coiiressiohesuadixil,Dhciplhtamprohiberene quissc offeral(l'nAciispctssionisCijpriuhtmarlyris,quorumiriitiuin, « IinpercitoreValeridnbt). Videte quantuni'mali faciatisctiin \os vuliis occidefe,qui cslis iiidi-
sciplinati eiinmsivos aliis lioc vbbis faeerecupienli-lius velletis bfferfe..Fugam prsccipil quem vocalis
Salvalorem, fugahi permittii perseeutor: quidefgosequimini,ul vestris ignibus perealis, nisi veslrumfurorem? Et lahien dicis, Annon est ista persecutio,qumlol milliainnocenluiharclavilad niortem?Osten-dilii quomodositis innocentes,qui Chrislumdividitis
' et vbs Pcciditis. Osielidile quomodo arclemini ad
inortem, quibusfugael diviniliisjubctur, el liumani-ius relaxaiur. Ostenditequcmadmbdumcaminonini
coiripendioaiiimasvestras a conlaniinalionerapiatis,qiids poliuscaminorumsacrilegiotanquariidiabblicosacrificioeontaminalissimasfaciiis.tnterrogateCliri-
slimi, jubel vos Uigerc; inlerr.ogateTribunum,per-miltit vos fugefe.Si ct ipsum Raziain inlerrogarepossetis, responderet vobis,Ego lion polui fugere.Vos efgo iiec Clirislum salvatorem,ncc Tribunum
pefseculorcin,riecRaziarnaucloreiriliabelis.'
. CAPUTXXXII.— U. Qubd autemdixisli, ut se
ipsbs.veslfi occiderenl,hon eos frusira tiniuisse,quo-hiamquisquisirihoslrasvelnoslioruhi manusincidil,nbn evasil. Quid evaserit, qutero? Si mortem, cuream vobisiiifertisiriariibiisvestris, si bane limelis a
nbstfis?Sed hianifestiihiesl rionde mbrtevosdicerfe.Naniquantumcupianiusvosyivere, etiamipsiscilis ;ideo nosdeveslra niorte terfetis. Proinde si commu-hionbmhbstramilicis,neminemveslfumijiiiin manushbslras inciditevasisse,uliriamverumdiccres.Valde
quippefeiicitefnbn evadbfehtcommuiiioiieniqu« of-fcrlui' h Calholicis, ul evaderenl damrialionemquseparalur haireticisvSed falshni essequoddicis, vel exvestfb Ehieritoeogitarepotiiisli, qtiicumvenisseiad
hbs, faeiiitisest veritale convictus, quamcommuni-
carecompulsus.Suht et aliifamaquidemhiinores,sedstulliliapares. Quisquisenimfuit sifnilisvanitalis, utconlra manifcstissimairivefitalemperversissima\'ere-cundia fiefet perlinax, cuiii putari erubescit incon-
- slans, cxpers-anobiscatholicaccoinmunionisabsces-
sil. Sed ideodixisti, Quisquisin eoruinmanusincidit,
nonevasit;.quoniainpaucissimosapertissimaeverltaiiperseveraiUcrresistenleseidiscedenlesIaterearbitra-lus es. Sed Eineritofecislisecundumvosgravissimaminjuriani, qui perdidil"apudle duriiiaisuselaudem,tanquamfrustraessevoiueritinler pancosvcfitatinbncoiisenlientes.quia deputari meruit iriter l.-uciil-s.Quisnostrumnon leeredat invidcre collcgfe?Autsilioh invidcs, lmitarcl Ve.niad noset iu , sicut ipse;audiquoddicinius,sicul ipse;'respondesi poics,quodnoii potuit ipse. Si autemnec respondere, nec coni-muiiicafevolueris; discede, sicut ipse. Eccciile denostrismanibusillsesusabscessit.Tuquaredicis,Quis-quisineorummaniisincidil, nonevcisit?Ecceille non
- si"bicrediciillocadefiiluraubi pbssetlatere:' lu quaredisponis ardere?Ilane nondum vides vos esse-po-tius qui noiiperlinelis ad Dcum, et qui faciliscon-tra Deum",hbn.solum peste cbihmuni qua Clirisliunitati resislitis ;'sed eliam vos prsccipue, qui huiclanto sceleri vestro, etiamvestfasmortesaddere fe-slinatis?
CAPUTXXXIII.— 42. VerbaEpistoke: Sedquo-niampfudentiamtuam, inquii, exseculorisofficiumnondecebcit,quwso,paucisadvefle.Atiaest, ut rcor, solidaverilas,alia effigiesveiiialis: quoniainvefitasroboresttofirmalaconslat; idolumsiveshnuiacrumeslquoclinjn-juriam verisimilefecerilhumahaprmsumptio:Jnuiiquamtamenpolestprwjudkureverilalifailacia.Simidcicrorum,culloresdico, quinon tenenlverilalem: subalienovb-cabulogentilemexislimo,quifacitsibiquoclcolal.Unclepitbiicuiiiapeiiumqueest,quodiriinis,siveterrorccl per-seculionibiis;crebrisGabihumsimilesquede nctiurwli-bertalesublctlos,ipsi sibiquosverierarentiirperfidosfa— -brkussenoscuntur,ad quofuincullumcoguhlurinviti.Ad bsec responsib : Adbiicaddisfurori vestro vefbablaspkemice,et andes dicere Ecclesiani catholicamhuiiianuriiesse figinenlum, cui dicitDeus: Ego enimsumDotninusquifaciole,Doniihusiiomenei.E|,ulscia-mus ipsaiheam Catkblicamuniverso lerrarum brbediffusam,siequlturet adjungil: Et qui eridl te, ipseDeusIsraetnniversmlerrmvocabilur(Isui.LIV,5). IliicevideiitissiniiiiriDei opus, bumahuindicitisesselig-
, meiiium: nec -vosrespicilis, quod ab istaEcdesiaquamsepromisitDcusinuniversalerfa essefaclurum,-hullomodoseparareriiini,nisi hominemsequeremirii.Noseuni sequiniurqui dixit Abrahse: In seininetuobencdicenturoriinesgente's(Gen.XXII,,18).Etiiiiseqiii-innrquidixil ipsi Ecclcsisesmb, quodmodbcoranie- [inoravi : Egb suinDominusqui [acioie, Dbminusnb-inenei; el gui eruit iefipse DeusIsfael uhiversmterrmvocabitur.Propierea tenentesEcclesiam, quae.dilata-!iur ei erescil peromnes geriteset per universainter- iraui, nonutiqiiefigmeiiluinsequimurliumaiium,sed -
proniissumfaeiumquedivinuni."Vosquldsequimini,ut ab bujusdivinaepromissloiiisctdivini operiscom- imunionedivisi, velilisessedc paiie Donati?PeccaloCsecilianiperissede brbe terrarumprbmisslonesDei,ct rcmarisissein parte Donati, homovobis^dixil',anDeus?SiDeuSj.legiie.koCjiobisexLegc,Proplielis,Psalmis, apostoliciset evangelicisLitteris.Lcgite,-si -
753 LIBER PRIMUS. 734
potesiis, quodih Collationeiiostra minimepolnislis.
SLaulemhominesisla dixerunt,de quibusdiclum,est,' Firmaveriihtsibisermonemmaligmuh(Pscd.IAIII,C):
eecekuinanumfigmcnlum,ecce quod colitis, ecce
cuiservltis, ecce propler quodrcbellalis, irisanitis,
ardetis.'
43. Gakinusveroetcseteri, quilianc Ecclesiainco-
gnoveruut, clegerunl, tehueiufU, nonliunianunifig-meiuuiii, sed,divinumpromissumprscdiclumei im-
pletumeum"fidelibuskabere ciipieiitcs,ulleriuspfo
bhmanofigincntbipsashamaiia m̂olesiiasperpeliilb-' hierunt. Qriienim:pro'vcritatecl unitatcCbrisli,nPn
dicores sua.v,sed istain etiamvilnmsiiam, aliisduh-
taxalauferenlibusalque iiUcrficiehlibils,amiserit,vc-
re fidembabet, vere spemhabcl, vere chariialemka-
-bel, vereDeunikaket.Quisquisaulcmpro parte Do-
liativel fimbriam-vesiiiheiitbperdklerit,coi'iiohbabet.
•Quider-gomirum,sihomines sapientes,cum viderunt' coiitra obduralsceonsrieiridimsperlihacijssimam,ve-
luslalemproposilasibi-essedamriaei exsilia, consi-
dcraverunl-utrunvproparte Donati conlra Ecclesiam
caibolicam,kocesi;pro-figrncnloliumariocontrabpusdiviiiumperpetiistadeberentVetseuiiqtienoii debcre
videruni,;'aique islamquamvocatisperseeutionem,
cognoveruiu-sibiessecorreetionisoccasionem,'el fe-
ceruutquod scriplumesl, Da sapkniioccasionem,et"
sitpkntiorcrit (Prov. ix,"9)? Vides itaque quamina-
niler dixeris.homiiil',qui ex pracceptopiissimiimpc-
faloris sui Veslramcorreclionemrcquirit, qubdhu-
jus prudenliam exseculoris officiumnon dcccbat.
QtiiUeniihmagisreligiosummililaiuemdeccl, qnamul in ea causa in qua.perpendit quibusiianivos vul-
tis' esse deeeplib"1, multis ipse fiat corrigcndis sal-
vatio?"' '
CAPUTXXXIV.— 44. Verba Epistolce: Ad do-
cendum,inquit, populuinIsrael omnipolensDeus-Pfb-
pheiisprceconiuindedit,nonmgibuslinperavii.Sctlvalor
anhriarumDominusChrisliisad insinudndamfidem,,pi-
scalores,non mililesmisit.Adbaccresponsio: Audite
ergoProphelassanctos,ei sanctosPiscatores; et mo-
lestosnon patiemihi religiosissimosreges. Jam enim
et superiusos.tendi/adCurarapeiiinuisseregis,utNi-
nivitaeDeumplacarent, cujusiram Propkela annun-
tiaverat.,Quamdiuergo vos non lenetis Ecclesiam,
quamprsenuntiaveruntz,piscalores:Apbstoliplanla-
vcruut : tamdiuregesqui eam tencnl, fectissime ad
suariicuramjudicantperlinere'/nfcvosadversuseam
rekelletisimpune.NamDeusetTegeskabuitinfefPro-
phelas: Davidquippesanctiis,quodnonpolestisigno-
rare, rex fuit. Auditeitaque propbeiantemregem,et
nullumreligiosumregemformidabilisirascentein:'au-
dile, inquam, Proplietamregcmdiccntem de Chri-
stb, Domiriabitura mari usquead mqre, el a fiumine
usquead iermhwsorbisterfw(Pscd.LXXI,8); et non
.limebitischristianumregemsuccensenlemvobishanc
Eceleslam.blaspkemantibus,qusesicutarcgc.propkc-tata esl, exkikelurusquead terrainosorkisterrse,Quia
1 Fbfte,quibrisddmvosslultisesseexilio.! Forte,quatnpropltetmprmnuntiaverunt.
et.r.exN.abucb.odoji.osor,qu.anivispro,plieia,.n,onfue-
ri.t, eps lameiiquiblaspkcniarentpcumSidrncji, Mi-
sack ct Abdcnago,rcligiosja.seyeritafecoercuil(i),«;i.
m,96). .'..'..'.-CA.PUTXXXV.— 45. Verba Episto.lae: Mnmlfi-
nce,inquil,niilitioijiunquamDensjsxspc.ctctvitauxilium,
quisoluspoiestde vivisetmortuisjudicare..Adka:cre-
sponsio:,Nonin.iindansemiliiiseD.cusexspcc'tat,au/\i-litim, quandpregibuslargilurjioljus benefieiuins quijjis inspiratuijnregno suocurbnllieriDominisuipnc-
ceptiiin.Quibusenimdiclumest, El nuncf reges, in-
telligite; erudimini,qui judkalis lerram: servheDo-
ininoin limore(Psal. u ,'.10, 11); senliuiitsnanipo-'lestaiemila Dominoservire dcbere, ul ea potosliUe
plectantur,quinolunlejnsvolurilaiiservife.Quod.au-letn de militibusfacisuividiam,_si uliquoisfa cura,sicut jam .docuimus., iii Scripturis sanctis peiMi-here deinonstraturad reges, per quos id acturisnnt
adyersus rebelles Cireuniceliibnesel lnsanos eo-
rum s.i.veparlicipes sive principes, nlsi per subdilos
milites? ... •"-.
-CAPUTXXXVI.-^ M. YcrbaEpislokc': Sed Jwc
nonschtnt, inquit, cdienarnmrenim incubalores,-quinccDeumctuditinldicenlem.,«Noiiconcupiscnsrenr.pro-
xhni.luii (Esod.xx, 17): nccperSblomonemSpiritumsanctitmdicenlem,iTuncstubunljusliinmagnacqnslan-
tia qdversuseos.quiseangusliaverunt,etquiabstuieruiit
iaboreseor.um.Videnlesliirbabimlurlimorehorribili,et
mirabnnturin subilalioneinsperalwsalulis;diceniesin-
ter sc, pceniteniiamhabentes,el per angustiamspiriius
jjemenles:IH simlquosuliquandohabuimusinderisum,
et in shnililudhiemimproperii.Nos insensativilamil-
lorum existhnabainusinsanitim, .et fineinillorumsine
honore: quomodocompulaiisunl.inlerfiliosDei,elin-
fer-sqnctossorsiilorumest? Ergo erravimnsa viq.ve-
rilalis;, eljuslilimlinnennonitluxil nobis: iassalisu-
inusin iniquitalisel perdilioriisvia, ct ambiditvinuisso-
litudinesdiffwiles;viammttemDomhiiignoravhnus,Quid
nobisprojuilsuperbia?anlqniddivitiarumjacianliacon-
lnlilnobjs?.Transienmlomniatanqitamuiiibras(Scip.v,
1-9). Bwcjgiiur fidesnoshprUttui;ut libenlerproDco
ihislaperseculionemorinmur.Adksecresponsio:Agno-scite scelusybsirum, ct nolite vobisusurpare noraeii
alienqm.Scripluradixil, Tunc siabuntjnsti in mcujnaconslanliaadversnseosquiseangusliaverunt,et qitiabs-
tulerunl laboreseorum.Noivdixit,StabiuiLoniiicsquiinalnpassi.sunt : sed , stabuntjitsii. Sicutel Dpminiiscum dixisset, Becitiqui pcrscculionempathtnlur, nisi
addidissel, proplerjasiiiidm(Matih.y, 10), non so-
lbs significaretquipro sua in Dominopalientiacoro-
nantur, sed eiiam illpsqui justis lcgibus puuiunlur.
Quaproptersi ad \ps putaiis h;vcjustprumverM quie
scri.plas-untperiinere, prins an jusii siiis ostendite.
Ilabctisenim res.inagnas, quas intcr vesirasju?tiii:is
veniilciis; divisiuncmCbrisii, rbscissionemSaciai-
mcntorumChristi, desciiionempacis Chrisii, bcihim
contra nienibraChrifti, criminaiipncsin conjiigciii
Cbristi,uogaiioiiempromissorumChrisii.IIsesuuiju-
sl'ui:evesir.e,propter quasvidelicclstabiiisiu magna
75S CONTRAGAUDXNTIUM,S. AUGUSTINI 756
conslanliaadversuseosquivosangusliaverunt,etabs-
tulerunl labpresvestros.Jamverocuminter juslilias
veslrasjactarecceperilis,quodvos ipsosnecatis; quis
vokisjuslus sequakilur?Tunc enim maximeappare-bilis vindicandi.Scdvidete.dequibus : de kisutique
qui vosocciderunl.Ergo ulvindicemini,puniemini,etslakilis adversusvosipsos?Maxiraeslakilis,quica-
minisclausisvos iri crudeles angusliascoarelalis, ut
el qui volueritsubvenire,non possit intrare, et qui
voluerilevadere,nonpossitexire.Absit,absilut stent
cum magnaconslantia, cuni slabunt cum tani mala
conscientia.Nisi forte arbilramini proplerea vokis
Deumluncposse parcerepro scelcrikusvestris, quia
ipsivobismodonon parcitis.Undeeliamquaedamsan-
ciimonialesvestraegravidaeper saxase miserunt, ct
dissilientibusuleris homicidiorumscelereet stupro-
rum sceleraprodiderunl;exislimaulessi kocmodoin
se vihdicassent,nullojammodoDeumvindicalurum:
"sieutet vospulalis, quaesacrilegioscbismatiset kse-
resis, vcl deprsedando,delruncando,excsccando,oc-
cidendo, postremoetiamrekapiizandoCalholicos,et
quselibetalia poluerunta vokisnelandacommitii,islo
modoposse, quiavos occidilis,expiari.Sederratis :
hocpulavilct Judas.An hoc eliamvullisaddere do-
cumenlum,quo ccrlius noverimusmajoresvestros
potiusfuissetradilores, quia mortemimitamini ira-
diloris?
CAPUTXXXVII.— 47. Ergo quodin Collalione
conlcnliose negare voluislis, etiam kine vera esse
gesia firmalis.In quikus confessis tradiloribus, qui
ttinc priinscsedis cpiscopusin Numidiafuil, Secun-
dus Tigisilanusignovil, el quibuscrimina iraditionis
manifeslaaique confessaapud Cirtam prxsenlibus
relaxavit, cumhis apudCartbagincmtanquamtradi-
lores non convictosabsentesquepunivit:.a quo cri-
mine eiiaraSecundusipse objicientePurpurioLima-
lensi se purgare non potuil, quando ei dixit idem
Purpurius,Tit quidegisli, quanddlctilusesa curalore
el ordine,ut Scriplurasdares? Quotnodole iiberasliab
ipsis, nisiqtiiacledisli,auljttssisti dari quodcumque?
Nam nonte dimiUebanlpasshn.Hoe aulem Secundus
ctianiin litterissuisad Mensuriumdalis, quasvosipsi
prolulisiisalquerecitaslis,sineambignilaleconfessus
est, quodnon tradiderit, sed quod ad eumpervcne-
rinl a cuiatore et ordinemissipcrsec.ulores,quosei
PurpuriusLimatensisobjecit,ui Scripturastraderet:
quas cum ab illo pelerent, se respondisse, Chri-
slianus suniel episcopus,non traditbi;eique' nihil
bmniiiotraderevoluisse.Quodei vultisul credamus,
cumet vos ipsiquamsit incredibilevideaiis,fervente
illapersccutionedelcnluniepiscopumsiveconventum
ul Scripturasdoniinicastraderel, nullis tradilisfuisse
dimissum.Nempe.contendebatisnonpotuisseepisco-
pbsad ordinanduniepiscopumad civitatemCirlensem
perseo.ulioiiislemporeconvehire.Qnomodoergoper-
seculioilla fervebal,si poluilepiscopuspropterScri-
pturas Lradendasleneri, nullisque traditis inipune
diraiiti? El tamenclamabalis,immaniiaiempersecu-1 Fbrte,eisque.
tionis"illius lemporis describentes, nec duodecim
episcoposad ordinandumepiscopumpoluissein con-ciliumcongregari,quigeslailla conficercnt,ubi cri-mina traditionis iiivicemdonaveruiU,proque paceEcclesisejudicandaDominoreliquerunt: cumvosiioc
tempore lalcm persecutionomvos perpeli dixistis,qualisnunquamfuit, idest, utloca vobisdesinl, quoconfugere,atqueubi latere possilis; cuni conciliafa-
ciatis, episcoposordinclis,etiamin eorum.fqcuni,qui'
suis ignibusperierunt, ilcrumtales', qui suis ignibusperire parali sunt. In conciliumautemtantaj, ut pu-tatis atque jactatis, persecutionislempore,ampliuseliamquamtrigiiiia-convenirepoluistis, ubi et Peti-
lianusfuil, qui perseculionisLemporenec duodccimconvenirepotuisseclamabat.
.48. Porro in ipso coneiliosialuistis, ut qui nobisinvilicommunkaverunt,episcoporum,velpresbylerorum,tanlumsi sctcrificiumnon oblulerinl,autin populonqniraclaverint,ad venianiperlineanl,et in suisIwnoribus
recipiantur:acsi lolascaluninlarumveslrarumvires,eliamipsi kocdecrelovestropenitusampulastis.Ukiest eniiiiquod vestro vaniloquioctiam eos qui non
fuerunt,dicitisper communionemnostramfieriiradi-
lorcs, quiascilicetsicutcalumniamini,illi nosinqui-
naverunt, qni urgenlibus* tunc impiis poleslatibus
libros ecclesiasticosIradiderunl?Cur ergo nuue a
crimineabsolviiis, quos nobiscommunicassecogno-verilis invitos, si sacrificiumnon oblulerint,hequesermonemin populofeeerint; quasi illi lunc primitradiioressub lerrore el korrore immaniumstippli-cinrtim, qualiamodo vokisomninohullus ingessit,codieessanctosnon invili tradiderinl,aul saerificium
illic obtulerinl, aut in populo scrmonemfecerint?Videlisergoquodsicul vos isiis, quosvanissimecri-
minaminicommunionenostra fieritradilores, si quidinvitifeeerinl, potuisiisignoscere; ita eliammajoresvestri in necessitatemulloarctiore Lradenlibustradi-
toribusveris2, in cademregulaignoscerepoiuerunt.Sedutdamnarenlaliosabsenlesctlnaudiios, inimico-
rum Cxcilianifactionecompulsisunl, faciciitesquodde talibusApostolusdieil, In quoenimctliumjudicas,
. le ipsumcondemnas;ectdemenim agis quwjudicas
(Rom.ii,.1).• • , • ;
49.-Qnapropler, quoniam Dpnalislsesemelipsosoccideresempcraniaverunl,el ipsiabinitiotraditores
fuerunl; quid miruni si tradiloris .morlein.(Matlh.xxvn, S).eti'ani..su(isposterosamare.docueruiU,?Sed
vitandscbujussimilitudiniscausa;vel.nun.quam, yeldifficillimese laqueo necaverunl.Frustra ouuiino;ham ille Judaniiraditorem id facerccompulit,qui et
illinnpuerum, qucmsnnavil Dominus,:in aquam ei- ignemstepe dejecii(Jd. xvn, 14), et gregem.porci-
rum in inarc prsecipilavil(Id. vm, 52) , et ipsi Do
mino prsccipitiumde pinna lempli audaci prtesura-
plione suggessit (ld. iv, S, 6). Quamvisitaquediversismodisvolunlariamvos prsecipitetisin mor-
1Am.etF.i'.,orienlibus.2 SicemendarijusseranlLovanienses,liceti|.sprumedi-
t:: s.m anliquioribusferat,traditoriisveris.
737 LIBERPRIMUS. '738
lem, (amenejusdem diaboli instincluvos ipsos ne-
canddiniitairiinitraditorem.Quodetsi vos non.esti.s,,eorumtamen qui fuerunl, et schisma fcccrunt, in
quo libenler eslis, eliamhocJn vobisfacere, quodin se traditor fecit, nefando magislerio didicistis.Ecce"cumqua juslilia slabitisadversuseos, qui -vos
angusiiaverunt: ut si veslroemortes vindicabuntur,nonnisiirivobisipsisjustissimevindicenlur.
60. Qui sunt autemIabores vcslri, quos a vobis
jactatis auferri? Anneinjuslumesl, ul ceclesiiequsefueruutvestrse,cum in paceriicaiholicamtranseunt,cum suis rebus transeant? Illis enimad nostraus-
euniibus,.si "rfesearum vullistcnere,vos proculdu-biores alienasvullisauferre. Mater.autem Calbblica,vobisdicit,'quodquibusdambealusApostolus, dixit,Nonenim qumroqumvestrasurii,,sedvos(IICor.xn,
14). Yerumlamenquombdovobisrioneslis ipsi con-
traiii, qnando uirumquenobis objicitis,.et quodrcsveslras possiderecupiamiis, et quod violenler vosnobiscumesse cogamus?Haecduo quamsint inter se
conlraria,non vidctis.Si eniniad communionemno-
stramvos invitosquscrimus.etlenemus, qupmodoresvestrasdesideramus,quas utiquevobiscommunican-
libus haberenon possumus.Si>autein illas cupimusoblinere, quomodovos quscrimus,ut eas vobiscom-municaulibusamitlanius?Sedconfitemurvokis,cnpi-dilas nbstra charilas'voealur: hsec vos quserit in
nobis; Jisecvosinvenire,corrigere,atque in uniiatemCliristisociaredesiderat,ne ' vestriscaminisvosar-
deretimeaihus.IIujus igne fervemus,luecnpsacccn-
-dit, ut non soltimnon concuiiiscamusres veslras sednobiscuihoptemuspossidealiset nostras. Agnoscite,etvenite, et-perire nolite;, aut si ullro venire eru-bescilis, seivimusinfirmitati, ne quidpereat chari-tati. -Eceevolumusvos lenere, quidfeslinaiisardere?Advilamlenemus, ad salulemtenemus, ad Ckrisliunitalem,.yeritalem; suavitalem tenemus: et adeoenamlaiui pairisfamilias,si spontenon vultis, in-
irarecompellimus. ., ....CAPUT XXXVIII.—51.De juslilia ccrtamenesl,
non de pecunia. Caveleergone fortedum putatisadvos perlinere quodscripluincst, Tuncsiabuntjusiiin.magnaconslunlictadversiiseosqui s'eangustiavenml,et absluleruntlaboreseorum; nonkoc vokiscontiugatde laborikusveslris, sed poliusillud quodaliki scri-
ptuniesf, Laboreshnpiorumjusti edent(Sap. x, 19).
Neque.enimstakunt conlravos Maximianistse,quo-nim quahdopoiuistis, basilicas abslulistis : aul sta-tmnt coritravos Paganiquoruni cerle ubi potuistis,templaeverlisliset basilicasconslruxistis2; qubdetnos fccimus: aui slabuiU adversusvos symphoniacidaTinoniofuni,quorum tikias et "scakellafregistis;quod et uos fecinius.Sic nec vos slakitis adversusnos. In talibus quippe oinnibus.factis, non rapinaconcupiscitur, sed error everiitur. Sicut ergo nonslabuntCliananauadversusIsraelilas,quamvis,Israe-
litoeabstulerunl laborescorum; sed stabil Nabotb
* Am.etParcensisMs.,ul.' nrcensisy.s:,.destruxisiis.
adversusAcbab, quia delictumfactumest,-non prse-ceplum, ut labores jusli aulerrel injustus,(IH Reg.xxi): sic bscreticinon siabunl adversusCalbolieos,cum in rebus hserelicorumcbristiani.imperii jussacomplentur; nec res eorum a Calholicisaulcrunlur ,sed polius iiiquiruntur, eisque mulla quanlum fieri
polesl, correctis reddenda servantur : sed slabunt.,Caiholici, non soltim adversus Gentiles,a quibusmanyres veri exspoliatisunt; verumeliani adversusCircumcellionesDonalisiarum,quia el ipsi abslule-runt laboreseorum. Verumde his pecuniariisIabo-ribusfaciliorcausaest. Eccequotidie, si quisad riostransitum facit (cura eliam illi quorum erant, ad
pacemcatholicamtraiiseunt '),reddimus pecuniam,v.eslem, lruclus, vasa,rura, lecta vestrorum : vos
quomodonobisreddiluriestismembranostrorum?. . .S2. Nempe aliquandoexpergiscimini, el.ccrnlie
nec vos esse de quibus dicatur,. nec nos a quibusdicatur, Hi sunlquosaliqnandohabuhnusinderisum;cum potius vos babeamusin fletuni.Necvos com-
pulamini inter filiosDei, nisi recedenlesa parle Dtf-,nati banc lcnueritisEcclesiam,quamsicut praedixit,exbibetFilius Dei.Necinler sanctos est sors yestr.i,sed inler hscrelicos.Namquod alios de vobis diciu-ros pulatis,Nos insensativilamillorumexisthnabamus
insaniam; miror quod tam insensati estis , ut ipsivobismodo talia non dicalis?. Sanctisqnidemveris"ac fidelibusimmundi ct infidelesluiic isla dicturi
suni, eis ulique quos nunc exisiimaniinsanire, quialuxuriis quas vident frui nolunt, dum quodnon vi-dent credunt. Sed vossi nbn vitamvestram, certeistam quamvobisvullis facere, morteni vestram, si
_non existimalisInsaniam,desperatius.insanitis.Yer-ba vero ilia, Ergo erravimusa viaverilatis, etc, rionerunt quidem tantum vestra, sed raaximeetvesira.Erralis eniin, quod nianifcslumest.a via verilalis,'el justitiselumennonIucetvobis, lassamini.iiiiniqui--tatis via et perditionis,et ambtilatissolitudines dif-
ficiles; viamvero Dominiignoratis.Quseautem se-
qiiiiiUur,Quidnobisprofuit superbia?'aul quid divi-tiaritmjaclanlia conlulilnobis?Transieruntomniailla'
tanquamumbra(Sccp.v, 1-9): nescioutriimquisquaminter cseteros dicerctapliusTetconvenieiilius,quam(uusdecessorOplatus.Noliteergo pularevosqualesnon estis, et perire qualeseslis2: quoniam non vosbscc fides, sed vester malus error boiialur, ut nonlibenter proDeo, sicut dicis, in ista perseculioneniorianiini,sed nequilerproDouatofaclisvesirispei;-secutionempaliamini.
CAPUTXXXIX.— S3. Verba Epistolac: Et aliamanu': Opiole, inquit, incolumenveritate perspectaanimumlenire, ct ab innocenlumexitibuslemperare.Ad bsec rcsponsio; Yos polius ycritate ,perspectalenile -aniinumvestrum, nesic sscviat,ut ncc.yob.is-
1 verliahicparenlhesijnclusa'fortesuperiuscollocandaproximepost, facitiorcausaest.s Am.;utipsivobisnisilalianondicalis. _ .
3Am.et Er.,et periretales;omisso,eslis.
759 , CONTRAGAUDENTIUM,S. AUGUSTiNI 7.0
parcat.Namquidislo, cui ksccscripsisli,facilepolestlenius iiiveniri, qui vos el invitavit ad vitam, et si
eam nobiscumagere nollolis, reluxaviladfugam ?
Vosin vos estis asperi, vos iniraitcs J, vossine ulla
humaiiilatisaconsidcraiionecrudcles,qui kocin vo-
kis facilis,quod in suis inimicisfacereconsueverunt3
urforum dilcctofcs,'et komiiiurii pcrseculores, ut
til quodamarissimcdolcanl errorumpefscculoreset
liominum dilectores. Quid auiemopias ut ak i.nno-
centuincxilikus tempcrelnr?Vos'quideminnocentes
lion eslis : laincn ille vobisdcdil exilum, sed ipsivobis dare vultis exitiunT.Puto eiiim , quod verbi
igiioraiuiaie fcfcllit,ut vblensinielligiexitia, exiius
dieeres. Cumergo bortaris oplandb, ulseab inno-
ceiuiumexiliis inipcrialiumlcgumicmperarcl exse-
culor, id agis ut deceptorikusparcat, ct imiocenies
decipi hiipuneperrailtat. Quidcrgoaliud, nisiulille
cuitekene arbitraris oplare, necDco, necimperatorisuo servetfidem: quia scilicetp.crjustitiam non vc-
ram , sedvcsiram, ad inipcralorumcuramperlinerecausaebujusmodi non deberenl, ui calumniosadivi-
sio sanarelur, dckerent autem,Jil quandofactaest
firmarctur?Si doctriua isla , qriamnon dc Scriplu-ris sanclis, sed ncscio unde didicisiis, jusla vobis
videlur, ul baccad imperialcin non pcrtineai' pofe-stateiii: tuny majoribusvesiris venisselin meritem,
quaiido Cicciliani causam ad imperaioris judiciumConslanlini acctisandomiserunt. Nuuc vcro cjuialcoiies Danielem piopler innoccntiamnoriIseserunt
(Dan. vi, 22), vUltisUlillis parcal, qui enmcalum-
niando leonibusobjecerunt? Sediion ut komojudi-cat Dcus, in cujus manu cor regis est, cl quo vo-
lueril inclinatillud ( Prov. xxi, 1). Cor autem regiscumest infidclc, aul exercenlnr, aut prokanturbo-.ni : cuinvero cst fidcle, aul corrigurilur, aul plc-ctuiitur mali: Horum duorumquid in veslracausa
sit,' salisjaiii. diximus, satiscjuelitteris tuisnullius
loci prsetcrniissionerespondinius: quod ulinam ct
libi,- lanicii aliquibusex vobis profulurunLesse.Deo
miseranleconfidimus.
54. Adhaccautcinsi respondcrealiquidprscparas,
"lcgectiam illa quaectunEmerito acta sunt, quibusille fespondcrenon poiuit,-ne forte tupossis, sicul
jam superiusut expcrircris adinonni(Snpra, n. 41).'
De Causaetiara Maximiaiiislarumcum illo egimus,
de qua a nobis. iii Collationetotiesvobisobjeclani-
kil rcspondistis, quoninhi de re manifesiissimaet
'recciilissimanikilquod respondcritis4invcnire po-
luistis, quomodoMaxiniiauusqiiemniullo graviore
. quainCaccilianumscnteniiapercussistis,ita utdicerc•
lis cuin Dalhsc,Ckorc,et Abifoivministruni(Insen-leiitiaConciliiDagaiensis),quospro scelere scbisiria-
fis vivoslcrra degluiivit(Num. xvi), jion polluerit
1 Am.,nosmitcs.a Am.Er.elParcensisMs.,immanilalis.3 Am.eLEc, f/iiodinnnilesfacereconsueverunl.
- k ApudF.r.Lugd.el Ven.,respontlerelis.M.
consortessckisniaiissui, quikusut ad veslramconi-
muiiioncmredirenl, dilationemdedistis,non pollue-fit Afcr Afrbs, vivus vivos, notus notos, particejiSsocios;el Caccilianuspollucritlransmarinos,polluerit
longepositos, pollueril ignotos, -pollueritnondum
natos.Inveni, si poles, quiddicas, quomodo-susce-perlfis konorem FeliGianiMustitani,-ct PraeiextaiL
Assuiitani,quoscuni Maximianoet aliis decemsinc
ulla dilationedamnasiis,conlra quos,ul eos de ba-
silicispelleretis, aptidduos, vel nisifallor, apud ires
proconsuleslitigastis; ei cnmjam in locumPrcetcx-laLialiumordinasselis, post tam longumlemptiseosin suis konoribusrccepislis.Qnajusiitia, quaj'alic-ne, quafronfein honofe suo suscipiturMaxiinbmisia
damnatus; el damnatur orbis lerrarum catholieus
inauditus?Quajuslilia, qua-.ratione,qua iioiue ca-
venduniessedicitis, nc vosinquinetCaecilianusolim
defunctus,vokisqueprofsus incognitus,vcstris mar
joribusjudicaniibussemcl damnatus,vestris majori-bus accusanlibusterabsoluius; cl cavcnduninon pu-taslis ,-ne vosihquinarcl-Fclicianus,universaliscon- -
ciliivestri oredamnatus, el ab universisvobis,prsc-
cipue lui prsedecessoris(a) favore susecptus? Qua
juslilia, quar.alione,quafrontercscindilisBaptisinuni
quem danl Ecclcsise, quas laboribus suis Aftpstoli-
plaiilaverunt,cumsuscepcriiisBaptismuuiquemFe-
licianus et Prselextalusper tam longum tcriipus,
quandocoiv.raeos,dainualpsliligabalis,forisa vcslra
Ecclesia tradiderunL?Si enim, ut solclis male in-
lclligere, el r.obis objicere,'sic eSl inlclligendum
quodscriplum.csl, Quibaplhutura nwrtuoquidprofi-cil lavacrosuo(Eccli.xxxiv, 50)? inter-illosisti jacc-bant quandobaptizabanl,de quibusveslra"Bagailanasententia tantosircpitu insonuit,JEgypliorutiiadino--'
dumexemplopereuniium[uneribusplena sunl,liilora:
quibusin ipsamorlcmajor.eslpmna;quod posiextor-
tam ctquisultricibusanhhcim,necipscttninveniunlse-
puliuram.Quidad hcccdictuficslis? Eccemortui ba-:
ptizant cos quos suscipitis, nec niorimiiii;et nobis
lanquam morluiscaiumiiiamini,-ut calholicacunilali
comiminicarenolenlcs vestris ignibus vcre moria-
mini.-Respondcad ista : v:\catlibi cogitare<juiddi-
cas. Sallemin boc aliquod tibi beiieficitimconfcra-
•mus, ut dum cogitasquomodorespondens, minimc
cogilesquomodoavdeas.Scd nolumus ut inopiarc-
spondendilassumilludel quassum,quod dicercco:;-
suevistis,adhuclibi cxistimesesse dicendum,Si itdvs
-siiinus,quarenos qtimrilis?Eespondeinusenim : Ma-
gis vos catbolicaEcclesiadebel quserere,quiaperi-
stis, si vos Maximianistasperdili perdilosinquisisiis.De corde enimvesiro nobis dicitis,-Quqrequwritislol lantorumquereoscriminum? Sedde libro Deivobis
respondemus, quia charitds cboper.itmttliiludinehi
feccalorum(JPelr. iv,-8). -
(«).OptatiGildoniani'.
7M.' . . LIBERSECUNDUS. ', 742
LIMER" SECUJiTDVSi'
Gaudeiitiicbntrasuperioremlibrumresponsiodiluitur.
CAPUTPRIMUM.—1. Acccpi,Gaudenti,fespon-
sionem luam: si tamen responsio ista dicenda esl,
quammihiproptereareferre voluisii, ne si tacuisscs,
diceremuste.esseeonvicttim,Sed non hoc esl respon-
dcre, qnodesl non lacere.Namsi liocest, respontli-sli .plane: sed-ideo, ut eiiam hi qui de te aliquid
posseiiisperare, noverinltc non invenissc quid re-
spondcrcdeberes, et tamen respohdissene taceres.
Ilaque cuni caveres nc viclus diccieris, fecisii uf
oslendereris.Ad qiiodoslcndendumlua ipsa scripta
sufficiiuU,si ab iiilelligeiifibuslegaulur, et meis dili-
geiiticxamine comparcntur.Ut autera scriptisaliis
koc doccam,quo etiara ingeniistardiorikussatisfial,
aliquantoprolixior disputalio necessaria est: quam
quidemaggrediar,si opus fueritDomiiiusquevolue-
rlt."' - .
CAPUTII.—2. Nunciiiterim,quoniainvbs potius
csse catbolicosleslimoniobeati Cypriani affirmare
conatuses: aUeridepaululumquamEcclesiamdixe-
rit ille"catliolicam, curri"ejusdeferidcrct.unilatehi.
Eccleskt,inquit,Dominiluceperfiisa,pertolumorbem
rctdiossuosporrigit:unumtainenlumenest,quodubique
difftinditui;necunilascorpofisseparatur.Ramossuosin
universam'lerram copiaubertatisextendit, profluenles
icirgilerriv.bslatius expandil:unuintamen caputest,
ei oriqouna, ei una maier,fecundiialissuccessibusc'o-
piosa(Lib. cleShnplicitalePrwlatorum,seude Vnilale
Eccieslm).Quid-igituret vos ipsos falliiis, et alios
fallcreniendaciisinipudeiitibtisvultis? Sihujus rnar-
lyris tesiimpniovestra est Ecclesiacatbolica, psten-dite illam per-orbem totum radips suos porr.igere;osienditeillamper uniyersamlerramramos suos co-
piaubertafisexlendere.Hincenim et grsccovocakulo
Catkbliciinominatur. Quodenith grseceblo-idicitur,lalinc totunjvel uriivefsuminterpretatur. Per tofum
crgosive secundum tolumest y.affolo-i,undeCalho-
lica nuricupaiur.Si boc nosli, quare te nossedisst-
miiias?Si aulemignoras, quare non prius quam Ib-
queris,quodnescis,eosqui norunt, inierrogas? Quodsl displicetlibi, non graocam,sed aliquam Iinguam
ihyeni, qua doceasx«8'Slh-i,nbn per lolum, shfese-
cundumtotuhi,vel securidumuniversumsignificare:
et reeedea lcslimonioCypriani.Ille namquecontrafe loquitur: qui vides quid dicat. Per orbem"loium
dicit, et per univefsam lerram porrigi, cxteiidiqueCailiolican),grocepcjus nominiac definltiphiconsen-ticns. Tu aliud tenere , sentire, dicerereperiris, et
duinCyprianotesieinniteris,Cypriahotestementlris".• CAPUTIII. —o! Ab liac ergo vera germanaque
Catliolica,^quaeDominiluceperfusa,perbrbemtoium.fadibssuosporfigii, ramos suos'per uniyersani'ter-ram copia.ubertalisexteiiliil, qusecausavobis'fuerit
( eseuiidi, cumlnterroganvini,riihlpjuslumiiivcnit.is':
profsiisab bac Ecclesiaexitumvestrumnulla purga-tione.probabilisexcusationisabiuitis.Quidenimdi.-citis,bisi, Necessiiascoinpulit,uljusli rdhiqueremusinjuslos?.Respondetvobis Scriptura divina : Filiusmalusipse sejustumdicil; exiiumverosuumnonabluit(Prov.xxiv, sec.LXX).Exilum,ihquit, siium,uiiqueillumde quo^dicitaposiolusJoannes.,Exnobisexieruntr(I Joctn.ii,'19)/bmuino'»o» abluii, non defcndil,noiiexetisatinoii purgat. Ad justos enininon perliiielmEcclesia cathoiica, riisi riialos, qhps corfigere,ycldamnare noii possunt, patientissimelolerare; nec
prbpler zizahi.a,de dominicdagro, nec prop.terpa-leam, dc dominicaarca, nec prqplcr vasa inliono-raia, de dominicadomo,necprbpterpiscesmalos,de
_ dominicis1fetibus ante tenipuse\ire ; ne frustra exi-
tuni siiuriiconenlurabluere.Has evangelicassculen-lias si volucrisin alitini sensuni qualibetargumen-talione converlere, eiderii Jjeato Cypiiano, cujuslestimoniuin.aclkibes,'cbniradicis:'siculin noslraCol-lalioue fccisiis.Nam k;cc de ista quteslionesupradicli"marXyrisverbasunt, inepistolaquamscripsitsAMaximuriiei socios cbnfessionisejus. Elsi videiiiur,inquit, in Ecclesiaesse zizania, non tamenimpediridebetaut fidesctutcharilasnoslrd; ut quonianizizaniaesse.inEcclesiacernihius,ipsi de Ecclesia,fecedamus.Nobislanluinihodolabbrdnduinest, ul frumenlumessepbssimus.:.ut cum cmperitfrumenlumdoniinicis/wrreiscondi, friicluiiipfo operenoslroet laborecapianvus.AposlolusinEpislolasua dicit, « In dotnociutcmma-
gnanoiisoluiiivasasiinlaufeaelargentea,sedel Iignea,el ficlilia; ctpuwdamquiclemhonorala, quwcianiverohilwnqralai (II Tim.n, 20). Nos operamdemus, elrquantunipossumuslaboremus,ulvasaurcu.mvelarcjen-lcntnshnus.CwterumfictiliavasaconfringeresoliDo-iminbcoiicessumesl, cuiel virga ferreadala esl.(Psal.li, 9). Esse non polestinajbfDoininosuo.servus:ne
quiscfuamsibi, quodsoliFitioPaler tribuit,vhidkaril:ul se pulel,avjad afeatnveiitilcitidamct purgcmclcitn,palamferrejam posse,.auia frumenlouniversazhaniahumaitojudicio separare.Superbaest islaobslinqtioet
sacrilega.prwsumpliti,quamsibifuror pravusassitmil:-el dum sibi semperquidam-plusquaminilis jusiitiadeposcit,assumunt,deEcclesiapcreunl; el dumse in-solenlerexlollunt, ipso suo iitmorecmcatj, veritalisiumenamiilunt. , ...... - , ''CAPUTIV.—4. Nerape.nuiic saliem vidcs, a.d-\
versus sanctiiniCyprianumvos in nosira Coilatione
clainasse, eique contenlionibusrestilisse, quibusas-serebalis agrum Clirisli, de quo ait:, Ager esi hicmundus(Malth. xiu , 38), non esse Ecdesiam, sed
mundunipraoierEcclesiam, ut ea qiiaecernerentuf,pqsseibabefe.zizania?Namin Eccl.esindicebaiis.mil-,nifeslazizaniaesse non posse.-Qubtieshiric'lesiimo-
7AS CONTRAGAUDENTIU.M,S. AUGUSTINl 744
niiimCyprianiposiiimus, et nec apeiic illi resisterc
ausi estis, nec tamen consenlire v.oluisUs?Nempenunc saltemexpergisceris",audis, adverlis, quia elsi
videniurin Ecciesiaessezizania, non lamen hnpediridebelaul fides,aul charilasnosira; ut quoniamzizania
essein Ecclesiacernimus,ipsi de Ecclesiareccdamus.
Quare ergo vos ak unilate kujus-Ecclesiaenefario
scliismatedisceditis, et haereticapraesumplioneiii
eadem discissionepersistilis? Ecce libi Cyprianus,cbnsenli illi, aut resjiondeilli. Yidesquemadmodum
bis.verbis,quibusdicit esse in Ecclesia cerniquezi-
zania, nec tamenab illa proplereadebere discedere,delet omnestuorum scriptorum calunmias? Quibuscliam in lanta abruptaprogressuses, el le more ve-
stro praecipitasiL1, ul diceres, eliam nescientes qui
peccavcruntde universomundo,peccalis alicnispo-tuisse perireCbrislianos;quiascilicel legilurin san-
- ctis Scripluris,uniimde anathemale fuissefuralum,el pro isto peccaloalienumpopulumnescienlemfuisse
punilum (Josue vn) .-ignorans illas morlalium cor-
porum poenas,boc esl, moriturorummorles, ad uti-
lera terrorem populo valuisse; non lamen eisdem
morluisad aliquoddeirlmeiuuinfuturie vilae,aliena
peccala, praesertinvquaenescierunt, aliquidokfuisse.Ilane ut koc diccres, itane ut peccalis alieniseliam
incognitis,perire Deoquemquam, credere el dicere
auderes,nec saltem ipsos limuisticollegastuos, quile in nostra Collalionerelicenle, el forfassecum koc
jam senlires non audenle, lanlis disceptalionumla-terikns pugnaverunt, pisces malos in dominicisreti-hils a piscaloribus lgnorari, ne videlicet perirenteorum conlagione, si scirent? Nonnelibi venit inmcntem, de paleadominica;areas; id est, Eccleske,usquead tempusvenlilaiionisin una perraixlioneto-
leranda, dispulanlibus2, cum Emerilus urgeretur,
negasseillumatquedixisse,Nonlegisaream(Collal.3,
cap. 202). Quicumet a suis seereliusadmonerelur,et aiiobis apcrtius cominemorantibusex Evangelio,-Dbminumesse venlurum ferentem veiililabrum innianusua, qui mundabilaream suam,d frumenfum
recondeiin horreo,paleamvero comburetigni inex-
stinguibili(Malih.ni, 12), coniinuocorrexisseobli-
viouiserrorem,quo negaverat scriptum; nec lamenhscfciicamvel schismaiicamconvertisseperversila-
lem, qua ncgabat malosa bonisdebere pro unitateEctlcsiaesustineri: coulinuoquedixisse,quodnomine
jialeac,mali significaienturocculti, ut hie causaeve-sirse -praecipuadiligentia servaretis , quod ignoratimali commacularebonorumneminempossent. Ecce
parlis vestraepalronusegregiuspefdidit, le adver-
sanle, laboressuos.Ille quijipeut custodialbonorum
salutem, pi^orsusin Ecclesia malos permauentesa
bonis peihibet ignorari, ne perdanl eos si fuerint-
cognitict tolerali: lu autem eliam ignoratorumma-
lofum conlagiobonos pcrire dixisti.Neque limuisti
1 Editi,ettumorevcslroprmcipitasli:mendosepro, et lemoreveslrbprmcipitasti.rulckrealluditadmoremDonaLi-stavum,quossujiralibroi, n. 50,redarguit,quodseseadexilium"prsecipitaresolerenl.
aForte;disputantibusnobis.
lam mullosab initioveslros laleiUesflagitiosos,faci-norososalqub impios, qui profecto secundum luam
senlentiam, te atqueomiiestuos, vobisnescienlibus
perdiderunt.Sednuncquoquenullopavoretremuisti,ne forte quispianiveslrunitc nescicnlepeccarei, ct
lc dum ista loquerisperdcret. An forte dumcognitisluis factis perisse le inlelligis, propter hoc alienis
incognilisperirc non mefuis?CAPUTV.— 5. Quid libi oplem,uisi ut te nobis
liceal hivenire, ne libeat te perire? Quid cnini spei
remanebil,nonsolumnobisquiDominoClirisio,Pi'o-
pketis, Apostolis,sancloque Cyprianoconseutiiiius,cfiamcognilosmalos, si eosneccorrigere possumus,ncc punire, pro unitatis vinculo sustincndos;verunieliamvokis,quibus ante lempus.raessis, ventilalio-
nis, et liltoris, placeta malis sepaiatiocorporalis:siopiniotua vera est, quapulas ctsuis peccatisquemqueperirequi facit, el alienisquiulrumfacla sinl nescil?Si cniinkocila cst, prolectoetmajorcsvestri, quise,sicut pufaiis,a cognitismalisseparaverunl,de inco-
gnitis perieruiu. Non soluinautein libi, qui^cumdi-cis alieniscriminibusperire hominem,sivcillascien-
tem, sive nescicntem,nullum proculdubioremanere
pateris iiiiiocenlem; sedeliam ipsiEinefiio,quiJongetoleiabiliussentiens, in corainunioueSacrainentorumalienispeccatislantuiiimodocognitisbomines innc-
clit, ab incognilis solvit, multo veriore venerabilis
Cyprianusvocerespondit, simul crescentianon per-ire frumenla, zizaniis non extra Ecclcsiam,sed inEcclesiaconstiiutis,nec occultisaiqueincognitis,sed
jilancnotisac perspicuis.Puloeniniquod nonin car-
nc, sed in ipsa nienlecaicaiur, qui contcndit latere
qnod cernitur. Cumautem nioiietbealissimusille, ne
proplcrzizauiaquaein ea sunt, ab Ecclesiarecedalur;non nionelpropter illa qu;eoccultanlur,sed proplcrillapotiusqu;ecernuhtur. Ip.sa_chimsunt, quacpos-sunl peiiurbare cernenlcs, nisi eos facialsapientiapatientes.Naniquomodopropler occullanos nonde-bere recedere discefemus, quacbmninoesse nesci-mus?Etsividentur,inquit,in Ecclesiaessezizania.Vi-
denlut; ait, non suspicalionecredunlur. Et ne quis-
quampularel ita dicium,videnturesse, lanquamnou
esscnt, sed esse vidercntur; verbis consequentibus,
quid dixerit, aperil: Non lamenimpediri,inquit, de-
bel, aut fides, aul charilas noslra; ulquoniamzizaniaessein Ecclesiacernhnus,ipsi rleEcclesiarecedamus.Nonait, Suspicanmr,ji.utamus,credimus,opinamur;sed, cernhnus.Ea qifppe ctiam illi Iion operla crc-
debant, sed aperta cernebant,quidixerunlpatrjfami-lias, Vis,imus,el colligimuseci'.'dcquibusdiclumerat,C«mcrevissetherba,clfruclumfccissci,luncapparue-runl elztzania.Quibusrcspondil, Non; ncforle, diim
vitliiscolligerezizania,shnuleradkeliseitritkum; et,Sinite ulraque crescerevsque ad messem(Id. xm,
26-50). Et lamcn tu dicis ( ubi quid aliud quamDominoconlradicis?)soia per mundumcrevisseziza-
nia, ellolopenemundodiminutaperisse[rumenta:cumad aliquasgentes nondumEcclcsiacreseendoperve-nerit. Necesseest aulem ut perveniat, et.prsedicetur
7iS LIBERSEGUNDUS. 746
Evangeliumin universomtiiido, eLtunc veniatfiiiis.
Quodfuturumesse, Dbniinussine' ulla ambiguilaie
praedixit.CAPUTVI. — 6. VidesEcclesiamteslimonioCy-
priani, et a tolo catbolicamdiclam, et non csse sine
-manifestismalis, propter quos tamen admonet non
relinqueiidam.In ea sunt boni, per se ipsos mulli: in
comparalioneaulem zizaniorumvel palese,"profeci^»pauci.Nonenimprseterillam,sed in eaagituiyquod
ipse Dominusdicit, Quoniamabundavitiniquilas,re-.
frigescetcharilasmullorumfMatlh.a\i\,'i.i)'.Sei}b\cst
et populusubiquediffustis,cui dicitur, Quipefseverd-verilusqueinfinem,hksalvus eril (Id. x, 22). Quiau-
lem habeanl, fidem tanquam granum sinapis, quamontesetiam transfcrantur (Id. xvn, 19),--r'arissiriiiomninosunt.De tali cnimfide Dominus,dicebait,Pu-
tas,venielFiliusIwminis,elinvenietfidemin ierra(Luc.xvin, 8)? non de apostasiatotiusorbis,sicut tu: per-versissimeintelligis. • ! - -
CAPUTVII.— 7. Porro de Baplismb, quemnon
pulasessenisi iu Ecclesia,et ideonbs arguis, quod"ex hseresibusyenienles,si jam baptizatisunt, ileruni
non essebaptizandoscensemus;sufficit,quodrespon-dere mininie potuisti,quomododamnatusbaptizarepolueritFelicianus,forisavestraEcclesia conslitulus:
quemfruslra ponerevoluistiinler.eos quibusdilalio-
neiridedislis.LegeBagaifanamvestri conciliisenten-
tiam,. in qua seilicct posl multa acerbissimaqusein
illosdict.asunl, et longe graviora quamin Csecilia-
num, quandoeum majoresvestri absenteminnocen-
lemqueilamnarunt; itasubjecta est eorummanifestaet indubitata damnalio•:Famosi ergo crhninis'reos
VictorianuniCarcabianensem,MarlianumSulleclinum,BeianumBaianensem,-SalviumAusaphensem,Theodo-rum Vsuleiisem, DonatuinSabralensem,MiggenemElephantariensem,Prcelexlaluni.Assuritanum,SalviumMembresitanum, Valerium.Melzitunum, Felicianuni
Muslitanum,et MartialemPeiiusensem,qui funesto.opereperdttionisvassordidumcollecla-fmculenliaglu-tinaverunt;sedel clerkosaliquandoEcclesimCarthagi-nis,qui dum [ctchwriintersunt, illicitoincestuilenoci-mumprmbuerunl;Dei prmsidentis,arbitrio,.universaliscdnciliioreveridicodamnqlosessecognoscile.Et deinde
incipilcaslerisdilatioprorogarihis verbis: Eosautem
quossacrilegisurculi non polluereplantaria, hocest,qui a Maxhnianicapiteprqpriasmanusyerecundofideipudorerelraxer-finl,ad malrcmEcclesiqmredirep.ernii-simus.Jam de his'quod, dice.ndumfuil, et in priori-lbusad te dalis Iilterismeissatis dictumest.Gui loco ,te prorsusresponderenonpotuissequisquislegeritet.
parumper-adverLcrii,dubitarenonpoterit.CAPUTVIII. — 8. Frustra itaque tibi videtur, .
Agrippiniet Cyprianiconciliain hac qumstione-essese-ctanda : cum vos ea neglexeritis,quandoextra ve-stram communionembaptizatosa damnatis, contra
quosde basilicisexcludendosliligabatis,sineulla.re-.,petitioneBaplismatissuscepistis. DesentciUia vero:
Cypriani,vel collegarumejus, quibus tunc plaeuil,venientesab Iisereticisbaptizareoportere,-Iongumest.,.
ut pro merito disjiulem.Sedistam lumiki, si potes, .brevem solvequscstioriem.QuandorekaplizabalCy-prianus ab haereticisvenientes, .EcclesiacCarlbagi-""neusisejiiscopus,tunc EcelesiseRomanaeStephanusepiscopusiricodemBaptisnioquemforisacceperant,suscipiebathaafeticos;et ambohaecdiversafacientes,inunitate caiholica permanebant.Dic mibi, utrumillotemporeEcclesia,quandosecundumvos,omniumcriminumi-eosshie Bapiismorecipiebalper Slepba-num et ej"usinnuniefabiiestoto orbe eollegas, quiPjusdemsentenliaipariicipes erani, malorumcpnta-gione perierat,"an hoii perierat? Nequeenimistpsmalospolefisdicereoccultos: quamvistu asserasno-cere ac mortificareet occullos. Quisquis^giturhomi-cida, vel etiamparricida,adulter, incestator,idolola---tra, codicumdeuiquesanctorumnon limidusIraditpr,sed ut traderenturcrudelistorlor, et violenlusextor-tor el jussu vel riianuextremusiiicensor,apudhacre-lieosbaptizatus,ad Siejihanumet cjus sociosvenit,secundum vos sirie' Baplismoexceptus est. Cernisigilur omniabominumcrimina, si veruhiest quoddeBaptismo senlitis, tuhc in Ecclesia sine Baptismocongregala?Respondeutfumhis criminibusin eademunitate maculatus fueritCyprianus,respondeulruni..Ecclesialierieritj.aniioiipefierit. Elige.quodputave-ris.Si jam tunc"perierat, Donatumquaepeperil?Siautehi tot in eainsineBapiismoaggregaiis,perirenonpoluit,-rcspondequsesb,ut ak ea se, tanquammalo-rum communionemdevitans, jiars Donati separaret,quaedemenliapefsuasil. . .'.,.,•
9. Absitautem,ul.quoniambeatissimus.Cyprianus.de Bapiismoaliter sensit, quamveritas et anteacon-suetudineet posteaperspeeiadiligentiusratibnemon-.stravit, prppterea quisquam.nostrum,qui hoc qiiodille non sapimus, ei se audeat anleponere. Csclera,-enim multa et magna ejus meriia, et animus prseci-pua cbarilale jileiiissimus,per quemcum collegis.di^versa sentiehtibuspacaiissimusmansit, et in unitate
"
Ecclesisejiassiogloriosa,satis ostehderunleumfuissesarmenlumin Chfistiradice frucluosum,quodPaiereliamab ista reprehensiohepurgaret,ut fruclumpos-set afferremajbrem. Sic eriim ait ipse Jesus: Sar-meniitmquodih ine daf fructum, purgai illudPaler
meus,utmajofemfructumafferqt(Joun.xv, 2).,0sleii-,.'-deris eliahi' iiiipsis Ifuctuosis,agricolamqui estin
ccelis,abqtiidiriveriirequod purget. Quis enmi.no-strum Petrb "apostolbebiripararipotest,quamvisnunr
quamgentes'Judaizare coegerimus,quod ille.facie-
bat, quarido nori recte ingfediekalurad veritatem
Evahgclii?undea suoposlerioreapbstbloPaulo, sa-lukri admoniiloiie'correctus(Galat.n, 11-14),utilius
posteris kumilitatispraebuitexemi)lum,_quamsi nibilin illoexisteretcorrigendum.•
CAPUTIX. — 10. In bac ergoEcclesiaconstitu«
ti, quie inaloruinsive pccultorum, sive etiammani-
festorum,nec potuit, nec poterit perire contagio,nullasde quibuslibethominibuscalumniasformida-mus. Si enini malisunt, proculdubioeos aut. igno- ,
:.rant bpni, aul suisjudiciisroanifestatpsecclesiasticis.•
SA.^-CATJGDST.JX.._.- (Vingl-qualre,)
747 CONTRAGAUDENTIUM,S. AUGUSTINI 718
legibus (jamri.int: aut eliain si noveruntcos, el non
ajiud seaecusatos, neque convictos, damnare non
possunt, proEcclesisepacenonsolumirreprelicnsibi-
liter, verumeliamlaudabililer tolerant; nec se prp-
pler pisces malos ruptis dominicis relibus anle
tempus littoris damnabililerseparant. Si enim hoc
faeere velint, exceplisdivinarumScriplurarumimiu-
merabilibusleslimoniis,quibusne faciantprphiben-
lur, retihet eoscertequemteslem adbibuisti, beatis-
«imus Cyprianus, clamans atque contestans: Quiqelsividenturin Ecclesiaessezizania,nontamenimpe-•diridebetaut fides aul chqrilasnoslra; ut quoniam•zizaniaessein Ecclesiacernimus,ipside Ecclesiarece-
ddmus.Non soliiinverbo,verum eliam exemplosupnbs admonens, qui collegas subs, fundos iiisidiosis
fraudibus fapienles, usufis multiplicaniibusfenqs
augeules,quorumavariliam,nonleve aliquodvilium,sed esse idololatriam,secundumApostolumintellexit
(Coloss.ni, 5), pro unitatis vinculo pertulit tales
(Serm: deLapsis),nec eoruniconlagiofactusest ta^
lis : discessitab eis dissimilitudinemorum, iiondivi-
sione Sacramentorum: el immundum non teligit;sed a factiseortimabliofrendo,non seorsumpopulos
colligendo.Yos autem dum.carnaliler sapitis, quoddictumest per Isaiam propbelam, Discedite,el exite
deniedioeorum, et separdmini,dicilDpminus, elim-
mundumneteligerilis(Isai.LII, 11); et talia quoain
Scripluris similitei'dicta sunl : dum bsec, inquam,noh spirilualiter, sed"carnalitersajiitis, lalesomnino
apparelis,quales eorum, ipso Propheta prsedicaiite,dominanlufdicentes,Nolitemetangere,quoniqmmun-
dus sum(Id. LXV,5). Deniquequandoalienapeccaiavos perverse devitanda esse censuistis, plia veslra
fecistis, sacrilegumscbisma pojiulos dividendo, et
sacrilegamhaeresimcontraDei manifeslatajTroinissaet impleladeEcclesialolb orbe diffusanefariospiri-tu sentiendo.Namsl, ui pulas'el nos in verbo repre-
Lendis,una eadeinquesocietasperditprum simul et
schismael kseresisesset, non dixissetbealus"Cypria-nus in hac ipsa epistola, uhde lioc de zizaniis iu
Ecclesiaconslitulis posuitestimonium,eis confesso-
. ribus quos gralulabatur a Novalianorumdivisione
fuisseliberatos : Dolebamvehementeretgravilerange-
bar, quodeis-communicarenoupossem,quossemeldi-
ligerecmpissem,pOsleaquainvosde carcereprodeuntesscliismalicuserrorexcepil(Epist. ad Maximiim).Noli
efgo.contra aperlissimamverilatem, aut utrumquefallaciterdeelinare; aut unumhorum libi, quod tibi
mitius videtur , "eligefe: cum et schismalicussis
sacrilega discessione, el hserelicus sacrilegodog-malfe.
CAPUTX. — II. Nec vobis blandiamini, quod
Baptismumnon rescindimusvestrum. Non esl hoc
veslrum.sed catkoiicseEcclesiaequamtenemus,undeillum quandodiscessistis,nonquidemad salutem,sed
ad pernieiem vesliam vokiscumtulistis. Nam vasa
dominicaj-etiaihajiudalienigenas,sancta permanse-raiit. Uhdefex-qui eis contumeliose uli ausus est,
, Deo.irasceaieyuniius esi (Dqn,v). Et arcatesiame»-.
ii ab bostibuscaplanequaquamviiiuteinsutcsancti--ficalionisamisit (I Reg.IV-VI);Si ergo illa. sahcta,
quassi lunc apud alienpsfuerunt, ut apud suos esse
desistereni, vim tanien sanclitalisnullomodoperde-re poluerunt; quanto niagis eani ebrisliana-Sacra-menla non perdunt, quandoita ut appd;.nos eliam
maneant, ad ba^reticosiransevmt?Hpcesl quoddixi
ad te scribens(Supra, lib, 1, ?i.,7), qppd etiam in
Collationevobis diximus, idque pptius eludenduni
putaslis (a), quia dissplvere nequivisiis: quoiiiamsicutAposlolusait de quibusdam, Veritalemin ini-
quilate detinent(Rom. i, 18), ila el vos veritalem
Baptismidiviniin iniquitatedelinetiserrorishumanii
Quam veritatemnon vestram, propler iniquitatenivestramrescindereutiquenondebcmus.Et quiaipseAposlplusde idololatrisgenlibusdixisse inteiligiluf,Qui verilatemin iniquitale'delinent-:tu niihi quasirespondensflagilasliut probarem, quidde Geniiliiim
sacrilegioApostolusnonrescindat,quid de eorumpro-fano rilu nondamnet. Quasi possetquod saciilegumest et jirofanumnon rescihdereatquedamnare, sicutnos scbisma.vestrumet bairesimvestram.Sententiastamen quasdam verilalis, quas de incognito:Deb'
quidamGentiliuniphilosophilenent, ribhsoluihnbhdestruxitApostolus,sedetiaminde lesiimonium,cumopus esset, adlribuit. Loquensquippe Atbeuiensibusaitde Deo: In illoenimvivimus,et movemur,etsumus,skul.etquidamsecundumvosdixefunt(Act.x\ii, 28).Hancilli verilatem sapieutiae, quam beatus Paulusnon soluniiion destruebat, vertimeliam ad illosin-
siruendos adkibebat, in iniqujtate delihebanl suas
idololairiae,quamdoclrinaapostolicamachinamentis
apostolicisevertebat. Ita et nos, quae in Ecclesia
catholica vera majores vestri accepefunt, vbbisquetradlderunl, nbn rescindimus,- sed' agnoscimus:
vcsiruhVvero.sacrilegium,aut in veslra convefsione.
rescindimus, aul in vestrapertinaciadeteslamur.
CAPUTXI.—12. Quanquamtolainquaesiioiiem,el totuniquod inter nos agitur, uno verbo Tribunisatis diligerilerexposito,omninosolvisti. Cum-eniriT
egb dixissom,NequehbciiiTribuni lilieris tegilui; a
te inveriitileiiivocalumrionienDei;quiaipsumprorsusverbumiliinoii legeram(p) : tu respondisti,Falleris,velpotiiisfallis. NamverbaTribuni suni : Neve ian-
tuniopusdoniusDomini,ubi a te swpiusDei et Chri-
sliejus invocalumnbinenest, per retigionein.ihainibidemeonslitutam,cdncfeiritilumesse"dicaluf.Intellige
quiain-veritalereligiodicilur,in fdlldciasuperslitibno-
minatuf.Qnihcloegbidadverterem? quando ita ra-- liocinarer?quandoaliiidexalipslc jirobai'em?,Faleor,
fugithocaciemquaniulicumqueingeniimei :'et ideo
credemihij falli irieibi potuisse,hoh,ut dixisti,falle-
re voluissein verko. ItaqueTriburiuslanquamhoniG
:: mililaris erfavit,uiei quemscitvercreditbaerelicuni,
diceret, per religionemlutim-.*buthhaeresisnon reli-
gio, sed superstitio; religibauleni nori in falsitale,
-y! TparcensisMs.,decognitoDeo. ', ,§H (a) videMandatumDonatistarum,iflAppenOiCe,.f~' 'M-̂ oiitcet,inveritate,
' ' '._
m LIBERSECUNDUS. 750
sedin yprjl.iic,propria locutione dicatur. Proinde
secupdunikancexposilionemiuam, yerjisDeicultus•religio, falsus autem superstitip nuncupatur. Audi
prgo(pipsuin,obauditibi ipsi : el nos sequiniinime
. rcpiisabis.Scribensnamquead eumderaTribununiin
priniaeepjsiplseluaeipspexordioppsuisti, ^itquedi-
xisii, lionqrabili, ac tiimiumnobis, si sicvolueris,
desideraiidoDutciliotribnno et notqrio,Gaudentius
episcqpm:ei conlinuosubjecisti. Religionistuwscri- -
ptapercepi.Quidigilurad nos venire adhucdubitas?.
; Ecce friiiunusDulcitiuscpni sit homo communipnis
noslrae, lamen secundum testimoniumtuum, non
." siip.ersfitipsus,sefjrpligiosusesf : ac por koc secun---
dum exppsilipijemtuam, npn falsuni, sed. verpm
Deiciiliumtenet. Ipse ergo est ^in Catkplipa.potius
; quaui tu : quoniam lu in koc verbo usqqepdeo non
errasti, ut eliam e?poneres, tantum rpligionema
supersiilipnedistare,quaiituma falsitateveritas di-
.§lal. ille auteni bomp,ut jam dixi, militaris, gt in
- .istis yerborum proprietalibusniinus erudilus, quid
esset religipneseiebat.Absit enim utdicam, Te adu-
landofallebat.Tu verpqui eos cpnira quosdispulas,
arguis ex prpphetaet clainas,Vwhisquidicuntama-
r\midulce,.eldulcefimarum;quidkuntlucemtenebras,"ei ienebraslucem(Isui.x,20) ! Sisuperstitiopst quamnobiscumtenet.Duleilius, cur eam"religionemesse
dixisli? Si autem verum dixisti, cur hserelicamter
ficndo superstiiionem,respuiscatholicamreligionem?
Sequereigilur tesiimbiiiumtuum : maxime quia et
ipsivestri,'cumcogiioverint,noh tibl forlassecom-
P|injcabunt; .<ju,on.jamirib.unoJMciliq.per Jipever-
bumjcpnimun.icasli..Eia,fra|,er,Gaudenli,nplipprdere.
pceasipnem,quamlibi etiam per tuam.iinguam;Do>
piinusdedit. An fortead lio.cir^sceris,qupdfratrem
vbcp?iloc enjmnoniena.nobisetiam in.-nostra.Col-
latjp.nerespuistis(a) : ubi ostendistisjios esse, qui-
JjpsDomiiius.prsecejiitper prpphetam_,.iDi«7e,.F!'«-tresnoslrieslis,eisquivqsqderimt,\elquivosdetestanlur
(id,Lxvi,5, sec.LXX);vpsveroinnunieroeorumesse,
.qui jsiosquibushocDomhiusdicii, pderunt et deter
stantur. Negareperlenpnpotes, fe religionemdixis^
se, iiiqua est irikunpsDulcitius..Prppterea illam.Li-
bi .^pistplammisit, utique ut te non occideres,.et
illi Ecclesise,in qua esl ipse,communicares.'Si ergo
jpsius feligio est, lua superslilio est; Quamvisenim
.amkoyokish.ocjjivicemdixeritis: eligislameu.ipsum
pptiusjaisuni ilixjsse,qqaiiite.. '.;.,.
CAPUTXIL — 13.,Quampkreihsecundumveris-
"^imum.liopjtuumf,esiioibniuni,et iuam verissimam
cxposilionem,quoniam religio est qnam Dulcilius
tribupus,tenet; prpfectoreligio est, <juate ad110-
stram communionemprseceptumImperatoris impel-lit. ;Undefit consequensut religio.siletiam,.quachri-
stiapus imperatorad curam suam judicat pertinere,ne in res divina?Jmpunepeccetur : a quotu nonvis
cttrari nisi.eaqjise terrena republica continenlur.
: "(a) toCollatione2, cap.48, cum Augustinus"dixisset,
i^c Kon.estnostra.causafactumj.quddnobisvbluhtimpuiafeoifalrpsiiostei,e.diyerso.sistenles;» Petiliyjjjsejiiscopusdix.it,'«injui'iamriobisfacis.»'
Uudeet regemNinivitarum,obiitusquid'legeris,po-pnlodeagendapoeniientianon mandassedixisli. Hsecenim verba tua sunt ad me : Quid; inquis, miseros
decipis? JonwDeus prmcepit,prophelaniDomihusad
populummisit;nihil taleregi mandavil.Adverteergoquidscriplumsit, et noli irasci tibi ipsi l, qui veldivinascrijiiahon recolis: vel tu potius miserosde-
cipis.Surrexil Jonas, et abiilin Ninivem,sicutlocu-tus est Dominus.Niniveautem civitasmagnaerat,quqsi vim Iridui.Et cwpit Jonas ingredicivilqtem„quasiuriiusdiei iter, el prmdicavitet ait: Adhuc tri-
duum,et Ninivesitbverletur.Et credideniniviriNini-vitwDomino, et indixerunljejunium, et saccosindue'
runt, a majoreusquead minorem.Cumquepervenissetsermoad regemcivilalisNinive,surrexit de sedesuatel delraxitsibivesiimenla,etsecircumdedilsaccp,et con-seditincinere.Prmdicalurquea regeet a potentibus,di-cens: Homineset jumenta,el oveset boves,nongustentquidquam,necpascanlut;et aquamnonbibahl.Elintiutisunt saccoshoinines,efjutnehtaproclaniaveruntadDo*minumimpense:elaversusestunusquisqueq vianequitieesumelinfquitatisquaminmanibushabebat(Joi~win,3-8).Audisne tandemregem curasse, quodad regiimcu-ram libi displiceatpertinere'?..Ceiieut impenseage-retur, quod minusquam oportuerat, agebatur.Ideo
ergo Niriivitaenoiisunl exsjioliatioriibusproscriptio-nibusquevel terrore inilitum ad poenitentiamim-
perio regis arctati, quia pbedi_enlerjussafecerunt.
Npfi ilaque ostendimus populum ista perpessum,quianec tu ostendisregcnifuisse contemplum..Pro-indecumregikusca qusesecuhduihDeum suntreli-
giosotimore jubenlibusquisque bbtemperat,timoreincipienset ad dilectibnemproficiehs,a pomino ac-
cipitpacem : noiisicut pacemdatsseculum;.qupniaiassecul.umdat pacempropler lempofaleriiutilitatem,Dbminusautempropter seternamsalutem!Ergp quiaista religioesl, in qua est tribunus Dulcitius(nequeenimverba luanegaturuses);superstitioest pars Do--
nali, unde te vult erui hujus religio: superstitioest,
quodte quserisoccideTe,quodvalde prphibet hujus
religio: superslitioest,quod ergalsta curamlmpera-torisreprekendis, quamsuscepit exsequehdamkujus
religio. , ,CAPUTXIII.— ii. Itaque quiaverbo tuopausaA-
nitaest, obsecroper Deumreligipnis,Deumverilatis,ut etiam tuus error aliquandofiniatur. Ipsa est, frar
ler, EcclesiaCkristi, qusehoc iemporp, toto.terra-"
rum orbe cresceridodilatalur, continenset malos et
bonris, veiitilationeultima separandps.Atque ut te
ad exlremumilliuspotiusverbisalloquar, quemje-
stem catholici nominis adhibere voluisti: lpsa est
qumDominiluceperfusa, perprbemtolumrpdiqssuos
porrigit: ipsa est quwramos suosper jtniversamtcrr
ram copiaubertalisexlendit[Cyprianus, de Unitqle
Ecclesiw).Prpindeelsividenlur.inillq essezizaniq,npn
tamenimpediridebetaut fides, aul cltarilasnostrq;ul
quoniamzizaiw cssein Ecclesiacernivms,ipsi dp,$d?
»Foiie,uascinkiiiHipsi,- -..- . .'
751 ADliONlTIOINSUSSEQUENTEMSERMONEM."
- %%
xlesiarecedamus.Nobis lantummodolaborandumesl,ut frumenlumessepossimus,ut cumfrnmenlumcmperitdominicishorreiscondi, fructumpro operenoslro et
laborecapiamus.Aposlolusin Epislolasuadicit: « In
domoautemmagna,nonsolunfvasa siin!aureaet ar-
; gcnlea, sedet ligneaet ficlilia;el.qumdamquidemho--
, ,norata,qucedamveroinhonoralai (IITrai. n,20). Nost--,operamdemns,et quantumpossumuslaboremus,ut vas
. aureumvelargenteumsimus.Cceterumficiiliavasacon-
fringere,Dominosoliconcessumcst, cui et virgaferrea'. dala. est[Psgl. n , 9). Essenon poteslmajorDomino
'. suoservus: necquisquamsibi, quodsoli Filio Pater
"tribuil,vindicarit,ul seputet, aut ad areamvenlilan-
damet~purgandam,palamjam ferreposse,liula fru-" .mentouniversazizania hnmanojudicio separare.Su-v' perbaeslislaobstinalioet sacrilegaprwsumptio, quam
sibifurorpravusussumit.Et dumsibi semper.quidamplusquammitisjuslilia deposcil,assumunt,deEcclesia
~"pereunt:el dumseinsolenlerexlollunt,ipsosuotumore
"caicati, verilatislumenamitlunt(Episl.adMaximum).BeatissimiCypriani sunt verba isla, non niea : ejus* videlicetverba sunt, quera lu nobis leclissimumte-
"-Slemcaiholicinominis, in tuorumScriplorum exor-dio posuisli,'etper multacopiosissimecommendasti;*imoper ipsum(quoniamvera alquedivinasuntverba)sunt Dei. Eccequod audi, eccequodcave, ut adju-
vanlemisericordiaSalvaloris.,simiil cnaritatemca-
Ibolicamteneamus, simul pacemcatholicamdiliga-mus, simulcumejus frumentisusquequaquecresca-
nius, simulusque ad finemzizania loleremus,simulin horreo sine fine vivamus.Yidesnempe sine ulla
defensioneCoeciliani,vel quorumlibethominumquosaccusandospulatis, Caiholicamsuo robore aefirmi-tate consislere.Quamviset CseeilianicausamColla-
lio ifostra purgaverit: et aliorum, de quibus calu-
mniamini,aut dubiasitcriminatio,aut injusladamna-
tio. Sedvaldeslultumest ut Ecclesiaecausam,divi-
nis testimoniis fullamatque munitam, in, hominum
causisratione exorbitanle ponamus : cum eliamsi
illosmalosmanifestissimevideremus,nec jam sepa-rare a SacramentisEcclesiaavalererhus; non lamen
impediri deberel aut fldes aut cliaritas nostra; ut
quoniamet istos inler zizaniaesse in Ecclesiacerne-
remus, ipsi de Ecclesia recedere deberemus. Si rc-
spondere cogitas, noli causamrelinquere,et in su-
pervacaneisevagari.Ea qusedictasunt, intuere : ad
ea quaedicta sunl,non (allaciter eludendo, sedra-
lionabiliter disputando respohde.Nam illa prolixa
responsionequidegeris,vel poliusquamniliil egeris,si necessariumvisum fuerit, Dominusqued.onaverit,
operealio diligentiusdemonstrabo.-
;•',
"'/ADMONITIOIN SUBSEQUENTEM" SERMO^EM.
Huhcsermonemex Gellensicodiceeruil HieronymusVignierius,et in secundumtomumeoncinnati a se
SupplemehiiAuguslinianirelulil,nibil ipsedubilansquinvere dietusab Augustinofuerit, et quidemprimus"eorum sermonumquosB.^Episcopuspost,Yaleriipraecessorissuiobitumfecit ad pleberii.Yertimut non hic
immdremurin expendendoslylo, quinec satis gravitaliset dignilatis,neediclioriisomnirioAugusiinianGemo-'dum-haberevidetur, certe sermobistoriasduas, alteramdiaconicujusdamMutugennensis,alteramRusticiani
"(seu,ulin aniiquoexemplariscriptumest, Ruslicani),quse ex temporealque aliis circumstanliis.prdbahtur
longediVersse,bermiscclconfundiiqiie.Namin primisRuslicanusille qui iu hoe sermone diaconusMutu-
gensisvocalur,et cumab Ecclesiacatholicadefecissetad Donalislas,-a.Macrobiorebaplizatusdicitur et dia-
conusfaclus; is, inquam,plurimis indiciissignificaluridem prorsusesseeum diaconoillo Mutugennensire-
iiaptizaio, cujus causa Augustinus epistolam23, tacitoipsiusdiaconinomine,seripsitadMaximinumcirciter
annuriVChristi392. Quanquametiam alia leganlurhic non pauca quie in ipsummininieconveniunt.Quippe
eotemporequo«iiaconusille a Donatistisreceptus fuit, erat adhucpresbyter Augustirius,uti ex eadem epi-'stola 23liqueCAl Sermonisauctor num. 3 testaturse in ipsoonerissui exordiodedisseoperam;ul inpratcipi-liumruenlemin planocollocarei.NeecnimdicipotestonerisnominepresbyleraturiiAuguslinihocloco indicari,
"curii dicai iliidem.concionator,quod eum nolebatsibisubtrahiin ipsoonerissui exordio, quem asatis longo
iempore'videballanquamfulgurdecoelocadenlem.Haudenimlongotemporeante presbyteralumsuumHipporie
degebatAugiistinus.Nequesoljimauclor supponit Imnc diaconrimnonnisia temporesui episcopalus;(quein
.quidem AugiistinuSviveriteadhucYaleriosuscepil)prolapsumesse, verumetiam iirhoe sermoiie,quanquam•
fpost obilumYaleriiliabilussit, de illiusdiaconimiserabilicasu, velutde re prorsusrecenti dicit rium.5 :
Dum de'pasiore ereplo lugemus, inquit, nascilur de perdilo fratre dolendi occasio-.Mtmlmtnurii. 6
Felicianiel Prffilextali, quosjam Donalistar̂eceperanluna cum iis quos baptizayerahl:quod non contigit
jiiisianno'597.'
.Acceditillud, quodin eamdemrem hicnum. S referat verba epistote 107, Auguslinoscriptoea Theodoro
et Maximo: qusesaheverbaad aliamcausariispeciant,Ruslicianividelicetsubdiaeoni,qui pariler ab Augu-
slinodescivit;ul a Macrobiorebaplizaretur; in quaoccasionehuic dedit Augustiriusepislolam 108; circiier
annum409. Et veroRuslicianihujusce subdiaconicasus.nonnisipost Hohoriileges-corilraTJphalistasconti-
.gisseintelligiturexeadem epistpla108, id esl, post annum405.Nemoautem,nti existimamus,eo usqueVa-
lerii vitamexiendereconelur,cumvidealAugustinumafrexordiosui episcbpalusriunquamValeriimeminisse,
practcrquamia epistolis51 et 53 quas haud dubiecirciter annum396 consciipsit: vix eliam'verisimileest