Post on 07-Apr-2018
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 1/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 2/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 3/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 4/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 5/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 6/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 7/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 8/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 9/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 10/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 11/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 12/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 13/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 14/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 15/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 16/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 17/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 18/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 19/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 20/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 21/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 22/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 23/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 24/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 25/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 26/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 27/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 28/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 29/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 30/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 31/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 32/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 33/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 34/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 35/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 36/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 37/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 38/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 39/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 40/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 41/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 42/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 43/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 44/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 45/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 46/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 47/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 48/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 49/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 50/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 51/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 52/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 53/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 54/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 55/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 56/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 57/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 58/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 59/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 60/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 61/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 62/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 63/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 64/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 65/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 66/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 67/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 68/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 69/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 70/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 71/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 72/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 73/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 74/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 75/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 76/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 77/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 78/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 79/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 80/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 81/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 82/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 83/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 84/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 85/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 86/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 87/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 88/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 89/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 90/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 91/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 92/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 93/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 94/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 95/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 96/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 97/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 98/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 99/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 100/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 101/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 102/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 103/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 104/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 105/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 106/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 107/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 108/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 109/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 110/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 111/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 112/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 113/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 114/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 115/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 116/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 117/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 118/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 119/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 120/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 121/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 122/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 123/565
DE FIGA SiBCl-LT. LIBKR DlfVS. I 1">
fngiat ante vallestria, qune cito corrnmpuntur humore, et
ad monles transeat. Transivrt ad montcm Segor neposAbraha?, et snlvus factus est : quac autrm non potuit a^-
cen<iere aflectu fomiineo reclinata , salrtem amisit. * Ap-jpropinquatr monlibus a?ternis , » Dominus dicit per Mi-
chieam prophelam : * Surgite hinc, qnia non est vobis hic
» refrigeratio. Propt^r spurcitiam corrupti estis corrup-
• tione, persecutione-v; passi cstis1
. » EtDominus dicit :
« Tnnc qni in Jtu!n?a sunt fuginnt ad monfes 1, » ubi mons
Sion, et civitas pacis Hicrusalem, non torrenis scd vivis
constructa lapidibus, et decem millia Angelorum , primi-
tivorum Ecelcsia, perfectorum spiritus, justorum Deus,
qui in sanguine suo roelius locntns est. quam Abel. Ille
enim vindictom elamavit, hic indulgentiam : ille pecca-
tum fratris accusavit, hic peccatum mundi rcmisit: ille
prodidit crimen, hic textit sccundum quodscriptum cst :
o Beati quorum tccta sunt pcccata*. »
CAPIT \I.
Qua rntiene qtti vei.it fttpere , eum velooiter fttgere opor-
teat : q*toetiam fusioiulumsit; et adquodbonum ani-
tnas ftostrn&eriger&debeamus?
XXXII. Sed qui fugit velociter fugiat, ne comprehen-
<Utur : veLoeiter depraedetur hunc Hinn«l«m ,i«t Hebraeus
iEgvptum. Qui parturit, pariat, ne onusto et <legravato
iniquitatibus roeatis utero, fugereaon possit : et fngiat
nt>n q«asi.lactantje4ii fercns, sedijfijioasi! expcditum : *ion
parvulum gestans, sed.perfectum ia Christo exhibens :
» Mich. 11,9, 10. — • Luc. xxi, 21.— J Psal. xxxt,i.
8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 124/565
JX 6 S. AMBROSII
fugiat non qnasi ferialus in sabbato, secl tanquam opera-
rius in negolio : nec lanquam sterilis in frigore , secl tan-
quam opimus in messe. Ideo enim diclum est : « Orate
»ne fial fuga veslra hyeme, vel sabbalo 1. »Fuga ergo htec
fcecunda virlulum est , non cfioetameritorum. Fuga hoec
uescit frigus tiinoris, tremorem mortis, contraclionem
sollicilndinis, dissolulionis otium, lascivire ferias, lorpo-
rem lenlitudinis : sed vitoe ccelestis requirit impigrum via-
torcm , rcgni superioris competitorem strenuum , divitem
agricolam, qui fructus suos cogat, et cogendo diripiat.
XXXIII. Quid enim aliud a te, o homo, quocritur , nisi
ut timcas Dominum , rcquiras eum , post ipsum ambules
comprehcndas vias e]us2 ?In quo, inquit, comprehendam
Dominum? Si comprehendam cum in holocaustis? Non in
dccem millibus hoidorum, non in millibus arietum, non
in fruclibus impietalis reconcilialur Dominus, et peccata
redimunlur : sed in bona vila Domini gratia comprehendi-
tur. Renunlialum cst, inquit, tibi homo quid sit bonum ,
aut quid Dominus rcquirat a te. Quid aliud, nisi ut facias
justitiam, et diligas misericordiam, ct paratus sis ire cum
Domino Dco tuo? Dicit tibi ergo Evangelium : « Surgite,» eamus hinc 3
. » Dicit tibi lex : « Post Dominum Deum tuum»ambulabis\ » Didicisli quomodo hincfugias, quid inora-
ris ? Dicit tibi Evangelium iterum : « Progenies viperarum,
» quis vobis demonslravit fugere ab ira ventura 5? » Et dicit
hoc illis qui veniebant ad baptismum pcenitentiae.
XXXIV. Ergo pcenitentia fuga est bona : gratia Dei
fuga est bona , in quam cst assumplio fugientis : desertum
fuga est bona, ad quodfugit Elias, Elisacus, Joannes Bap-
Jista. Fugit Elias mulierem Jezabel, id est, cIFusionem va-
.iiilatis , et fugit ad montem Oreb , quod significat exsicca-
' Malth. xxiv, 2,— . Deut. x, ia.— * Joan. xiv, oi.— i Deut. xm, 4»
-«Malth. ,n, 7 .
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 125/565
DE FVGA S.ECII.I. LIBER VHVS. l\J
tionem , ut siccarctur in eo carnalis profluvium vanitatis ,
et cognosceret plenius Deum. Erat enim ad torrenlem
Chorrad, quod est cognilio, ubi abundauliam proflucntem
divioae cognilionis haurirct, ita ftigiens saeculum, ut nec
cibum corporis hujus exquircret , nisi quem aves detulis-
sent minislr.-c ; quanquam esca ejus pleriimque tcrrena
non fuerit. Dcniquc quadraginta diebus in virlule escae
quam acceperat,ambnlavit. llique non mulicrem fugiebatProphela lantus, sed saeculum. An mortem tfmebat, qu^
se obtulcrat requircnli , et qui dicebat ad Dominum : « Re-
» cipe animam meam l, » taedium vilne islius sustinens , nonr
cupiditalem? Sedfugiebat saecularem illecebram, et con-
versationis maculosae contagionem, et impice ac praevari-
catrici.s nationis sacriiegia.
XXXV. Salomon quoque in mulieris illius specie cor-
ruptclam saeculi hujus exponit, et meretricias artes decli-
nandascdocet 2. Ilaeccst mulier aliena et fornicaria, a qua
te utcustodias, adhortatur. Ne declines ad vias saeculi cor
tuum, sed colloces illud in manu Domini , in qua est cor
regis. Qui enim se ipsum rcgit , quod pluris est quam aliis
imperare, cor ejus in manu Dei est , et quo Deus vult,
convertit illud. Non mirum si convertit in bonum, qui per-
fecUt bonitatis est. In manu ergo Dei simus, ut bonumquaeramus, illud bonum incorruptibile atque incommuta-
bile, de quo dicit Amos propheta : • Exquirite bonum et
»non malignum, ut vivatis; ct sic erit vobiscum Dominus
»Deus omnipotens s . » Quomodo dixislis : Odio habuimusmala, et dileximus bona ? Lbi ergo bonus Deus, ibi bona
sunt quae desideravit videre David, et visurum se credidit,
sicut ipse ait : « Credo videre bona Domini in terra viven-
»tium*. » Illa enim bona sunt quae manent semper, quae
nonqueunt temporis vel aetatis mutatione corrumpi.
» 3 Reg. iu, 4.— » ProT. tii. —J Amos. t, 14. — < Psa!. x\ti, i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 126/565
Il8 frfl AMBJftOSII
XXXVI. In iliis bonisest qui Deum qusesiverit ct inve--
nerit. Lbi enim cor hoininis, ibi et thesaurus ejus. est.
Non enini solet bonuni datum depreeantibus Dominusde*
ncgare. Ergo quia bortus Dominus estf, et maxime susti-
ncntibus se bonus est, ipsi adliaereamus, cum ipso simus
tota anima nostra , toto corde, tota virlutc; ut simus in
hunine ejus, et videamus cjus gloriam , et delectalionis'
supornae fruamur gratia. Ad iilud igitur bonum erigainus
animos, et in iilo simus, alque in illo vivamus , ipsi adhae-
reamus, quod est supra omncm mcntern, ct oninem con-
sidcrationcm ,el pace utitur porpetua ac tranqniliitate. Pax
autem supra oinnem menteni est, et supra oiiiucm sensum.
Hoc est bonuin quod penelrat onmia , et omnes in ipso
vivimus , atqueex
ipsopendemus
:
ipsiun autcmsupra se
niliii habet, scd est divinutn ; nemo eniin bonus , nisi unus
Dcus. Quod crgo bonum, diiinum; ct qnod diviuum , bo-
num. Et ideodicitur : « Aperienle lc manum, implebun-
» luromnia bonitate \ »Per bonilalem enim Dei nobisuni-
vcrsa tribuuntur merito bona, quibus nihil admixtum est
mali. Haec bona promiltit Scriptura fidrlibus dicens :
« Qiue bona sunt lerrae mandfiicabitis 2. » Boni crgo ihius
similes simus, ut quae bonu snnt adipiseainur. Bonuni
quod est sine iniquilale, et sine dolo , et sine asperitate,
cum gralia, cum pietate , cum sinceritate, el benevolcn-
tia, charitate, et juslitia. Itaquo omnes virtules bonitas
tanquam mater foecunda amplcctitwr..
1 l'sal. cih<; 28.— ' Isai'. 1, rg.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 127/565
DB FUGA SMCVU. LIBER LNUS. Iig
CAPIT MI.
Maximam esse causam qtiare hitw fugiamus cum hiec
propria sit malitia: sedes; ac itcm quid sit fupe.re?
Malitiam hic noji interire , et qtta dt causa? Deser-
pent-s damnalion , (juidvc a tentcntia in hominemlata diffcrat? Quibus acccdit cjtcsdem sejtlenlia tx-
positio.
XXXVII. Est igitur non mediocris causa cur hinc fu-
gere debeamus; ut perveniamus a malis ad bona , ab in
certis ad fidelia et plena veritatis , a morte ad \ilam. Ipse
quoque Dominus dicendo : « Posui ante te bonum et ma-»lum, vitamet mortem 1
, » dcmonslravit quia bonum vita
(.-t, >ed aeterna. Si hrcc enim obnoxia soeculo alque e]us
nialignilali, utique illa cstbona, qnae non corrumpitur et
mutatur, qua? nullo vitio degenerat, qiue virtute acquiri-
tur. Fugiamus ergo malitiaui sajculi hujus, in quo ipsi
«Dies, inquit, mali sunt 2; » et fugiamus impigre. Ideo-
que Esaias clamat : e Convdcscite manus remissa^, et ge-snua dissolula
3, » id est, non corporis, scd anima? gcnua
convalescite; ut directum ad coeli altissima mentis vesti-
gium possit altolli; ut sit ductus solidior, viU malurior,
gratia plenior, prudentiacircumspectior.XXX\ III. Hoc esl enim fugere , scirequo tendas, ab-
levarese a saeculo, ablcvare se-a corpore; ne itecum frus-
tra se aliquis exlollat, et inflalus mente carnis siue nontencat ciiput, tt oicatur de bis : « Fugerunt, et non vide-
»runl\ j. Sed. hoc csi fugeie iiinc, mori elttweiriis istius
• Deut. ui, i5.— » Bpfce. y, i6.-«*f Isai. x\.w,3.— * Job. is,a5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 128/565
120 S. AMBROSII
mundi, abscondcre vitam in Deo, declinare corrupliones,
nonaltaminare cupidilalcs, nescirequae sunt mundi istius,
fjui nobis varios g'gnit dolores, exinanit, cum repleverit,
cum cxinaniverit, replet. Et hicc omnia inania et vjscua, in
quibus nullus solidus csl fructus. Mortuus est dives, et
nihil habet; quia non est inDeum dives ; et idco insipiens,
quid sapicntia cultura est Dei, abslinere autem a malis dis-
ciplina est.
XXXIX. Quis crgo non fugiat maliliae locum , offici-
nam improbilatis , qiirc intcrire nesciat ? Dcnique uon
otiose signum positum cst supra Cain , ne quis eum occi-
dcrot ; ut signiiicarelur quod non extingualur et aufcralur
a terris malitia. Timebat Cain ne occidcretur, quia fngerc
nesciebat 1. Augetur enirn et cumulatur ipso usu malilia,
et est sine modcratione, sine fine, dolo et fraude dccer-
ncns, qu.-e factis suis proditur el sanguine peremptorum
sicut ct Cain prodiluscst. Versatur itaque in terris malilia,
atque islic crat; et idco rogamus volunlatem Dei fieri in
terris sicut el in crelis2
, ut ct hic sit innoccnlia. Itaque
malilia quoniam iilic jam locum non habet, hic circuit,
hic sajvit, sesequc elTundit , non mundano i[lo mersa dil.u-
vio , non Sodomilano exusta incendio. Dcnique gravius
postea in scminariis pullnlavit, usque in ipsum parricida-
lcs ac sacrilegas injiciens manus universorum auclorem
salulis. Lsx factum damnat , non aufert maliliam. Ipse
Dominus Jcsus peccalum damnavit, auctorem ejus dislu-
lit; ut esset per quem justi probarentur. Etenim qnia ma-
lum Deus nonfecit, sednequitia diaboli inseruit, vindictam
Dcus dislulit ; ut ab ipsis, quosdccepcrat, diabolus vince-
retur.
XL. Exercentur ergo decepti, ut ct pretium luant faci-
lilatis, et sumant sludia virtulis, induslriam caulionis..
Gen. jv, 14. — • Mallh. vi, 10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 129/565
DE HiiA S.ECVLI. LIBER CXtS. 12 r
Lnde ait : « Estotc astuti sicut serpentes *. » Ouare sicnt
serpentes? Lt ct ille spolietur suo , et qui alios cxuere vo-
lnit, amiltal qua? sunt ipsius, non venena sed merita na-
turae. Dcnique dejicitur ille cum tu ascenderis. Scriptum
est cnim : « \ idebam Satanam sicut fnlgur cadentcm de
> coelo K » Non fulgur, inquit, sed sicut fulgur ; quia suumlumen amisit , quod habebat antequam tibi tuum lumenvellet auferrc. \erum forte dicas quia et dc Salvatorc le-
gimus, quia « Sicut fulgur coruscans de sub ccelo... ita
»erit et advenlusFilii hominis 3. »Bene et hicsicut fulgur,
quia supra fulgur. Denique fulgur de sub ccelo : lumcnautem verum snpra ccelum. Ergo Satanas sicut fulgur,
quia amisit hoc quod habuit : lu autem recepisti quodamiseras.
XLI. Non enim ita circa illum sicnt circa te solnta est
sentenlia. Nam Christi gratia quae te resolvit, illnm astrin-
xit. Manet enim maledictio directa in scrpentem propter
tuam dcceptionem. Sic enim dictum est ad eum : « Ma-» ledictus tu ab omnibus pecoribus terra *, » Omnium enimcommunis inimicus est, qui fuit hostis bonorum , et pro
iis damnatur quosadhuc non keserat ; quoniam qni homi-
nem laesit , cui illa omnia subjecla sunt , laesit omnia.
Communem etenim legem solvit , qua et ipse homini cumcaeteris subditus est. Idco communi odio omninm atque
execratione maledictio ejus oneratur. Genus autem dam-nationis non mors, sed pcena diuturna est : « Super pectus,
»inquit, tuum ct ventrem ambulabis*. » Premenda cnimfuit noxia conscientia, et proterenda malitia , fraudulen-
tumqnc secretum lanquam a Dei facie relegandum : si-
mul ostenditur quod ttrrena malilia sit , quae in terram
1 Matlb. x, 16. — • Luc. x, 18.— ' Id. xvn , a^.— * Gcn. 111, i4- —'Ibid.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 130/565
12» S. AMBROSII
rccurvet. Denique addidit : « Et.ierra.nv edcs oinnes dios
» vilae luae4
. »
XLII. Dcscribi quidem his natura serpcnlis videtur, sed
raagis oinne vas maliliac dcscribilur, omnis serpens impro-
bitatis, qui in ventrem se dejicit, atque intra se venenum
suum claudit, elinlus in pectore suo volvit, cogilalionibus
suis lubricus , et super Iraudcs suas ambulans, suis dolis
sc ipsc implicans, move.ns seiupcr atque exagitans sua ve-
ncna cuni cogilal, ventrem quoque, boccst, seminarium
cordis sui.prolerens. Lnde pulchre David ait : « Alienati
» suntpcccalor.es -ab utero, crraverunt a ventro, locuti sunt
»falsa. Furor illis secundum simililudinem serpenlis, sicut
» aspidis surdae ct obslruenlis aures suas, qu.-c non cxaudiet
» vocem incantantium, etvenefici, cum incanlatur a sapien-
» tc2
.»Propterhoc ctiamilludpukhiodictnm videlur, quodin libro prophelicolegimus : « Yentrcm mcum doleo , ven-
» trein mcum doleo 3; » quia ibi cst malitia , ubi debet
esse innocenlia : et illud plus laborat , quod in nobis dc-
bct cssc tranquillius : alque id ncquiliai vesligiis procul-
calurj stimulalur unguibus, proccssu quodam improbitatis
incrementoque conculilur, ubi est genitale seminarium
postcritalis &>lcrna3. Yidetur quidem hoc ad id csse refe-
rendum,quoddolebal perisse quoscreavit filios et suscepit,
sed mullo magis quod in ventre suo vcrbi seminarium non
habcbat. Ideo venlrcm suum dicit, quasi pretiosissimum.
Pretiosus.eni.m menlis ulcrus cst . in quo foecunda scges
consiliorum verbi semine pullulare consucvit, ct vitse to-
tius solent atqiie viriutum ac disciplinarum quocdam mem-bra formari.
XLIII. Sed ul revertamur od propositum, quod ma-htiam Deus reprimendam interim , quam abolendamputaverit, aitadserpentem : «El inimicitias ponam interte
• Gen. iii, 14. _ • p sa i. LVIIf ^.g. __ 1 Jerem. iv, 19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 131/565
DE FUGA SiBCULI. LIBER UNUS. I »5
»ct intftr mulienom , et scmen tuiiinelse*GHcnmiiHeri& Ipsa
»tibi obscrvabit caput, et tu illius calcaneuui 1. » Lbi ini-
mjcitiae sunt, ibi discordia cst, nocendique sludinm : ubi
nocendi sludium, ibi -malilia -ponitur. Ergo discordia inter
serpeqtem ci mulierem discordiae malitia subest. Non cst
ergo sublata malilia. Denique servalum est serpenti, ut
cakaueum mulicris et semiais ejus observet, quo noceat,
et vi neiumi suum infundat. Non ergo ambulemus in ter-
renis , et seipens nobis nocere non poterit. Sumamusevangelicum calccamcnlum quo veuenum serpentis exclu-
ditur, morsus ejus hebetatur, ut simus calceati pedes in
Evangelium. Et iorlasse ideo Moyse* jubetur solvere cal-
ceauientum pedum suorum , ut sumeret c;.lceameutum
Evaugclii ; vei quia non Moysi , idest , non Prophetis, sed
Aposlolis praedicalio Evangelii dcbebatur. Ea est quam su-
pra di.viujiis, dicta in serpcntem scntentia. In hominem
quoque cujusuiodi direeta sit, consideremus.
ALIY. Maledictus iile qui auctor est culpa? : sed non
maledicUis eat iste qui aliena traude deceptus est ,• tamen
quia non scrvavit mandatum Dei , operum suorum Iabore
damnalur. Maledicilur sane terra2
, sedin operibuspccca-
toris ; et maledicitur , donec resolvatur in terram. Ideo
-uscepit Jesus carnem, ut maledicUun carnis pecca-
trieis aboleret ; et tactus cst pro nobis maledictum, ut be-
nediclio absorbcret maledictionem, integrilas peccatum,
indulgenlia sententiam , vita mortem. Suscepit enim et
mortem, ut impIereUir sentenlia, satisfieret judicato (19) :
Maledictuin carnis peccatricis usque ad mortem. Nihil
ergo factuni est contra senlentiam Dei, cum sit divina» con-
dilio impleta sententife. Maledicliun cnim usque ad mor-
tem, post mortem autemgratia. Mortui ergos?ccnlo sumus,
quid adhucsaeculodecernimusPmortuisumuscnmChristo,.
Gen. 111, i5. — » ld. 111, 17.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 132/565
iq4 s * AMnnosii
quid adhnc vitae hujns aclus requirimns? Mortem Christi
in corpore nostro circumfcrimus; ut ct vita Christi in no-
his manifestetur. Non ergo jam nostram illam vitam, sed
Chrisli vilam vivimus , vitam innocentine , vitam caslimo-
niae , vilam simplicitatis , omniumqne virlutum. CumChristo rcsurreximus , in ipso vivamus, in ipso asccnda-
mus ; ut serpens calcaneum nostrum quod vulneret, in
-lerris reperire non possit.
CAPUT VIII.
Quomodo licct hic retineamur corpore , tamen animo
fugere possimus,
alque adeo debeamus ; ne cum prce-tereunte figura hujus mundi opera nostra nosqueipsi
proslercamus , quod ne contingat , mandata Dei nonpraztcreamus , sicul nec ullius disciplina?, profectum ;
quemadmodum piurese sanclis veleribus fecisse com-perium est.
XLV. Fugiamus hinc. Potcs animo fugere, etsi rctine-
ris corpore. Poies et hic esse , et adesse ad Dominum , si
illi adhaereat anima tua, si post ipsum cogitationihus tuis
amhules, si fide, non specie, vias cjus sequaris, si ad ipsum
confugias. Est enim refugium et virtus , cui dicit David :
« Ad te confugi, et non sum deceptus *. » Ergo quia Dcus
refugium, Deus autem in ccelo, et supra ccelos : utique hinc
illo confugiendum est, ubi pax ubi requies ab opcribus
ubi epulemur sabbatum magnum, sicut dixit Moyses : « Et
oerunt sabbata lerras vobis escae2
. » Epulatorium enim et
plennm jucunditalis ct tranquillilalis est , requiescere in
» Psal. iajvj, 3. —* Levit. xxv, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 133/565
DE FIGA. >.£CLLI. LIBER U.NVS. 1^5
Chrislo.ctejusdelectationein videre. Quiergoconfugimu*
adDeum, au munduin revertemur ? Qui peccato mortui su-
iuus, peccata repcteruus? Qui renuntiaviinussaeculo et usui
ejus, ileruni in lulo ejus haerebiinus?
\L\ I. Fugiamus hiuc , quia tempus breve est. Audi
quomodo fugias : « Et qui habent uxores, ita sint ac si
iuou habcant ; ct qui ilcnt , tanquam non flentes; et qui
vgaudent, tanquam nongaudcnles ;
et qui emunt, tan-»quam nou possidentes; ct qui hoc mundo utunlur, tan-
»quani non utautur. Praterit eniui figura hujus mundi 1.»
jNou ergo cum prastereunte figura mundi opera nostra
praetereant, ne etiam ipsi practereamus ; scd uianeanius in
veritate. Si nianeauius in Chrislo , uiancmus in veritate,
et cum eo manebiuius, et non prateribimus, sed dicemus
« Bcnediclio Dojuini super vos , benediximus vobis in no-
>mine Domini 2. » Qui enim pra^tcreunt, non possunt di-
cere, quia non dixerunt praelereuutes viam : « Bencdictio
» Domini super vos, » quemadmodum dixit Propheta. Ita-
que si volumus non praelcrire opera nostra, non praelerea-
mus mandata Dei , non praitereanius requhendi Jesu
Domini diligenliam, emerendiejus gratiam. Nonpra.'terivit
eum illa mulier quae usque iu Pharisoei domum ingressa
in qua Christus recumbebat , in pedes ejus superiudit un-
gnentum.
XLMI. Non praetereamus discijdinae alicujusprofectum,
sicut etiam Joseph adolescentulus non praelerivit ; quia
JVatres suos requirebat , et ad eum festinabat Jocuni , iuquo pascebaul ovcs; et cum cognovisset quia in Dothaim
sunt, perrexit eo. Significatur autem illo verbo Dolhaim
defectus idoneus, id est, vanarum opiuioniuii defeclus nou
mediocris , sed perfeclus et plenus, in quo profectus est
aniniae. Sapiens enim quando minuit, addit ^20). Deficiunt
• iCor. vii, a^-Ji.
—»
Psal. cixvui,8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 134/565
I2 6* «• AMBROSII
enim sTcnlaros opiniones, qtine mnlieribus mfirmis com-
parantur. Unde pulchre quo ostenderetur Sara ad profec-
tnm venisse, ut generarct risum et loDlitiam : « Dcfecerunt,
»inquit, Sarne fieri muliebria *. » Bona crgo dcfeclio cupi-
ditalum , defeclio vanilalis ; quia veritatis adjectio est.
Lnde et sanctus David ait : « Defccit in salutare tuum
»anima mca 2. » Parilura etenim crat qunc concesscrat,,
eoque et promiserat Dens:
paritura bctitiam ,'et sobriaraillam jucunditatis ebrretatem : paritura anle cxpecta-
tum (2i),ingenii cclcritate partns/facta sapientine. Deni-
que et de aliis HcbrTis mulicribus habes, quia 'Ilebrocae
priuspariunt, quam vcniant obstetrices 3; co quod animac
justorum non expectcnt artcs ct disciplinas propler inven-
tionum goncra , ncc requirant adjumenta generandi : sed
sponte partus suosfundant expectalionemque proeveniant.
XLVIII. Ncc minusimpigcr ad invenicndum, quam ad
exequendum Jacob , cui cum mater dixissct, iii inferret
patri escas4
, definitionum gcnera suppctisse cernimus (2 2).
Nam etcito invenit,et inventorum snorum auctorcm tesli-
ficatus est Deum , in quo ct diligenline palma , et ingonii
signilicatur ubertas. Prima ergo definitio in invcntione :
quodinvenitur, <[uacritur : et quod quaeritur, temporis esl
quod tcmporis est, utiquc diligentioc est. Quod aulem
proevenit usum lemporis, Deus infundit , Deus dat : qued
Deus dat, naturoe non diligenli.-e est. Ingcnium igitur di-
vini est muneris r quod autem divinr muneris, hoc naturae.
Ingenium ergo naturae est, inventio diligentiac : illud sinetempore, hoc indiget tempore. Ideoque illud in tompcre
praesto cst, hoc in spatio teroporis investigalur : ilmd supra
nos , hoc vcro ad nos refertur.
XLIX. Quaerenti igitwr patri cibnm verbi (« Non enim
I Gen. xyjii, u. _ . Psal. cxviu, 81. — » Exod. 1, 19. — < Gen.xxvii, 9, et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 135/565
DE FUGA. foBCULI. klBER UNUS. I2~
» in sok> pane vivit homo , sed in oinni verbo Dei 1;
») ta-
leni cibumqunerebatlsaac, talein cibum eMiriebat Pctros,quaudo vidit credituri gentilis populi mvsteria *. Esaii
pr<esto uon habuit cibum spiritalis et veloeioris ingenii.
Duui iste veiUitur et qtuerit, et praedurum atque agrestcm
sermoncm suggercre parat , praevenit Jacob celeri inven-
tione, et miti, et prope domcstica responsione suave ver-
buui minislrans , quo eum mnleeret ac delectaret. Indeuiiratus paterait : « Quid est hoc , quod tam cito invenisti
»Cli mi ? Respondit Jacob : Quod tradidit Dominus Deus
» tuus in manus nieas3
. »Prinia definilio in interrogalione
est , secunda in i csponso. Plena igitnr omnia reperiens pa-
ter quae erant vel ingeuii , vel diligentia?, definilionis con-
summatiouc conclusitdiccns:t Ecce odorfdiimei tanqnam
»odor agri plcui, quem benedixtt Dominus *. » Ager enirn
et naturale habet tcrlililatis ingeuium, et eulturae dili^en-
tiam temporalem, meritoqne in eo e>t pk'nitudo, cui
utrumque non Jcest. Simul cum addiderit : « Ouem bene-
»dicit Dominus, » videtur naturac gratiam pra?lnlisse cal-
tionis labori. Et confirmavit Esaii dieens : « Juste vocatum
»cst nouien illius Jacob. Supplantavit cnim me jam bis,
»et primogenita mea accepit5
. »
L. Sed forte dicas : In quo moram fecit , qui ad vena-
tionem a patre missus est ? Sed considera quia et pater
pronunt:avit,quia paratum habere non posset,quod spiri-
taliter petebalur; et ideo quia deficiebat ingenio , vel di-
ligcntire subsidium ut adjungeret ,
exigebat. Celcritatisquoque admonet , qui ait : « Cape arcum et sagittam :
. » Ac-
cepil lamcnet diligentiae fructum, quiagnovitsuperius esse
ingenii munus.
LI. Nec immerito domesticos cibos detulit , qui de do-
' Deut. tiii, 5; Malth. it, 4, el Luc. it, 4. — * Act. x, u , et
seqq. — } Gen. xxvu , ao. — * Ibid. 27. — * Ibid, 56. —^ Ibid. r
3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 136/565
J28 . S. AMBR05II
meslicis seminis sui sapienliae sibi acquisivit copulam.
Bona autem diligentia cum sapientia, et inventio cum in-
genionaturali. Denique habensin promptu sapientiaecopu-
lam sanctus Isiac , deambulabat in campo , imo abalie-
nabatur. Et nos primo sapientue copulemur , et sic cxeamus
in campum quaerere et invenire cupienles. Multi enim sine
sapientia male quaerunt. Et ideo Cain quia non acceperat
aDeo prudentiam, male quaesivit ,male exivit in campum ;
Abel bene, qui perfcclum sacrificii munus implevit. Bo-
num enim sapientiae sacrificium , bona est hostia fides , et
omnis virlus. Denique sapientia interfecit suas hostias , et
miscuit in cralercm vinum suum. Et ideo ut insipientibus
gentilibus potum fidei daret, ad craterem suum convoca-
vit eos dicens : « Qui est insipiens, divertat ad me. » Et
egentibus sensu dixit : « Venite et edite de meis panibus ,
»et bibite vinum quod miscui vobis'. » Dc hoc cratere
Plato in suos libros transferendum putavit , ad cnjus polumevocavit animas : sed eas explere nescivit , qui potum nonfidei , sed perfidiae ministrabat.
1 Prov. ix, 4, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 137/565
DE FIGA S.ECUL!. LIBER UMS. ug
CAPIT IX.
( ut liinc fupiamus, sicut fttgit Jacob de patria
ct sictit cervi adfontes; quos qui dcsiderat , super s&
animam suam exemplo Susannos effandat oportet.
Quomodo Pattluset Lot fugerint ; ac nobissimilitcr fu-
gicndttm sit in supernam civitatcm,
quoad summu&sacerdos moriatur : cum qttoet vetus homo noster de-
bet mori.
LI. Fugiamus ergo hinc sicut fugit de patria sanctu:?
Jacob. Scicbat enim vcram patriam esse superiorem. Fu-giamus sicut cervi ad fontes aquarum : quos sitiebat Dar-
vid , sitiat et anima nostra. Quis cst ille fons ? Audi dicen-
tcm : « Quoniam apud te est fons vitae1
. » Huic fonti dicat
nnima : « Quando vcniam et parebo ante faciem tuam s ?»
Fons cnim Deus est : sed qui hunc fontem desiderat, ef*-'
fundat super sc animam suam ; ut nihil passioni carnis re
jinquat, scd ubique anima superfluat.
LII. Pulchre cam effudit Susanna, ut cvaporare in eanr
non possent incendia corporis, mortis formidincs, vita?
cupiditales. Effusa super ipsam anima omne restinxit car-
nale desiderium, saeculare studiurn. Qna? etiam prodigio-
sorum senum, et impudentium prcsbyterorum potuit*flammas reslinguerc , nisi in his libidinis profluvium re-
dundasset. A quibus cum intenderctur calumnia , si as-
sensus negaretur adulterio , ingemuit Susanna , ct dixit :-
« Angusticc mihi adsunt undique. Si enim hoc fecero,.
• morlc actcrna peribo : sin autem , non effugiam manus
•
P»al. xxxy, 10. —»
Id. xli, 5.
LV. Q
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 138/565
t 3o s « AMBROSII
» vcstras1
. » Mclius tamen judicavit crimcn fugerc potius,
quam periculum. Ploravit itaque cum crimen ci objiccre-
;iur : ploravit cum sibi de pudica et casla adultcri judicium
vindicarent; non morlem deplorans, scd castitatis ca-
lumniam. Ilcligionis injuriam ploravit , et cffudit super se
noncorpus, sed animam. Effudisset eniin corpus, si car-
xialibus acquievisset. Denique cum morte damnarctur, ex-
clamavit quasi judexreorum, arbitra calumnianliirm ; et
innocentis conscientiac auctoritate divinamsibi injudicium
acccrsivit cognitioncm , non timore morlis pcrcila, scd
arguenlis ccnsurac poleslate prnecelsa. Susanna crgo fugit
saeculum, ct se Dco credidit, ad iilam arcem civilalis aeternaj
fugicns, qua; toluin mundum cOmplcclilur, quoniam
intra Dcum sunt omnia.
LIII. Fugit ct Paulus ut evadcret per fenestram ia
sporla dcmissus, sparlum enim Iriplex rumpi non posse
noverat : sed fugit, ut Evangclium Domini toto orbe
prrcdicaret ; et ideo in paradisum raptus est. Et nos fu-
giamus per fenestraui audientcs praeccpta Domini , ct visu
sobrio , atque oculorum castitale servantcs.
LIV. Fugiamus sicut Lot, sodomitana crimina amplius,
quam supplicia formidans. Mngis enim pius certe scele-
rum fugit contagia, qui Sodomitis domum clausit : ncc
cohabitans noverateos, quorum ilagitia nesciebat, et op-
probria aversabatur : nec fugiens respexit eos quQrumconversaliones non dcsiderabat. Fugit crgo sicut Lot , qui
.rcnunliat viliis, abdicat se incolarum moribus, qui post se
non respicit, qui superiorcm illam civitalem ingredilui*
"mlroilu cogitationum suarum , ncc reccdit cx ea doncc
morialur Princeps saccrdolum, qui tulit poccatum mundi.
Morluus quidcm semel est : scd morilur imicuique qui
Jbaplizalur in morlc Christi; ut conscpeliamur cum eo,
4 Dan. xm, 32,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 139/565
DE FIGA S.ECULI. LIBEH UJtES. l3l
et rcsurgauius cum eo , et iu uovitate vita? iliius ambu-
lcmus.LV. Bcne fugis, si cor tuum non imitetur pcccalorum
consilia , ct cogitationes corum. Bene fugis, si ociilus
tuus fugit caliccs ct phialas; ne fiat libidinosus, duni mo-
ratur in vino. Bcne fugis, si oculus luus alienam declinet,
ut lingua tua veritatcm cnstodiat. Bene fugis, si non
respondeasimprudenli ad iinprudenliani illius.
Benefu-
gis , si aufcras gressum pedum tuorum cx ore insipicn •
tium. Cito enim malis ducibus crralur: sed si vis bene
fugere , longe fac vias tuas ab eorum sermonibus.
LYI. Mbrtoosest tibi Princeps sacerdotum, libi cruci-
fixus cst, ut clavis cjus adhrcreas. Te enim in illa carne ,
ct tua peccala susccpit : affixa sunt illi palibulo iuorum
dclictorum chirographa; ut jam mundo nihil dcbeas, cui
scmel renuntiasti. Lt rccte nihil debes, cui suppclit di-
cere : « Mihi enim mundus crucifixus est, ct cgo niundo 1;»
Ut jam mortem non limeas, si geras Christum, m (fuo-
^otcs dicere : < Lbi cst mors vicloria tua ? Lbi est mors»aculeus tuus
2 ?»Elenim cum vclus ille homo nosler af-
fixus est cruci, deslruclum cst peccatum , oblusus acu-
leus , vacuata culpa, ut ulterius servire flagiliis desina-
iiius. Abiit enim velus homo. Nunc aulcm jam non vetus
homo in nobis : sed nova est creatura, habens in se si-
mililudincm Chrisli , cujus mortis simililudini eon?cpulti
imaginem vilac cjus assumpsimus, alas graliie spirilalis
acccpimus.L\ II. Sic igitur volale, ut dicalur de vobis ; « Qui sunt
• isti qui ut nubes volant, ct sicut columbae cum pullis
»suis $?» ll nebulac veslrae rorent juslitiam , et columbre
pariant simplicilatem. Sic navigale quasi navcs Tharsis;
ut ad intelHgibiles portus cursum dirigalis, ct convchatis
* Gulat. vi, ij. _ > i Cor. xv, 55. — » b*. l\,8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 140/565
i3a s. AMBROSII
divilias maris. Sic festinate , ut clicatur de vobis : « Levcs-
» facti sunt snper aquilas1
. » Ab ira cnim vcnlura fugien-dum vidctis, quam dcclinare polerunt, qui per pcenitcn -
liam sibi spem locaverint evadendi , ct rcconcilialionis-
futuroe fidcm hanserint , per Dominum noslrnm Jcsum,
Christum , cui regnum cst a saeculis, el nunc.ct scmpcr,
et in omnia saecula saeculorum. Amcn.
• Tlircn. ir,19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 141/565
S. AMBROSIIMEDIOLANENSIS EPISGOPI
DE JACOB ET VITA BEATA.
LIERI DCO *.
LIBER I.
CAPIT I.
Ad virlulum dlsclplinam, passionesque coerccndas ne-ccssarium csse sermonem prudenlem, ac mentem ra-
lioni inlcntam; itemque rationem licet omniiio con-
cupiscentiam cxcindere nequeat , posse tamen vel
gra v iss im is mol ib us modt ra ri.
I. .Necessariis a d disciplinam bonus omnibus scrmo 1,
plenus prudcntiae ; et mens rationi intenta pr.ccurrit virlu-
tibus, passiones coercet. Docibilis enini virtus. Deniquesludio et discendo acqniritur , dissimulando amiltilur.
Alioquin nisi sermo bonus nccessarius esset ad correclio-
nem nuuquam Lexdiceret : « INon adulterabis 3. «Sedquia
^iudus sermo ad monendum utilis, ad pcrsuadendum in-
firmus est, ideo adbibenda est rationis rectac considcralio;
"ut quod scrmo bonus praescripserit, ratio plenius tractala
persuadeat. Non enim servili ad obcdieudtim constringi-
mur nccessilate, sed voluntate arbilra , sive ad virlutcm
propendemus, sive ad culpam inclinamur. Et idco nos aut
' Scripli rirca an. 0S7. — » Vide D. Guillon , tom. ix, p. 60-74. —3 Exod. xx,
14.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 142/565
j3i S. AMBHOSII
liber afTectus ad errorcm trahit , aut voluntas rcvocat, ra-
tioncm sccuta. Passioaulcm gravissima culpas concupis-
ccntia est, quam ratio cmollit et comprimit. Emollirc enira
potest, eradicare non polcst; quoniam animus qui est ra-
tionis capax, non est suarum passionum dominus, sed re-
pressor. Ncquc enim fieri potcst ut facilis ad iracundiam
non irascatur : sed ut ralionc se tempcret, indigna!ionei»
cohibeat, a puniendo se revocct; sicut et Prophcla nos
docct diccns :« Irascimini, et nolite peccare*. » Conccssit
quod naturns est , ncgavit quod culpoc est.
II. Omnis itaquc temperanlia cx aiiis, non cx sc origi-
nem sumit , idcoque sccunda est. Nam aut de naturalibus
suscipitur, aut de ulilibus. Itaque aut naturalia temperat,
aut utilitalis assertor est. Denique non ibi excidit concu-
piscentiam : scd facit ne concupiscentiae serviamus. Quis
enim tantus, ut corporalcm motum possit auferre, nisi
solus ille qui potuit de infructuosa ficulnea dicere, hoc est r
malitia Judaeorum : « Ecceanni tres suntexquo vcni quae-
»rens fruclum in ficulnea hac, et non invenio : succide
»ergo iilam. Gui respondit servus : Remitte illam et hoc
sanno, usque dum fodiam circa illam; et mittam cophi-anum slcrcoris; et siquidem fruclum fecerit : sin aulem,
»in futurum succides illam2
. «Merito adDominum rctulit,
quia cxcindcndae temporalis prolapsionis potcstatem sibi
ipse vindicare non poterat : scd Domino rescrvabat.
III. Deniquc quem de hominibus meliorem et fortiorem
assumemus, quam sanclum David, qui sibi cupidilatem
qua concupicrat aquam de lacu Belhlehem, hostiii inlcr-
clusam e.xercitu, auferrc non potuit, potuit mitigare? Namcum aliis utique defuisse non inveniamus , id est , tanto*
exercitus numcro, cum utiquc mullo minus regi deesse
potuerit ex cuHcris fontibus aqua; irrationabilcm quamdam• Psal. iv, 5. —» Luc. xiu, 7-9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 143/565
DE JACOB ET VITA. BEATA. LIB. I. 1 35
concupisccnliam passus , desideravit cam , qune hostiuna
orat circnmfiijione vallata , unde sine maximo periculo nonfacilc poluisset defcrri. Itnquc ait : t Quis mihi dabit po—> tum dc laeu qui cst iu Bclhlehem ad portam 1
? »Et cumesscnt rcpcrti trcs viri qui hostium castra pra?ciderent, ct
dclerrcnt aquam , quam summo desiderio desiderasset ,
cognoscens quod periculo alieno aqua sibi eadem consti-
tisset, profudit illam Domino, ne sanguinem illorum quieam detulorant, bibere videretur. Quae res iudicio cst
quod concupiscentia quidem rationem praevoniat; sed ratio
cupiditali resistat. Ilumanum itaque passus est David, ut
irralionabilitcr concupiscerct : sed illud laudabile, quodirrationabilcm concnpisccntiam rationabiliter paralo frau-
davit remedio. Dum laudo viros qui erubucrunt deside-
rium sui rcgis, et maluerunt finem ejus verecundia? vel
periculo propriae salutis afferre : plus laudo eum qui eru-
buit in suo desiderio alienum periculum, et aquam dubiat
sortis prctio quaesilam, sanguini comparavit : simul quasi
repressa victor cupiditatc profudit aquam Domino; ut os-
tenderet quod concupiscentiam suam verbi consolatione
reslingucret.
I\ . Potest igitur mens sobria impressiones refrenare acr
reprimere quamvis gravium passionum , et fervorem om-nem cupiditatis ilagrantissimae refrigerare , derivare alio
motus, et rectne rationis tractationc despuere passiones.
Etenim cnm Deus hominem constitueret , et in eo morcs
sensusque plantarct , tunc motibus ejus imposuit regaler
menlis imperium ; ut omnes scnsus motusque hominis ,
ejus vigore ac potestate regerentur. Adjunxit ad gratiam
creaturae, ut mentctn ipsam divinis informaret praeceplis
et sapienliae inslrucret disciplinis, quibus et cavcnda prae-
nosceret , ct eligenda cognosceret. Mens igitur recta ra.-
Ecg. xiiji, i5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 144/565
j[36 S. AMBRCSII
iionc tcnens discipliuam sapienliae , ut divina ac humana
cognoscat, eruditur in Lege, per quam discit quas sibi sub-
jiccrc del>eat passiones.
*\VAAvVVl\\VVtV\*VV\VVVvVVvVtVVVVV\VVt-t>VV /VV'A^VVVVV\V\Vi\V-.'V\VVVV\\VV\'V\VV\VVV.VV\V\iVV
CAPUT II.
Passionibus tum animi tum corporis moderari tempc-
rantiam : cuj us effectus Pairiarckarum dcmonstranlur
cxemplis, ac deinde ralionis dignitale commendata ,
eamdem temperanliam divino prcecepto muniri Sanc-
lus ostendit.
V. Passionum aulem velut duces sunt naturales delec-
tatio et dolor, quas sequuntur caeteraj. Iilac cnim complec-tuntur universas , quarum ulraque non solum corporis
sed eliam secundum animam passiones sunt. Et quia dixi-
mus subesse his alias passioncs , anlc deleclalionem con-
cupiscenlia, post deleclationem gratulalio est : anle do-
lorem autcm est timor, post dolorem tristitia. Commolio
autem animi communis passio, et deleclationis et dolorisvest. Transcurram alias, idest, superbiam, avaritiam, am-
bitionem, contentionem, invidiam, quae sunt secundumanimam passiones : transcurram etiam inexplebilem vo-
randi libidinem, cflusionemque luxurias atque lasciviae ,
quae vitia nexa sunt corpori, et secundum illud operanlur.
Meritoque temperantia quam maxime istarum passionum
restinguit ardorem, quae primum sobrietatc atque mode-ramine animum temperat, mentem informati deindccliamdeliciarum abslinentia reslringit habenas corporalis fero-
citatis. Ideo Lex recidit ciborum licentiam, epularum co-
pias , non solum ut rcsecaret luxuriam : verumetiam ut
' Levit. xi, 4, et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 145/565
DE JACQB ET VITA BEATA. LIB. I. l^J
Luhibcnlis conlempiationc pracccpti viam Iractationi ra-
•tionis apcrhvt, qnaj irritamenla gukc caeterasque recideretcupidilatcs , corporcas passiones molusquc cohiberet.
Teuiperanlia est igitur corrcclionis prae\ia, discipliuae m;.-
gislra.
VL Ab hac proiectus Jacob sauctus , priinatus a fratre,
quos non habcbat, acccpit '; cjusque praelatus assensu
docuit iu reliquum inlemperantes proprio sibi viles essc
jndicio. Ab hac profectus Joseph, ct calorcm juvenlutis
cdomuit, et tcntatumadulterinis animumillccebris, rectai
rationis inductione firmavit. Denique quamvis fortis esset
ct vahdus , tamen tractatu rationis fulcire se maluit
diccns uxori domini sui : « Si Dominus meus non scitpra?-
» ter me aliquid in domo sua, et omnia qurccunique habcl,
» dedit in mauus nieas, neque subtraclum est a me quid-
» quam pralcr te qua? uxor illius es : et quomodo faciam
» vcrbum hoc malum , et peccabo coram Deo ' ? » Hoec est
igitur recta? ratiunis tractatio quam Gneei teytapfe nuncu-
pant , qua mens sapientiae iutenta solidatur. Pulchra
enim ratio, quod nec beneficiis domini essc deberet in-
gratus, nec occultum possct esse peccatum, quoJ , Deoteste , committeret, quem latere non posset.
MI. Boaa igitar ratio, quae et hostilem plerumque af-
fectum cxuit , cl dolorem injuriac sequestrat. Denique et
m acie plerumque viclorem miligat, et ferituri mucronemrctardat, et roganlem mcrti eripit; eo quod subjectis par-
cere justa ratio persuadeat. Nam de exciudendo velmiti-
gando injuria: dolore quis melior magister, quam patriar-
cha Jacob, qui proprios coarguens fdios Simcon et Levi,
ait : «Odiosum me fecistis, ila ut sacvus videar '.» Et utique
ulli fuerant sororis injuriam , quoe contra instituta pa-
tria violato fuerat pudore temerata; nec potuit Jacob prae-
« Gen. x\r, 35. — « Id. xxxi*. 8, 9. — 3 II xxxiv, 00.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 146/565
l38 S. AMBROSII
ceptor disciplinac , custos pudoris stuprum probare com-missuui : sed maluit insolentes ralione cohiberi, sciens
quod indignationem ralio temperare posset.
VIII. Temperantia est igitur quac rcsecat cupiditates»
Hanc primis hominibus tcnendam mandavit Dcus diccns :
« Dc fructu autem ligni quod est in medio paradisi nont
»edelis, nequc langelis illud, nc moriamini 1. » Et quia non
est retenta , ideo transgressores virlutis egregice paradisi
exulcs facti sunt, ct immortalitatis exsortcs. Hanc Lexdocet, et universorum infundit afleclibus 2
.
vwvwvw mmivimMvvvvnvwvwmmmmitwvrwkwvmwvvt^ivmvwAmmm
CAPLT III.
Temperantiam , sapientiam , et disciplinam a Dominadoceri; quod sequitur ad studium cohortatio : item
culpam noslram ascribendam esse soli noslrw vo-luntati, qua vcl pecca'o veljustitia; servimus; ac de-
mum ulra servitus utri praferenda vidcatur?
IX. Docere autem Dominum eam , et sapienliam ct
disciplinam Scriptura testatur. De temperantia in Lcge :
de caeteris in libro Job, in quo scriptum est : « Nonne Do->minus est qui docet intellectum et disciplinam 3
? »Et in
Evangelio Dominusipse ait : « Discite a me quia mitissum,»et humilis corde 4
. »Et alibi ad Discipulos ait : «Ite, do-»cete omnes gentes , baplizantes eas in nomine Patris, et
> Filii et Spiritus sancti 5. » Unde autem Discipuli dicti ? Aut
quiu aliud a Christo nisi virtutum operari pracccpta dice-
bant? Denique David ait : « Vcnite filii, audite me, timo-
» Gen. i», !-._ , e X0( j. xx>et alibi. —s Job. xxxm, i6 .— < Malth. xir
39. _ 5 Id. XXVIJI, 19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 147/565
DE JACOB ET TITA BEATA. LIB. I. iZg
»rem Domini doccbo vos *. » Lliquc timor Dei de numcro
virtutiun est;« Quia initium sapientirc timor Domini2
, »
per qucm asciscitur pirc forma doctrinnc, de qua Paulus
ait : < Gratias autem Deo quod fuistis servi peccati , sed
sobedistis ex corde in cam formam doctrinae, in qua tra-
»diti cstis : libcrati autem a pcccato , servi facti cstis jus-
»titiae\ «Doctrina igitur facit ut possimus pervenire ad
justitiam. Polest igitur acquiri justitia discendo. Intenda-
mus igitur studio in formam evangelica? doctrina?. Mini-
mum studii plcrumque pro maximo habctur. Iu sludio
enimsunt omnia, per quod adhibelur obedientia, qua: in
utramlibct parlem propendcrit, aut culpam adjungit, aut
gratiam. Hxc nos in primo Adam traxit ad mortem, haec
nos in Adam secundo ad vitam vocavit.
X. Non est quod cuiquam nostram ascribamus aerum-
nam, nisi nostrae voluntati. Ncmo lenctur ad culpam, nisi
voluntate propria deflexerit. JNon habent crimen quae in-
seruntur rcluctantibus : voluntaria tantum commissa se-
quitur delictorum invidia , quod in alios derivemus. \o-
luntariumsibi militemelegit Christus, voluntarium servum
sibi diabolus auclionatur. Nemincm jngo servilulis astfic-
tum possidet, nisi se prius peccatorum aere ei vendiderit,
Quid carnem quasi infirmam accusamus ? Membra nostra
arma sunt iniquitatis, et arma juslilke \ » \ idisti paupe-
rem injuriam accipientem , protexisti cum , membra tua
arma pictatis sunt, quibus paupercm ab injuria vindicasti.
^ idisti egenum, donasti eum muneribus, dextera tua mor-
tem a tuo pectore repulisti. \ idisti eum qui ducitur ad
mortem , eripuisti eum, quia scriptum est :« Eripe eum»qui ducitur ad mortem *
: »membra tua arma sunt justi-
tiae, si injuste hominem perire non passus cs. \ idisti mu-
' P>a!. xxxiir, 3. —» Id. ci, 10. — ' Rom. ti, 17, 18. — « IbiJ. i3.1 Pror. XXIT, II. —
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 148/565
j^O S« AMUROSII
licrcm, casligasti corpus tuum , morlificasli libidincs,
procaces meretricis oculos avcrsatus deseruisti, mcmbra
tua arma sunt castimoniae. Conlra aulcm , si oculus tuus
vidit muliercm ad concupisccndum eam, aperuisti vulnus,
impressisli tcluin corpori tuo , membra lua arma pcccali
sunt. Vidisti possessionein pupillorum, ct paternis cos ex-
pulisti sedibus, translulisti tcrminos quos posuerunt patres
tui, mcmbra tua arma iniquitatis sunt. Affectus igilur,
non caro auctor est culpoe, caro autem voluntalis minislra.
JNon ergo vcndat nos voluntas nostra.
XI. Clamat Apostolus : « Ncscitis quouiam cui exhibuis-
» tis vos scrvos ad obedicndum , scrvi eslis cjus cui obcdis-
?> lis , sivc peccati in mortem, sivc obedilionis in justi-
»tiam d? » Ergo si aut pcccato servimus , aut juslitiie
consideremus in qua parte servitus tolcrabilior , fruclusuberior. Sed qui potest esse fructus in morlc ? Pcccali enim
stipendium mors; et idco nullus in co fruclus cst, sed pu-
doiis dispcndium; cum ea quae gessimus, erubescimus.
Scrvire aulcni juslitiae libcrtas est, « Qui enim vocatus cst
» in Domino servus, libertus est Domini. Similitcr qui ii-
»ner vocatus cst, servus est Chrisli2
. » Utraque condilio
optima, esse sub Christo, sub quo et prctiosa scrvilus, et
gloriosa libertas. Pretiosa servitus quasi tanli sanguinis
prctio comparata : gloriosa autcm libertas quam nulla scr-
vilus culpoe, nulia peccatorum vincula conslringunt, nuila
flagitiorum onera, nulla criminum commcrcia degeneris
nexui servitutis addicunt.
XII. Disce humilitalem, o homo. Apostolici vim cog-
,noscc magisterii. Si servum le dicas , libertus es : si libe-
rum le jacles, servus es. Nam et ille qui quasi servus re-
demptus est , libertalcm habet : ct isle qui quasi liber vo-
calus est , bonum est illi ut servum Chrisli se esse cognos-
' Rom. vi. iG. —» i Cor. vn, aa.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 149/565
DE JACOB ET TITA BEATA. I.IB. I. l^t
cat, sub quo servitus tuta est , et libertas seeura. Quis
qua-i idiotam Paulum vel in ipso jurc asserit ? Scivit enim
discernerc intcr libertum, et libcrum ; ct idco non per-
funcloric scd proprie dixit : • Qui enim vocalus est in Do-
j>mino scrvus, libcrtus est Domini : similiter qui libcr vo-
»catus cst, servus est Chrisli. »Revcra enim omnes Christi
liberti snmus , nemo liber. Omnes enim in servitule ge-
nerati. Quid scrvili conditioni arrogantiam libertatis as-
sumis? Quid titulos nobilitatis usurpas, servilis hccreditas?
Nescis quod te Adae alque Eva? cu!pa mancipaverit scrvi-
tuli. Nescis quod redcmerit te Christus, non emcrit. « Non
»auro, non argento redempti estis de vana vesfra conver-
» sationc paterna? traditionis, sed pretioso sanguinc Agni * , »
clamat aposlolus Pelrns. Ergo redemplus a Domino es.
Servus es qui crcatus es, servus es qui redemptus es, et
quasi Domino servilutem debcs, ct quasi Rcdcmptori. Nec
infcriorem putes liberlinilatcm sub Chrislo , quam liber-
talem csse. Ad dignitatem requalis , ad tuitioncm prreslan-
tior cst, ad graliam par, advcrsus lapsum caulior, adversus
superbiam tectior. Ita libertatem accepisti , ut meminisse
manumissoris tui debeas(20),
ut patrono tuo noveris logi-
timum obsequium defcrendum, ne ab ingrato revocctur
Hbertas. Quid te beatius, qui sub Domino regnas, et sub
palronomilitas?
i Pclr. i, 18, 19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 150/565
x/
a S. AMBROSII
»V».V*\>h»V\VV»VV*»VVVVVVVVWVV>V^VVV.V\VV^VV\VVVVV*^»^»VkWkVVVVVV^\VV\VVVVVt\V»VV»
CAPUT IV.
Quantum Dcus liomlnl conccsscrit, cum ei Legem dedil,
ct ^ratiam adjunxit. Ubi solvuntur duw quccstiones :
Quomodo bona sit lex, quw mortem operctur ; Et quo-
modo quce mortcm opcrctur, mors nobis non sil?
XIII. Quid autem esl qnod tibi non conlulit Dominus?
Lcgem dedit , peccalum prodidit, adjunxit graliam. Lex
enim peccatum denuntiavit : scd in condilione lubrica pe-
nitus cohibere non potuit. Cognovi enim peccalum quod
ncsciebam. Cognovi concupiscentiam esse pcccatum; ct
hac occasione cognitionis , peccati acra cumulala sunt;
quia pcccalum quod anle pcr ignorantiam mcam mortuumvidcbatur, in me rcvixat : cgo autem morluus sum pec-
cali vulncrc; quia cognilio culpic quac milii profutura vi-
dcbalur, hacc nocuit, ut scirem quod vitare non poteram.
Pcccalum cnim prodidit, ct pcr bonum dcnunliationis suae
pcccali ipsius accrbavit invidiam. Itaquc supra modumiaclum cst peccatum mihi; quia cumulatum cst dcnun-
lialione mandati. Crescit cnim culpa, cum proditur, nec
cavetur. Quomodo crgo bonum mandalum, quod liiihi
mors est? Aut quomodo non cst mihi mors, quod pcr bo-
num signihcationis suas demonstrando pcccalum, opera-
tumcsi in
meniorlem ?
Nam cerlum cst quod mors mihiacccssii, dum quod facio agnosco peccalum , sicut ipse
Dominus ait : « Si non vcnisscm , ct locutus fuissem his ,
spcccatum non habercnt 1. »
XIV. Quid miraris igitur si Lex quibusdaui morli sit,
« Joan. xv, aa.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 151/565
DE JACOB ET VITl BEATA. LIB. I. I^J
cum morli sit et Doniini salutaris adventns, per qiicm re-
dcmpli sunms ? Infidelis cnim mortem sibi qiucrit ex gra-
lia : manet aulem mandati gratia. Etcnim sicut cognitio
>enenatoruui poculorum consuramalur ad disciplinara me-dicinas : sic divinum mandatura ad vitam actcrnara. Sicut
aulcm ei qui male ntitur noxiis potionibus, cognilio earumiu malura vertilur ct pcriculum; et quo magis venena cog-
noverit , hoc se intelligit araplius periclitari : sic forma
mandat iis qui Lcgem malcinlerprclantur, vcl demonstrataatquc mtcrdicla pcccata vilare non possunt, moriis auctor
est. Sicut crgo bonura cst anlidolum, cliamsi imprudenti
aut inlcmpcranti non bonum : sic bonum mandalura,
cliamsi intempernnti non bonum est. Ergo bonum man-datum, quodalieui mors est. Responsumigiturliabc primx
proposilioni:
quia polcst esse bonura mandalum , quodmihi mors eat; bonum pcr naturam salutaris prsccepli;
mors per intemperantiam carnis.
X^ . Et quia diximus esse bonum mandatum quod mihi
mors cst , nunc discutiamus quomodo non sit mihi mors ,
quod pcr bonum licet, tamcn mihi operatum estmorlem.
Sic cnim proposuit Aposlolus : « Quod ergo bonura est,
5>mihi mors est. Absit. Scd pcccatum, ut appareat pecca-
»tum, pcr bonum mihi opcralum cst mortem 1. » Ilaque
spcclemus singula. Mandatum utique Legis est : lex autem
«piritalis cst, cujus gratiani viJeo, pulchritudinem,laudo,
formam praedico, pracceptum adrairor : scd quia carnalis
sura cgo venumdalus sub pcccalo , trahor invitus ad cul-
pam. Etenim quasi servo culpa dominatur. Itaquc odi cri-
rnen , et facio. Mcns odit, caro concupiscit; cgo tamcn in
utraque, qui Legi mcntc ccnscnlio, ct carnc quod nolo,
lioc ago. Bonum crgo mandatum ciii conscnlio ; et mensliona qin-c quod bonum est, elegit. Bona ad judicandum,
Rj:n. v», iJ .
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 152/565
j/^ S. AMBROSII
scd infirma plcrumque ad rcsistcndum j quia rcpugnat ct
corporis appctentia , ct captivam cam trahit ad crroris
illecebras.
XVI. In quo periculo unum cst rcmedium, ut quem Lex
libcrare non potuit, liberct Dei gralia. Sic cnim scripturnr
est : « Infelix cgo homo, quis me libcrabit de corporemor-
»tis hujus? Gratia Dei per Jcsnm Ghristum Dorninunv
anoslrum 1. » Itaquc fit ut licet peccatum quod lalebat,
id cst, concupiscentia mca qnam non pulabam essc pec-catum, mortcm mihi operata sit, dum proditur, et supra
modum facta sit ipsnm pcccalum ( eral enim pcccatumr
etsi nesciebatur, sed cognitione coacervatum c»t, cl quasi
incremenlum erroris assumpsit, atquc in naturam dcliclr
cessit forma mandali) mihitamen mors non sit, cui promp-
tum cst ad Christum confugere, per quem solvimur omnimorlis pcriculo. Absoluta igitur ctiam secunda est propo-
silio, quia mandatum mihi Lcgis mors non cst, ctsi morieni
operetur. Quod enim conturbamur, fragilitatis est : quodevadimus, Christi.
CAPLT V.
Qua rrAlonc Lcx non suffcccrit : scd neccssaria fucrit «ra-
tia per morlcm Ckrisli donata; cum quo nos eliammori, resurgerc, ctversari debeamus?
XVII. Ergo ut ad cxordia sermonis hnjus revertamur,mcns bona cst quae habet Iractationem rationis, ct intcndiisapientiie disciplinis : scd gravis lucta cst ci cum mortiscorpore, ct plcrumque ralionem menlis vincit carnisillc-
> Rom. xxiv, a5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 153/565
DK JAC0B ET TITA BEATA. LIB. I. I.4J
ccbra. Et ideo Douiinus primo legcm dcdit, cui mcns ho-
ininis scsc ad obtcmpcrandum dedit, ct ei scrvire ccepit,
ut csset subdita : scd caro subjccla non crat; quia sapicn-
tia carnis non cst Legisubdita, ctpracceplis ejus rcpugua-
Lnt. Non cniin polerat virluli fjbcdire , cupiditatibus
dcdita, ct lenociniis carnalibusimplicata. Ideo Iaborandum
est, ut lcneamus Dei graliam. Mens ilaque bona, si ralioni
inlcndat : scd parum pcrfccta , nisi habeat gubernaculaChristi. Vcnit cnim Dominus Jesus, qui nostras passiones
cruci suae afligeret, peccala donarct : in cujus morlc ]us-
tificali snmus; ut lotus mundus ejus mundarelursanguinc.
Deniquc in morle ipsius baptizati sumus.
X\III. Si igitur in illius morte dimiltuntur nobis pcc-
cata , cliam pcccatorum nobis passioncs in illius morle
moriantur, illius crucis clavis aflixae teneantur. Si in illius
morlc mortui sumus, quid ilerum tanquam vivcntcs ad ea
Tjunc sunt mundana revocamur? Quid nobis cum elemen-
lis hujus mundi? Quid cum cupiditatibus ? Quid cumluxuria atque lascivia quibus cum Chrislo morluisumus?
Quod si simus in Christo mortui, in Christo rcsurrcximus :
cum Cfaristo igitur versemur : cum Chrislo superiora qua?
sunt, non quoe corruplibilia et terrcna quaeramus. Christus
r?surgcns a mortuis velerem hominem affixum cruci rcli-
tjuit, novum resuscitavit. Christus idco mortuus cst, ut cL
nos peccato morcrcmur, Deo resurgcremus. Morlua est
xaro noslra, quid itcrum pcccalo revivu-cit? Quid itcrum
peccato obedit? Quid ilerumpcccatum rega.it io mortuis ,
cum mors finis pcccali sit? Mortui sumus carnc, renovati
•sumus Spirilu. Spiritu ambulemus, qui Spiritum Christi
accepimus. £i autem Spirilus Christi in nobis, crgo sit no-
bis caro morlua propter peccatum : Spiritus vero vivat
•jpropter juslificationem.
XIX. Sic quod erat impossibile Legi, solutum est, si iaIV. io
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 154/565
j^5 s - AMBHOSII
spiritu ambulemus, si passiones sepclivimus , si cruccm
hujus corporis non rcsolvamus, si chirographum peccati,
quod deleluin cst in cruce Christi, non rcscribainus, si
vetcris hominis amiclum, quem exuimus, non induamus..
Scriptumest enim in Canlicis : «Exui tunicammeam , quo-
» modo induam eam ? Lavi pedes meos , quomodo inqui-
«naboeos 1? «Mortificata igitur nobis sunt c^rporis mcm-
hra, cur ejuspullulant vilia? Ideo Lcxnon pra^valuit, qnia
carriem non mortificavit : ideo quasi umbra pra3leriit ,
quia non coloravit : ideo ctram obumbravit nos a Sole
juslitiae, quia coaccrvavit crimina. Ergo et obfuit.
w\ v\\ vw vw vw vwwvwvwww vw vv\ \w vw VWV\\ iW VWVWAWW\ iW VWvw vw vw vw vw v\v
CAPUT yi.
Proniulgata? Legis fructus esse pcccall confessioncm, ac
humiUtatem , imo ct graliam ipsam , ct chariiaiis
pignus : quibus subjungilur ad gratitudinis officia
exhorlalio , cum bcncficiorum komini concessorum
enumerationc.
XX. Qum igitur opus fuit ut Lcx promulgaretur, si
profutura non erat? Ilabebamus jam legem nalura?; erafc
enim unusquisque sibi lcx, qui opus legis scriptum habc-
batin corde suo. Illamnon tenuimus:cur addebatur ct al-
tera, in cujusoperibus carononposset justificari? Accessit
vinculum, non solutio : addita est pcccalorum agnitio, nonrcmissio. Peccavimus omnes qui poteramus cxcusationcm
proctendcre per ignorantiam : os obstruclum est omnibus.
XXI. Profuit lamcn mihi , coepi confitcri quod nega-
jbam : coopi delictum meum cognoscere, et injustitiam
*.Qant. r, 3. ,)j,[ g j.
ul
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 155/565
DE JACOB ET VITA BBATA. LIB. I. l4j
meam non operire : ccepi pronuntiare advcrsus uie injus-
tiliain meam Domino, et tu remUisti impietates cordis
mei. Sed ct illud mihi prodcst , quod non juslilicamur ex
operibus legis. Non habeo igilur unde gloriari in operibus
meis possim, non habeo undc me jactcm; et ideo gloria-
bor in Christo. Non gloriabor quia justus sum : scd glo-
riabor quia redemptus sum. Gloriabor, non quia vacuus
peccatis sum, sed quia mihi remissa sunt peccata. iNon
gloriabor quia profni, neque quia proiuit mihi quisquam»
sed quia pro me advocutus apud Patrcm Chrislus est : sed.
quia pro me Christi sanguis ellusus est. Facta est mihi
culpa mca merces redemptionis , per quam mihi Christus
advenit. Propter me Christus morlem gustavit. Fructuo-
sior culpa, quam innocentia. Innocentia arrogantem mc
ieccrat, culpa subjectum reddidit.
XXII. Habes igitur quibus latio profuit tibi Legis. Sed
dicis quia per Legem superabundavit peccatum. Sed ubi
superabundavit peccatum, snperabundavit et gralia. Mor-
tuus es peccato, homo : ergo Lex jam non obcst. Resur-
gis per gratiam : ergo Lex profuit ; quia acquisivit gra-
tiam. Accepisti etiam pignus Christi charitatis; quoniamqui pro tcmorluus est, advocatus cst tibi, et sanguinls sui
mercedem resorvat, et qui peccatorem reconciliavit Patri,
multo maziscommendal innocentem, et tuetur subditum,
qui ascivit noxium.
XXIII. Tanti igitur beneficii debitor non rependcs ob-
scquium ? Ha?rcdein te fecit, cohaeredem te fccit : haBredem
Dei, colKeredem Chrisli : spiritum tibi adoptionis iufudit.
ISumcra haec , el adjungenon tam ad debiti nexum, quamad muneris acccpti conservationcm. Cohneres Christi es
si compatiare, sicommoriare, si conscpeliare cum Christo.
Suscipc passiones ejus, ut supra passiones cum eodeni
esse mercaris. Yide quomodo tibi pcccata superiora dona-
10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 156/565
•^g 8. AMBROSII
-\il; ut nihil faceret obcsse, quod peccasli. Vide quomodo
te ]iortalur,ne amittas quod accepisti. Brevishujus laboris
est meta, et corona fruclus perpetui : tolerabilis passio,
-merces inseslimabiiis. Quid enim le angit? An ignobilitatis
abiectio ? Sed crit tibi in futurum gloriosa nobilitas devo-
iionis ac fidei. Num census tcnuior, victus augustior ? Scd
<erui7.t tibi divitioe remunerationis aHcrnae, in quibus rei
•ollius cgcre non possis. Num amissio filiorum? Recipies
-perpetuos , quos susceperas temporales , et dicetur dc te :
« Beatus qui habet semen in Sion , et domesticos in Jeru-
Bsalcm1
. «Indignrc, inquit, passiones sunt hujus temporis
•»ad futuram gloriam 2. «Scriplura tibi dicit.
XXIV. Adde quia vita bcata his adversis saeculariuiu
molesliarum aut passionum corporalium nonminuitur, sed
nia <r is probatur. Adde quodvelpatrimonii damna non sen-lit, vel necessitudinum forti mente abscondit dispendia,
absorbet dolorcm. Addc quia nescit naufragia, qui semper
in portu tranquillitatis est. Quid illud, quod labor tibi
communis est cum omni crcatura; quia propter te mundus
ipse servitutem tolerat corruptionis; quia cum sanctis tibi
laboris hujus et cxpectationis commune consortium est?
Sol occasum suum recognoscit, luna defectum , errorem
stellarimi lumina, dum totius corporis nostri expectatur
redemptio.
XXV. Sed vereris dubios viloe anfractus, ct adversarii
insidias, cum habeas auxilium Dei, habeas tantam ejus
dignationem , ut Filio proprio pro te non pepercerit \ Pul-
chro verbo usa est Scriptura, ut Dei Patris erga te piumpropositum declararet, qui Filium morti obtulit. Et Filius
naorlis acerbitatem sentire non potuit. Quod in Patre fuit,
-nihil sibi ipse rcliquit : totum pro te obtulit : quod in ple-
aKtudinc Divinitatis , nihil ipse amisit , et te redeniit. Gon-
** isai. xxxi, 98, —- « Rom. viji, if*. —5 lbid. oa.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 157/565
DE JACOB ET VITA BEATA. tlB. I. l/\$
sidcra aflectum patrium. Quod pietalis cst, quasi mo-
riluri Filii suscepit poriculum, quasi orbitatis hansft''
dolorem , ne tibi pcriret fruclusrcdemptionis. Tantum fuit
Domino sludium tnae salulis, ut propemodum de suo peri-
clitarctur, dum te lucrarctur. Ille propter le dispcndia
nostra suscepit , ut te divinis insererct , cn?lcstibus conse-
crarct. Mirc ctiam addidit : « Pro nobis omnibus tradidit
«illum1
; »ut ostenderet quod ita omnes diligat, nt dilec-tissimum sibi Filiumpro singulis tradcrct. Pro quibus igi-
tur quod super omnia est dedit, potcst fieri ut non in illo
universa donavcrit? Nihil enim excepit, qui omnium con
cessit auctorem.
XX\ I. Nihil est igitur quod ncgari posse nobis verea-
mur : nihil est in quo de munificenticc divinae diffidere per-
severanlia debeamus, cujus fuit tam diuturna ct jugisr
ubcrtas; ut primo praedestinaret , deinde vocaret; et quos
vocaret , hos et justificarct; ct quos justificaret, Iios et
clarificaret. Poterit desercre quos tantis beneficiis snis
usque ad praemia prosecutus est ? Iuler tot beneficia Dei
num metuenda? sunt aliqua; accusatoris insidia? ? Sed quiV
audeat accusare quos elecios divino cernit judicio ? NumDeus Pater ipse qui contulit , potest dona sua rescindere;
et quos adoptionc suscepit, eos a paterni afleclus gratiar
relegare? Sed mclus est ne judex severior sit. Considera
quem judicem habeas. Nempc Christo dedit Pater omnejudicium. Poterit te ergo ille damnare, quem redemit a-
morte, pro quo se obtulit, cujus vitam siue mortis mer-ccdcm csse cognoscit ? Nonne dicet : « Qua? utilitas fir
sanguiuemeo 1, »si damno quem ipsc salvavi ? Deinde con-
sideras judicem, non consideras advocatum. Potest iste
sacviorem ferre sententiam, qui interpellare non desinit,
nt paternae reconciliationis in nos conferalur gratia ?
1
Rom. Tiu, 3a. —» P»al. xtlw, 10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 158/565
IDO S. AMHROSII
CAPUT VII.
Eam in nobis debere esse charitalem , ut nullis advcrsis
a Christo separemur , cum illis non minuatur beala
vita: beatam enim vilam reperiri in hominibus , in
quibus fuerit vita perfecta ; et in quo haic consistat.
Deniquevirumpcrfeclumsupra casus omnesac mrum-nas csse positum.
XXVII. Sed etsi qua imminercnt gravia, neqnaquam
nos a Christo scparare debcrent. Cur nos pro illo non
eliam duraetacerba toleremus, quipronobis tam indignasuscepit ? Ideoque dcbet in nobis csse charitas, ut nullis
pciiculis rcvocemur a Christo. Scriptum est cnim : « Aqua
»muila cxcludere non poterit charitatem, et flumina non
aconcludent cam 1; »Quia torrentem transit anima dili-
gentis. Nuila tempcsta , nullum psofundum periculum
nulltis terror mortis aut pcena; vim charitatis imminuit.
In his enim probamur , in his beata vita cst, etiamsi mul-
tis periculis inundetur.
XXVIII. Non enimfrangitur sapiens doloribus corporis,
nec vcxalur incommotiis (24) : sed etiam in erumnis beatus
manet. Neque enim adversa corporis vitae beatoe munusimminuunt , neque de ejus suavitate aliquid delibant, quia
11011 in deleclatione corporis vita3 beatitudo est : sed in
conscienlia pura ab omni labe pcccati, et in ejus mente ,
qui cognoscit quia quodbonum est, hoc delectat* etiamsi
asperumsit; quod autem indecorum, eliamsi suavc. non
mulcet. Ergo causa bene vivendi, non delectatio corpora-
' Cant, vni, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 159/565
DE MCOB ET TiTA BE.VTA. LIB. I. l5l
lis, sed mcntis prudenlia est : non caro quae subjecla est
passioni,sed
mensqu;c judicat
quianihil
melius delec-tat, quam consiliorum honestas, et opcrum pulchritudo.
Ea igitur beat;e inlcrpres cst vila?. Melior est cnim pra-
dontia vcl ratio arhitra passionis, quam passio : praeslan-
tiusque qUod jadicat, quam quod judicio suhjeclum cst.
jNeque cnim Geri polcst, ut ratione sit mclius, quod est
irrationahile. Habct ergo in se remunerotienem suamqui sequitur Jesum, et in suo afTcclu praemiuin ct gra-
liam : ctiamsi dura sustincat , heatus tamen est suis mo-rihus, heatus ipsis periculis , sicut Dominus dcfinivit
» dicens : « Beali qui perseculionem palluntur proptcr jus-
«titiam 1.»
XXIX. Est ergoheata vila inhominibus, sed in his sci-
Kcet in quihus fuerit perfccta vila. Perfocla aulem vila
non sensihilis isla , scd illa ralionabilis secundum tracta-
tionem rationis , et mcnlis vivacitatem : in quo non cst
porlio hominis, sed perfectio quae non lam est in condi-
tione hominis , quam in opcratione. Eaenim heatum facit.
Iloic igitur viro quid esl honum , nisi ipsc sihiquodhabet ,
ct adest ei hoc honum , ct cansa ei erit futurorum hono-rum ?De hoc hono dixil Salomon : t Bibe aquam de tuis
«vasis, et de puteorum tuorum fontihus. Superfluanl tibi
» aquae de tuo fonte : in tuas aulem plateas discnrrant.
»Sint lihi soli constilulae, et nemo alienus parliceps sit
»tihi. Fons aqiue tune sil tibi proprius 2. » Uterc igitur in-
tcrno hono tuo.
XXX. Testimonium autem honi hujus maximum, quo-
niam qui hahet, alia non requirit. Quid cnim requirat
qui infcriora despicit ? Prajstanlissimo autcm inha^reat
sicut scriptum cst : « Cervus amicitine , ct pullus gratiarum
sconfabuletur libi3
. ;) Ainicitia autcm proeccdal lc,eluna
• Mdtlh. y, io. —• Prov. v, i5-i3. —» IbiJ. 19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 160/565
l52 S. AMBROSII
sit tecum In omni tcmpore. Bona enim virlutum amicitia,.
ct summiLoni charitas. Nihil itaqucaliud quaerit pcrfeclus
illc, nisi solum ct praeclarum bonum. Lnde ct dicit
« Unam pctii a Domino, hanc requiram; ut inhahilem in.
» domo Domini omncs dies vilae mae, ct vidcam dclccta-
» tioncm Domini 1. » Neque vero eum tanquam angustum.
inopcmque fastidias, quia unius honivclut solilaria socic-
tate contcntus sit. Hujus enim amicitia circumdatus, plu-
rimus crit. Abundat enim hujusmodi viro ad bealiludinem.et adpossessioncmboni; «t idco nihil aliud dcsiderat. Psi-
hil enim quasi novum expectat, qui omnia habct. INihil
cst enim boni quod non habeat : nec superfluis dcleclalur ^
scd neccssariis, ct eo ipso necessario quod non sibi, sed.
carni adhaerenli sibi nccessarium sit : idque indulgct
quod ab intcrioris hominis proposilo non discrepct , quocL
i faciatutrumqueunum, et rcconciliet inleriorem juxla ho-
rninem atquc exteriorem Deo, ut fiat in utroquc unus
spiritus.
XXXI. Hujus igilur propositi vir ncc dispendiis minui-
tur, nec adversis frangitur, nec repagulis inhibetur, nec.
suorum amissionibus mocstificatur. Ad cujus informalio-
nem dicit Apostolus : « Nolumus autcm ignorare vos , fra-
» trcs , de dormientibus; ut non tristcs sitis sicut et caelerl
» qui spcm non habcnt*. » Solatus enim sc resurrcctionis
fidc , cl futurae remunerationis gratia , nec recipit ea mentcmcestiliam , quae adhaerctDco , ct divina^ prajslanti.B volup-
tate laclatur. Qui autem contrislatur his, non secunduiin.
Deum conlristatur. Quod autem non sccundum Dcum,hoc plenum slultitiae. Aperfeclo igilur abest hujus mundi.
tristitia quac non sccundum Deum, efc ornnis sollicitudo
corporalis aerumnae. Hujusmodi enim inductionimentis at-
que substantiae non annumeratur habitudo corporis, et
• P;al. xxti, 4. —» i Thess. iv, 12.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 161/565
DE J.VCOB ET VITA BEATA. LIB. I. l53-
quulam cxtcrioris usus naturae , cum siuiul advcrsus clc-
licias corporis , fragilitatemque ipsam nalurac, orbitales,
dispcudia, contumelias invictus animus uniformem debeat
servare conslantiam; ut corpus ipsum scindat, sensus-
nue cxuat caniis, qui beatitudinis palmam tcnere desi-
deral, cujus fructus non in unius porlione sit, sed in
plurimarum , ct, si fieri potest., in omnium sit virlutum
consorlio.
XXXil. Ncscit igilur perfectus incommoda hujus cor*
poris, aut adversa mundi , neque senlit , qui alienum ab-
hujusmodi metu ne occidant, animum gcrit. Non enim
vila perfcclior, si his carcat, definitur : sed si isla con-
temnat. Nam si ita dcfmiretur, ut ea esset beata vila, qua>
ab hujusmodi casibus cxpers vacuaquc rcperiri posset,
utique his accedentibus non posset bealus aliquis definiri.
Ea igitur sequestrata sunt, et hoc solum in aeslimatione
beatae vilaj est requisitum , ut non in aliis , sed in posses-
sione vcri et boni , cjus definitio teneretur; quoniam qui
id lubet, despuit caetera, nec requirit.
>\vvvnv^»\WiUtViiWU»ivvi»vw>»(v«MkmwvuwvAM\vwtmi\\mt»vu»\tiv
CAPLT YIII.
Sapieniem ita deleclari sanitate corporis aut liheris , ut
si illa amittat , non ideo minus bealum sc puict; cumpra?ter tummum bonum nihil cupiat. Eumdcm erga
suam ac suorum captivitalem , infirmales corporcas
accwtcra adversa non formidare , quod nec iltis bcali-
tudini quidquam adimalur , necadjiciatur prosperis.
XXXIII. Qi\*i,o nunc utrum sapiens dclcctctur sani-
tate corporis? Ncgarc non possumus quod delecletur se-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 162/565
l54 S. AMBROSII
cundum naturam, et libentius accipiat non dolere aliquid
quam dolere; nisi forte pro Christo pro quo, si causa
poscat, ctdebilitatcm corporis prompteaccipiat ; et totum
corpus snum morti ofFerat. Idem tamen eliam praeter cau-
sam fidci atque justitiae, si desit sanitas , non afliciatur
animo , neqne frangatur dolore corporis , qui se potest vir-
ttitum pcrfcctionc solari.
XXXIV. Quacro eliam utrum delectclur liberis ? Quis
islud abnuat? Nequc enim durus et ferrcus, scd pcrfeclus
quacritur. Tamen et si amittat liberos, non ideo minusbealus, qui non ideo minus perfcctus. Quod enim per-
fectum , bcatum. Quineliam si adversa loleret , quam si
secundis aflluat, magis solet hujusmodi videri perfectus :
quamvis neque si desint , ncque si adsint externa commoda,
aut bela corporis, decedcre quidquam virluli soleat, velaccedere. Sed plerisque tam laudi fuit tolcrasse adversa
forliter, quam non incidisse. Verum hoec specie oestiman-
lur, non pondere.
XXXV. Illud profundum, virum justum nihil velle,
nisiilludsolum et praeclarum bonum, huic soli intendere,
hoc unum in bonis ducere :
nonaliud
cumillo ,
sed solumipsnm semper desiderare, hoc delcclari; cui si aliud ad-jungatur quod delectet eum , ut est filiorum suavitas, nonlllud amittitur , sed istud adjungitur. Non enim minuuntaccedentia beatitudinem, quoe augere non possunt; quia
plenum illud et inviolabile manet , in quod anima sese
induit, et cui se inseruit et infudit. Manet scmper inter
adversa etdclectabilia perfeclavirtus; nequcadvcrsadcper-feclione ejusquidquamminuunt, neque deleclabiliaadjun-gunt perfectioni. Quid enim est quod is qui ad summnmascendit
, aut damni de caducis sentiat , autcommoditatis ?
XXXVI. Neque vero , qucd gravissimum apud pleros-
que habetur, se miserum putabit, si in captivilatem vel
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 163/565
DE JACOB ET VITA BEATA. LIB. I. ID3
ipse veniat, vel ejus filii. Non enim intolerabilitcr feret
quod habet natura , vel quod videlur Domino. Denique
justus tlixit : « Bonuru verbum quod locutus est Domi-
~PM " Et dixit :« Fiat pax et fides in diebus meis 1 .!
Non utique justus iste Ezechias in filios deflcxisse aermn-
nam captivitalis gratulabatur : sedvoluntati Domini eb-
viare non poterat ; et ideo mandata ejus a?quaniiniler
suscipiebat ut servulus. Accedit iiiud, quod aestiniare po-
terat posse ct in captivitate meritum eminere virtutis. \e-
que euim miuus beatus Hieremias in captivilate . minus
ctiam Daniel, minus Esdras, minus beati Ananias , Aza-
rias, et Misatil, quam si in captivitatem non incidissent
cum ideo in captivitatem ducti sint, ut populo et prae-
seulia in captivitate solatia, et spem evadendae captivi-
aiTerrent. PeiTecli enim est viri communitatem na-
timc sustentare animi virtute et ad meliora adducere;
nec succumbere iis quae plerisque terribiiia et ibrruido-
losa videntur : sed quasi ibrteni mililem gravissimoruni
casuum sustinere incursus , conilictus subire; et quasi
providum gubernatorem navem in tempeslate rcgere, at-
que occurrendo insurgenlibus fluctibus , magis vitarenaufragium sulcando undas, quam declinando. Non iste
in persecutione pavidus, non in tormentis mollior, ne
torquenlem exasperet : sed quasi alhleta ibrtis, qui re-
percutiat verberanlem si non caedis , certe sermonis fla-
gello; qui meluenda mullis tormenta despiciat dicens :
« Sagittae infartium fact.ne sunt plagae eorum 2 ;»Qui cumgravissimo licct dolore lucletur, nec se miserabilem prae-
beat; sed ostcndat tanquam in laterna iumen, etiam in-
ter asperas procelias et gravissimos flatus suam lucere
nec exlingui posse animi virlutem. Non iste in suorum
injuriis moilis , nec de sepulcro soilicitus sui corporis , cui
» 4 Reg. xx, 19. —* Psal. lxhi, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 164/565
l56 S. AMBROSIf
sciat ccelum debcri : non in caplivilalc civicae plebis abjcc-
tior; sed sicnfc jndex severus, infidelinm perfidiam crro-resque condemnans, ut Danicl qui sacerdotum fnrla pro-
debat , et superstitiones corum redarguebat, ostcndens-
nulla veritale subnixas, scd fraudibns adumbratas. Talis
vir postremo est perfeclus, qui omncs vclit bene agere,
nihilque cuiquam accidcrc malij et si praeter volunlatem
ejus accidcrit, ipse tamen de propria bealiludine nihil
amitlat.
XXXVII. Sed forte aliquis putet acgritudincm atque im-
becillitatem corporis impedimento esse ad perfcclionis
munus implendnm ,• eo quod non possint ad opera manuumulla factaque proccdere. Vcrum ca sibi justus impedi-
mento esse non sentiet : imo etiam cum qni ea miserabi-
liter dcfleat, corripiet, et quasi ignavum arguet, quod plns
in corporis usu, quam in animi virtule conslituat : quodea quibus serviat, desideret, cum babeat quod aliis magis-
possit jubere : quod in paupertate ingemiscat, qui possit
supra mundi opes esse ; fideli enim totus mundns divitia-
rum est : quod ignobilitatem defleat, qui dcbeat despicere
rcgias potestates, divilibns el polcntibns imperarc. Ilaecenim vita jusli, qni etiam quas habeat facultates, com-muncs aestimare debeat ; imo eliam inopibus dividerc,
dispensare pauperibus , recidere vohiplates proprias, te-
nuare sumptum, adhibere parcimoniam tcmperantioe, so-
brictatem tcnere in prospcris, palicntiam in adversis , mdolore tolcrantiam, magnanimitatem in penculis, sanitatis
perpetuac vota nescire , mortis immincntis tcrrore noaconcuti, nequc eum pracslanliorem putare, qui secnnduronaturam liberi, propinqui , salubrilas, bclitia , afiluentia
rcdundaverint, quam cui illa dcfuerint, ncque externis
soeculi, sed virtutis domesticis merila pensare.
XXXVIII. Illam quoque formam justi essc quis abnuat^
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 165/565
DE JACOB BT YITA BEATA. LIB. I. l5j
ut niliil mcluat, nihil icforniidct , nisi virlntis dispendia
alioriunque vanas formidines coraprimat, quashabeant denericulcrum sollicitudiue, morlis timore, corporis infirtni-
tate ; ut doccat dissolvi corpore , ct esse cum Christo
ajulto mclius ; ut oslendat quia operationes non impediuu-
tur debiJitalibus corporis, scd augentur; neque splcndore
generis, aut propinqucrum subsidiis, aut opibus, sed bono
comracndaulur affeclu. Neque cnim minus beatus Elias
fjuam Movses ; cum altcr cibi indigus, melotidc vili, sine
liliis, sinc sumplu, sine comite : aller populi ductor, lcetus
.sobole , succinclus potcntia , diverso genere meiitum
xequale fundavcrint, sicut in Evangelio declaratnm est
quando cum Domiuo Jesu iu resurrectionis gloria refulse-
runt *. Vidclur enim parem bis qnasi paribus glorias suae
testibus dedisse mercedem. Nec minus bcatus Elisaeus
<juam Dawd, cum alter regibus subditus, altcr regali po-
testate pracditus , prophelicaj sanclificationis haud dispa-
rem sint adepti gratiam.
XXXIX. Quid enim deest ei qui illud bonum possidet,
ct habct sibi sempcr comitcm sociamque virtutcm ? In quo
stalu non potcnlissimus ? In qua paupertate non dives ? Inqua generis ignobililatc non clarus? In quo olio non labo-
riosus ? In qua debilitatc non vegelus ? In qua infirmitate
nonfortis? In qua sonmi quiete fcriatus quem etiom quies -
cenlcm virlus propria non relinquit ? In qua solitudine
non stipatus , qucm vita beata circumdat , quem vestit
^ratia, quem gloriu; amiclus illustrat ? iSonminus etiam
otiosus, quam cum operatur, beatus; nec minus dormiens,
«mam vigilans, gloriosus; quia non minus dormicns, quamcum vigilat, incolumis et sanus est. Quando autem feria-
tus videri potest, cujus mens semper operatur? Quando-autein solus qui cuni illo semper bono est, de quo ait Pro-
* Mattb. xtii, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 166/565
j58 s « AMBROSII
pheta : « Replebimur in bonis domas tuoe ' ? » Quando ab~
jectus, cujus conversatio est in coelo ? Quando non deco<
rus , qui ad illius d^coris , et solius boni se conformat
similitudineoi ; qui eliamsi membris solutus sit , tament
mcnte se erigat ? Et tanquam ille qui cilhara canere soli-
tus, si eam dissipatam, resolutis nervis, et confractam vi-
derit, et usum ejus interruptum, abjiciat eam, atque cjus
numeros non requirat , scd voce ipse se mulceat : ita et
iste cilharam corporis sui oliosam jacere paliclur , corde
sc oblectabit , bonas conscientioe recordatione mulcebit y
divinis oraculis et scriplis propheticisalleviabit, suave illud
et jucundum animo tcncns, mcnte complectcns; cui nihil
trisle possit accidere, cum sempcr ei divinae pr^BsenJiae as-
piret gratia, et ipse sibi adsit summa animi tranquillilale?
perfusus.
1 Psal. lxiv, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 167/565
DE JACOB ET VITA BEATA. LIB. II. l5g
LIBER. II.
CAPLT I.
Facla transilionc a superiori ad liunc librum , ostcndit
sanctum Jacob ctium in exiiio fuisse bcatum : ac bea-titudinis de/initionem cidem apprimc convenire de-
monslrat.
I. Slperiobe libro de virtutum prasceptis disputavimns
sequenli clarorum virorum utamur exeuaplis, qui in sum-
mis pcriculis positi, beatitudinem vitae nonamiserunt, scd
polius acquisierunt. Annon beatus Jacob eliam cum pa-
triam relinqueret ? Imo plane beatus, qui dura exilii sus-
cepit, ut fratris miligaret iracundiam. Mam si beatus est
qui peccatum declinat, ulique negari beatus esse non po-
test, qui alterius culpam levat, crimen averlit. Paralum
itaque parricidium declinavit exilio volunlario * , coquc
facto sibi salutem qussivit, fralri innoceutiam donavit.
Merito ilaque eum divina ubique comitata cst gratia, ut et
cum dormiret J, beatac vitae munus acquireret. ^ idcbat
enim futurorum mystena, et divina audiebat oracula. Bo-
nus in somno opcrarius , et in paupertate dives, qui mer-
ccnarioc vitae munere, et palrimonium ct conjugium codem
paravit oflicio. Idem fraterni aflectus reconciiialor cgre-gius certavit muneribus et obsequiis
1; ut indignationcm
omnem cxcluderet, dolorem oilensionis avcrterct, ostcn-
dens se minorem exilio non fuisse , qui possel largiri quoe
non acceperat.
II. Sed nimis ad inferiora propero , et utiliora trans-
»
Gen.xiTiii, 5.
—•
ILid.la.
—» Jt>id. x*vu, i5, tt se<jq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 168/565
|6o S. AMBROSII
curro, cum prius dcfinicndum sit quid sit bcalus. Scrip-
tum est enim : « Bcalus vir qui non abiit in consilio im-
»piorum, ct in via pcccatorum non slctit, ct in calhedra
«peslilenti-c non seditl
. »Hoc Scriptura significantc eum
beatum esse , qui sc a pcrfidorum consorlio lemperaverit
( ea cst enim impictas auctorem vilae et parentcm quem-
dam salutis non recognosccre, si vel in peccato manscrit,
vel in luxuria alquc lascivia perseveravcrit )ipsum quoquein lcge Domini die ac nocle meditanlem forc tanquam lig-
num quod dabit fructum in tempore suo \ Supcriora me-
rita sunt praemiorum, hoc mcritorum proemiurn.
III. Quid horum qune ad meritum bealitudinis spectant,
defuit sanclo Jacob, qui tantum abfuit ab impiorum con-
sorliis, ut ex co fidclis populus nomen acciperet, Israel
dictus3
; eo quod Dcum mentis internae oculis intueretur
peccati abstincns , a luxuriae omnis ebrietale sobrius , ut
dura laborum absorbuerit, otii secura neglcxerit ? Nonne
pulchre et vere dc hoc diclum cst , quod et hic fructum
dabit in tempore suo, de quo scriptum est : « Ecce odor
»filii mei tanquam odor agri pleni 4. »Erat cnim perfectus
in omni florc virtutum, et sacric benedictionis atquecccles-
tisbeatitudinis redolebat gratiam. Ipseest enim ager quembenedixit Dorninus : non iste lerrenus, aut horridus sybvis ,
aut fragosus torrenlibus, aut palustris pigrioribus aquis,
aut jejunus frumenlis , aut inulilis vitibus, aut infoecunda
glarea saxosus , aut hiulcus ct aridus siccilale , aut san-
guine madidus, aut senlibus incultus ct spinis : sed ille
ager de quo dicit Ecclesia in Canticis : « Adjuravi vos,
» filiae Jerusalem, in virlutibus et forlitudinibus agri5
. » Hicnamque est ager, de quo et Dominus ait : « Et specics agri
«niecum cst6
. » In hoc agro uva illa reperitur, qme ex-
« Psal. i, i. — » Ibid. 2 et 5. — J Gen. xxxn, 28. - 4 IJ, mn, 27.—• Cant. ii, 7, — p sa i,
xtU| , ,,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 169/565
DE JACOB ET VITA BEATA. L)B. II. l6t
pressa sanguinem fudit, et mundum diluit. In hoc agroest
ficus illa sub qua sancti requiescent, spiritalis gratice sua-
vitatc recreati. In hoc agro est oliva illa fructifera , domr-
nicse fluens pacis unguentum. In hoc agro florent nialogra-
nata, quae plurimos fruclus uno fidei munimine tegunt, et
quodam fovent charitatis amplexu.
IV. Hos igilur fructus redolebat Jacob, qui Deum per
pericula sequebatur, et tutum se ejus ubique deduclfonecredebat. Nam licet dulcis et suavis odor sit agri, quia esfc
odor natura 1; tamen in sancto Patriarcha virtutum spirabat
gratia. Quam continens crat parcimonia, qui cibum slbi
paratum uon expetivit, sed petenti fratri sine dilatfone
concessit 1, a quo primatus benedictionis accepit? Quani
pius erga parenles, ut praeferri germano seniori materno*
aflfectu mercretur, et palernae benedictionis munere sacrsr-
retur? Quam rcligiosus, ut fratrem recusaret laedere ?'
Quam verecundus, ut patrem timeret fallere ? Quam Iio-
norificus, ut matri non posset quod jubebatur negare?"'
CAPLT II.
Excusal parcntes beati Jacob, ct corum excmplo quenv-
admodum alii parcntcs scsc erga liberos gererc dc~
beant, docct. Tum cur idcm Jacob vicerit, quojv^
myslcria illius benedictio contineat, aperit.
V. Sed nec parentes nobis inexcusati relinqnendi sunfi,
quod junioremfilium senioripraetulerint. Simul cavendonr>.
ne quis dum eorum intendit exemplo, iniquum inter ftfiost
babeat judicium; ut altcrum diligendum putet, alterun*
' Gen. xxv, 3o, el scqq. —* ld, xxth, 8, et seqq.
LV. 11
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 170/565
jfe s. aub&qsii
poslhabendum. Hinc enim excitanlur odia fraterna, ct do
vilis iucremenlo pecuni» facinus parricidale componitur.
Eadem foveat prolem mcnsnra pietalis. Eslo tainen, ut
aliquid sibi amplius circa blandiorem aul similiorem rapiat
aiFectus, par debct circa omnes esso forma justilia*. Pius
conferlur dilecto, cui fratrum amor quacritur : plus aulcm
adimilur ei , qui praclalionis injuslac oncratnr invidia. Mi-
nilabalur Esaiiquodfralrem suum occidcret 1, ncc fralerna
cum germanitas, ncc parcnlum revcrenlia a parricidali
1'urorc revocabat; ct dolcbat sibi benediclionem csse prae-
replam, cnjus ulique dignum se mansueludine debebat
probare, non scelere.
VI. Scd et Rebecca non quasi fdium filio, scd quasi
jusium prrcferebat injusto. Etenim apud malrcm piam
mysterium pignori prxpondcrabat : illum non tam fratri
pracferebat, quam cflerebat Domino, quem scicbat colla-
tnm sibi munus possc servare; in quo ct allcri consulcbat,
quem divinoe subducebat oflcnsae ; ne graviore implicarclur
reatu/si acceptac graliam benediclionis amitteret.
VII. Accipo tamen bonum certamen inter parentcs.
Matcr deferat affcctum , pater judicium. Mater circa junio-rem tencra pielate propendeat : patcr circa seniorem na-
turac honorificentiam servet. Hic magis honoret, illa
plus diligat : dum singuli singulos foveant, non in unumtitcrque conspirent, dcfraudent alterum. Fiat aequalitas
inter divcrsa certamina , et disparibus studiis par utrique
ac oequalis parentum amor ct gratia confcratur : compen-
set altcr, quod alter imminuit. Sic pio aflectu Isaac patriar-
<fha et sancta Rebecca ccrtabant, ut ncutrum inferiorcm
laeerent , scd utrumque aequalem.
VIII. Vicit tamen ille qui praefcrebatur oraculo ; vicit
impigritia larditalem, mausuctudo duriliam. Dum aller
» Gen, mvii. 4'.
tt
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 171/565
DE JACOB ET VITA. BBATA. LIB. II. l63
venatu a«poro praedam quaerit agrcslcm , hic mitium cibos
morum, b»c domesticam graliam , hic tencrae mansuclu-dinis, alquc pictalis pio palri dulces epulas ministravit.
Flus placet in animis quidquid occurrerit, qnam quid(|uid
aftectatum putavcris deferendum. Accessit ad ovcsJacob 1,
et altulit innocenli.c partus, vcl sacrae propheliae munera;
quia Patriarcbs cibum nulluin credidit dukiorem csse,
quam Clirislum, qui sicut ovis ad occisionem ductus cst,
ct sicut agnus ad viclim:im. Hunc vel publico parcnti, vel
populo , cujus lypum gerebat, cibuui ulilem judicabat,
<iuo fulura crat remissio pcccaiornm.
IX. Idco stolam accepit fralris sui, quia scnili praesta-
bat sapicntia : ideo junior frater seniorcm fralrem exuit,
quia fidci cmicxrit dignitale. IJanc stolam Ecclesiae tvpo Pie-
hecca prolulit, et dedit fllio juniori stolam \cteris Testa-
menli, stolam propheticam et sacerdotalem, stolam illam
regalcm davidicam, stolam Salomonis, Ezechiae, et Josiaer
regum, et dedit populo christiano, qui uti amictu scirct
accepto ; quoniam populus Judaeorum eam sine usu habe-
lat , et proprios nesciebat ornatus. Jacebat ha?c stola in
timbra abjecla alque neglecta. Obscurabatur enim tcne-
brosa impielatis caligine, nec in angusto corde populi ju-
dalci latius poterat explicaii. Induit eam christianus po-
pulus, et rcfulsit : illuminavit eam suae fidei claritate , et
piorum luce factorum. Agnovit Isaac notum odorcm gene-
ris sui, recognovit stolam Scripturae veteris , sed vocem
plebis vcteris non recognovit;
et ideo cognovit esse muta-tam. Manet enim hodieque eadcmstola, sed populi devo-
lioris canora ccepit esse confessio, meritoque dixit : t Vox• quidem vox Jacob : mauus autem manus Esaii. Et odo-
• ratus est odorem vestimentorum ejus*. • Et fortasse illud
est quia nou opcribus juslificamur, sed fide; quoniamcar-
1 Gen. \x*ii, 9, et seqq. —» tbid. a» et »7.
XI.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 172/565
l64 s * AMBROSII
nalis infirmitas opcribus impediinento est, scd fidei clari-
tas faclorum obumbrat errorem , quae mcrelur veniam de-lictorum.
tk vvww vv\ vw vw vw wv wvwv vw vwn\ w» w\ w\ vwwvwv wv vw w\ w» vw w\ w\ w\ wvvw w»
CAPUT III.
Post benedictionem fralris junioris quare senior adve^
nerit; el cum urgendo oblinuisset utet ipse benedice-
retur, ad serviendum fratri fuerit damnalus? Ubi da
servitule, ac vcra libertalc disputatur.
X. Celebrata benedictione, poslca senior fratcr adve-
nit*. Quo declaratur priusEcclesioe rcgnum , quam Syna-
gogae in pracdcstinalionc delatum : sed subintrasse Synago-
gam, ut superabundarct peccatum ; et cum superabundasset
peccatum , superabundaret et gratia : simul clarcret impi-
grum militem regni coelestis candidatum esse debere; ut
praeripiat benedictionem , et praerogativam suac commen—
dationis usurpet. Unde non est nolatus a patre juniorfilius (a5), scd laudatus, quod ait Isaac : « Frater tuus ve-
>viens cum dolo, accepit bencdictionem tuam 2. » Bonus
enim dolus (26) , ubi irreprehensibilis est rapina : irre-
prehensibilis autem rapina pietatis ; « Quia a dicbus Joannis-,
»regnum ccelorum cogitur, etcogentes diripiunt illud3
. »
Festinantes autem Patres Pascha celcbrabant, qui festi-
nantes manducabant agnum, non dcmorantcs ; et fratrenx
Benjamin sanctus Joseph piae commento fraudis accersivit
et tenuit4
.
XI. Et ipse tamcn ut benediceretur cogcndo clicuit et
» Gen. xxyii, 7. —» Ibid 35. — » Malth. xi, 1 a. —* Gen, kui, 20, efc
ILIV. x.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 173/565
DE JACOB ET YITA BEATA. LIB. II. l65
itnpctravit *: scd eam Lenedictionem , quoe cum superiore
con<z;riieret et conveniret, ut serviret fratri suo. Etenimqui imperarc non poterat, et alterum regere , servire de-
bebat, ut a prudentiore regeretur. Neque cnim fuit Pa-
triarcha? sancti, ut filium suum degcncri conditioni servi-
tutis addiccret : scd ut bonus patcr, cum duos haberet
filios, unum intcmpcrantem, prudentcm et sobrium alte-
rum , quo utriquc consuleret, intempcranti praefecit so-brium , ct insipientcm prudcnti staluit obedirc; quia insi-
picns non polest voluntarius virtutis esse discipulus, nec
perseverarc in studio, quia stultus sicut luna mutatur : meri-
toque ei libcrtatcm proprii negavit arbilrii, ne velut navis in
fluclibus sine Kubernatore fluitaret : scd subdidit eum fratri,c
secundum quod scriptum est : t Scrvit enim imprudens pru-
»dcnti\ » Recte ergo eum subdidit; ut regentis, imperio
suum melioraret affectum. Ideo ait : « Super giadium tuum
«vives, et servies fratri tuo 3. » Domina enim est pietas
crudclitalis, et mansuctudo duris motibus pra?stat.
XII. Scrvitomnisquiauctoritalempurai non habetcons-
cientine : servit quicumque vclmetu irangitur, vel delecta-
tione irretitur, vel cupiditatibus ducitur, vel indignatione
exasperalur, vcl mcerore dejicitur. Serviiis enim est omnis
passio; quoniam qui facit peccatum, servus est peccati, et
quod pejus cst, multorum servus est : qui subjectus esl vitiis,
multis sedominis addixit, ut servitio ei exire vix liceat. At
vero ille qui voluntatis suae arbitcr est , judex consilii , inter-
pres arbitrii, qui coercet corporeae appctentiam passionis,
qui caquae agit, bene agit, bcne aulcm agens recte agit,et
qui recte agit, inculpate ct irreprehensibiiiter agit, habens
suorum actuum potestatem ; is profecto liber est. Nam qui
omnia prudenter agit, et ita vivit ut vult, is solus est iiber.
iNon conditio fortuita servum facit, sed probrosa insipien-
1
Gen. xxtii, 38, 39. —»
Pror. xi, 19. —J
Gen. xxth, 54.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 174/565
|55 s> AMBROSII
tia. Denique famulus prudcns rogit dominos stullos, el
periti scrvi dominis fanerabunt. Quid fcenerabunl? Nooulique pecuniam, sed sapicnliam, sicutclLex dicit : «Fce-
sncrabis genlibus mullis : tu aulem mutuum non acci-
»pies*,» Fcrneravit enim Judaeus proselylo diviiue legis.
oracula. Scd quia ipse Lcgis mysleria videre non potuit,
et qiue habcbat nescivit oracula, qui lilteram fcenerabat
genlibus, nunc ab his spiritalibus doclrinaj graliam mu-
tuatur : mcriloque subjectus cst scrvituli; quoniam qui
jnuluatur, servus est, quasi addiclus fcenori crediloris t
qui autcm pioc doctrinoc fanus imparlit, is est princeps,
sicut Lcx dicit : « Princeps cris gcnlium multarum : tibi
»autcm principes ex ipsis non erunt 2. » Princcps enim est
qui regit, qui et habet sapienliae principatum, quem ha-
buit populus Juda^orum. Sed quoniam quod doccbat, scr-
Yare non poluit, debet disccre, quod doccrc ncscivil.
XIII. lloc est igilurquod ait palriarcha Isaac : « Scrvies
»fratri luo. Erit aulem cum dcposucris et solvcris jr.gum
»illius a collo tuo s, » significans duos fuluros populos,
nnum ancilke filium , alterum libcrae (scrvil cnim litlcra,
libera est gralia) eumque populum qui Jiltera; inlendit,
tandiu servum fore , quandiu spiritalis doctrinac sequalur
inlerpretem. Tunc quoque illud futurum est, quod Apos-
tolus ait : « Ut reliqniae salvae fiant secundum eleclionem
sgratice 4. » Servies ergo fralri tuo : scd tunc scnlies scrvi-
tulis profcclum , cum voluntarius polius , quam coactus
obedire ctepcris fratri.
* Dcut. xv, 6. —» Ibid. — J Gen. xxtii, 4o. —* Rom. ix, 27.'
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 175/565
DE JACOB ET VITA BEATA. LIB. II. l6j
CAPUT IV.
Fratri ncccm mlnitatur Esaii , qua occasione piacandos
innidUe pro?ccpta proponunlur. Ad Labanum profcc-
tus Jacob, in via „ 1 ngelorum recreatur apparitione,ae
postea bonis amplificatur.
XIV. Hixc orta cst invidia , et minabatur Esaii quodpost obilum patiis fralrcm occidcret. Scd si id acci-
derit, discamus a Rebecca qucmadmodum prowdcnduni
sit, ne imidia iracundiam excitct, iracundia io parricidium
proruat. ^eniat Rcbccca, boc est, inducatur palientia,
bona custos innocculi.x, suudeat ut ira) locum demus.
Goncedamus aliquo longius, doncc tempore indignalio
mollialur, oiEnsiouis obrcpal oblivio. Itaquc palicntia ncc
cxilium reformidat, scd impigrc suscipit : non lani ut pe-
riculum salutis, quam ut incenlivum scelcris declinelur.Mater quoquc pia abesse sibi dilcctissimum filium loIer.aU
plus ei collatura qucm kesit : utrique tamen consulens, ui
alterum immunem a periculo, alterum intcgrum praesta-
ret a crimine.
XV. Audivimus quid corporeis ebria cupiditatibus in-
temperanlia locula sit, consideremus quid vcra virlus agat.
Nihil rcqnirit nisi Dei gratiam : solum iliud et summumboniun sequilur, solo co contenta est, a quo accepimus.
omoLT, ip a i autem nihil conferimus, quia nuilo indiget,
sicut ait David : « Dixi Domino : Deus meus es lu; quo-
>niani bonorum meorum non eges 1. » Quo enim indigct
* Psal. XT, 3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 176/565
io8 «. AMBROSII
qui abundat omnibus, et nobis largitur universa, omnia
sine defectu ministrat?
XVI. Et profectus est Jacob, et dormivit 1, quod est
quieti animi indicium : et vidit Angelos Dei ascendentes
et descendentes, hoc est, Christum pracvidit in terris, ad
qnem Angelorum caterva descendit atque ascendit 2, obse-
quium proprio domino pio praebitura servitio.
XVII. Et venit ad puteum , ut biberetdc
suis vasis ,
et3e puleorum suorum fontibus, et supereffluerent ei aquae
<le suo fonte3
. Fons enim vitse est in manibus justi.
XVIII. Et venilad Laban, et oves ejus pavit 4. Iniqui-
tas incomitata residet : sapientia regendi officium nonomittit : ncscit vel in alienis vacare, nescit exul esse in
percgrinis. Quomodo enim exul , quae ubique jus suumservat, et in se habet quod possidet?
XIX. Qnasi mcrecnarius ingredilur justus; et rector
est, qui sibi gregem multarum praestantiumque virtutum
splendore fulgentem evangelica) praedicationis ministerio
colligebat; ut polaturis ovibus virgam storacinam , et nu-
cinam, et de plalano proponeret inventis, quo concupis-
cenlcs bcatissimae Trinitatis praefiguratamysteria, haudqua-
quam decolores fcetus piae mentis conceptionc formarent.
Bonae oves , quae bonorum partus operum fidci sacroe non
^egeneres edidcrunt. Pcr storacem significalur incensum
•et sacrificium vespertinum, quod Deo Patri defertur in
Psalmo 5. Per nucinam virgam sacerdotale Christo munus
^defertur. Haec enim virga Aaron qune reposita floruit8
,
qua sacerdotalis gratia sanctificationis emicuit. Per plata-
num spiritalis fructus significatur ubertas; quia arbori
huic vilis annectitur, ut ejus laeta consortio , in partus sese
.uberes fundat. Siquidem dominicae munera passionis, re-
* Gen. xxvui, 11.— « Matth. iv. u. —J Gen. xxtx, 2. —< Ibid. 19, et
*?x, a8, el seqq. —* Psal. cxl, 2. —« Num. xvn, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 177/565
DB JACOB ET VITA BEATA. LIB. II. l6g
missionemquc omnium pcccalorum adjuncla Spirilus gra-
tia dare consuevit.
CAPLT V.
Jacob divino jussu in patriam revertilur ob Labani
ejusque filiorum invidiam. llac si exorta sit , quo-
tnodo declinanda : qua eliam ratione sapiens inanis
nunquam cssc possit. Post quos myslerium in Labano
gencri bona pcrscrutanle , inJacob , alque ejus uxori^
bus designalum cxponilur.
XX. His itaqne, ut Scriptnra dicit, dives factus est,
Talde bonum gregeni nulriens Christo , quem fldei litulo
et varielate virtutum gloriosi nominis nobilitavit insigni-
bus. Itaque nec sibi vidcbatur angustus, censu fidci opi-
mus,etLabae filiisutopulentissimusin invidiamvocabatur,
qui sunm gregem alieni grcgis accessione cumulasset. Et
dixit ei Deus : « Revertere in tcrram patris tui , et iu gen-» tem tuam ; et ego ero tecum * , » ostendcns nihil ei deesse;
cui adesset omnium plenitudo : hoc solum abundare per-
fecte , in boc constare omnia, et omnia ad ipsum referri.
PSihil ei novum, nihil superfluum necessarium, cui pax
lida suppeteret , per quam reconciliaret quoe primum fue-
ranl discrepantia. Nec mirum si pacem haberet , qui coluoi-
nam statuerat 2, et unxerat Deo, quae est Ecclesia. Co-
lumna enim et firmamentum dicta est veritatis5
. Eamnngit qui in Christum fidei, in pauperes miscricordiae
fundit unguentum.
XXI. Nunc consideremus qualis vir justus esse debeat,
• Gen. xxxi, 3. —« Id. xxxt, ao. —3 i Tim. iii, i5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 178/565
jrr S. AMBROSII
si invidia fnerit exorta. Primum ut dcclinet eam; melius
estenim sinelite abirc, quam rcsidcrc cum jurgio. Dcindeut talia possideat, quae sccum aufcrre possit; ut in nullo
leneri ab advcrsario possit obnoxius , sed dicat : « Cognosce
»si quid luum cst apud me*. »Et quaesivitLaban , et nihil
suum invenit apud Jacob. Magnus vir, ct vere bcatus, qui
nihil potuit suum amillere,nihilalienum habcre, hoc cst,
nihil minus haberc, nihil superfluum. Itaquc ille perfectus-
est, cui nihil deest : juslus , cui nihil superest. Hoc enim
est justitiae lencre mensuram. Quanta virtus cujus societas
lucrum dabat , non irrogabat dispcndium ? Hoc cst per-
feclumesse, adhaercnlibus sibi commodi plurimum dare,
nihil afferrc incommodi.
XXII. Deniqueis.qui nocere cupicbat, inancm cum non
potuit dimitlere. Sapiens enim nunquam inanis cst , scm-
per in se habcns amictum prudentiae, qui polest diccre,
« Jusliliam inducbam , et vesticbam judicium 2, » Sicut
dixit Job. Namque haec mentis sunt interna vclamina
quae nemo alius possit aufcrre , nisi cum aliqucmsua culpa
despoliat. Denique sic dcspoliatus Adam, rtudus invcntus
est : at vcro Joscph ctiam veslimento extcriorc rejccto,
nudus non erat, qui salva habebat indumenta virtutis»
Nunquam ergo inanis sapiens. Nam quomodo inanis , qui
de plenitudine Chrisli accipit, et servat acccptum ? Quo-modo inanis, cujus rcplcta est anima, quae acceptae gra-
tiae vestimenta custodit? Illud metucndum est, ne quis in-
nocenliaevelamen amiltat, neimpiisacrilcgae pcrsccutionisimpressione terminos justitioe supcrgressi , vestimcntum
animae ac mcntis eripiant. Quod non facile accidit, nisi
prius aliquem vox suae iniquitalis exuerit. Lnde et David
dicit : « Si est iniquitas in manibus meis. ... dccidam me-
• Gen. xxxi, 02, et seqq.— » Job. xxix, )4.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 179/565
DE JACOB ET VITA. BEATA. LIB. II. I7I
» rito ab inimicis mcis inanis : persequatur iuimicus ani-
iniamuicam, ct comprehendat 1
. »
XXIII. Ncmo ergo ex iuimicis potest tuam animam
comprehendere, nisi prius inanis iuerit effecta. Noli igitux
mctuere eos qui possunt auri argentiquc compilare the-
sauros. Isti Ubi nihii auferunt. Hoc cnim aufcrunt quod
non habebas : hoc auferunt quod possidere non poteras
hoc aufcrunt quod non ornabat animam luam, sed onera-
bat ; hoe auferunt quod non locupletabat cor tuum , sed po-
tius dcprimcbat. « Lbi enim fuerit ihesaurus tuus, ibi erit
» et cor tuum 1, » sicut legi audisli hodie. Multi seris portarum
suarum iucludunt aurum suum, sed ii nec veclibus et claus-
tris suis credunt : multi vigiles adhibcnt , sed ip>i quoque
plus ipsos solent limerc custodes : multi defosso auro in-
cubaut, aurum eorum sub terra, et cor eorum sub lerra.
Cave ergo ne ct lu cor tuum terr.c vivus infodias. Noaergo auri islius mctuendi fures. Ille tibi cavendus est fce-
nerator, qui subslanliam anim.-c tua2 scrulatur, si qua
peccati gravioris a?ra conlraxeris, qui cor luum includit
solo , qui aniinnm tuam eo cespile obruit, quo aurum
texeris , qui mcnlem iur.m ccnlesimarum incurvat usu-ris (2j) , et gravi condit sepulcro, de quo nullus resur-
git. Sequcresanctum Jacob ,qui neque dcalienis vili;s quid-
quam habebat , ncque suarum virtutum erat inanis et
vacuus, qui erat juslitice fructu repletus. Sed hxc moralia.
XXIV. Uludmysticum , qnod venit ad cum Lahan , hoc
est, dealbalus , quia etSalanas transfigurat se inAngelum
iucis, ct ceepit ab eo sua rcquircre. Respondit ei Jacob :
t Cognosce si quid est tuum apud me s ,»hoc est, nihil
tuorum habeo. Quaere si quid agnoscis vitiorum tuorum
et criminum. Nihil mecum abstuli fraudum tuarum, doli-
que consorlia ulla non habeo, omnia tua tanquam con-
• Psal. Tii, 4-6. —» Matth. yi, ji. —j Gen. xxxi, 02.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 180/565
l«a »• AMBROSII
tagium rcfugi. Et quoesivit Laban, et nihil suum reperit.
Qnam beatus vir, in quo inimicus nihil invcnit, quodsuum posset diccre : in quo diabolus nihil offcndit, quod
suum agnosceret ! Impossibile videbaturistud in homine ,
sed typum gcrcbat ejus, qui dicit in Evangilio : « Venit
»hujus mundi princeps, et in mc inveniet nihil1
. » Mihil
est enim quidquid est diaboli, quod nullam potest habere
perpetuitatem atque subslantiam.
XXV. Ipse autcm cst qui praefigurabatur in JacobDomi-
nus Jesus, duorum vir conjugiorum , hoc esl, consors
quidam Legis et graline, qui virgincm Rachel ante dilexit,
et praedestinatam sibi in conjugium pio amabatafleclu. Scd
quoniamLiatamquam Lex subintravit, et oculis infirmior
obrepsit tanquam Synagoga , quae mentis csecitale Chris-
tum vidcre non potuit, superabundavit gratia sancUe Ra-
chcl, qune supra primum illud est expelita conjugium,
quae Ecclesiae principatum futurum jam tunc nominis sui
inlerpretatione signabat. Beata Rachel, quac abslulit op-
probrium suo partu : beata Rachel, quae abscondit cultus,
erroresquc gentilium, qua3 simulacra corum plena csse
immundiliae declaravit. Nemo credat paternae pielalis la3-
sam esse reverentiam, quod stante patre sedit; quoniam
scriptum est : « Qui plus fecerit patrem autmalrem, quam»me, non est me dignus 2
. » Ubi causa agebatur rcligio-
nis, fides debuit sedem habere judicii, etquasi rea slarc
perfidia.
1
Joan. xiv, 3o. ~ • Malth. x, 37.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 181/565
DE JA.COB ET VITA BEATA. LIB. II. Ij5
CAPIT VI.
Angelos initinerevidetsanctus Jacob. Idemfratrioccur-
rens septies adorat. Denique concordiam ab eo peti-
turus in caslris dormit. Qum omnia quid signi/icent,
aperitur.
XXYI. ILec eo usque probata sunt, ut proficiscenlf
sancto Jacob Angeli Dei occurrerent. Denique vidit caslra
Dei applicantia , et ait : « Castra Dei haec sunt 1. «Perfectis
enim et fidelibus divina solent adesse praesidia. Pcrfcctus
autem cogitabat de reconciliatione fralerna, ita ut humi-litale eum invitaret, officiis acquireret , muneribus quo-
que emendum putaret. Occurrit itaque fratri cum mu-neribus, uxoribus, et pignoribus suis ; ut etiamsi ipse
indignaretur , necessitudinis obsequiis inflecteretur.
XXVII. « Et adoravit septies in terra*. » Quid sibi istud
vult esse ? Lex dicit : « Dominum Deum tuum adorabis, et
«ipsisoli servies5 ;»et hic adorat intemperantem , iracun-
dum, minantem parricidale flagitium. An tcrram adora-
vit, illamhumano cruoreconcretam, serpentium infusam
venenis , aut jejuna infelicem glarea, aut duris atque as-
peris inhorrcntem cautibus ? Quid sibi etiam vult quod
septies adoraverit ? Haereret solutio, nisi illud occurreret
quod Petro interroganti in Evangelio : « Si frater meus in
» me pcccaverit, quoties dimittam ei, usque scpties ?Respon-
» dit ei Dominus Jesus : Nonsolum septies, sed usque sep-
» tuagies septies*. »Hoc igitur prophetico spiritu sanctus
Gen. kxii, i, », — » ld. xxxin, 3, —J Deut. y», i3. — * Malth #
XYIH, |1| 2».
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 182/565
Jr .A S. AMBROSII
Palriarcha significat , in advcnientcm rcspicicns , qui non
solum nsque scplies, scd cliam usqr.o scpluagies seplies
veniam fralri laxari jubcrcl; ut cjus conlcmplationc con-
venlus Esaii injuriam, quam sc accepisse pulabat, rcmit-
tcret fralri, ct quamvis lnesus in graliam rcdiret; quia
proplcrca carnem susceplurns crt;t Dominus Jesus, ct
venturus in terras, ut multiplicatam nobis donarct veniaui
dcliclorum.
XXVIII. Dcniquc peliturus a fratrc concordiam, dor-
mivitincastris. Perfecta virlus habetquiclis Iranquillilalem
et stabililatem; idco Dominus donum ejus pcrfeclioribus
reservavit diccns : « Pacem meam relinquo vobis, paccm
»mcam do vobis 1. «Perfcctorum est eniin non facilemun-
<3anis movcri , non turbari mctu , non exagilari suspicione,
lion terrore concuti , non dolore vcxari : sed quasi in lit-
torc tutissimo adversum insurgentcs fluctus saccnlarium
procellarum menlem immobilcm fula slalione placidarc.
Hoc firmamcnlum chrislianis mcnlibus Christus invexit,
pacem intcrnam invehens animis probalorum; ut non tur-
betur cor nostrum, nequc exagitetur animus. Ilanc pacem
supcr omncm menlem essc Aposlolr.s doclor asscruit di-
cens:«Et pax Dci quae cxupcrat omnem mentcm, custo-
» diat corda vestra, etscnsus in Christo Jesu 2. «Fructus ita-
quepacis est non perturbari in pectore. Deniquc vita justi
quieta cst, injustus autcm inquietudinis et pcrlurbalionis
plenus est. Itaque amplius suis suspicionibus allligitur im-
pius,quam
alienis pleriquc verberibus , majorcsquevibices
vulnerum in cjus animo sunt, quam in eorum corpore qui
ab aliis verberantur.
XXIX. Grande est intra se aliquem tranquillum csse,
et sibi convenire. Foris pax aut imperatoris soliicila pro-
vidcnlia , aut manu militum quacritur , aut bellorum pros-
» Joan. xiv. 27. —» Philip. iv,7
.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 183/565
DE JACOB ET VITA. BEATA. LIB. IX.1J*}
pcro cedit cvenlu, aut internccionc aliqua barbarormn,
ek in se hostiii motusua annaconverlant. In ea jmcc nu!la
noslra virlus, sed cvcnluscst. Certe gloria pacis iliins ad
imperatorem referlur : islius pacis fruclus in nobis est,
quac cst iu menlibus singulorum , quae tenctur aiTeclibus.
Islius pacis majorest fruclus, quo spirilalis nequiliac len-
tamenta, quam quo arma hoslilia rcpeliuntur. Ista jia\ su-
Llimior, qiuc corporalium passionum excludit illecebras,
perlurbationesqne miligat, quam ca quae baiharicos sedat
incursus. Plus est enim clauso intra le hosti resistcre,
quam remolo.
caplt mJacob cum Deo (uclalur , el tacto femoris ncrvo clau-
diail. Vln\ Dinw iLlalam fralres ulciscunlur , t]uos
Jacob patcr imprcbat. lsjubelur in Betlitl Itabilare,
quo sanct a EccUsia prwji^uratur.
XXX. Itaque Jacob qui cor suum ab omni simultate
jnundaTerat 1
, et pacificum affcctum gercbat, postquam
rejecit omnia sua, solus rcmansit, et luctatus est cura
Deo. Quicumque enim saecularia negligit, ad imagincm
siniililudinemque Dei propius accedit. Quid est enim
luctari cum Deo , nisi virtutis suscipere ccrtamcn , et cumsupcriore congredi , polioremque cacteris imitatorem fieri
Dei. Et quia insuperabiiis erat fides ejus atque devotio, se-
creta ei mysteria Dominus revelabat , tangens latitudinem
femoris ejus; co quod ex ejus erat gcneratione Dominus
Jesus oriundus ex Virgine, qui Deo nec impar, nec inae-
* Gen. xxii, ai, a5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 184/565
j-6 8. AMBROSH
qualis esset : cujns crucem obstupescentis femoris lalitudo
si°-nabat,-co quod diffusa per universum mundum rcmis-
sione peccati, salutaris forct omnibus, qui stuporc sui
corporis ac sopore resurreclionem tribuerct dcfunctorunn
Unde non immerito cxortus est sol sancto Jacob , cujus
generi crux Domini salularis illuxit : simul quia Sol ei
oritur justitioc, qui Deum cernit, quia ipse est lumen
aeternum.
XXXI. Claudicavit antcm Jacob a femore suo : « Prop-
»ter hoc non manducant hodicque filii lsracl nervum 1. »
Utinam manducassent et credidissent. Scd qnia non erant
facturi voluntatcm Dei, ideo non manducaverunt. Sunt et
qui ita accipiant, quod ideo claudicavcrit ab uno femore
Jacob, quia duobus populis ex ejus generationc mananti-
bus, unius stupor jam tunc circa fidei gratiam dcclaraba-
tur futurus. Ipse est ergo populus qui stupore pcrfidice.
claudicavit.
XXXII. Denique non multo post revelationem istius-
modi cum esset ab alienigcnae filio Dina filia Jacob deflo-
rato virginitatis pudore temerata, fratres cjus qui noit
intellexerunt mysterium, alicnigcnas qui socictatcm fidetper conjunclionem generis offerebant , vindictae studio
peremerunt. Jacob autem qui morali mansueludine cle-
mentiam diligebat , vel mystico spiritu sacramcnlum con-
grcganda^ ex genlibus proevidebat Ecclesioe, invitus ct do*
lenter scenam illam exactae ullionis accepit (28). Undeprophetanti adventum Domini Jcsu responsum divinum est
datum : « Exurgens ascendc in locum Bcthel 1, »hoc est
in domum panis , ubi natus est Christus, sicut Michaeat
prophcta testatus est dicens:« Et tu Bethlehem domus»Ephrata non es minima , ut sis inter principes Juda. Ex»te enim exiet princeps Israel, et egressus ejus ab initio-»
' Gcn. xnu, 3a. —• Id. xxxv, 1.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 185/565
DE JACOB ET VITA BEATA. LIB. II. \JJ
• a dicbus sacculi1
. » Vcre douius panis, qua: domus Christi
«st, qui nobis panis salutaris advcnit e ccelo , ut jam nul-lusesuriat cibum sibi immortalitatisacquirens. Ibi jubetur
fcabitarePalriarcha , ibi altare facerc Deo qui apparuit ei.
ibi deos accepit alienos, et abscondit cos sub lenlisco *
ibi quoquc scpulla est Rachel in via Ephrata, haec est
Bcthlehcm 5. Ibi cliam columnam statuit Jacob supra mo-
mimcnlum cjus.
XXXIII. Quanta mysteria, quia ibi est Ecclesia Dei
in qua apparet Dcus, et loquitur cum servis suis. Ibi eri-
piuntur,ct absconduntur simulacra gentium. Fides enim
Ecclesiae omncm obscrvantiam genlilitatis abolevit. Sed
«ur sub lcntisco absconderit, quaero. Certe genus istud
infructuosum est. Ibi ergo suut dii geutium, ubi nullus est
fructus. Ibi inaures gcutilium infodiuntur quas dederunt
Jacob, ut jam novamlinguam audire assuescant; veterem
perfidia: sonum nesciant, obsurdescantaures eorum sacri-
legio, et mundcntur ad graliam. Non immerilo ibi sanctus
Daniel falsuni adversus Susannam testimonium dcprehcn-
dit. Ibi enim volebat adhuc radices suas locare ncrfidia :
sed latere non potuit , quia prophetico spiritu dcpre-iiensa cst. Congruus aulem error prcsbyteri verae con-
fessioni (29) , ut ibi contaniinatam diceret cnstitatem , ubi
genlium defossa simulacra sunt. Sed verilas Ecclesiaj non
texit perfidiam (3o) , sed abscondit, et aures genlilitatis
obstruxit.
XXXIV.Convenienter
quoqueibi
sepnlta est sanctaRacheljquia omncs qui, baplizantur in Ghrb(6, consepe-
liuntur cum Christo. Sic enim docemur, dicente Apos-
tolo : « Consepulli enimsumus cum illo per baptismum in
»niortein; ut quemadmodum ille surrexit a mortuis per
ipropriam virtutem suscitatus , ita ct nos ejus gratia re-
' Mich. t, a. — Gcn. xxxr, 4- —* Ibid. 19.
LV. 12
I
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 186/565
jnS *• AMBfiOSII
»surgamns J. » Tunc igilur verc abscondilur omnis error
gcnlilium , cum quis fucrit ablulus a vitiis, quia confixus
cruci vetus homo nostcr nescit jam vclcriservire peccalo,
Compelentcr eliam columna staluitur supra monumenlumRachel; quia Ecclcsia est columna et firmamcnlum vc-
ritalis.
VV\VV\ v\W* VVUi\V»«VWl\\V\Vt>V*\VWVvUvMVvam\\\W jV\ V\VVV\VV\vVWV\\VV,VVV-.V\ V»
CAPUT VIII.
De laudabili sancti Jacob scnectule, inqua futuras du-
biasqne res , ac vilcc sucet fincm prxvidcl; ncc nonagenda disponit.
XXXV. Senuit aulcm Jacoh; et jam anlc senuerat mo-
ribus : sed certabant in eo impigra vivacilas juventulis,
ct tranquillitas scncctutis. Est cnim et senectus virens
gratia, el juventus cana consiliis , de qua dicit Scriptura :
« Scncctus cnim vcnerabilis. » Et,«/Etas scncclutis vita
jimmaculata 2. » Ex hac vila fuitJacob, qui bonis 'opcri-
hus pracvcnit lcmpus longocvce scncctutis; ut et fruclum
cjus anle tempus carpcrct, ct poslrema cjus in temporo
non limeret. Bealus quidcm et juvcnis qui bcnc vivit : scd
heatus et scnex qui benc vixit. Quod cnim juvcnis spc-
rat, adeptus est senior : quod sencx fuit, optat hoc cssc
qui juvenis est. Certe hic inquieti maris longiorc sibi adhuc
cursu manentc, jaclatur fiuctibus : scnex vcro sicut in
porlu, ita in stalione est seneclutis. Erat itaque hujus-
modi Jacob,. quivix spcranda juvenibus bona incolumi ct
tuta gralioe clave jam clausa et obsignata tenebat. Qucdautcm possideas , co quod adhuc speres , prastabilius est.
* Rom. ti, 4« —• Sap. iv, 8, 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 187/565
DE JACOB I.T VITA BKATA. LIB. II. I79
Erat ergo seoex Jacob, ad quem juvcnes adversa temporis
aiicujus tempestate percuisi tanquam in portum sese reci-
piebant : ipsc autcm lanquam in specula vitac hujus posi-
lussoilicito pra?lcndebat uITectu , et longe ante rebus du-
biis praevidcbat remedia.
WXIII. Doniqncfumes erat in tota terra , et scnex dc-
positus quae alacres juvenes ignorabant , interim primus
utrum audicrit videlo. Primus admonuit filios suos iu
iEgyplo cxuberrre iVumenta 1, et eo proficiscendum , ut
emcrent quac sibi ad usum necessaria forcnt 2. Libentcr
ctiam ipse juvenum consiliis acquiescebat , nt etiam filiura
juniorem simul.milteret. Et renunlianlibus illis quod Jo-
sepli fiiius cjus viverct, infracto licci corpore, sed vivida
animi virlule, non cxpectavit ut filius ad se veniret s, sed
ipse magis perrexitad lilium. Pictati enim mensura ordinis
non praeponderat. Nulia ilaque sensit impedimenta fessae
senectutis, cum pcrgeret. Pietas enim levabat laborem.
^erum ubi recepli filii fructu politus , aliquanto exacto
temporc, decem et septem videiicet annorum, quod se-
cundum iilam Patriarchre longaevitatem exigune portionis
tempus cst , finem vitae sibi appropinquare cognovit. Yo-cavit Joseph filium, et per gcnerationis suae futurum hae-
redem constrinxit cum, nc in .Egypto sepeiiretur 4. Ac-
eeptaque fide , cum paulo post infirmaretur , et vcnisset
ad eum filiussuus Joseph, velut resumptis viribus sedit
supra lccluui suum , ct bencdixit Patriarchas duodecim ,
etprophctavit
5
.
• Cen. xLir, 1, el scqq. —» 13. xltu , 11. —» Id. xlt, 28.— * Id.
*lv.i, 39. — * Id. xlix, 1-18.
12.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 188/565
lv g© S. AMBR0SII
CAPUT IX.
Jacob morti proximus atque oculis caplus , tamen beatus
-oslendilur : citjus prmterea multiplex commendatio ,
sed maxime ob Palriarcharum bcnedictione s, pro-
ponitur; ac demum concluditur necipsum necSanc-
torum alium propler cerumnas minus beatum kaberi
oportere.
XXXIV. Dicant nunc aliqui non beatnm Jacob , cnm
ijpsis morlis esset diebus, qui pene plura cum Deo, quam
cum hominibus alloquia misccbat : non beatum cum oculi
ejus gravarentur in senectulc, et non posset videre. Vi-
delur enim quibusdam coecitas csse gravis aerumna cala-
mitatis. Sed tunc quoquc beatus Jacob , quia discerncbat
spiritu quod oculis discernere aspcctuquc non polerat.
Videbal fulura, qui ajstimabatur non vidcre pra?senlia.
Denique erravitct ipse Joseph, ut cum ad dcxleram cjusappiicasset filium suum seniorem, ct ad sinislram ipsius,
hoc est Jacob, applicassetfilium juniorcm*. ut ajlatis ordo
bencdiclionis ordinem reservaret, extcnderet dcxlcram
suam super nepotem juniorem, et sinistram super senio-
rem nepotem , et volenti fdio palriam dexteram super Ma-
nassen seniorem convertere respondcrit : « Scio , fili, scio,
»et hic erit in populum , et hic exaltabitur : sc<: frater ejus
»"junior major illoerit. » Et causam prxlationis adjunxit
dicens : « Semen ejus erit multitudo gcnlium 5. » Adeo licet
impedito corporis aspectu, melius videbat, ut videntem
doceret erasse. Quis enim meliusvidet, quam qui videt
* Gcn. XLTin, i8, et. seqq —» lbiJ. 19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 189/565
DB JACOB ET VITA BEATA. LIB. II. 1 8 V
Christum ? Aut quis potest dicere oculis impeditum eum,qui vidcbat in Christo rcfulgcnlcin Ecclesiam? Nonne i'i;i-
tur clarum est, quod debilitas beatitudinem impcdire nonpossil? Ille oculorum impcditus muncre , ille defatigalis
corporis viribus in lccto tanquam in sepulcro corpus re-
linqnens assurrexit in se, ct longe ab aliis, atquc intra se-
melipsum sese colligens prcesentibus sc rcbus subduxcrat,
etnovissimorum dicrum futurae miscebatur nclali. Sicenimscriptum est : « Annunliabo , inquit , vobis quae cccursura
>sunt vobis in novissimis diebus 1. »
XXXV. Quid igilur ci deerat , cui Dcus adcrat, qui ei
profccturo dixerat : < Dcscendam tccum in .•Egyplum , et
BCgo dcducam le in perpetuum 2 ?»Nec defuit, quando in
eo Spiritus sanctus loquebatur. Quis tam potens in suo
domicilio,quamiste in alieno? Quis tam abundans inuber-
tate, quam iste in fame?Quis tam fortis in juventute,
quam iste in seneciute? Quis tam actuosus in ncgotio,.
quani iste in olio ? Quis tam velox in curriculo, quam iste
in leclulo ? Quis tam lactus in flore adolesccntiae, quarr*
iste in mortis confinio ? Quis tam dives in regno, quana
iste in peregrino loco ? Denique reges bcnedicebat*. Necimmerito pauper non erat, qui nullo indigcbat. Paupcr
non erat, qui se pauperem non putabat. Et quis paupe-
rem dicat, cujus conversatione dignusorbis tcrrarumnon
fuit?Et ideo conversatio ejuserat in ccelo. Hic vero prae -
dives in div iliissimplicilatis ct sinceritatis , decorus majore
animae quam corporis pulchritudine quae raarccscere nonnovit, ajtate impiger, cui liceret, cum vellct, corpo-
reo istoexire gurgustio, et superna paradisi mentis vigore
penetrare, exultans spirilu , cum sepulcri cxtrema man-daret. Non enim terreno se tumulo claudendum , sed su-
pcrnorecipiendumdomicilio praesumebat;et ideotanquam
» Gen. xlix, i. —« Id. xun, 3, 4. —J Id. xltii, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 190/565
jg 2 «. AMBHOSII
allcrl mandabat sepulcrum : sui autem secunts mortcm
illam immorlalitatem putabat. Yidebatur corporis implica-
lus impedirnento , et vigilanli in fntura tempora pracurre-
bat ailcctu, dicens de persecutoribus Domini , qui de
tpibu Simeon et Levi auctores eraut ncquilire processuri :
« In consilium eorum non veniat anima mea , et in occur-
»sum eorum non contendant viscera mca*. » Quis autem
lam validus in virtute, quam fortis isle in infirmilate, quidtcebat : « Maledicius furoreorum ,
quia supcrbus ct temc-
rarius; et ira illorum, quia indurata est. Dividam cos in
* Jacob, el dispergam illos in Israel8
. »
XXXVI. Quis vero tam canorus cantibus , quam iste
vocibus, qui toto audilus est mundo , qui per omnes
populos, peromnes audituraGtates? Quis tamsuavisnume-
rus -seplem vocum differentias oblocutus, quam iste sep-
tcmplici Spirilus sancti gratia resultavit ? Qui licct mem-bris rcsolutus, tamen attollens se animo , et crigens
spirilu , corporissui tanquam citharoo harmoniam dissoluta
membrorum compage destructam alta mente despicicns
non rcquirebat, sed otiosam jaeere humi patiebatur. Ipse
autom cantu se mulcebat intcrno , ct prophctico sc mo-
dulamine delectabat diccns.: « Juda, tc laudabunt fralrcs
» tui : nianus tuae super dorsum inimicorum tuorum : ado-
»rabunt le filii palristui. Calulits lconis Juda : ex gcrmine
» mihi asccndisli : recumbcns dormisti ut leo , ct tan-
»quam catulus lconis. Quis suscitabit illum ? » Et infra :
« Lavabit in vino stolam suam, et in sanguinc uvac ana-
»boladium suum. Hilares oCulicjus a vino,et dcntes can-
»didioreslacle 3. » Quis cantus dulcior, quis sonussuavior,
quam remissio peccatorum, et rcsurrcclio mortuorum?
Hunc cantum sanctus David, illc divinne organum vocis,
ct dominici sermonis inlcrpres cithara cecinit sprritali.
1 Gcn. xlix, 6. — • Ibid. ~. — 3 Ibid. 8-12.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 191/565
DE JACOB ET TITA «ElTA. LIB. II. l83
His modulis gratiae sublimcm iljum animtim mentemque
inulcebat. Hoc cantu mundi islius aspera mitigavit, hocsonitu sneculi dura mollivit , hoc psalterio terrorera
morlis infregit , hac suavitatc chordarum inferna calcavit.
XXXVII. Scd audiamus cliam alia quoe sanctus Ja-
cob patriarcha admirabili illo suae organo mentis in-
crepuit : « Ncphlhalim viiis remissa, porrigcns in ger-
»mine suo decorem. Filius meus ampliatus Joscph ,
• filius meos adamplialus, zelo appelitus filius meus,
» filius meus adolesccntior ad me rcvcrtere. » Et infra :
« Praevaluit super benediclioncs montium manenlium et
• desideria coliium aeternorum 1. » Quid dulcius benedic-
tione? Quid gratius aeternitatc ? Et ipsa vcrba sunt can-
tus, ct in verbis magna votorum sunt prajmia, meritorum
iastigia.
XXXVIII. Quid suavius sancto Joseph, qui nos Iibera-
vit ab opprobrio , crucis dominicie sacramcnto ? Sicut
enim maledictum factus est Christus, ut malediclum sol-
vcret Legis , et pcccatum factus cst, ut mundi pcccatum
tollerct : ita opprobrium factus est, ut gentilitalis oppro-
brium auferret : scd iilnd opprobrium Chrisli thesauris
yEgypti pretiosius aestimalum est. Et ideo Moyses Pharao
regis aulam rcliquit , ct fidei elegit opprobriura , cui se
opprobrio maria dividebant. Ipse ergo Nephlhalim vilis to-
tum romissa per mundum, ut omnibus populis uberlalem.
poculi spiritalis infunderet. Ipsc est ampliatus, habens no-
men super omne nomen ,qui
quoniamse pro omnibus
oblulil morli, ideo audivit a Patre : »Ad me reverlcre. »
Loquobatur Jaccb, ct Deus audlebatur. Ille benediccbat,
et Dcus personabat diccns Fiiio : « Ad me revcrlere , »hoc
est, posl passionem rcvcrtcre. Pievertere ad scdem luam
revertcre cum trophcco , rcvcrtere ad mc ; utle rcsurgen-
1 Gcn. xlix, Ji-a5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 192/565
2 84 s » AMBROSII
tem defuncti scquantur, el tua potestate pariter , ntque
exemplo resurgant, ut fias primogenitus ex morluis , us
ad dexteram scdeas Patris. Unde et Filius dixit : « Amodo
» videbilis Filium hominis sedcntem ad dexleram virlutis
»Dci*. »
XXXIX. Neget quis beatum Jacob in ipso mortis su -
prcmo , qui divina fundebat oracula. Neget beatum Josepb
in carcere, ubi sapientiae spiritu interpretabalur somnio-rum quae audierat, vcritalem, et futurorum seriem reve-
labat. Neget beatum Esaiam, cum medius secaretur t
Hicremiam , cum mergeretur : Daniel sanclum , cum intcr
lcones staret intrepidus , et prandium ei raplus ab Angclo
Propheta deferret. Non utique ideo bcatus, quia alic-
num prandebat prandium : scd quia merilis suis im-
pasta lconum ora claudebat. Quis autem non beatamr
dixerit matrcm Mac.haboeorum , quae seplem filiorum fu-
neribus octavam se addidit ad laudcm cajlestis triumphi?
WlMIWWIM WVtWVMWVWVmWWWWVWWWWVWVmVWVWVWWVVW»WIVWVW\V\W! VMlW1»
CAPUT X.
Quanice laudi fuerint sacerdoti Eleazaro suppticia.
constanter tolerata , propler quw vere beatus sit ju-
dicandus.
XL. Nncte, Eleazarc, prajtermitlam , utpote sacerdo-
tem saccrdos , sed tuis juvandus oralis : qui genere sacer-
dos , peritus in Lege, maturus aevi, cum oblatus csses An-tiocho persecutori 1
, nec tenlamentis potuisti capi , ncc
pramiiis inflecti , nec suppliciorum acerbitatibus frangi.
Denique a blandimenlis coepit, quia judicabat tormenta
* Mallh. xxvi, 64. —» a Mach. vi, 18, el seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 193/565
DE JACOB ET VITA BBATA. LIB. U. l85
MMi possc superari. Erubesco , inquit. caniliem tuam, re-
vereor senectutcm,
mirorprudentiam : cur
abslinendumbonis epulis putes quas natura largitur ? Rclaxa istiusmodi
pervicaciam , expergiscere aliquando, dum adhuc malo
tihi persuadere, quam exlorquere; ne viclus suppliciis fa-
cias, quod refutas ralione invitatus. Ad haec respondit
senex : Nos, Anlioche, non (3i) intcntione ducimur,
sed reverentia Lcgis tenemur, qure a suilla carnc ahstinen-
dum prxcipit. Pulchcrrimam judicas creaturam , negare
tamen non potes qnod potior sit temperantia, quam vo-
iuptas, potior legis ohedientia, quam pr.-evaricatio. Quodsi hoc leve pucas, ut carne vescamur suilla : qui in mini-
mis legem contempserit , quomodo in magnistenehil ? Aut
si pretiosa cst crealura hujusmodi, vindicaris, cum eo
quod sit pulcherrimum , defraudamur. Abslinentia autemnostra disciplina est castimonia?. Discimus enim resecare
luxuriam , cupidilates vincere, excludere concupiscenlias,
dclcctationibuscorporis obviarc. Forlitudinis quoqucexer-
citium est , pcenis pro Lege non ccdcre. Justitiae quoque
insigne atque prudentiae, ut quod sequendum elegimus ti-
moreDei, morte proposita reservemus. Quis escam im-pcret liberis ? Quis autem se ridendum pracbeat nt in hoc
serviat, ctnon ridebitur? Non sum ita sencx, ut mihi non
juvenescat animi fortitudo.
XLI. Suspcnsns itaque cum hinc atque inde graviter
verberaretur, nec jam ferrent scnilia membra verbcrum
pccnas, lassatis carnificibusatque cxtcnsoribus , iu terram
deflexus inflexibilem mentem gerebat. Et quidam seu lon-
gaevam miseratus «^tatem, seu tentamentis circumvenire
desiderans : Responde , inquit , tantummodo te manduca-
tnrum : nos le esccc ejus immunem prnsstatimus. At ille
clamans : Nequaquam , inquit , contingat mihi , nt fiam
scnex incenlivum juvenilis erroris , qui huc usque eram
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 194/565
jg(> 8. /AMBROSII
forma salularis inslitnti. His ego ludibriis, ut. paululum
vivam lucrabor, et totius vitae labores addicam brevisvia-lico sencclulis ? Seneclus portus debct csse, non vitoe
supciioris naufragium. Non te nogabo, Lcx patria, non
abjurabo vos, sancla insliiula majorum , non dccolorabo
vos inful.c saccrdotales, non te pcrfidioe pulvcre turpabo
palam canilies ? Quid multa ? Immoriendo lormcnlis fac-
lus eslcncleris magisteriuin perscverantiae, quiclcclns erat
ad inlirmilatis exemplum. Beatus igilur, in quo non po-
tuerunt tormcnla rationem vinccre. Annon boalus, qui
poluit virlute animi viclo csse pcenarum, pielaiisque re-
migio servare iutegram in tanlis fluctibus passionem?
CAPUT XI.
De admirabili palientia ac fortitudine srptem fra-
trum Machabteorum, quibus maler oclava addita
fuit , qui suis suppliciis merilum beatm viltv acqui-
sierunt.XLII. Post ipsum statuti sunt pucri seplcm cum ma-
tre1
. Insultare licet tyranno, qui dum callide a scne inci-
piendum putat , magislrum eiigit quo discipulos faceret
fortiorcs , quorumvelut puerilcm aclatem pra^miis provo-
cabat ad culpam, urgebat tcrroribus ad formidinem. At
illi non degencrcs tanlo ducc respondcnt : Quid nos con-
lemnis vcl circumscribis, utpucros? Sed fides cana est,
sed valida disciplina. Experire cerle , subjice quibus placet
pcenis puerilia viscera, non invenies corda puerilia : nec
potenliores erunt lormentorum machinoe, quam logilimne
obscrvalionis excubia?. Quem vicit sencclus, supcrabit
• a Mach. vn, i, et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 195/565
DE JACOB ET VTTA BEATA. LIB. II. 187
rcmula scncctntis pueritia. Sequimnr pntrcm filii , disci-
puli doctorcm. Collige suppliciorum instrnmentn propo-sitn : mcdirationcm paticntice, non terrorcm iufantia; aT-
fcrnnt, dum vidcntur.
XLIII. Jussit mnximum natueligi. At ille ridons : «Tlecte,
liujuil, nalurac ordinem scrvas. Sed cur Dci legcm 'temo-
randam pulas ?Et pro pietnte qiridem omnesmaximi sumus
scd lamcnamc
inchontum gaudco. Quid quacris, tyranne?
Confiteor nos summoDeo servire, et doces quid agere de-
bcnmus. Si tu tanta perlinacia vis extorqucrc vcritntcm,
cur non omni virtnte nos eam tenendam putemus? » Quid
plura ? Adhibcntur varinrum genera pcenarum. Sed vicit
pietns imnianilatis furorcm : exclusa cst anima , non rcligio.
jOEfV. Secundus acccssit, ncc degener fratris munia
pKC confessionis implevit. Et cum dctrcheretur membrana
capitis4
, respondit :« Aufertis quidem membrannm , scd
»'habeo galeam spiritalem , quam non potestis auferre. »Et
vcrc hancgaleam ncmo potest auferre, sicut postca Apos-
lolus docuit in Ecclesia Domini : « Qnia cnput viriChristus
scst'. » Et,<< Ejus sumus membra 3. » Piccte puer istam
divino spiritu docrrinam apostolicam prncvidebat. Exue-bant immancs besti.-e corium capitis, et pardalicis ferita-
tibus sacviebant. Al illedeficicns : « Quam dulcc cst, inquit,
niori pro religionc , quara suavis omnis nccrbitas mor-
tis pro pictate , quia mnncl horum rcmuncralio laborum!
Tua sunt, rex , graviora tormcnta : tu tuis vehcmentius
lorrjuerissuppliciis,
quia vides te vinciin polcstale. »
XLV. Et hoc dcfuncto , tertium statui sibi jussit. Et
cum cum parlim lcntaret insidiis, partim cuperet terrore
perccllcre, respondit ad cum : « Non faciam voluntntem
tunm, non snccumbam impcrio tuo. Per beatnm illam
fratrum meorum passioncm , et nobilitatem, non ncgnbo
1 2 Mjeh. tii, 1, ct stqq. —• \ Cor. xi, 3. —* Epbcs* r, 3o.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 196/565
l88 S. AMBROSII
piam germanitatem. Quae vis adhibcto snpplicia, quibns
magis urgenshoc proficias asperilate poenarum , utmajoratestimonia nostne germanitatis accipias. Jussit itaque ei
linguam amputari*. »At ille exclamans :« Victus es, in-
quit, Antioche, qui organum vocis abscindi jubes. Con-
fcssuseste rcspondere non posse ralioni, majoraque pro-
bas linguae nostrae flogella , quam tua verbera. Nos enim
tua verbera non timemus , tu nostrae vocisflagclla nonpotes
sustinere : sed haec pietalis flagcllasunt, tua flagella perfi-
dias : sed eliam lingua sublata gravius te suo cadens mur-mure flagellabit, Evadere te putas, Antioche, si vocemeripias ? Et taccntes Deus audit, et magis audit. Ecce
apcrui os meum, laxavilinguam meam , abscindelinguam:
sed non abscindes constantiam , non virtutcm auferes,
non rationem obliterabis, noneripies teslimonium verita-
tis, non eripies cordis clamorem. Si lingua ampuletur,
sanguis clamabit, et dicetur tibi : « Vox sanguinis fralris
»lui clamat ad te2
. »Audit enim sanguinis vocem, qui
audil internas cogilaliones, tenebrae licet operiant, et pa-
netum septa circumdent. Dicat impius, quia nullus sibi
teslis assistat: explorat universa, videt omnia Dcus; necest aliquod facinus quod possit latere omnium Judicem,.
qui, cognoscit universa, anlequam fiant. Quid vcrba da-
mus ? Loquaciora sunt vulnera : et si vulnera tegantur,
et si abscondalur cicalrix, non absconditur fidcs. Nec ta-
men plaudas quod auferendo linguam , confessionem lau-
dis eripias.Satis jam Deum sermone laudavimus, nunc
passione laudemus. »
XLVI. Ethoc peremplo, jussit quartum vinciri ad ro-
tam , ut ejus verliginc mcmbris omnibus solverctur. Atille cum torqueretur immanitcr : Dissolvis, inquit , cor-
porismcmbra, sed adjungis graliam passioni, ncc cripis
> a Macb. tii, 10. — • Gen. iv, 10. —» a Macb. yn, i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 197/565
DE JAC0B ET TITA BEATA. LIB. II. 189
solatium morti. Est cnim vox tonilrui in rola, quia in
bono ct inoffenso vitoe istius cursu cculestc rcsultat oracu-
lum , sicut in Joanne et Jacobo filiis Tonilrui rcsullabat.
Itaque illud quod lcgi , nunc manifeslius recognosco : t Quia
»rota inlra rolam currit , ncc impedilur 1. » Teres enini
vita sinc ulla offensione in quavis passione versatur, ct in-
tra haec quoquc rola currit. Currit Lex inlra graliam , et
observantia Legis intra divinae curriculum misericordiae
est : nam quo magis volvitur, plus probatur. Polius est
hic ab impiis advcrsa tolerare, ut ibi a Domino con-
solationcm invenire possimus. Et iste consummans cur-
sum suum abrupit spiritum , animamque victor effudit.
XLMI. Quintus cum sistcretur5
, caeso prius eidera
jussit igncs admoveri, subjici incendia. Manabat e vulnc-
ribus cruor, ct effossis ulceribus, sanguis cffusus ipsos
flanimarum extinguebat globos. At ille inter ignium cre-
pitus audiebalur dicens : c Gratias libi, Domine, quody> dedisli nobis dicere : Transivimus per ignem J
. »Et sicut
alibi idcm tuus dicit Propheta :« Ignc nos cxaminasti , si-
« cut ignc examinatur argenium 4. » Astabo tibi sicut au-
rum purgatnsincendio; elsi quidfuitculpre , ignisexussit.»Itaquc et iste transfiguratus a corruptcla ad incorruptio-
nem, vitam exhalavit.
XLVIII. Sexto quoque admola tormenla sunt 5. At ille,
« Noli, inquit, frustra errare, et tuae hoc ascribere po-
testali, quod ista adversum nos exerceas. Nostrorum hoc
delictorumest pretium, utpeccantes puniamur. Et gratias
Domino , quod hic a nobis dupliciapeccataexiguntur (02),
ut ibi nobis consolalio deferatur. Gratias autem et tibi
quod tam durus et iminitis es, ut talibus nostris suppliciis
Dominus, in quem peccavimus, gentinostrae propitius fiat.
• Ezech. 1, 17. —» a Mach. vu, i5.— J Pial. lit, la. —< Ibid. 10.—* aMach. vi„ 18, 19.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 198/565
jg $. AMBROSII
Nos qnoque ablevamus acrumnam , dum fidci passionibus
deleclaniur. » Et iste duris alquc asperis dilaccralus suppli-
ciis , apposilus cst ad fralrcs suos.
XLIX. Supcrerat junior cx fralribus, ct jam pudebat
Anliochum iminalurae aetajti sc ita fuisse ludibrio 1. Ilaque
doliseum dcsiderans circumscriberc, pollicebalur hono-
res, divilias, amicitiam suam , consortium sccrclorum. At
vero pia malcr moncbat filium suum , dicens clhuic sicut
caeleris : « Ncscioqucmadmodum in uterum mcum inlrois-
> lis , neque ego spiritum donavi vobis, neque membra for-
»mavi : scd haec omnipotcnlis Dei muncra sunt 2. » Pulavit
Anliochus videns malrem sollicitam , quod saluli cjus ti-
meret , ipsi quoque suaderc cocpit, utfilium ab inlcnlione
sua revocarct. At illa vocc patria diccbat filio : « Tu solus
superes, fili, summa votorum mcorum :. tu postremusclausisti partusmcos , lu postremus concludc gaudia mcsf.
Miscrere mei, quac tc in ulero lot mensium curriculo por-
tavi; ne uno momento conlundas sencclutem meam, ne
decolorestot fralrum tuorum trophaea, ne sacruin eorumcomitatum rclinquas, ne consortium dcscras. Te adhuc
isti expectant triumphi. Aspicc in coelum , unde hau-
sisti spirilum , ad Patrcm omnium : aspicc in tcrram ,
quoc tibi anlc alimoniam ministravit; aspice ad fratrcs-
qui collegam requirunt; aspicc ad malrem quac tibf
lac dedit, rcdde merccdem pii sanguinis, noli a fra-
tribus , noli a malre divelli. Tcmporales opes sunt quaspromittit Antiochus, lcmporales honorcs : perpelua co-
rona , qune a Deo omnipotente defertur. Vos mihi septcn»
dierumlumina dedit Dominus , sexlum jam diem clausi,
et omnium opera bona valde. Debcs mihi, fili, ut quae in
illis sexlaboravi, in tc requiescam septimo, tanquam a
sacculi operibus jam feriata. » Ilaque proripiens se juvenis.
i 3 Mach. rn, 34. —» Ibid. 23.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 199/565
DE JAC0B ET VITA BE.VTA. LIB. II. IC/I
ait : « Quid swtiuclis *2 » Et multa vociferaos, quod nequa-
quam divel.i possct a fralrum consorliis, quoruiu multo
bealiora essent funcra , quam rcgis iunpcria, cum urgeret
conviciis rcgem, ct ipse accrbisexcruciatus tormeulormii
gencribus vilae hujus munus absolvit.
L. Novissima mater oblataest neci1
. Quishanc beatam
neget, quacquasis* plcm vallala muncribus, inler corpora
filiorum nullum seutit mortis iucursum ? Quis, inquam ,
dubitct de ejus beatitudine, quaeseptem turribus circum-
data, in paradisi sedem caput cxtulit, quae seplem fdiis
ciucla sacralissimum Deo cborum uon solum canorum
vocibus, sed etiam passionibus ad concinendas Domiuo
laudes cielcstibus iuvexit altaribus ? Quam bonus fid;*i por-
tus, quam tulus portus Lste pietatis, quaxu splendida lu-
cerna Ecclesiaeseptcno fulgens lumine, et octavo uterocunclisluminibus olcum submiuislrar.s. Dequibuspulchre
dicitur : « Date parlem nlis seplem, ct illisquidem octos
;»
eo quod in utroque numero consorlium graliae conscquan-
tur, in Lege nutriti, per gratiam coronali, seplem tan^
quam iu sabbalo, oclo tanquam iu Evangelio , pia mairc
supplemento passioais adjuncta , quac in talibus fiiiis in-
tcgram pietatis formam et parturivit et peperit.
C.YPLT XII.
Elegantissima bcalec illius fccminai seplem filiorum
marlyrum parenlis commendulio.
LI. Piecurbot io memoriam sermones sanclae locminac
diccntis ad filios : Ego vos genui, ego vobis succum lact.-s
1 a Mjcb. jbx, el stgq. —« ]b*l. 41. — J Eedes. xs, i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 200/565
X02 S. AMBROSII
infudi, nolitc nobilitatcm vestram perdere. Sic aliac matrcs
revocare a martyrio solent filios , non vocare. At ista ma-ternum in hoc ponebat affectum , si filiis vitam magis per-
peluam, quam temporaiem suaderet. Spectabat itaquepia
mater filiorum certamina, et quamvis maternorum visce-
rum compassionc quateretur, tamcn pietatis studio pre-
mebat dolorem. Et offerenle Antiocho, cum posset salu-
tem eligere filiorum , malebat periculum : compressisque
nalurae gemilibus, pcenasfiliis optabat augeri, ut mors ci-
tius appropinquaret. Yidemus conversa vota matris in fi-
lios, nc quem superstitem derelinqueret , sed omnes piae
cohasredes mortis acquireret.
LII. Sed nec filii minores tali parentc, qui se invicem
cohortabantur, qui dicebant uno studio, et quadam ani-
morum acie : Mortis adversae impetum proteramus. Tunc
enim vivemus, cum fuerimus mortui. Nemo pietatis ordi-
nem derclinquat, nemo se subtrahat praelio triumphali.
Non homini, scdomnipotenli Deo nostras devovimus.ani-
mas: non homini, sed auctori omnium militamus. Talis
hcec pugna est, ut illc gloriosus vicerit, qui crudelius oc-
cisus fuerit. Itaque ncmo timuit, nemo trepidavit, nullus
ad morlem ex lot fratribus pigrior fuit : sed omnes tan-
quam ad immortalitatis viam , ita ad mortem per acerba
supplicia cucurrerunt, el mater consona cernens filiorum
agmina, lanquam pia anima sui membra corporis in filiis
offcrcbat, ct pcr artus proprios videbatur sibi votiva su-
bire lormenta.LIII. Cadcbant filii tormentis exulcerati , mortui super
mortuos advolvebantur , corporasupcr corpora volutaban-
tur, capita super capita exsecabantur. Refertus erat locus
cadaveribus filiorum , non flevit mater , non lamentata est,
non oculos cujusquam pressit, aut ora morientis clausit,
uon lavit vulnera , sciens gloriosiores esse, si eviscerati et
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 201/565
DE JACOB ET VITA BEATA. LIB. II. IC)3
toucreti parilcr pulvere ct sanguine vidercntur, qnales
soleut dc bcllo rcdirc victcres, quales solenttrcphrca cx
busfibus rcportarc. Non superjacienda vclamina , non pro-
sequendas cxequias , nisi sure quoque comilatu mortis ar-
bitrata cst. Qunc cilhara dulciores ederet cantus, quamniorientes filii in tam gravibus suppliciisediderunt?Erum-
pcbat enim naturae gemitus, etiam invitis. Spcctares per
ordincm peremptorum cadavcra sicut fila chordarum , au-
«lircs heptacordum psalterium triumphalibus gemilibus
Ksultarc. Non sic illecebrosi illi, ut aiunt , cantus Svrc-
narum attrahcrent audientem : illi enim ad naufragium
trahebant, isti ad sacrificii victoriam. Nec sic cygnea car-
mina aures animumque mulcercnt : cvgni enim naturx
sorte moriuntur, isli moriebanlur amore pietatis. Non sic
rauca resonant sccreto in nemore columbarum murmura,Dl ultima verba moricntium cum summa suavitate reso-
nabant. Ncc sic luna inler stellas refulget, ut inter filios
mater, et cum eos ad martyrium illuminatura deducerct,
refulgebat , et cum amplcxata victores in medio filiorum
jaceret.
LI\ . vcra mater adamante fortior, melle dulcior, flore
fragraniior ! o indissolubile pietatis vinculum ! o vere va-
lida charitas sicut mors dura, sicutinferi zelus devotionis
ac fidei. Nulla tantarum diluvia passionum tuampotuerunt
charitatem excludere, nulla inundare eam flumina tanta-
rum acerbitatum. Sicut arca in illo mundi diluvio tolius
orbis spatiis innocua ferebatur : ita et tu adversus fluctus
tamgraviumpassionumpietale immobilis restilisli, et cumposses salutem filiornm eligere , noluisti.
LV. Quo affeclu vos proscquar, sanctae matris pia pio--
nora ? Quo penicillo sermonis mei describam form.e ves-
tras et animarum similitudinem ? Stetistis inter exercilus
regios, quibus totus fuit orbis lerrarum subactus, quos
LT. l3
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 202/565
39 4 * AMKROSII DE JACOB ET VtTA BEATA. LIB. H.
India quoque in exlremi maris sccreta refugiens non do-
clinavit; etsoli dc rege superbo sinebellico confliclu vic-
toriam reportastis. Viccrunt in vobis sola arma pietalis :
deditpomas tyrannus, et quia vos non polait vincere, ct
sjuia atrocipcremptus cst morte.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 203/565
S. AMBROSIIMEDIOLANENSIS EPISCOPI
DE JOSEPH PATRIARCHA.
LIBER CNUS*.
im«h wvww> wv » wmwvwvw vw\\»w,vvm v%vvav ww»v»» v-v\»v»w%w»vv^«vs - >v<»w
CAPUT I.
Traclalus de Abraham,Isaac, et Jacob cur sancti
Jo-seph sequalur hisloria. Ilic illc tanquam speculum
castllatis proponitur ; ubi etiam de parentum amore,
ac fralrum invidenlia advcrsus eum, ncc non de ejus-
dcm oblivionc injuriarum paucis agitur.
I. Saxctorum vita caeteris norma videndi est \ Ideoque
digestara pleaius accipimus seriein Scripturarum; ut dumALraham, Isaac et Jacob, caeterosque justos legendo cog-
noscimus, Yelut quemdam nobis innocentiae tramilem vir-
tute eorum reseratum enitcntibus vestigiis persequamur.
De quibus mibi cum frcqueus tractatus fuerit, hodie sancti
Joseph hisloria occurrit. In quo cum plurima fuerint ge-
nera virlutum ; tum praecipue insigne efTulsit castimoniae.
Justnm est igitur ut cum in Abraham didiceritis impigram
fidei devotionem , in Isaac sincerae mentis puritatem , in
Jacob singularem animi laborumque palientiam ; ex illa
generalitate virtutum in ipsas species disciplinarum inten-
i Scriptus circa an. I8j. — • Vide D. Guillon, lom. ix, p. 74-78.
i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 204/565
jqQ 8. AMBROSII
datis animum. Nam licct illa sint diffusiora , tamcn istor
expressiora sunt, ct quoe eofacilius
mentcm penelrcnt,quo magis circumscripta ac determinata sunt.
II. Sit igitur nobis propositus sanctus Joscph , tanqnam
spcculum castitatis. In ejuscnimmoribus, in cjus actibus
lucet pudicitia, et quidam splendet castimonioe comes ni-
tor gratioe. Unde etiam a parcntibus plus quam ca?teri filii
diligebatur. Scd ea rcs invidioe fuit, quod silcnlio procle-
reundum non fuit.
III. Hinc ergo argumentum totius historiae processiL>
simul ut cognoscamus perfectum virum non moveri ulcis-
ccndi doloris injuria (33), nec malorum rcpendcre vicem^
IJnde et David ait : « Si rcddidi retribuentibus mihi mala 2. »
Quid autem esset quo praeferri Joseph mereretur cocleris,
si aut kedcntes loesissct, aut diligentes dilcxisset? IIoc
enim plerique faciunt. Sed illud mirabile, si diligas ini-
micum tuum 1
, quod Salvator docet. Jure ergo mirandus,
qui hoc fecit ante Evangelium; ut locsus parceret , appeli-
tus ignoscerct, venditus non referret injnriam, sed gra-
tiam pro contumelia solveret; quod post Evangelium om-
nes didicimus-, et servare non possumus.IV. Discamus ergo et Sanctorum invidiam, utimitemur
patientiam : et cognoscamus illos non naturoe proestantio-
ris fuisse, sed observationis; nec vilia nescisse, scd emen-
dasse. Quod si invidia ctiam Sanctos adussit, quanto magFi.
cavendum cst ne inflammet peccatores.
»
Psal. yii, 5. —•
Matlh. t, 44.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 205/565
BE JOSEPII PATRIARCUA. LIBER UNUs. I97
CAPliT II.
jEqualem essr, debert partntum affccfum, et filiorum
graliam. Excusalur tamtn beatus Jacob, ut qui Jo-
scph pluriius virlulibus oraatum atiis prwlulerittmo eliam praplietiat gratia jam tunc pradilum, uti
tomnia ejus, qucv Uic rtlala exponunlur, declarant.
V. Lnstrlimir igilur qualis essc debeat aflectus paren-
iu:n, fniorumquc gratia. Amare liberos- dulce; ct impen-^ms amare pradulce : scd frcquenter ainor ipse palrius»
ni>i modcralioneni lencat, nocct liberis; si ant uiinia in-
dulgenlia dilectuui resolvat, aut praelalione unius cacleros
ab aflcclu germanilalis averlal. Plus acquiritur filio, cui
JValrum amor accjuirilur. ILcc pi\cclarior munificcnlia pa-
lruin,lucc ditior haereditas filiorum. Jungat libcros nequa-
lis gralia, quos juuxit acqualis natura. Lucrum pictas nes-
cit pccuni.u, in quo pietalis dispcndiumcst. Quid miraris
si proptcr fundum aut doinuin oriuntur inter fratres jurgia,
quando proplcr tunicam iutcr Jacob sancti filios exarsit
iuvidia?
\ I. Quid crgo ? Tieprchendendus Jacob quia praefcrcbal
unum caclerisiJ Sed uec libcrtatem possumus aufcrre pa-
rcnlibus; ne cos plus diligant, quos plus credant mererincc fdiis rcsccare debciuusstudium plusplaccndi. Dcnique
ct Jacob illum plus amabat, in quo majora virluluin in-
signia pracvidcbat; ut non tam fdium pater preetulisse vi-
dcatur quam Propbeta mysterium ; meritoque variam tu-
nicam fecit ei, quo siguificaret eum diversarum virtutum
amictu fratribuspraeferendum.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 206/565
jq8 s. ambrosii
VII. Dcniquc in puero adhuc refulsit divina gralia. Si-
quidcm somniavit quod cum alligasset, ut sibi videbatur
per visum, manipulos cum fralribus suis1
, surrexerit raa-
nipulus ejus, ct sleleril ereclus : conversi autem fralrum
manipuli , adoraverint manipulum suum. In quo ulique
futura rcsurrcclio Domini Jesu revelata est, quem etliie-
rosolymis cum vidissent, undecim adoravere Discipuli
et omncs Sancti cum resurrexerint, adorabunt, fructus
bonorum opcrum prseferenles, sicut scriptum est : « Ve-»nientes aulem venient cum cxullalione , tollentes mani-
»pulos suos2
. » Unde fralres, licet somnii fidcm pcr invi-
diam derogarent, interpretationem tamen ejus propriis
scrmonibus cxprimenlcs, respondcrunt ei : « Numquid reg-
»nando regnalurus es nobis, aut dominando dominaturus» es nobis 3
? » Rcgcin cnim venturum visio illa significabat,
quem omnis caro gencris humani inflcxo adorarct genu.
VIII. Vidit autem aliud somnium , et narravit iilud pa-
tri suo et fralribus suis, eo quod sol et luna et undccim
stcllae adorarcnt eum. « Unde objurgavit illum pntcr cjus
»dicens : Quid ergo erit hoc visum quod somniasli? Num-»quid venicntes ego et maler tua et fralres tui adorabimus
» le super terram " ? » Quis est ille qucm parenles ct fralres
adoraverunt super terram , nisi Chrislus Jcsus , quando
eum Joseph et Mater cum Discipulis adorabant, Dcum vc-
rum in illo corpore confidcnlcs, dc quo solo dictum est
« Laudale cum sol et luna , laudale cum omncs slelke ct
»lumcn 6? «Objurgatio aulcm patris quid significat, nisi
duriliam populi lsrael, ex quibus Chrislns secundum car-
nem, qnem hodieque Dcum csse non credunt, nec volunt
adorare quasi Dominum, quia cx se natum cognoscunt ?
Audiunl itaquc responsa ejus, sed non intclligunt : lcgunt
• Gcn. xvxvn, 7. —» Psal. cxxv, 6. —3 Gen. xxxvn, 8. —* IbiJ. 10;
—* Psal. evkvm, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 207/565
DE JOSEPH PATRIARCUA. LIIiER UNUS. !£)$
ipsi quod cum sol et luna laudant, et nolunt crcdcre de
ChristoJesudictum essc. Itaque Jacobtypofallituraiieno :
sed suo amorc non fallilur. Pietas in eo paterna non errat;
«cd erratura; plebis aflcctus exprimitur.
CAPIT III.
Quud supra Jacob dictus sit Josephum objurgasse, i<t
non fecisst ob incredulilatem : quando futura? incar-
nationis prascius eumdem ad fratres misil. Joseph
poslquam erravit in agro, vcnit in Dothaim. Eumfratrcs e longe videntes interimere cogilant : scdmu-
tato consitio vendunt Ismailitis. Et Inrc , ilcmqve iu-
niece cruentatio , ct lacus aridilas , mjsterio passionis
adaptantur.
IX. !Von ergo tanto somnio Patriarcha non crcdidit,
qui utrumque pariter gemino prophetabat oraculo; ut et
personam jusli repra?sentarct et populi, quod Dci Filius
venlurus esset in terras, qui et diligeretur a justis , ct ne-
garetur a perfidis. Videbat igitnr fulura? incarnatiouis mys-
teria, qui filium mittebat ad fratres , ut videret si rccte
sunt oves 1. Quas oves Deus jam tunc in illo Patriarchce
studio requirebat , nisi eas de quibus ipse Dominns Jesus
in Evangelio dixit : « Non vcni nisi ad ovcs perditas domus-
•» Israel 2 ? Et misit , inquit , in Sichem 3, »quod interpreta-
tione dicitur humerus, sive dorsum , hoc est, ad eos qui
non converterenlur ad Dominura , sed fugientes se a facie
ejus avertcrent; quod est proprie peccatoris. Exiit cnim
Caln a facie Dei, ct Propheta dicit : « Pones eos dorsum *. 9-
• Gen. xxxvu, 14. —« Matlh. xr, »4. —> » Ge«. xim;, 5. —* TsaV
xx, i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 208/565
200 3. AMBR0SII
Juslus aulcm non se averlit a Domino, scd occurrit di-
cens: « Oculi mei semper ad Dominum 1. «EtEsaiasdicenti
Domino: « Quem millam 2? » sponlc se obtulit dicens :
« Ecce cgo. »Et Symeon expectavit ut videret Christum
Domini , ct posleaquam vidit, quoniam remissorem pec-
calorum , ct totius mundi viderat Redcmptorem, quasi
lcvalus a peccato, poposcit usu carnis hujus absolvi, di-
cens : « Nunc, Domine, dimitle scrvum tuum in pace,
T> quoniam vidcruntoculi mei Salutare tuum *. » ElZachaeus
"hinc primum suae prasrogalivam commcndalionis invenit,
quod in arborcm ut Christum vidcret, asccndit. Ergo Jo-
scph a palrc missus est ad fratres, ab illo magis Patre, qui
proprio Filio non pepcrcit, sed pro nobis omnibus tradi-
dit illum ; ab illo Palre, de quo scriplum cst : « Deus Fi-
»lium suum mittens in simililudincm ccrnis peccati 4. »
X. Et crrabat Joscph, quia fratres suos invenirc nonpolcrat 5
. Non immcrito errabat, qui quocrebat erranles;
cos cnim agnoscit Dominus qui sunt ipsius. Dcnique et
Jcsus falignius ex itinere scdebat supra puteum. Faligaba-
tur, quia ncn invcniebat Dei populum qucm quacrcbat;exicrat namquc a facie Domini. Qui enim culpam sequi-
tur, cxit a Chrislo. Peccalor exit, justus intrat. DcniqueAdarn -c peccalor abscondit; juslus aulem dicit : « Inlrel
»oralio mea in conspeclu tuo 6. »
XI. Invenit autem Joseph fralres suos in Dolhaim, quodsignilicat dcfcclionem.
Lbi est enim nisi in defcclione quiDeum dcseril? JNcc mirum si deficiebant, qui non audie-
bant diccntcm :« Venile ad me omnes qui laboratis, et
»oncrali cslis, ct ego vos reficiam 7. » Venit igilur Joseph
in Dolhaim :« Et praeviderunt cum dc longe venienlem,«antequam appropiarct ad illos, ct insaevicbant, ut occi-
1 Psal. xxiv,i5.
-- •I.«ai. vi,8. —3 Luc. n, 5o. 5i. —* Rom. vm, 5.—* Gcn. xxxvn, i5. —6 p sa i. «xxvn, 3. —» Malth. xi, a8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 209/565
DE JOSErn PATBI.VP.CII.V. I.IBEB UNUS. 20I
* dcrcnt illum 1. »Merito longeerant, qui erant in dcfec-
tionc, ct ideo insaevisbant , quia non appropiaverat iis
Christus. Nain si aj)propiasset his typus Chrisli , fratrcm
utique dilexisscnl : scd prope esse non potcrant, qai parri-
cidium cogitabant. « Ecce , inquiunt, somnialor ille vcnit:
* nunc crgo venite, occidamus cuin 5. »Nonne luec verba
<liccbant, qui de parricidali sacrilegio cogilabant ? Sicut
de ip*is Salomon ait : «'Tollamus juslum , qula inulilis cst
* nobis*. »
XII. Et addiderunt in Gcnesi : « Et vidcbimus quid pro-
«deruntsomniaillius 4. »Hoc scriptum cst dc Joseph,com-
pletum est de Chrislo, quando Judcei in ejus passione
tlixerunt : « Si rex Israel cst, descendat nunc dc crucc, ct
* crediruus ei. Confidit in Deum , liberet nunc eum , si
» vult°. » Numquid et ipsi fratrcs tam impii, ut fralrcm oc-
ciderent ? Et unde tantorum merita Palriarcharum . ut
Lex (54) tribus totius plebis eorum vocabulis dcsignaret?
Quomodo conveniunt pietalis nomina, et scclerisinsignia?
Sic ctiam isti tvpo populi, non animi sui vilio laborabant.
Indc omnis invidia , inde parricidii meditalio : imidiaper
£guram, pietas per aflectum.
XIII. Deniquc Ruben et Judas germanilalis pia jura
servantcs, de manibuscrcterorum eum liberare cupicbant,
meriloque Judas paterna benedictione prcc.erlur , cum ci
<licilur : « Adorabunt te filii patris tui. Catulus leonis Juda,
*et ipse erit expcctalio gentum*. »Quod ulique soli con-
venit Christo , cui rcpositum fuit ut adoraretur a fralribus,
•ct expectaretur a gentibus, lavaret in vino slolam suamproprii corporis passione, quia carucm suam nulla pcccati
labe maculavit. Aser quoque non ulique sibi convenire
credebat. Aser pinguis panis cjus , et ipse Ascr cum prin-
• Gen. xxxvn. 18. —• Ibid 19. —' Sap. n, 1 1. —* Fen. xxxru, »o,—
* Matlb. xxvii, 4a. —« Gen. xlii, 8, 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 210/565
2 02 S. AMBROSIl
cipibus. Quid vero ipse Joseph, cui diclum est : « Filius
»ampliandus meus Josepli, filius ampliandus meus : zela-
»tus filius meus, filius meus adolescenlior, ad mc rever-
»lerc*?»In qucm consilium cooferentes malcdicebant , in
quo benedictio pracvaluit supcr bcncdiclionibus monlium
manentium , ct dcsideriis collium aclernorum. Quem signi-
ficari in se inlelligebant, nisi illum qui omnium merita
supercmincns, supra omnium desideria Sanctorum im-
mensre leneret apicem potestalis, quem volo nullus a?qua-
ret? Compensatur ergo in Patriarchisinvidia pcr graliam,
qui ct excusantur a culpa («55), ct revclationis munerc
consccrantur. Non cnim lam culpabile cst dixisse qurc plc-
his sunl, quam beatum vidissc quoe Christi sunt. Subierunt
pcrsonam pcccatoris populi, Ut acciperent graiiam Domini
rcdcniploris. Cerle culpam abolevit gralia, graliam culpa
non minuit.
XIV. Et ut cognoscamus omne hoc dc populo et de
Domino Jesu n.ystcrium cssc : « Venile, iuquit, vendamus
«Josoph Ismaelilis2
. »Quid interpretalionis habct nornen
Josoph; nisi quod divinam gratiam significct, et cxpressio-
ncm Dei summi. Quis igilur venditur, nisi ilie« Qui curn
»in forma Dei esset, non rapinam arbitratus e?t essc se
»aequaleni Deo , sed semelipsum exinanivit, formam scrvi
»accipicns s? » Neque enim nos eum emisscmus, nisi ven-
didissent eum. Quem sui malc vendiderunt, alicni pejns
emerunt. Vendidcrunt negolialoribus bonum odorem,emqrqntt a proditoribus. Vendidit eum Judas, emcrunt
lsmaelila;, qui significantur latina interpretatione, odio ha-
bentcs Dcum suum. Ideo alibi viginli, alibi viginli et
quinquc aureis, alibi triginla invenimus emptum Joscph;
quia non omnibus unius acstimalione pretii valet Christus»
Aliis minus, aliis amplius. Fides emcntis, incremenluui
,* Gen. xlix, 32. — » Id. xxxvn, 27. —3 Pbilip. 11, 6, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 211/565
DE JOSEPII PATRIARCHA. LIBER l.MS. 2o3
est mercis : rel.giosiori prcliosior est Deus, peccatori prc-
tiosior est Rciemptor. Plnris et illi valet qui plus habet
gratinc : scd cliam cui multa donala snnt, pluris valet; quia
cui plus rcmissum cst, plusdiiigit, sicut ipse Doiuinus in
Evangelio prouunliavit de illa mulicrc quac super ejus pe-
des effudit ungucnlum, et lacrymis laut, et capil.is suis
tersit, et oculis siccavit , de qua ait ad Simonem : t Prop-
>ter quod dico libi : Retnissa sunt ci peccata multa , quo-
»niam dilexit mullum. Cui aulcm minus dimiltitur, minusadiligit
1. «Intcrdum diversilates prctii non solum quanti-
tatis habcnl , sed etiam numeri expressionem ; sicut habes
dc ungucnto quod ad sepelicndum sc Dominus fusum csse
niemoravit, sicut scriptum est dicente Juda : « Potuit hoc
»vcnumdari denariis treccnlis2
. »Quo numcro non quan-iitalis, sed significalio crucis videtur cxpressa. Ita bic
quoque diversilas vel viginli vel triginta aureoruui vel ar-
gcnteorum, habct vel geminata; vel triplicatae pcrfectionis
indicium. Nuni viginti-quinque aurei, jubilaei, qui est re-
missionis numems, significaut pretiosissimam portionem.
ilic quoque, ul domluicae passionis figuram adverlas.ait
Judaspatiiarcha : Tradamus Joseph Ismaclilis : at mauus
• noslrae non sint injectac super eum 3. »Et bene superius
dixerat :« Manus aulcm nolite inferre iili*. »Quod Judaei
in Domiui passione dixcrunt : « Nobis non licet interficere
»quemquam 5; »ul sermo Jesu implerelur, significans qua
morle morilurus esset.
XV. Jam tunc crgo crucis futura; praefigurabalur in-
signe;simulct quod cxutusest tunica6
, idest, carnc quamassumpsit exutus est , decora diversitate virlutura. Ergo
tunica ejus, id est, caro, non Divinitas cruentata est : ct
indumenlum ei carnis non immorlalilatcm vilae auferre
1 Luc. tii, 47. —• Marc. xiv, 5. —J Gcn. xxxvn. 77. —« IbiJ. 2».—
* Joan.xuu, 01. —6 Gid. xxxvii, 30.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 212/565
^o4 S * AMBROSII
poluerunt. Hanc tunicain judaicac bestiai cruentaverunt
ilke de quibus dicit : « Ecce ego millo vos sicut agnos inter
»lupos*. »
XVI. Quod autem lacus siccus crat2
, quid mirum si Ju-
doeorum lacusaquam non habet, qui dereliquerunt fonlem
aquaevivae, etfeceruntsibilacus contrilosPEtulsciasverum
hoc esse mysterium, ipse dc se Dominus ait : «Posuerunt»me in lacu infcriori, in lenebris , ct in umbra mortis 3
. »
XVII. Illi igitur emunt Chrislum qui bonos odores
defcrunt, thymiama quo adolcnt altaria piae mentis : Unde
ct David gracce hoc modo ait : Ky.rtvz-nvQr.ro) -n irfoo-eu/r; pou
w; S-u^iocpa hJ>Kt6i> co\jk
. Ficsinam quoque qua marmoraconfracla sociantur, est resina spiritalis quae fracturas
anim;e ture solidet, cl divulsa conncctat, rcsolula conslrin-
gut. Haec enim spirilalis rcsina corroborat , et quaedain
comminuta animoe mcmbra componit, ut sine oflensione
eocienlur. Dcnique Hiercmiashanc quaeritresinam, utBa-
byloniam curct sanarc, zi possit, dicens : « Accipile resi-
» nam corruplioni cjus, si quo modo sanabitur. Curavimus
» Babyloniam, ctsannta non est5
. » NoncslsanataSynngoga,
<juia resina ista migravit ad Ecclesiam. Ideo ex Galaad
veniebant negoliatores, hoc cst , de possessione vel inco-
lalu teslimonii merccs suas ad Ecclesiam transfcrentes, ut
gcnlium peccata resina ista curaret. Dc quibus dicitur :
« Convalescite manus demissae , et genua dissoluta*. »
Fides sincera rcsina est. Hanc adhibebat Petrus, cum dice-
ret claudo : « In nominc Jcsu Christi Nazarcni , surge, ct
» ambula 7; » mcriloquesurrexit, etambulavit. Hanc habebat
cnm diceret paralytico : «iEnea, sanet te Dominus Jesus
» Christus : surgc , et slerne tibi. Et surrexit , et slravil
1 Luc. x, 3. —» Gen. xxxvn, a4. —J Psal. lxxxvii, 7. —4 Id. cxl, s.
—* Jertm. li, 8, 9.-6 lsai. xxxv, 5. — 1 Act. m, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 213/565
DE JOSEPH PATRIARCni. LIBER tJKUS. ao5
tsibi *. » Hanc habcbat cum dicerct mortua? : « Surge in
i nomine Domini nostri Jcsu Christi. Et defuncta surrexit 1.
Hujus resinae temperamcnlo lapides illi, de quibus potensest Dominus resuscitare filios Abrahne , compaginantur.
IIujus resinae medicamcnto claudus erigitur, paralyiicus
reformatur , mortua rcsuscitatur.
XVIII. Illud quoque quod hredi sanguine resperserunt
tunicam ejuss
, vidctur significare quoniam falsis testimoniis
appetentcs, m invidiam deduxere peccati omnium peccata
donantem. Nobis agnus cst, illis hoedus. Nobis agnus Dei
occisus est, quibus abstulit peccatum mundi : illis hcedus,'
quorum accrvavit errores, delicta cumulavit. Ideoque ait
« Implele mensuram patrum vestrorurn1
. i Meritoquc Ja-
cob posteritatis suas deplorans dispendia, quasi pater filium
flebat amissum, quasi Propheta lugebat interitum Juda?o-
rum. Denique scidit etiam vestimenta sua : quod in pas-
sionc Domini factum lcgimus a principe sacerdotum , ia
quo csset non privata persona, sed publici munus ofllcii*.
Et velum templi scissum est* ; ut profanata mysleria , nu-
datum populum salutaribus indumentis, divisum rcgnum
talibus manifestaretur insignibus destruendum ; quia omne
regnum divisum facile destruetur. Et veredivisum, quandohoc quod erat Christi , coepit esse etiam diaboli. Neque
enim poterant indivisi manerc , qui a Patrc Filium sepa-
rabant.
* ld. ix. 54. —» IbiJ. —4* 3 Gen. xizyii, 3a. —* Mallb. xxiu, 3j.
— s IJ. xxti, 65, — 6 Id. xwn, 5i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 214/565
ao 6 6. AMBnOSII
WVVWIWVVVvWVWVVVVWVWVVWWVWWVVWW» WVWWWWVWVWVVWVWWVVWVWVMVVVVWWW
CAPUT IV.
Josepli dueitur in jEgvplum, atque a prceposito coquo-
rum emitur , in quo Christi sua scrvilulc nos liberan-
tis figura cst. In codem oslcnditur in ipsa captivitalo
liberlatcm posse retincri : ncc non in libcrlate rcpc-
riri captivilatem. Dcnique omnibus in exempLumJosepli proponilur.
XIX. Vekditus cst crgo Joscph, dnctus in /Egyplum,
emptus a praeposito coquorum. Non otiosa pcrsona quac
cruda ciborum coqueret , ut cpularcntur animi fidei sua-
vitate. Nullus cnini cibusscicnlia ct doctrina dulcior. Eratanlc in /Egyplo cruda perfidia, quam nullus divinoe cog-
nilionis ardor, et veraj scientiae cupiditas nulla molliverat,
non eloquia Domini ignita dccoxerant. Venditus estaulcm
Joseph in /Egyplo, quia Christus venturus eratadeos qui-
bus dictum est : « Peccatis vcslris vendili cslis1
. » Et ideo
suo sanguineredemit,
quospropria peccata vcndiderant.
Sedvcndilus Christus conditionis susccplione non culpae,
peccali pretio tenetur (36) ; quia pcccatum ipse non fecit.
Pretio igitur noslrum debitum , non sua acra conlraxiti
chirographum suslulit, fceneratorem rcmovit , exuit debi-
torem : unus cxolvit quod ab omnibus debebatur. Nonlicebat nobis exirc servitio. Suscepit hoc ille pro nobis,
ut servilutem mundi repelleret, liberlalem paradisi resti-
tueret , gratiam novam consortii sui honore donaret. Hocde mysterio.
XX. Caelerum quod ad moralem pcrtinet locum , quia
> Isai. l, i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 215/565
DE JOSEPn PATniABCnA. I.IDER CNUS. 207
omncs vnlt salvos ficri Dominus Deus noslcr, dedit pcr
Josepheliam iis qtii sunt iu servilute solatium : attrihuit
map^tcriuni; ut discerentcliam in ullima conditioncposse
mores csse supcriores, nec ulum stalr.m immuncm esse
virtulis, si animus se uniuscujusque cognoscat : carnem
serviluli subdilam esse , non mcntem ; lnullosqne servulos
esse dominis liheriores, si in scrvilulc posili a scrvilibus
pulenl operihus abslimndum. Servile est omnc peccatnm,
libera cst innocenlia. Lndo et Dominus ait : t Omnis qui»facit pcccatinn, servus cslpcccati
1. »Quomodo cnim non
secrus omnis avarus , qui pro exiguo pecunicc luccllo se
ipsum auctionatnr? Timet omnia , ne congcsta amittat,
qui non utenda congessit, majore pericnlo servaturns qno
niajora quaesiviL Quomoda non mendicus, cui sunt parva
qune pos.-idet? Nam ctsi mihi dives videatur, sihi egct
ncc testimoniis sna vola solatur , qui quod optat ncscit
credope. Quomodo autem non et iile servus, qui snbditus
cst libidini? Primum suis ardet inccndiis, ct pccloris sui
facibns exurilur. Quibus rccte dicit Propheta : « Ambu-»late in lumine ignis vestri, el in flamma quam accendis-
»tis'. » Snscipit omnes metus , insidialur somno singulc—
rom : ut unius cnpidilate potiatur , fit servus omninm.
Scrvit igitur hanc miseram quidem scrvitutem, qui ipse
sibi dominos facit , ipse vult habcre quos timeat. Nihil
enim tam speciale servilutis est, quam semper timere. Ille
vero in qnavis conditione servitii sempcrliber, qui mundi
amore non capilur, avariliae vinculis non tenetur, metu
criminis non alligatur, qui securus spcctat praesentia, quemfutura non lerrent. Nonno vidclur libi istc in servitute do-
minari : ille autem in libcrtale servire? Servicbat Jostph,
rcgnabat Pharao : beatior hujus servitus, quam regnum
• Rom. ti, 16. —» Isai. t, 11,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 216/565
rcg
ao 8 S. AMBROSII
illius. Dcnique tota ./Egyptus collapsa esset fame, nisi
num suum consilio scrvuli subdidisset.
XXI. Habent igitur undc glorienlur originis servuli y
servivit ct Joseph. Habent unde sc consolcntur qui cx li-
bertale in servitutem aliqua necessitate vencrunt. Habeni
quod imitcnlur, ut discant conditionem sc mutare posse,
non raores : esse et in vernaculis libertatem , et in servi-
lulc constantiam. Habent ctiam domini quod per servulos
bonos spercnt. Abraham filio per vernaculum invcnit
uxorem. Bencdixit Dominus domum /Egyptii proptcr Jo-
seph , ct facta est bencdictio Domini in toto ccnsu e}us
et in domo, etinagris. «Et convertit, inquit, omnia qua?-
»cnmque illi erant, in manus Joscph l. » Adverlimus quod
ea quoc domini gubernare nos potcrant , servuli guber-
narunt.
CAPUT V.
Josephi ob pulchriludinem , sed magis ob pudicitiam
commendatio. Js nuUa sua culpa adamatus a domina r
ac de stupro compellatus , eam repellit , rejeclisque
veslibus ornatior fugit : iUa vcro dum eas retinet r
atque insontem criminatur, ignominiam suam nudat.
Tamen millilur Joseph in carcerem : at ibi divino
prccsidio non destituitur.
XXII. Sed quid de privata domo dispositioniscjus ser-
vuli astruam ,qui rexit imperium? Plus tamen est quod
ipsc antc sc rexit; et cum esset dccorus aspectu, ct speci^-
sus facie valde, venustatem sui vultus ad alienam non de-
» Gcn. xxxix, 4-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 217/565
DE JOSfcPU PATIUARCIIA. LllJER t"M'S. 20$
Tiva\it injuriam, sed ad suatn servavit graliam : hoc se
pulchriorem ralus , si non dispcndio castitatis , scd cullu
pudoris spcciosior probarelur. Illum csse verum decorem,
<jui non alicnos oculos caperet, nec fragilcs mentcs vulne-
raret, scd judicia acquireret universorum, fraudi nullis
futurus, laudi sihi. Jam si quapctulantihus aspexit oculis,
illius crimcn solius cst quai male vidit, non hujus qui
uaale se nollcl videri; uec in co quod visus cst, culpa est.
fton crat in potestate servuli ut non viderctur : maritus
debuit cavcre oculos uxoris. Si ille nihil timchat de con-
juge, arbilrabatur ibte testimonium esse castimoniac, non
reniissioneru incuiue. Discant lamen viri cavere etiam
oculos faminarum. Adamantur enim et qui nolunt amari,
Denique adamalus est Joseph, qui amanlem contemneret.
Et hcne excusavit eum Scriptura dicens : a Immisit oculos
» uxor domini ejus in Joseph 1, » hoc est, non ipsesc osten-
tavit, nec ccpit incautam : sed illa rctia sua misit, et in-
dagine sui capta est. Larqueos suos sparsit, et suis haesit
vinculis.
XXIII. Dixit autem illi : « Dormi mecum 2. » Prima
adultera; oculorum tela sunt, secuuda verhorum. Sed quinon capituroculis, potest verhis resistcre. Suppctit defen-
«io, uhi adhuc lihcr affectus cst. Ideo scriptum est quia
ille noluitJ
. Primum igitur congressione mcnlis superavit,
tanquam scuto animi irruentem repellens : deinde sermo-
nem tanquam hastam vihravit, ut se illa revocaret. t Et
idixit uxori domini sui*. » Rccte uxor domini , nou ipsa
domina dicitur, quae non potuil extorquere quod voluit
imperare. Nam quomodo domina , quae dominandi non
habebat efiectum, quac disciplinam doniinae non tenebat,
quae scrvulis libidinis incentiva praeslabat? Ille dominus
qui amantis non excepit faces, qui lenocinantis vincla noa
• Gen. uxn, ;. - « Ibid. — • ILU 8—4 Ibid.
LV. l4
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 218/565
&IQ S. AMBROSII
scnsit, qnem nnlla mortis formido perterruit, qni maluit
liber criminis mori, quampotenliac
criminosac eligerc con-sorlium. Ille libcr, qui lurpe credidit vicem gratiae non
referre. Denique non ut meliculosus excusat, nec tanquam
periculi timidus cavet : sed tanquam beneficii berilis et
innocenliac suai debitor fugit crimen ingrati, peccatiquc
labem cl culpac conlagium quasi juslus horrcscit. Tcrlium
spiculum adultera inlerpcllandi assiduitate vibrabal : sed
Joscph non audiebat eam. Habes post prima vcrba quid
cavcas. Non solum lubrica, sed etiam procax, importuna,
petulans est libido , nec habet quod vcrealur adullcra.
Quaj dispendia pudoris prima non doluit , insidialur ut
capiat.
XXIV. Denique officii sui ct commissi muneris ingres-
sum gralia , remolis arbitris ac domeslicis, apprehendit
eum diccns : « Dormi mccum. » Excusatur Joseph Scrip-
turae lcstimonio, quia commissum a Domino ncquibal dc-
serere obse.quuim 1. Non cnim salis est quod securus sui
domus intcriora quasi qui capi non posset, ingrcssus est:
justus debuit providerc ne furenli copiam darct, ct ejus
illa peccalo pcrirot : sed qui adversari sibi domiin sui \i-
debat uxorem, neglecti oflicii ctiam a domino cavere de-
bebat oflensam : simul adhuc sermonis, non comprchen-
sionis pulabat audaciam.
XXV. Excusatur quod ingressus est : prredicalur qnod
clapsus est , ncc pluris fecit veslimenta corporis , quam
animi castimoniam2
. Reliquittanquam non
sua,
quaz
adultcra suis manibus delinebat : etaliena judicavit, quae
tactu irnpudicac poluerant comprehendi. Magnus lamen
vir, qui vendilus servile nescivit ingenium, adamalus non
redamavit, rogatus non acquievit, comprehensus auiugit,
Qui cum ab uxore domini conveniretur, teneri veste po
• Gcn. xxxix, u. —> lbid. la.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 219/565
DE JOSEPH PATRIARCHA. LIRER r\US. 211
tuit, animo capi non poluit : ac ne ipsa quidcm vcrba diu
passus, contaginm judicavit si diutius morarctur; ne per
manus adultcras libidinis inccntiva transircnt. Itaquc vcs-
tcm cxuit, crimcn excussit, et relielrs, quibus tencbatur
exuviis, spolialusquidcm, sed non nudus aufugit, qui crat
tcctior indumento pudoris. Non est cnim nudu< , nisi
quem culpa nudaverit. Denique in snperiorihns liabcmus
quod Adam posteaquam Dei mandata prrcvr.ricalione de-scruit , et pcccati gvavis wra conlraxii, nudns erat. Ende
el ipsc ait : « Voccm tuam audivi io paradiso, et limui ,
t quia nudussum,et abscondi me 4. » Intellcxit cnim se cssc
nudutn, qui iafulas divinrc protectionis amiscrat. Et idco
latebat, quia vestem ftdei non habebat, quam ntique prrc-
varicando deposuit. Magnam rem vides. Il!e nudns erat qui
tunicam non amisit : isle nudns nonerat, qtii vcstimenlis
se exuit , quaj in manibus adullerre dereliquit. EademScriplura illum nudum asseruit, hunc abnuit. Et idco
iste expoliavit sc potius quam nudavit, qui incorrupta vir-
tutum vestimcnta scrvabat, expolians se veterem hominem
cum actibusejus ; ut indueret novmn, qui secundum ima-
rincm Creatoris in agnitionc renovatur. Ille autem ntidtis
remansit, qni se ilerum vestire non pottiit, singulari spo-
lio virtutis exutus. Unde pelliceam acccpit tunlcam; quia
pece?tor habere non poterat spiritalem. Reliquit igftur
vestimenta Joseph , el nudavit adulterre invcrecundiam
qure postea latere non potuit.
XXVI. Dcnique cxivit foras, et ipsa adultcrii sui tenta-
menla vulgavit, exaltans voccm suam; co quod relictis
vcstibus, Hebrreus aufugerat. Ipsa igitur quod cclare de-
buerat, prodebat; ut composito crimine lrcderet innocen-
tem. Justus autem accusare non novit; ct ideo impune
hoc impudica faciebat. lllam igiturvere exutam dixerim
.'
Gen. 111, 10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 220/565
S. AMI5U0SII212
etiam aliena vestimenla servantem , quae omnia amiserat
vclamina caslitatis:
illum satis ornatum, salis defensum ,
cujus vox non audiebatur, et innocentia loquebalur. Sic
Susanna postca dum lacet in judicio, melius locuta cst
oraculo; et ideo Prophetae meruit defcnsionem, quae pro-
priae vocis non quaesivit auxilium. Illum ergo bcatiorem
dixcrim, cum in carccrem milterelur, quia subibat pro
caslilate marlyrium. Bonum enim munus pudicitia; sed
niinoris merili cum periculum non habet : ubi vero ctiam
salulis periculo defenditur, ibi plenius coronatur.
XXVII. Inaudila causa, inexplorala fidc veri, tanquam
reus criminis in carcerem Joseph miltilur : sed eum Do-
mtaus ncc in carccredeserebat. Nonturbentur innoccntes,
cum falsis criminibus appetunlur; cum oppressa justitia
truduntur in carcerem. VisitatDeus et in carceresuos; et
idco ibi est plus auxilii, ubi est plus periculi. Sed quid
niirum si visitat Christus in carcere positos, qui se ipsum
in suis in carcere inclusum esse memoravit, sicut habes
scriptum : « In carcere eram, et non venistis ad me 1 ?»
Quo non penelrat divina misericordia ? Invenit Joseph hu-
jusmodi gratiam, ut qui fuerat clausus in carcere ,ipse po-lius carceris clauslra servaret, concederet muncre clavicu-
larius, inclusos omnes potestati cjus committeret. Itaque
Joseph non solum carcerem non sentiebat, sed ctiam alios
quoque carceris levabat aerumna.
1 Matth. xxv, 43.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 221/565
DB J0SEPH. PATRTAP.CHA. LIBER VgVB, 3l3
CAPLT VI.
Post breveminvectivaminmutiercm, aci spadoneshujas
etiam auctorcs injuria? transit ; ct demonslrato quamfragilis sit eorum status, atterius somnium ejusque
expositionem reftrt. Ilinc sceculi potentiam somnii
simitem esse ostendit. Deinde mystice laudato Ilebrajo
inlerprele , invehilur in eunuchum beneficii imme-
morem. Demum tacite Calligonum persiringens
pauca de regiorum ministrorum statu ac fragiiitate
subjungit.
\\\ III. Hijrs igitur injurine auclor mulier et >padones
sunt; sed mulier /Egyptiorum, quae procaces cnm viris
solita miscere sermones, lacessere verecundos,r ugientes
insequi, pudentes perurgere, cum vitia sua non posset
defendere , innoxios criminabatur, perfidiam a Imiscens
perfidiae, aliena tenens, et alios ipsa condemnans, modumnullum ponens furori. Quae enim causa crudelhalis , nisi
quod cupiditalibus suis obsisli videbat, et desideria sua
vetita asscnsione fraudari? En propter quod aperiatmr
carccr, ut suscipiat innocentes : solvanlur catcnoe reis, ut
imponantur fidelibus : dimiltantur veritatis adulleri, ut
includatur qui fidei adulteriumrecusavit.
XXIX. De istis vero spadonibus quid dicam? qui exem-
plo debent esse spadooibus caeteris, quod status eorumfragilis ac tcnuis, et in voluntate reg*a spes omnis, quibus
levis offensa summum pcriculum sit : sccundae autem res
vileministerium. Gloriabatur alter quod esset vini praspo-
situs, aller quod esset pistornm. Lterque offendit , missi-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 222/565
21 »• AMBKOSII
que in carcerem, et commendati sancto Joscph ab ipso
carceris claviculario , cum essent illic dies complures, vi-dcrunt somnium; et cum rcviseret eos Joseph , tristes
turbatosque animi offcndit; quia turbabanlur somnio,
cujus inlerpretem non invenirent : « ISonne per Deum , in-
»quit, intcrpretatio somnii est? Narralc ergo mihi. Et nar-
»ravit procpositus vini somnium suum. Erat vilisin cons-
apectu meo : in vite autem trcs radices, et ipsa florcs
» ferens gcrminavit maturos botryoncs uvarum : et calix
«Pharaoin manumca. Et sumpsi cam, et exprcssi cam in
«calicem, et dedi caliccm in manus Pharao. Et dixit illi
» Joscph : Ilaec inlcrprctatio ejus : Trcs radices, trcs dies
» snnt. Adhuc Iriduo, et in mcntem habcbit Pharao prin-
» cipatum tuum , ct restiluet te supcr oflicium tuum pristi-
»num, et dabis calicem in manus Pharao. Sed memor» esto per temclipsum , cum iibi bone erit , ct facics in me» miscricordiam, et memor eris mei ad Pharaonem, ct
«educes mc de carcere isto; quia furlo involalus sum de
»terra Ilcbraiorum (37) , el hic nihil male feci, sed niise-
» runt mc in lacum carceris hujus*. »
XXX. Allerius somnium non libet dicerc. Mcministis
cerle vcrborum meorum, quod etiam tunc refugcrim ejus
intcrpretalionem ia co, cujus exitum rcfugio, morlcm
perhorresco. De isto prius dicamus,qui si beatus videba-
tur, cum essct vini praepositus ; ct hunc summum credcbat
apicem onmis potentia3, quod regi calicem dabat. IIa?c
gloria illius, h;cc magnificentia in hoc saeculo : hac dcfrau-datus dolebat, huic redditus gratulabatur. Sed hoc som-
niumcst, et omnis potenlia sajculi somnium, nonveritas
est. Dcnique per somnium vidit reddi sibi principatum
suum. El Esai'as dicit ita esse hujusmodi homincs, qui in
hoc sacculo delectanlur secundis rcbus, sicut qui in som-
' Gcn, xl, 8-1 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 223/565
DE JOSEPQ PATBI4RC0A. LIBER C5US. Sl5
nis manducat ct bibit1
, videtnrsibi cibo autpotu dnm dor-
niit, repleri • scdcnm
cvigilaverit, incipitesurire amplius ;
ct tune intelligit quam inanis iile cibns et potus fuerit som-nianlis : sic qui dormit in boc sneculo , ncc ©culos aperit
ad myslcria divioa, quandiu somno gravatur corporis ,
pulat alicujus momcnti esse hanc s.ccularem potentiam,
quasi in somnis eaaa videl : ubi evigilavcrit , deprehendit
quam inanis hujus sreculi voluptas sit.
XWI. Gonsidera nunc illum verum Hebranim , illum
non somnii, *ed veritatis et prseclarx visionis interpretem,
qui de Divinilatis illa plcniludine , a liberlate ctelcstis gra-
tia? in hunc corporeum carcerem venerit, quem non poluit
ssculi hujus illccebra mularc, non ulla corruptela mun-<lanaj voluplalis everlere, qui tcntatus non decidit, nppe-
titus non appelivil, poslremo adulterina quadamSynugogasmanu vcste corporis opprehcnsus, carnem exuit, liber
mortis asccndit. Calumniata est mcrelrix, ubi eum tenerc
non poluit, quem carccr non terruit, non inferna tenne-
runt : quineliam quo veluli punicndus desccnderat , inde
alios libcravit : ubi ipsi slringebanlur mortis vincola , ibi
laxavit ipse vincnla mortuorum.XXXI I. Considera crgo istum Hebracnm dicentcm illi
pramosito spadonum, qui contraxerat offensam rrgiam,
<jucm resiiluerat muneri suo : « Memor esto pcr lemetip-
• sum, cum tibi bcue erit : et facies iu me miscricordiam,
»et memor eris mei. » Ideo secundo repetivit , qttta sciebat
non recorduturum quid evasisset injuriae, cum potcn-
tiam rccepisset Ideo sccundo admonuit, quia secundoliberuvil: ut si prioris bcueliciieum memoria non teneret,
vcl postcrioris subiret, non despiceret auclorem salutis
sux, non perfida pracvaricalione violarel. Scd quod pcjus
est, cito kenelicii irrepit oblivio sccundis rebus. Rodditus
1 Isal. x\ix, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 224/565
2l6 S. AMBROSII
oflicio suo non est memor factus interpretls, sed oblitu*
est eum. Sed etsi ille obliviscebatur, Chrislus non oblivis-cebatur : scd loquebatur ei , et per servulum loquebatur
dicens ad eum : * Memor esto per tcmetipsum , » hoc est
vel oflicii tui contcmplationc quid audieris, recordare. Se&etsi nunc oblitus es, memor eris mei; ut cvadas pericu-
lum, qui oblitus es beneilcium. Tamen elalus potentia non/
rccordabalur, Et quanta haec potentia , ubi vini ministe-
rium ? En unde omnis jaclantia ; quia erat spadonum pra>
positus, qui vinum poculis regiis ministrabant.
XXXIII. « Et factum est, inquit, post biennium 1. »
Menlior de hoc nostri spadonis tempore , nisi et dies con-venit; quia post biennium recepit oflicium, ncc recordatus
est, sed admonitus. Cognovit enim quod etiam regnumr
ipsum in hoc saeculo csset somnium, qui suo somnio no»credidit : didicit eliam regnum esse somnia , nec ipsorumpoteslates esse perpelnas. Sed cito hunc locum prnclcreat
dolor, ne ipsa commemoratione crudescat : nc ipsius
quidem sermonis mei meminisse deleclat, quem tunc
tempAris vel effuderit dolor, vel extorserit Ecclesioe contu-
melia (38).
XXXIV. Admonitus ergo sui per somnium regis ait t
« Peccatum meum recordor 2. » Sera quidcm isla est, sed ;
ulinam vera confessio. Post peccatum fateris, quod ante
pcccatum cavere debueras. Quam cito oblitus fueras.
« Memor csto mei. » Scis nempe tunc tcmporis hunc fuisse
sermonem : sed obtusas aurcshabebas faslu potentia?
,
ctvini ebrius non audiebas verba sobrietalis. Vel nunc me-menlo mei, qui peccatum sero fatcris. Qui rogas servu-
lum Christi , cur Dominum negas? Inebriare jam non vino,.
sed Spiritu sancto. Recordare quid passus sit , cum quodormisli somnum luum, ct somniasti soinnium. Et ipser
.' Cen. xli, i. —» Ibid. g.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 225/565
DE JOSEPH PATBIABCHA. LIBER CNUS. 21?
praepositus crat, et pra?positus epularum regis, quae ad
opus pistorium perlinebant. Sublimem se esse credebatquia in poteslate habebat panem regium : nesciebat mul-
tos anfractus esse hujus potentire. Minabatur aliis, ipse
mox supplicio dedendus cxtrerao; nec audlvit eum, qui
licet servulusDomini, tamen loquebatur oraculum : quod
ipsius jussu regis , de quo sibi plurimum blandiebatur, ca-
put amissurus esset, esca avibus dcrelinquendus. Ycl hoc
te exemplum revocarc debebat, ut perfidine non cre-
deres.
XXXV. Sunt ct alia cxempla de fasln et fragilitate mi-
nistrorum regalium, quae posterioris . temporis historia
habet. Et Doech pra?positus erat , et praepositus regis ani-
malium ad disciplinam mulorum , hoc est, spadonum
animalium. Hic quoqne sacerdotem Domini detulit, et
iraude regem commovit in sacerdotis periculum , et hic
Syruserat. Num menlior, quando et patria, et facta con-
veniunt? Aman quoque cubiculo regis et ipse pracpositus,
dum invadere Ecclesias Domini improba temerifate con-
tendit, populumque fidelem spoliare ac persequi, gravibus
sacrUegia suppliciis expcndit,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 226/565
21 S. AMBROSII
CAPUT VIL
Educto Josepk de carcere regis somnium proponitur,
a quo ct cxplicatur. Iloc Ambrosius tum rebus sui
temporis, tum prccsenti et futuro sceculo accommo-dat. Poslea Josep/ii prajmia, conjugium, liberos^fru-
menti distributioncm mjslice de Chrislo inlerpreta-
lur; ac landem nos ad emendum spiritalia aiimenta
horiatur.
XXXVI. Sed revcrtamur od istum vini praepositum,
qui quasi multo ebrius mero bencficii auctorem oblitus
est diu : aliquando tamcn, utregi providcrct interpretem,
non quasi gratus, sed quasi caliidus intimavit scriem rei
gestac. Quo cognilo , rex quoque cum jussit accersiri , eru-
lumque dc carccre interrogavit, si posset intcrpretari sibi
somniutn. Cujus cxplanalione delcclatus , rcmovit inju-
riam, honorem delulit. Ilaque vidcte si non prasentibusct ista conveniunt. Injuria illata est prius quam cognos-
ccretur a rege : gratia relata, ubi regi est cognitus. Ita
rcx vacat culpa; quia et id quod excepit vir sanctus in-
jurice, alienum fuit : et id quod recepit gralioc, regis est
proprium.
XXXVII. Somnium autcm ejus, etinlcrpretatio hujus-
modi est : « Quaccumque, inquit , facit Dcus , ostcnditPha-
»rao. Scplem vaccoe bonoe, septem anni sunljet septem
sspicaj bonae, septcm anni sunt. Somniuni Pharao unum»est. Et septcm vaccae macroe, quae post illas ascende-
»bant, septem anni sunt; et scplem spicae macrae , et a
«ventocorruptae, septcm anni sunt. Erit scptcm annis fa-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 227/565
I)E JOSEPD PATIUARCII*. LIBER LNCS. 219
»mes. Verbum anlem quod dixi : Quaecnmquc facil Deus,
• ostcndit Pharao. Ecceseplem anni veniunt ubertatismag-
> na? in totam lcrram Egypti. \ eniet autem scptem annis
• fames postha?c,etobliviscenturubertateminlota .'Egypto;
»et eonsumet fames totam terram, ct non agnoscctur
»uberlas terrte a fame qurc fulura cst post hicc. \ alida
• cniin nimium. Quod autem iteravit somnium Pharao
»bis; quia verum erit verbum a Deo, el feslinabit Dcus
• faccre iSlud1
. »
XXX\ III. \ ctus somnium , res recentcs. Posterioribns
priora consumpla sunt : et ubi crat anle uberlalis copia ,
ibi rcrnm omnium facta est indigenlia. Qaod si quis hu-
jnsmodi regi consiiium dedissct, ul aliquid de superiori
uberlate posleriori principatus sui servarct a-tali, reliquo
quoque tcmpori larga donandi aiflucnlia redundassct.
Scd immodica aevi supcrioris effusio eliam posteriora des-
tituit , et homines diripicntcs universa , aliqucm Joseph
adhibcre nolebant. Etsi non ego Joscph (quis enim istud)
clamabam tamen vaccas illas pingnesnon soium lasciviam,
sed etiam incuriam divinas siguiiicare revereotiae ( de per-
fidisenim dictumest
: «
Tauri pingnes obsedcrunt mcJ :i
et de Juda?orum populo scriptum est :« lmpingnatus, et
• obesus factus, et dilatatns est , et dereliquit eum qui fe-
• cit eum 3
) et idco somnium illnd redundanlia; saccularis
perpetuum esse non possc : forc tcmpus quo his faaaes
dura succedcret/
XXXIX. Nec tamen hoc somnium uni aut duobus dc-
monstratum arbitror, sed omnibus proposilum ; eo quod
septem anni istius mundi pingues , et sa?culari ubertate
opimi, absorbcanlur ab illis sa?culis qtia: futnra sunt, in
quibns perpetua quies, et legis observanlia spirilalis, quamEphraem illa tribus patrum Deo frticluosa cnstodit. Bona
• Gcn. jli, 35-03. —• P<al. xxi, i3. —» Deut. xxsu, i5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 228/565
220 S. AMBROSII
vacca , non illa corporeo distcnta ubcrc, sed abundans spi-
ritalis lactis ct gratioe, super cujus decorem cervicis Deus-sedere se dicit, ut scriptum est : « Ephracm vacca docta
»diligerevictoriam. Egoautem transivi super decorem cer-
»vicis cjus*. » Non ergo impinguet caput nostrum olcum
peccatoris , ncc falsi lructus delectare nos debcnt , ne di-
catur et de nobis : « Seminaslis impietatem , ct iniquitales
»ejus vindemiastis. Manducasti fructum falsum.quia spe-
srasti in curribus tuis2
. » Nec me movet quod habet spi-
cas macras , et vento corruptas; quia et David tunc melior
erat, quando sicut aranea labesccbat : et spiritus contri-
bulatus sacrificium Dei cst; et illi praestantiores evadunt,
quos in hoc sacculo gravibus injuriis spirilus malignus-
exercuit.
XL. Unde magis mystica mcruisse pracmia Joseph arbi -
tror, quia dcmyslicis estlocutus. Quid enim sibi vult an-
nulus digilo ejus insertus, nisiut intelligamus pontificatum
ei fidci esse delatum, ut alios ipse signaret ? Quid stola,
qu?e amictusest sapientire , nisi tributum ci ab illo rcgecce-
lesti prudentia) principatum ? Torques aureus intelleclum
bonum videtur exprimere. Currus quoque significat fasti-
gium sublime meritorum. Quis autem cst qui ex gentibus
accepit uxorem , nisi qui Ecclesiam exnationibus sibi con-
gregavit, etsuscepit ex eafilium Manassen, per quemobli-tus est omnes dolores suos, quos habuit de sacrilegiis Ju-
daeoruui ? Suscepit alium quoque filium Ephram , pcrcujus profcctum
claruil quod suscepta in carne humilitaset Divinilalem non humiliavit, et gloriam cumulavit.
XLI.Denique quicumque famem patiebantur, ad Josephmitlebanlur. Qui sunt isti, nisi de quibus diclum est
« Converlentur ad vesperam, et famem patientur ut ca-
» nes 8?» Erat autem fames non unius loci , sed totius teme t
' Oice. x, 11. —» Ibid. 10. - s Psal. tvm,7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 229/565
DE JOSEPH PATRIARCUA. LIBLR UNUS. J2I
ouia non crat qui faccrct bonilatem. Ideo Dominus Jesus
jejunia mundanamiseratus jperuit horrea sna , ct myste-
riorum co-lestium ihesauros scicntiae sapientiaeque pate-
iecit abscondilos; ut nulli alimcnta deessent. Dixit enim
Sapieulia : « Venite, cdite panes meos 1. » Et ideo ab ilio
solo dicitur : « Dominus pascit me , et nihil mihi deerit 1, »
uui saluralur a Chrislo. Aperuit ergo horrea sua Christus,
ct vendebat, non .wa pccunisc, scd fidei preiium, et de-
votionis slipendium quaerens. Vcndebat autera non paucis
jn Judica : scd vendcbat omuibus, ut ab universis nationi-
bus crederetur.
XLII. Et omnes rcgiones venerunt in /Egyptum ad Jo-
v seph emcre 5; oblinuerat enira faraes. Oraues enira esu-
riunt, quos non pavcrit Christus. Emamus crgo alimenta ,
<{uibus famem possimus repellere. Nemo paupertalis suae
coutcmplalione revocetur, ncmo verealur qui argentum
non habet. Non qucerit Christusargentum , sed fidcm quae
urgento pretiosior est. Denique emit eam Petrus , qui non
habebat argentum. « Argentum , inquit , et aurum non;> habeo : sed quod habeo , do tibi. In nomine Jesu Christi
«surge, et ambula1
. » Et prophetaEsaiiasdicil: « Qui sititis,
*ite ad aquam; et quicumque non habctis argcntum , ite,
semite, et bibite, ct manducate : emite sine argento et
»pretio vinum, et adipem 5. » Neque enim pretium quaesi-
*it anobis, qui pro nobis sanguinis sui pretium solvit;
quia non auro ct argenlo, sed pretioso nos redemit san-
guine. Ergo id pretium debes quoemptus es; et si ille non
semper exigat.tu tamen debes. Eme igitur tibi Christum
uon eo quod pauci habent, sed eo quod omnes habent.
Omnes habentper naturam , pauci offerunt per timorem.
Suum est quod a te Christus reposcit. Ipse vitam omnibus
i • Pror. u, 5. — • Psal. xxm, i. —* Gen, itl, 5-7. — < AcU m, 6. —* Isai. 1», 1.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 230/565
222 s « AMBROSII
dedit , ipse pro omnibus morlem suam obtulit. Solvc pro
auclore, quod soluturns es lcge. Non mediocris isle con-tractus est. Non omnes eum facile vident. Dcnique ilke
virgines in Evangclio, quas vcniens Sponsus exclusit, ideo
foris relickc sunt,quia vcnale olcum non cmcruni*. Ludedicitur eis : « Ile potius ad ven!entes
; et emite vobis 2. »
Et ncgotiator non immerilo pracdicalur, qui vendiditom-
nia sua, el emit margaritam.
CAPLT VIII.
Exhortalio Jacob ad fllios, ut in yEgyplum ad escas
cocmendas szse confcranl, quidsignificct; quid item
deccm eorum, relicto domi Bcnjamin, profcclio ?
XLIII. « Et Jacob dixit filiis suis : Quare pigri eslis ?
»Eccc audivi quia frumcntnm est in /Egypto : dcsccndite
» illo , ct cmite nobis escas3
: » Non scmcl boc Jacob dixit,
quotidie omnibus filiis snis dicit, qui scrius veniunt ad gra-
tiam Cbristi : « Quare pigri estis ? Ecce audiviquia frumen-
»lum cst in /Egypto. «Exboc frumcnto granum estquod
resurgit. Qui igitur famcm suslinet, suae scgnilia? debet
ascriberc. « Ecce audivi, inquit, quia frumcnlum cst ia
«yEgyplo. » Cilius utiquo juniorcs aliquid quam seniores
consuerunt audirc , dum foris posili multa circumeunt. Sedhanc negotiationcm prius senex audit, sed ille sencx ii>
quo cst lidci longaeva canities. Prior scnex inteHigit, sed
ille sencx in quo est vcnerabilis senectus , et aetas senectu*-
tis vita immaculala.
XLIV. Nec omnes hanc ncgotialionem. suscipiunt , nisi
' Matth. xxv , 9, et seqq. — • Id. xim,46.-3
Gen. xlii, i, a.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 231/565
DE JOSEPD PATIUARCUA. LIBER UMS. 223
filiiJacob, et ipsi provcclioris nctalis. Ideo deccm pcrgunt,
non pergit junior 1. Non misit eum pater: « Nc contingat
i inquit , eum infirmitas. a Adbuc obnoxius erat infirmitali
Benjamin junior. Palriarcha qnidem legitur Benjamin,
scd ille cx tribu Benjamiu Paulus praefigurabalur. Mei ito
Jacob de ejus infirmitate dubitabat. Denique infirmatus
cst, ut sanaretur : caecitatem passusest, sedhaec infirmitas
ad salutem. Deniquc illa caccitas lucem attulit.
XL\ . Accepimus liistoriam , cognoscamus myslerium.
Sinc Bcnjamin patriarchaj primo perrexerunt : sine Paulo
Aposloli. Ulerquc non primus advcnit, sed accersitus a
primisuberioremmercempriorumsuo fecit adventu. t Est,
»inquit, frumcntum in /Egypto, »hoc est, ubi major fa-
mcs, ibimajor ubertas est. Magnum frumentum in .Egypto.
Denique et Dcus Paler dicit : « Ex .Egypto vocavj Filiumimeum !
. »Existo grano illa fcecunditas. Nequeenimmes-
sis esse potuisset , nisi .Egyptii granuni ante sevisscnt. Est
ergo frumentum quod nemo antc esse credebat. In hoc
frumentoncgotiantur Palriarchne. Et illi quidem argentum
detulerunt : sed bonus Joseph frumentum dedit, argcntum
reddidit. Non enim pccunia emilur Christus, sed gralia.
Pretium tuum fiJes est. llac cmuntur divina mysteria.
Portat autem frumcntum hoc asinus ille ante immuudus in
Lege; sed jam mundus in gratia.
' Gen. xui, 3, 4. — * Osec. u, 1.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 232/565
? . 2 4 s « AMIiROSII
h, *.-*.-* W*'-'»
CAPUT IX.
InvaUscente fame fllli Jacob redeunt in JEgyptum,
duclo secum Benjarnin ac muneribus delatis. Joseph
comiter fratres alloquitur , qui ad convivium invi-
tali ,suspicantur sibi parari calumniam. lidem a Ma-jore domus confirmanlur. Qumomnia, de Pauli voca-
tione ac praidicalione , nec non Judaioruminfidelitatc
exponuntur.
XLVI. Tenebatur tamen Bcnjamin junior , et patrio
adhuc adhaerebat affcctu. Tenebant cum Legis vincula,
mos paternus. Fames invalescebat , quia sero veniebat 1.
Intercedunt pro co duo , Puiben et Judas , hoc est , humi-
litas (39), atque confessio. His vadibus apud patrem uli-
tur, hiscommillitur , quorum unus primilivus , alius re-
suscitatus. Lex primitivi, Evangelium resuscitati. His
deducitur Benjamin junior, et bonis odoribus comitatus
advenit portans secum rcsinam, qua lapides marmorumconnectunlur; co quod praedicatione propria tanquam spi-
ritali resina vivos lapides etiam ipse connecteret : portans
etiam mel , quo noxia vulneris interius exeduntur sine ali-
qua acerbitatc sectionis. Talis enim Pauli praedicalio, ut
putrem aboleretaffectum, corruptumque evacuarct humo-
rem disputalionis suae aculeo , urere magis segra; mentis
viscera cupiens, quam secare. Incensum orationis , et ca-
siam, et guttam sepulturae insignia esse David propheta nos
docuit dicens : « Myrrha et gutta et casia a vestimentis
» tuis2
. » Venit enim Paulus crucem Domini prajdicare, ili-
« Gen. xmii, i, et seqq. —» Psal. xuy, 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 233/565
DE JOSEPH PATMARCHA. LIBF.R OHU8. 32J
ccm sempcr vircntem , ct nuccs quarnm testa durior ,
fructus tenerior : mcritoquc virga sacerdotalis Aaron nu-
cina , et Ilieremio} baculus hujusmodi. Argenlum quoque
duplex, nou otiosa munera csse quis dubitct; cuni et
Palriarch.e vita , et Aposloli scrmo semper virescat in pec-
toribus singulorum; et eloquium Sanclornm, sicut ar-
gcnyum igne cxaminatum , praecepti salubris iulgore
resplendeat ? Ncc immerllo duplex argentum Teferunt in
quibus Pauli procfigurabatur advcntus , qui laborantes
presbyteros iu verbo alque doctrina duplici honore do-
nabat.
XL\ II. « ^ idit autem iiios Joseph, et Benjamin fratrem
»suum cx eadem matre 1. » Jam videntur Hcbraei, et viden-
lur a Christo qui verus Joseph est, quando cum Pauli
veniunt typo : et loquilur iliis mitia atque mansucta, ut
pariler cibum sumant. Supra autem quia sine Beujaniiu
vcnerunt, agnoscel)at quidem eos , sed ab his se avertebat,
ut scriptum est : «Et loquebatur his dura 2., »quia ipsi non
agnoscebant eum, a quo agnoscebantur. Pauli igitur me-rito profeccrunt, quem Dominus Jesus tanquam juniorem
fratrem cx eadem matre gcneratum amplius caeteris iratri-bus diligebat. Advertant Juxkei quem Dominum ncgave-
runt, qui etiam crucifixus, ex Synagoga tamen eorumtanquam ex eadem ortus parente plus eos diligit, si vel
sero cognoscant suas salutis Auclorem. Sed propriorum
conscii dclictorum, non credunt tantatn Christi esse iiiise-
ricordiam, ut donct peccatum, rcmittal injuriam. Ideoque
praefigurabanlur in Patriarchis quales essent fuluri. Invi-
tabantur ad graliam, ad salnlaris mcnsae vocabantur
convivium ; et calumniam sibi parari, insidias ficri sus-
picabantur.
XLMII. Etcceperunt ad hominem, qui erat supra do-
' Gen. iliii, 19. — » Id. M.i-, -.
i-v. i5
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 234/565
aa 6 *• AMBROSII
mum, in janua domus causam suam agere velle1
. Adhuc
dul)itant inlroire, et ex operibus suis malunt justificari,
qui causam snam volunt astrucre, quam gratiam accipere;
et ideo in portis redarguuntur. Qui aulcm fruclum utcri
virginalis cxpectat, et haereditatcm Domini, filii mercem
negotiatur, non ernbescet in porta : sed in cxitu vitae hu-
jus repellit inimicum , ne ad altiora properanti conscius
culpae gravioris obsislat.
XLIX. Unde mystice illis respondit major domus. Et is
qui sit inlellige, cuin lcgeris Moysen fidelcm in tota domo
ejus. Majores enim domns, Moyses, Petrus, et Paulus, ct
cseleri Sancti sunt : Christus autem solus est dorcinus.
Scriptum est : « Quia Moyses fidelis in tota domo ejus tan-
»quam famulus in testimonium eorum quae dicla essent
» Christus aulem tanquam filius in domo sua, quae domus
»nos sumus, si liberlatem et gloriam spci lenuerimus 2.
L. Hic ergo major domus respondit illis: «Propilius sit
»vobis Deus, nolite limere; Deus enim vester, et Deus
«palrum vestrorum dedit vobis thesauros in sacculis vcs-
» tris : at argenlum vestrum probum, acccptum habeo s. »
llli enim dixerant: «Argenlum uniuscujusque in sacculis
snostris invcnimus, ad pondus argcntum noslrum retuli-
»mus*.» magna mysteria, et evidenter cxpressa! lloc
cst dicere : « Cur inflamini? Cur ar jrentum vos habcre ves-
trum in sacculis sae])ius usurpatis? Quid cnim habetis quod
non acccpislis? Si autcm accepistis, quid gloriamini, quasi
non acceperitis? Jam salurati estis, divites facti estis, quia
argentum habere vos crcdilis:»sed argenlum vobis Deus
patrum vcstrorum dcdit. Illc Deus vestcr, ille patrum ves-
trorum Dcus est, quem negastis. Sed ignoscit, scd indul-
gel, sed rccipit.. si reverlamini. Ipsc cst qui vcstrum non
quaerit argentum, suum donat. Ipsc vobis dedit argcntum
» Gen. xliii, 19.— » Ilebr. 111, 5,6, —3 Gen. xliii, 23.— * lbid. ai.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 235/565
DE JOSEPII PATRIARCHA.. LIBER UMS. 22?
in sacculis vestris. Jam sacculi vcstri argentum habent,
qui lutum habcbant; et idoo voster est qui dicit : «Con^ci-
• disti saccum meum, et induisti me l.Ttitia'. » Lretitia?
munus est Christus, ipse est argentum vestrum, ipse pre-
tium Yoslrum. Non exigit a vobis Dominus Jesus frumenti
sui pretium, non quaerit vestri pondus argenti. Argentumvestrum rcprobum est, argontum sacculi non est bonum.
LT. « Argentum vestrum probum, acceptum habeo1
,»
hoc est, non est illud materiale argentum : sed spiritale
argentum vestrum hoc cst probum, quo fida devotione
quasi Jacob filii detnlistis, qnod sine damno datur, et sine
ullo dispendio annumeratur : quandoquidem tali preiio
detrimcntum mortis excluditur, lucrum vitac acquiritur.
wwvvwvw vw mmi» v\«. vw vw ,\v vwvw iwvwvvvvv vw ivvmmtv) vwwww ww\w v\ vw
CAPUT X.
Paucis de meridie pra*missis, paratorum munerum illa-
tio, co?ivivii instauraiio, et humanissimus Josepki
cum fralribus conprcssus rcfcvuntur. IJic fratrem
Benjamin videns, dequeeo sciscitatus, illi benedixit,
atque ad occultan las lacrymas cum recessisset, moxlota f.icie revertilur. Quibus adjungitur moratis et
mystica interpretatio.
Lll. « Paraverunt autem munera, donec introiret Jo-»seph meridie 1
. » Acceleravit mcridie fides Pauli. Ante
caecus erat, postea ccepit \idcre lunien justitiae; quoniam
qui revelat ad Dominum viam suam , ct sperat in eumDominus quoque educct tanquam lumeu }ustitiam ejus, et
judicium ejus sicut meridiem. Et Abrahae quando Deus ap-
1Psal. xiix, u. —
»
Gen.xliii,
a5. —J Ibid.
l5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 236/565
22 8 >« AMBROSII
paruit adilicem Mambre, meridies erat, cui de prasentia
Domini lux aeterna fulgebat. Meridies est quando Joscph
verus in domum suam inlrat, ut prandcat. Tunc enim plus
dies lucet, quando sacramenta celebramus.
LIII. « Et intulerunt ei, inquit, munera 1. » Nos munera
inferimus, ille instaurat convivium. Illc dicit : « Apponile
»panes, » quos soli Hebraei sumunt, ^gyptii manducare
non possunt. Sed ante convivium quanta dignatio? Quamusus istius et sedulitatis et gratiae morale magisterium ?
Adhuc de calumnia quam sibi a Joseph fieri putabant
fratres suspecti erant : ille invitabat ad prandium, horum
nNtabat affectus : illius perseverat gratia : primus appellat,
primus intcrrogat: « Quomodo habetis?»
LIV. Et itcrnmail: «Recte est pater senior?» Superiorisest inferiorem ad colloquium provocare, dare sermonis
fiduciam, quaerere non solum de lpsis, sed etiam de pa-
rentibus.
LV. Respondentilli: «Recteestpucrtuus, paternoster.»
Ule seniorcm dixit, ut honoraret : illi puerum nominave-
runt, ut deferrent humilitatis obsequium ; quod seneclus
honoratae sit dignitatis, pueritia autem subjecla videatur,
et propior verecundiae , quam superbiae.
LVI. «Respiciens autem oculis vidit Benjamin fratrem
»suum ex eadem matre 2. » Morale est (4o), ut quos diligi-
mus , eos videamus prae caeleris; et quos animi intentio
tenet priores, eos obtutus offendat oculorum. Siquidem
plerumque circa alia mentis occupatione dislricti, quos
habemus ante oculos, non videmus : ita duce animo diri-
gitur noster aspectus, Vidit igitur Benjamin fratrem suumsanctus Joseph, quem tenebat animo, quem oculis requi-
rebat : quo absente, fratres pene non viderat, quia videre
nihil proderat : nec solum vidisse contentus, quasi nescirct
' Gen. xLiu, 26. — » lbid. 29.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 237/565
DE JOSEPH PATRIAHCfU. LIBER UMJS. 229
hilerrogavit: « Hic frater vestei* est adolescentior1
?» Con-
suetudo et gratia charitatis est, ut dilectos nobis non so-
luin oculis, scdetiamsermoneleneamus. Agnoverat Joseph
dilectum suum : sed ideo interrogabat, ut quem tenebat
animus vox sonaret.
L\ II. Denique uon expectavit ut responderetur : sed
continuo benedixit eum , et turbatus est desiderii sui
fruetu. « Torquebantur autem viscera ejus1
* » quia com-
plectendi ejus quem dcsideraverat , libertas differebalur.
Dcnique , « Ingressus in promptuarium ploravit , et lavit
» facicm suam, et continuit se \ » Grandis amoris aculei cito
corda compungunt , nisi desiderii frena laxentur. \ ince-
baturaffectuJoseph, differebaturconsilio: ratiocumaraore
ccrtabat. Flevit, ut amoris pii a?stus lacrymis temperaret.
Haec moraliter.
LVIII. Mystice autem. \ idit Dominus Jesus Paulum,
oculi enim Domini super Justos, ct dixit : « Hic fraler ves-
»tcr est adolescentior?» Adhuc adolescentior dicitur, qui
nondum raaluram canas fidei gerebat aetatem, nondum in
virum perfectura excreverat, « In illaui , sicut ipse ait,
»mensuram a*tatis plenitudinis Christi*. »Denique adolcs-
cens legitur tantum ibi, ubi lapidantium Stephanum \es-
timenta servabat 5. Et ideo Phileinonem non adolcscentiai
suce6
, Sed senectutis similem esse cupiebat, ut scripsit :
• Magis obsecro, cum sis talis ut Paulus sencx 7. » Ideo
adolescentiores viduas pricdicat declinandas, non propter
ailatem , sed propler quamdam pubescentium delictorum
lasciviam, immaturitatemque virtutis. C-elerum major in
juvene, quam in sene laus castitatis est. Puto autem quod
a vero non sit alienum iilud, si inlelligamus quia cum hoc
Paulus haberet, et horreret correptus, quod caecitas acci-
Gen. xtm, 19. —» Ibid. 5o. —J Ibid. — * Epbes. it, i3. —• Act.
tii, 57. —spbilem. 9. —ii Tim. t, 11.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 238/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 239/565
DE JOSEPB PATRIARCIIA. LIBER UXU5. »3l
» gentibus l. » A principio inebriatur cbrietate, sed sobria
{
ul elipso eum S;mclis diccrct : « Et poeulum tuuui inebrian»,iquani praiclarum cst
1.
LXI. Et scyphus argenteus soli ejus sacco iaseritur*.
Xc>ciebathocBcnjamin: fallebatur Paulus, sed vocabatur.
Millitur post cuin mane. Xoxeniin prcecesserat caecitatis,
dies fidci appropinquabat.
LXU. Per ordinem singulonim prius inspiciuntur sac-
culi\ Docet tc moralitalcm Scriptura divina. Per ordiuem
ante discubuerunt iu couvivio contra eum , priinitivus
secundum rclatem. Vides quod scuiori locus ilie sit defe-
reudus 5. Per ordinem itcrum requiruntur sacculi singulo-
rnm, ut scias electum Pauium caelesti esse judicio. Discus-
sit creleros, hunc praetulit. In nuilius alleriu* sacco
scyphus argenteus invenlus esl, nisi istius. Quid sibi vult
quod insertus e>t sacculo? Joseph quidem inebriavit ut
falleret : scvphum misit ut fratrcm queni diligebat ,pia
fraude revocaret : sed refulgent mystcria divina.
LXIII. lioc invenit in nobis Christus argentuiu, quod
ipse donaverit. Habemus naturac argentum, habemus et
gratia?. Natura opus est crealoris : gratia munus est re-
demploris. Et si non possumus viderc doua Christi; illc
tamen donat , et operalur occultc, et donat on.n.bus : sed
servare paucorum est, et non amittcre. Non tmnibus ta-
mcn donat omnia. Triticum multis datur, scyphus uui,
qui prophclico ct sacerdolali donatur munere. Xon enim
omnes, sed Prophetadicit : «
Caliccmsalularis accipiam,
»et nouien Domini iuvocabo*.
LXIV. In corpore igitur Pauli jam doctrinae ccelestis al-
loquium refulgebat, cum esset eruditus in lege. Sed quia
adhuc justitia; Dei subjectu* non crat, intra saccum erat
• Ac». i\, i5. —* P*al, xxii, 5.— ' Gen. xlit, a.— 4 Ibid. i», etseqq.
—* ld. xtiw, 53. —6 Psal. cxv, i5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 240/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 241/565
DE JOSEPH PVIRIARCHA. LIBER IM *. 233
typo illo principium populi Judaeorum libera praedicatio,
flevil Joseph, hoc est , in iilo ploravit Jesus.
CAPLT XII.
Jcrcpfi fratribus se ipse manifestans , ac eos ad acce-
dendttm invitans, aiqtte eliam excusans, quem ad-
versus Judaos adkibilurus eral Chrislus a<?endi mo-odum exprimit. Ibi elegantissima verborum ulriusque
i/istituitur comparalio ; et post illam Benjamini com-
plexus a Joscph de Paulo obiter explicatur.
LX^ II. Et jussit omnes recedere , ut coguosceretur a
fralribus. iSon venerat enim , sicut ipse ait, nisi ad oves
quai perierunt domus Israel. « Et emittens vocem cumafletu, Ego sum, inquit, Joseph; adhucpatermeus vivit
1 ?»
Hoc est , cxpandit nmnus suas ad populum non credentem
et contradicentem : non legatum neque nuntium quaerens,
sed ipse Dominus salvum facere volens populum suum :
« Ipse cmi loquebar, ecce adsum, inquit. Et, Palam faclus
»non quaerenlibus me, appareo iis qui me non interroga-
»bant !. »Quid igitur aliud tunc clamavit, nisi : « Ego sum
»Jesus, »cum principibus Judaeorum interrrogantibus :
« Tu es Filius Dei ? responcleret : Vos dicitis quia ego
» sum; » cum Pilato diceret : « Tu dicis quia rex sum ; ego
»in hoc natussum, ut testimonium perhibeam veritati:
;»
cum principi sacerdotum dicenti : « Adjuro tc per Deumi vivum , ut dicas nobis si tu es Christus filius Dei, » refer-
ret : « Tu dixisti. Amen dico vobis, amodo videbitis Filium
«hominis sedentem ad dexteram virtutis Dei , et veuien-
• Geu. xit, a, 5. —» lsai. lii, 6, et txv, i, —* Joan. xviu, 5 et 07.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 242/565
234 s ' AMBROSII
»tem cum nubibns coeli1
? » IIoc est ergo quod ait : « Ego
»sum Joseph, »ego sum divinae polentiae. « Adhuc pater»mcus vivit? »Hoc est, egopalrem non ncgo, ego fratres
agnosco , si aut vos fratrem , aut paler filium recognoscat.
Adhuc ergo populus meus vivit, de cujus populi familia
fralrem mihi elegi ?
LXVIII. « Accedite ad me 2; »quia ego ad vos appro-
pinquavi , et eo usque appropinquavi , ut per caruis sus-
ceplioueai faccrem me vestras consorlem naturae. INolite
vel parlicipem fugere veslrae societatis , si non agnoscitis
auclorem salutis.
LXIX. « Et accesserunt, inquit, ad illum, et dixit: Ego»sum Joseph fraler vester, quem vos tradidislis in iEgyp-
»tum. iNunc crgo nolilc moesti csse, neque vobis durum» videatur , quoniam h.uc me vendidislis. Ad vilam enim
» vestram misit meDeus antc vos 3. » Quam fraterna pietas,
quam duicis germanilas ! ut etiam parricidale excusaret
admissum» dicens divinne illud providenliae fuisse, non
impietalis humanae : quandoquidera non ab hominibus
oblatus ad mortem , sed a Domino missus sit ad vitam 4.
Quid aliud habet illa Domini noslri Jesu Christi, qui fra-
tres omnes pietate superavit, in cruce positi inlercessio
pro plebe dicenlis : « Pater diinitte illis; non enim sciunt
»quid faciunt 5? » Quid aliud illa appellatio sanctitatis in
medioDiscipuIorum dicentis : «Pax vobis : cgo sum, nolite
«limere? » Et cum conturbali et conterriti existimarcnt
se spiritum vidcre , iterum dixit ad illos : « Quid turbati«eslis, et quare cogitationes ascendunt in corda vestra?
»\idete, eccemanus meas, etpedes meos , quia ego sum»ipse. Palpale et videte, quia Spiritus carnem et ossa non«habet, sicut me videbitis habere 6
. » Haec crgo jam tunc
Matth. xxvr, 63, 6$. — • Gen. xlv. 4. — J Ibid. 4, 5. —4 Luc,
xu», 36. —* Id. xxiv, 56,— 6 lbid. 38, 59.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 243/565
DE JOSEPH PATRIAIiCIU. LIBER TJNUS. 235
futura posterioribus temporibus mysleiia revelata sunt.
LW. Dcnique Ikcc ipsis expriinuntur sermonibus, ut
ipsuui esse inlclligatnus, ct qui ante in Joseph, et postea
in suo locutus est corpore; quandoquidem ncc verba mu-tavit. Ait eniin tunc : « ISolite moesti esse. » Et infra : « As-
• cendite ad pativm meum, et dicitc illi : Haec dicit filius
ituus Joscph : Fecit me Deus dominum tolius terra;
«/Egypli 1. »Et in Evangelio ait : « ISolite timere. Itc, nun-
» tiate 1'ralribus meis, ul eant in Galihxam, et ibi me vide-
»bunt 2. » Et infra ait :« Dala est mihi omnis potestas in
» coelo ct in tcrra3
, » hoc est dicere : Divinas hoc fuit dispo-
silionis, ut accipcrem potestatem, non acerbitatis huma-uae. Non objicit scelus , qui cnumcratpraemium.
LXXI. Quod auleni hubctur in Genesi : « Ad vitam enim
• vcstram misit me Deus ante vos4
, rcddit in Evangeliodicens:« Docete omncs gentes, baptizantes eos in nomine
» Patris , et Filii, el Spirilus sancti5
. » Hacc enim est merces
et viia Sanctorum, quod ctiam alios redemerunt.
LXXII. Illud quoque advcrte, non otiose scriptum in
Genesi : « Et eris prope me, tu ct filii tui, et filii filiorum
» tuorum 6. » Hoc est enim quod dixit in Evangelio : « Ecce
»cgo vobiscum sum omnibus diebus usque ad consum-
«malioneni saeculi7
. »
LXXIII. Quam evidens quoque illud mysterium, quod
veluli completo omni mandato , fratrem suum Bcnjamin
coniplectitur Joseph , et cecidit super collum ejus8
, sicut
etiam completo Evangelio Christus Paulum amplectilur
quibusdam misericordiae suae brachiis 9; ut inlerna opi-
nione curvatum , velut a collo in ccelum erigal. Lnde et
ille erectus a Christo ait : « Nostra autem conversatio in
ccelis est10
. »
» Gen. xlv, 5 et 9. — * Mntth. xiviu, 10. —J Ibirl. 18. — < Gen.
xlv, 6, —5 Matth. xxvjii, 19. —6 Gen. xlv, 10. —J Matlh. xxvm, 20,
—» Gcn. xlv, 14.
—» Act. lx, 4> etseqq. — ,0 Philip. ui, 20,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 244/565
236 *• AMBROSII
CAPUT XIII.
lnventos a Joseph fralres gaudet Pharao , cujus erga
eosdem humanilas explicatur , quid munera, qum
Joseph fralribus et prwcipue Benjamin confert, atque
ad palrem deslinat , significenl? Quid etiam quod
illos discedentes ad pacem cxhorlalur? Quos reditus
ipsorum in lerram Chanaan, et patris ubi audivil
filium vivere, admiratio consequilur.
LXXIV. Et gavisus est Pharao , quod Joseph agno-
vissel fratres suos 1. Unde et vulgata est vox in domo
Pharao. Et hortatus esl sanctum Joseph , ut fratres suos
invitst, ut veniant cum patre : et mandat impleri eorum
sarcinas tritico , et vchicula dari. Unde ha:c humanitas
barbaro, nisi iilud ostcnderetur m;ignum myslerium, quod
jam npn invidet Ecclesia, cum redimunlur Judoei , et po-
pulus christianus hac adjunctione ketatur, et quibus potest
subsidiis juvat, et mittit evangelizantes regnum Dei, quo
maturius evocenlur? Quibus dantur binae stolae2
.
LXXV. Et allegat Paulum (40 > cum ejus dicta depro-
mit, cui trecenti aurei 3, ct quinque stoloe diversi coloris
conferuntur a Christo. Trecentos aureos habet, qui cru-
cem praxlicat Christi. Ideoque ait : « Neque enim judicavi»ine scirc aliquid inter vos, nisi Christum Jesum,ethunc
» crucifixum 4. » Et bene aureos acccipit, quia non in sua-
soiiis humanaj sapientia; verbis, sed in ostensione spiritus
prajdicabat. Quinque aulem stolas accipit, vel sapicntias
mulliplices disciplinas , vel quod nullis scnsuum corpora-
» Gen. xlv, 16, et seqq. —» lbid. 32 . —3 Ibid, »3. — 4 1 Cor. 11, a,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 245/565
DE J0SEPH PA.TRIARCHA. LlBF.n 1>TS. "1'1l3y
linm captus illecebris , ubi aliis pcriculum, illic teneret
victoriam; qui omnes vojuptates carnis singulari conti-
ncntia ct virtule superaret, cnjus ingenium sludiuinque
nulla corporis hebetaret infirmitas , qui cum esset iu cor-
pore , corpus se habere nesciret. Denique raplus in para-
disum , sive in corpore , sive extra corpus ncsciens , audivit
verba incfTabilia, quae loqui homini nou licercl : qui pos-
tremo nihil lerrenum oleret in terris , sicut ipsc docct di-
cens : t Quia Christi bonus odor sumus Deo in iis qui salvi
«fiunt 1. »
LXXVI. Praecelllt igiturPaulus, etejus exuberatporlio :
sed tamen habent, et alii praedicatores gratiam suam. Bi-
nas stolas accipiunt. Quas illas? Ltique de quibus dubitare
non dcbes, quia legisti de Sapientia dictum : cBinas vestes
» fecit viro suo2
. »Lna est mystica, moralis altcra (42).Sed non omnes Apostoli , non omnes Propheta? , non om-nes paslores, non omnes virtutes, non omnes habent gra-
tiam curationum , non omnes linguis loquuntur. Lbi di-
vorsa merita , praemia diversa.
LXXYII. Et promitluntur patri munera 3. Filius hono-
rat patrem. Chrislus populum suum invitat promissi? , in-
vitat muneribus. Portant haec muncra asini ilii inutiles, et
laboriosi ante, nunc utiles : portant in typo Christi mu-nera , portaturi in Evangelio munerum largitorcm.
LXXVIII. Dimisit autem fratres suos, ct abiciunt. « Et
• dixit iliis Joseph : Nolite irasci in via4
. » Quam bene do-
cct ab iracundia praecavendum, quodeapossiteliam amau-
tes sui separare germanos; etmaxime in via fugiendam esse
discordiam , ubi ipsc viandi comitalus dcbet inviolabilis
gratiae habcre consortium. Quid autem aliud ait Doininus
nosler Jesus ex hoc corpore reccssurus, cum Discipulos
dimitteret suos, nisi ne irascerentur in via , dicens : « Pa-
' a Cor. ii, i5. — » Prov. xx\i, aa. —3 <Jcn. xlv, ao. —* Ibid. 24.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 246/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 247/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 248/565
2^0 S« AMBROSII
» ibi. Ego descendam tecum in /Egyptum , et ego deducam
»te in perpeluum*.»
Qucmadmodumquoe ipsi
legunt,non intelligunt; et Moysen, quem laudant, abnegant, cumejus scriptis credere nolunt. Quid evidentius quam quod
hoc loco invitantur, ut ad sanctam Ecclcsiam Dci tran-
seant, etqui ante inlra Judoeae terminos coarctabanlur an-
gustos, ad populnm Dei migrent, qui ex toto orbe, ex
omnibus nalionibus et populis congregatus in magnamfactus est genlem ? Denique in omncm terram exivit sonus
eorum. Vocatur ergo a filiis suis Jacob, id est, a Petro
Paulo, Joanne populus Judaeorum invitatur ad gratiam.
LXXXIII. Ipse quoque Deus nostcr proprio eum horla
tur oraculo, spondet ei profectum fidei muneris sui fruc-
tum dicens ei : « Joseph mittet manum super oculos
»tuos 2. » Non utique sanctus Patriarcha sollicitus erat a
quo ei oculi clauderentur; licet eliam intellectu simplici
moralis exprimatur affectus. Nam si eos , quos diligimus ,
cupimus frequenler amplecti, quanto magis reccssuri ex
hoc corpore, ipso charorum pignorum tactu delectamur
extremo, et hoc mulcemur vialico? Tamen myslice licet
nobis intclligcre quod postea cogniturus Deum sit populusJudaeorum. Hoc est enim mysterium , quod verus Joseph
immitlet manus super oculos ejus; ut qui non videbat
anle, jam vidcat. Veni ad Evangelium, lege quemadmo-dum caecus illc sanatus sit, cui Jesus manum imposuit,
et ejus abstulit crecitatem 3. Non enim morituris Christus
manum imponit, sed victuris : aut si morituris , recte
quia prius morimur, ut reviviscamus. Non cnim possumus
Deo vivere , nisi peccato ante moriamur.
LXXXIV. Descendunt igitur in /Egyptum septuaginta
quinque animse, sicut scriptum est, et hoc mysticnc nu-mero remissionis; quia post tantam duritiam, post lanta
Gen. xlv!, 2-4. —» Ibiti. 4. — * Joan. ix, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 249/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 250/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 251/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 252/565
2^4 *• AMBROSII
II. Festinabat Joseph sumere benedictlonem. Denique
ct filios suos obtulit Manassen et Ephraem, quos benedixit
Jacob 1; ut quia duodecim habebat fdios, et tcrthis-deci-
mus crat futurus aposlolus Paulus, quasi posterior electus,
tertia-decima tribus de Manasse et Ephraem nepotibus
sanctificarelur in utrumque divisa, quo Paulus non cxtra
paternarum numerum tribuum veniretur, qui Veteris
Testamenti et Novi egregius praedicator, paternae benedic-tionis haereditatem sibi quoque facije profecisse compro-
baret.
III. Quanquam praeclara haec in hoc sint mysteria ,
quod sumens Joseph filios suos quos susceperat in /Egypto,
Ephraem ad dexteram suam, ad sinistram autem Israel
patris sui:
Manassen autem adsinistram
suam,ut
addexteram esset Israel, applicuit esse ante patrem suum 2
.
Extendens autem Israel manum dexteram, imposuit super
caput Ephraem qui erat junior et stabat ad sinistram avi :
et sinistram suam posui^supra Manassen qui erat ad dex-
teram, et ita immutatis manibus, benedixit eos. In quo et
Joseph naturae ordinem servavit, ut seniori filio plus de-
ferret, sicut Isaac quoque in Esa-U priorem filiumbenedic-
tionem deferre cupiebat : sed minorem filium in typo
junioris populi credidit praeferendum , sicut erat ipse a
matre prcelatus.
IV. Denique Manasses ex oblivionc, latina interpreta-
tione, signatur 3; eo quod populus Judaeorum oblitus est
Deum suum qui fecit eum. Et quicumque ex ea plebc cre-
diderit, tanquam ex oblivione revocatur. Ephraem aulem
fcecunditatem fidei, interpretatione nominis pollicetur,
qui auxit patrem , sicut ait ipse Joseph dicens : « Quia
» auxit me Deus in terra humilitatis meae*. » Quod pro-
1 Gen. U.TUI, i,etseqq. — * lbid. Ibid. i3, etseqq. —3 Id. xli, 5i.
—< Ibid. 5a.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 253/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 254/565
a46 s « AMBROSII
nuntiationem eorum quse posterioribus esscnt ventura
temporibus,quam benedictionem cohferre se dicit.
VII. Deniquc sic oepit : « Ruben primitivus meus , tu
» virtus mea , et initium filioruin meorum , durus portari,
» durus et temerarius, affecisti me contumelia, sicut aqua
»non efferveas. Asccndisti enim in cubile patris tui, tunc
«polluisti torumquando asccndisti 1. » Nonne rcdargui ma-
gis, quam benedici videtur? Et ideo prophetia magis,
quam benedictio est. Prophetia enim annunliatio fuluro-
rum est, bcnedictio autem sanctificationis et gratiarum
votiva collatio.
VIII. Et Judaei putant quia propterea haec senex ad
Ruben filium dical, quia cum Bala concubina patris con-
cubuit, et torum palrium polluit. Sed faciie refelluntur ;
hoc enim erat ante gestum : Jacob autem quae ventura
essent in novissimis diebus, non ea quae gesta erant, spon-
det se esse dicturum. Ergo Patriarchae sibi congruit et
constat sententia, qui videns, persequentibus Judieis, fu-
turam Domini passionem., execratur immanem primoge-
nitae plebis audaciam, qu;e incredula, nec Deilegi subdita,
et jugum Christi dura ncsciens portare cervice, auctoremvitse non solum scclere necis, sed etiam sacrilegae insulta-
tionis affecit injuria.
IX. « Non cfferveas, inquit, sicut aqua; » ne in majo-
rem prorumpat amentiam, et fervor furoris atque insaniae
non sinat resipisccre peccatorcs : sed agant pcenitenliam
delictorum; quoniam durus ascendit populuscubilcpalris,
et torum polluit sanctum , hoc est, carnem Domini Jesu
Creatoris nostri patibulo affigens crucis , in qua velut in
quodam cubili et patrio toro sancti cjus salutari refcctione
rcquiescant. Quis igitur abnuat de populo diclum , cumpopulo hoec universa conveniant ? Ipse cnim dictus est
* Gen. xlix , i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 255/565
DE BEVEDICTIONIBUS PATRIARCHARUM. LIBER UXUS. 2.p
pritnogenitus Israel, ipse durae csse cervicis. De ipso di\it
Moyses : « Vos autem populus dura cervice estis1
. » Et rc-
vera quis tam durus et tcmerarius et contumeliosus, quampopulus Judaeorum, qui Dominum Jesum, per quem \ide-
rant mortuos suscltatos, caecos iDuminatos, flagellis vcrbe-
raverunt, clavis confixerunt, cum divma ejus negare noh
possent. Quod scribis et pontificibus auctoribus, et prin-
cipc sacerdotum Caipha pariter saeviente , commissum
Evangclii series declaravit. Et ideo sanctus Propheta re-
fugit tanti sceleris principatum , ne per successioheni
gcneris auderent tanti Patriarchae sibi arrogare consortium.
CAPLTIII.
Prcedicuntur quce filiis Symeon et Levi quorum nomi-
nibus tribus dcsipiantur , erant eventura ; nec non
opinio Judceorum circa mysticam istius be?iedictio7iis
interpretationem confutatur.
X. Costestatur justus, et abdicat postcritatem, qnae
patrium non servaret affectum ; et quJa praeviditilagitiiim,
perhorrescit consilii contagium : « In consifium, inquit
• eorum non veniat afcirria mea , et in congregationern
» illorum non contendant viscera mea , quoniam ih ira sua
• occiderunt homincm, et in cupiditate suasubnervavcrunt
• taurum 2 . » Quod dicit, de filiis quidem dicit Symeon et
Levi; sed eorum nomine tribus signat , qurc appellatione
simili vocabontur. Quam interpretationehi pufcherrimsm
derivant Judaei; ut arbilrenlur quia propterea arguat fTlios
Jacob, quia propter stuprum sororis Sichimitas isti dno
' Esod. sxuii, 3, et alibi. —• Gen. xliz, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 256/565
2^8 S. AMBROSII
prae ceeteris fratribus ultum ire cupienles , simulaverunt
cum ipsis inire vellc se gratiam , et ideo oportere circum-
cidi eos suaserunt ; ut religione concordi pax inter eos, et
recipiendae affinilatis socielas firmaretur : sed circumcisos
adorsi recentibus adhuc vulneribus, et invalidis viribus
quas dolor solverat, fractos die superveniente tertio neca-
verunt. Ideo et fortasse isti duo ultores prae caeteris ,
quia scribarum et sacerdotum auctores sunt. Nulli enimmagis quam sapientes et sacerdotes debent castimoniam
vindicare.
XI. Sed in hoc quoque errant Judaii. Isti enim causas
doloris sui praestiterant patri, asserentes se in illa licet
aetate juvenili vindices laesae fuisse pietatis, et violatae cas-
titatis ultores. Quodulique sanctuscondemnare non
pote-
rat, quia non passi sunt inultam sororem suam loco esse
meretricis, quae et virginitatem amiserat , et vindictae so
latium non habcbat : maxime cum ipse sic factum proba-
verit , ut Sichimam possideret , et in morte donaret eamfilio suo dilectissimo Joseph, dicens ad eum : « Do tibi Si-
«chimam praecipuam super omnes fratres tuos, quam ac-
» cepi demanibus Amorrhaeorum in machcera mea et arcu 1.
Quodfactumnegari non potest. Interpretari tamen possu-
mus per Sichimam humeros significari, per humeros
opera. Haeredem ergo bonorum operum sanctum Joseph
prae caeteris elegit, cujus opera fratres aequare non pote-
rant. Quis enim facta Christi potuit adaequare ?
XII. Tum praeterea immaculatus et castus de hoc ler-
reno diversorio, et impuritatis auctoribus manubias repor-
tavit, locum slupris et flagitiis vacantem ad ihcolatum
sanctorum verbis ccelestibus, et gladio capiens spiritali ;
ut ubi inhabitatores ante lasciviae et principes luxuriae ver
sabantur, ubi fuerant incentiva libidinis, et fomenta ne-
> Gen, xlviii, aa.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 257/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 258/565
a 5o S. AMBROSII
Israel salvus fieret. Et moxime propter tribum Levi debe-
mus hoc credere; quia ex ea tribu Dominus Jesus vide-
tur secundum corporis susceptionem genus duccre. Ex
qua tribu sunt sacerdotes Levi et Nathan, quos sanctus
Lucas in Evangelii libro, quem ipse scripsit, intermajores
Domini computavit*. Sacerdos enim Patris et princeps
omnium saccrdotum , sicut scriptum est : « Tu es sacerdos
piu aelcrnum 2, » sacerdotalis originis successionem debuit
vindicare.
XV. Unde et Moyses bencdixit hanc tribum dicens :
« Dale Levi sortem suffragii sui, et veritalem ejus viro
• sancto3
. «Benedixit etiam Moyses tribum Ruben, sicut
habcs scriptum :« Vivat Ruben, et non moriatur, et sit
»multus in numero 4. » Neque cnim benedixisset, si se-
cundum Patriarchae sententiam benedictione scivisset
indignos. Certc quod strictim ille praeteriit , iste com-
plevit.
CAPUT IV.
De benedictione Judce, quce Christo , ejusque incarna-
tioni , passioni , resurreclioni , atque atiis mysleriis
accommodalur.
XVI. Et quia per admixtionem gcneris Juda et Levi
tribus junclae sunt, idco Matthaeus cx tribu Juda descri-
bit ejus iamiliam 5. Et Apostolus ait : « Quoniam de Juda
«orlus est Dominus noster6
. »Ut ex tribu Levi sacerdo-
talisetplena sanclitatis annumerelur hacredilas : ex tribu
« Luc. iii, 29. —» Psal. cix, 4-— » Deut. xxxiu, «.— < Ibid. 8. —« Matth. i,3. —e Hebr. vn, 14.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 259/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 260/565
a5a ». AMBR0SII
ipsa; nunc subditac triumpho Chrisli , ct quibusdam ma-
nibusejus, id est, factis operibusque subjcctae, perpetuae
subeunt caplivitatis aeruinnam. Ipse utique qui adoratur
a nobis, quibus ispse permisit ut Patrem vocemus, cujus
scrvurn esse virtutis est.
XVIII. « Gatulus leonis Juda. »Nonne evidcnter et Pa-
trem expressit , et Filium declaravit? Quid tam evidens,
quo unius naturae Filius Deicum
Patre esse doceatur ?
Leo ille, hic catulus leonis. Vili cemparalione , cjusdem
nalune ac potentiae unitas inlelligitur. Rex ex rege pro-
cessit, fortis ex forte. Quia futuros proevidebat qui fi-
lium assererent junioris aetalis, occurrit his subjiciens :
«Ex germine, fili mi, ascendisti. Rccumbens dormisli ut
» leo , el tanquam catulus. » Et alibi habes , quia catulus
ipse cst leo de tribu Juda*. Ergo quia catulum dixerat,
bene statim lconcm posuit, hocest dicere : Non capiantur
aures vestrae , quia calulum audierunt, Filium expressi
non dixi minorem. Et ipse est leo sicut Pater. Audiantquia et leonem, et catulum appellavit : leonem quasi per-
fcctae plenaequc virtutis : catulum , quasi Filium; ne quis
cuin audiret aequalem Patri, non putaret Filium. Non sic
laudaturFilius, ut separetur a Patre. Ille probat aequalem
qui Filium confitetur.
XIX. Mirifice autem et incarnationem ejus expressit
dicens : « Ex germine, fili mi, ascendisti; »eo quod tan-
quam frutex terrae inalvo Virginis germinavit, et ut flos
boni odoris ad redemptionem mundi totius maternis vis-ceribus spendore novae lucis emissus ascenderit , sicut
Esaias dicit : « Exiet virgade radice Jessc, et flos ex radice
»ejus ascendel 2.» Radix familia Judaeorum , virga Maria,
flos Mariae Christus. Recte virga , quae regalis est generis,
de domo et patria David, cujus flos Christus est qui fce-
' Apoc. v, 5.
—» Isai'. xi,
i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 261/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 262/565
j54 8 « AMBROSII
ceamentum suum Jesus Nave', ut venturo tanti muneris
gratiam et ipse servaret. Ideo dicit Joannes : « Post me» venit vir cujus non sum dignus solvere corrigiam calcea-
»inentorumejus 2 .»Ideodicit : «Qui habet sponsam, spon-
»sus est: amicus autem sponsi, qui stat et audit eum, et
» gaudio gaudet 3, »hoc est, ipse solus vir est Ecclcsiae , hic
est expectatio gentium, huic deferentes copulam gratiai
nuplialis, calccamentum suum solverunt Prophetae. Hic
sponsus est , ego amicus sponsi : gaudeo quia venit , quia
vocem audio nuptialem, quia jam non dura peccatorum
supplicia, dura Legis tormenta, sed remissionem crimi-
num, vocem laetitiae, sonum jucunditatis, exultationem
festi nuptialis audivimus.
XXIII. Hic est ille « Alligans ad vitem asinum suum , et
» cilicio pullum asinae suae ; » ut fervorem Spiritus sancti
habeat congregatio nationum ante remissa et negligens,
sed jam devota per Christum , et viti illi perpetuae, hoc
est, Domino Jesu, qui ait :«Ego sumvitis, etPatermeus,
» agricola4
,» velut fructuosi palmites quibusdam inexolubi-
lis fidei vinculis alligemur. Hoc est illlud mysterium , quod
pullum asinae solvi jussit in Evangelio , et ipse DominusJesus sedit super eum , ut alligitus ad vitem perpetua
sanctorum suavitate requiesceret.
XXIV. « Lavabit, inquit, in vino stolam suam. »Bona
stola est caro Christi, quae omnium peccata operuit, om-nium delicta suscepit, omnium errores texit. Bona stola,
quae universos induit veste jucunditatis. Lavit hanc sto-
lamin vino, quando cum baptizareturin Jordane,descen-
dit Spiritus sanctus sicut columba , et mansit super eum.
Quo significatur quod plenitudo Spiritus sancti individua
in eo fuerit, nec recesserit. Unde et Evangelista ait : « Quia
«plenus Spiritu sancto Dominus Jesus, regressus est ab
»Josue. v, 16. —» Joan. t , vj. —3 Id. 111, ag,— * Id. xv, x«
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 263/565
»B BEKEDICTIONIBUS PATRIARCHA.RUM. LIBER TJNUS. 255
• Jordane 1. »Lavit ergo Jesus stolam suam, non nt snam
quae non erat ; sed ut nostram quae crat . sordem ablueret.
Denique addidit : « Et in sanguine uva? anaboladium
» suum (44) >* hoc est , in passione corporis sui diluit gen-
tcs suo sanguine. Etenim verbi anaboladium gentes sunt,
sicut scriptum est : « Vivo ego , dicit Dominus , nisi omnes»eos induam sicut vestimentum 2
. »Et alibi : « Sicut amic-
» tum mutabis eos , et mutabuntur 5. » Non ergo sanguine
proprio, sua peccata, quae non erant, sed nostra quae
fecimus delicta , mundavit. Et bene uvam dixit, quia si-
cut uva pependit in ligno. Ipse est vitis , ipse uva. Vitis
ligno adhaerens : uva, quia lancea mililis apertum la-
tHS emisit aquam el sanguinem. Sic enim dixit Joan-
nes : quia exivit de eo aqua et sanguis 4. Aqua ad lava-
crum , sanguis ad pretium. Aqua nos abluit , sanguis nosredemit.
XX\ r
. Et ideo ait Propheta : « Hilares oculi ejus a vino
»et dentes candidiores, quam lac, asignificans Prophetas
et Apostolos. Alii enim sicut oculi Christi praeviderunt et
annuntiaverunt ejus adventum, de quibus ipsc dicit :
« Abraham diemmeum
vidit, et gavisus est5
. » Et unus
de Prophetis dicit : « Vidi Dominum Sabaoth 6: » quem vi-
dentes spiritali laetilia complebantur. Alii vero , hoc est,
Apostoli,
quos Domiuus ab omni peccalorum Labe mun-davit. super lac candidiores facti sunt, quos macnla nulla
postea fuscavit. Etenim lac temporale est, gratia autem
Apostolorum perpetua manct , qui nobis spiritalia iila at-
que coelestia conficientes alimenta , mentis internae viscera
saginarunt. Suntetiam qui mandataDomini lucida, quae di-
vino ore deprompta sunt , sicut lac nobisfacta arbitrentur,
quibus nutriti ad panis coelestis pervenimus alimoniam.
« Marc. i, 10. — » Isai. xlix, iS. — Psal. ci, 27. —4 Joan. xix, 54.
—• Id. tiii, 56. —• Isal. vi, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 264/565
a 56 *• AMBBOSII
Undc et Paulus ait : « Lac vobis potum dedi , non escam ;
mondum enim poteralis*. » Corinthiosin principio fidei
polulactis imbuit. Et sancti illi, quorum fidesannuntialur
in universo mundo , tanquam ablactati, esca solidiore fir-
mantur.
CAPU.T V.
Benedictione Zabulon Ecclesiam atque. ejus principes
designari.
XXVI. «Zabulon juxta mare habitabit, et ipse secus
» accessus navium, et pertendet usquc ad Sidonem2
. »
Ipsa nominis interpretatio meliora promittit ; eo quod la-
lina exprcssio liberationem significet a nocturnis, quod
est utique bonum , et ejus qui sperat in pennis Domini,
quem circumdat veritas ejus, ne tinieat a timore noc-
lurno , et a negotio perambulante in tenebris.
XXVII. Hic ergo « Zabulon juxta mare , inquit, habi-
» tabit ; » ut videat aliorum naufragia , ipse immunis peri-
culi , et alios spectet fluctuantes in freto istius mundi , qui
circumferantur omni vento doctrinae, ipse fidei radice im-
mobilis perseverans, sicut est sacro-sancta Ecclesia radi-
cata atquefundata in fide, spectanshsereticorumprocellas,
et naufragia Judajorum, quoniam gubernatorcm, quemhabuerant, abnegarunt. Circa fluctus igitur habitat, nonfluctibus commovetur, magisque ad subveniendum parata,
quam periculo obnoxia; ut si qui tempestatibus acti gravi-
bus confugcre ad portum velint, praesto sit Ecclcsia tan-
quam portus salutis, quce expansis brachiis in gremium
• i Cor. iii, j, —• Gen. vux, i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 265/565
DE BENEDICTIOMBrS PATRIARCEIARUM. LIBER OTTOS. 2S7
tranquillitatis sua: vocet pcriclitantos, locum fidre stationis
ostcndens. Ecclesiaj igilur in hoc sreculo tanquam portusmarilimi pcr littora diflusi occurrunt laborantibus, dicen-
tcs esse credentibus refugium prasparatum , quo vcntis
quassata navigia possint subducere.
XXVIII. In bis Ecclcsiis sunt principes Zabulon , et
principcs Nephtalim ' , sicul docet Psalmus sexagcsimus
septimus, quorum alii libcratores sunt a tcmpestalc noc-
turna, clamanlcs : • Abjiciamus ergo opcra tenebrarum,
»et induamur arma lucis ': » alii sunt latitudinis aposto-
licaj, qui possunt diccre : « Os nostrum palet ad vos, o
• Corinthii, cor nostrum diiatatum est*. »Ipsi sunt isti qui
cum csscnt in tenebris, lucem viderunt magnam , sicut
Prophela testatur dicens : «Regio Zabulon, et regio N*eph-
• thalim, via maris trans Jordanem: populus qui sedebat in
«tenebris, vidcrunt lucem magnam : qui sedebant in re-
» gione umbrae mortis , lux orta est eis *. »
XXIX. Exploratores igilur secusaccessusnavium posuit
Dominus Deus nosterPatriarchnehujusha3redes,cujuscura
pervigil et spiritalis successio pertendit usque ad Sidonem,
hoc est, usque ad gentes pervenit, ut Domini misericor-dia pcccata abluat nationum. Sidon enim primitivus est
filius Cham , illius utique qui propter irreverentiam pa-
ternce pietatis, malcdictione damnatus est patris. Ergo li-
beratio noclurna tanquam in excubiis posita propugnaculi
spiritalis , ne quis scopulos vitae hujus possit iucidere, per-
tendit usque ad gravissimorum criminum peccatores, et
Sidonios ipsos , qui ante superstitione vehementi venatores
sceierum nuncupabantur, et, sicut interpretatio docet,
soluta hxreditate maledicti, donataque haereditate bene-
dictionis absolvit; ut ubi major reatus erat, ibi nunc ube-
rior sit gratia.
• Psal. LtTii, 28. —• Rom. mi, u.— J a Cor. vi, 11.— * I«ai. i\, i, 1
LV. 17
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 266/565
l58 9- AMBROSII
w» VWV»v»V*V»VV»VV*»*V\^VVVVVVVVVVV»VVkVVVVW*VVV*V%»^VVVVV»»WVVVWV»V>(VVV«*VVV»VV»»»*
CAPUT VI.
De benedictione Issachar, quce mystice de Qhristo Doinino exponitur.
XXX. « IssAcnAR bonum concupivit, rcquiesccns inter
• medias sorlcs, ct videns rcqnicm quia bona est , ct ter-
»ram quia pinguis : supposuit humcrum suum ad laboran-
» dum, et factus est vir agricola 1. » Issachar merces dici-
tur, et ideo refertur ad Christum , qui est mcrces nostra ;
quod eum nobis ad spcm salutis oeternae non auro , non
argento, sed fide et devolione mercemur. Unde et David
de ipso dicit : « Ecce haeredilas Domini , filii merces, fruc-
» tus ventris2
. » Et Moyses dc co dicit : « Merces circa mare
»iuhabitantium\ » Hic est qui bonum concupivit ab ini-
tio, et quod malum est, desidcrare nescivit. De quo et
Esaias ait : « Priusquam sciat puer vocare palrem aut ma-
» trem , non crcdidit maliliae , eligens quod bonum est\ »
Requievit inter fortes Veteris et Novi Testamenti, vcl in
medioProphetarum. IdeoqueinterMoysenctEliammedius
apparuit ; ut ostenderet nobis quod in corum sermonibus
requiem habeat , per quo» pleriquc peccatis renuntianles
credunt in Deum vivum : vcl quod ipsi sint testes resurrec-
tionis ejus, et beatse quiclis.
XXXI. Itaque ut ad resurrectionis suae gratiam vocarct
gentes (ipsa est enim pinguis et fertilis terra, qnsc fructus
generat aeternos, fructus ccntesimos et sexagesimos) sub-
jecit humerum suum ad laborandum, subjiciens se cruci,
-j Gen. xux, i4, i5. —» Psal. cxxyi, 3. —» Deut. xxxin, 19. —* Isai.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 267/565
DE BENEDICTIONIBCS PATRIARCIlARtM. LIBER ENCS. z5q
nt noslra peccata portaret. Ideoque dicit Prophcta : « Cu
»]us priucipium supcr humerum ejus', • hoc est, super
corporis pnssionem Divinitalis potestas, vclcrux superemi-
nens corpori. Posuit ergo humerum incumhens aralro
omnibus subeundis contumeliis patiens , ita subjectus la-
bori, ut vulncrarelur propler iniquitates nostras, et infir-
maretur propler pcccata nostra. « Et factus esl vir agri-
»cola, » sciens terram suam bono seminare frumcnto, et
fructiferas arbores alta radice plantare.
CAPUT VII.
De benediclione Dan , qua? futurum ex ea tribu Anti-
christum prxnuntiat. E^horlatio ad vitiorum som-
num excutiendum subjungitur , poslquam eadcm
tribus pradicilur ad fidcm accessura.
XXXII. « Dan judicabit populum suum tanquam et
» una tribus Israel. Et factus est Dan ipse serpens in via se-
»dens, et in semita mordens calcaneum equi, et cadct
• eques retrorsum, salutem expectans a Domino 1. » Sim-
plex quidem intellectus hoc habet, quod etiam Dan tribus
judicem dederitin Israel. Etenim post Jesum Nave Judices
fuerunt plebis de diversis tribubus. Fuit autem et Samson
de tribu Dan , et judicavit Lrael viginti annis. Sed nonhunc prophctia significat , at Antichrlstum qui futurns es
ex tribu Dan, sxvus judex, et tyrannus immanis, « Judi-
cabit populum suum. Tanquam serpens in via, sedens in
• semita, «dejicere tenlabit cos, qui viam ambulant verila-
tis , snpplantare cupiens veritatem. Hoc est enini mordere
•
Isai. ix, 6. —*
Gcn. nu,16-18.
*7-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 268/565
a6o *• AMBROSII
equi calcaneum , ut veneni suffusione equus saucius , et
Tulneratus dente serpentis, levet calcaneum suum; sicut
Judas proditor teulatus a diabolo super Dominum Jesum
levavit calcaneum suum, utdejiceret equitem, qui se de-
jccitut omnes levaret. Cecidit igitur non prostratus in fa-
ciem quasi dormitaus, sed retrorsum, ut a superioribus
ad priora se extendens, a Domino expectaret salutcm.
Sciebat enim se resuscitandum , ct ideo jacentem Adamexpectabat erigere.
XXXIII. Lnde nos cum bene in via currimus, cavea-
mus necubi serpens lateal in scmita , et subruat vestigium
cqui, hoc est, corporis nostri , et dcjiciat subito equitem
dormientem. Nam si vigilemus, cavere debemus aliquate-
nus, et morsus declinare serpentis. Non ergo nos opprimatsomnus ncgligentiae, somnus sncculi, non opprimat divitia-
rum somnus , ne et de nobis dicatur : « Obdormierunt
» somnum suum et nihil invenerunt omnes viri divitia-
» rum 1. » Sed sunt et equites dormientes , de quibus scrip-
tum est : « Dormitaverunt qui ascenderunt equos 2. >: Si
avaritia pectus tuum vulneret, si libido inflammet, dor-
mis eques, et ideo corpus tuum, hoc est, equum tuum
non potes refrenare. Vigila ergo, ut etiamsi dejectus
fueris, hoc est, mortuus fueris, non obdormias. Qui
enim obdormiunt somnum suum, nihil inveniunt. Tuautem expecta salutem a Domino , venturam respice, ut
aratiam resurrectionis invenias. Dormicbat Judas : deni-
que verba Chrisli non audiebat. Dormiebat Judas, et
quidem somnum diviliarum, qui mercedem de proditione
quaerebat. Vidit eum donnientem diabolus, et oppressum
avaritiae somno gravi : misit se in cor ejus, vulneravit
equum, dejecit equitem , quem separavit a Christo.
XXXIV. Hanc tribum benedixit Moyses diccns : « Dan
• Psal. iaxv, 6. —» Ibid 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 269/565
DE BEffEDICTlOMBlS P ATRIARCFIARMI. I.IBER llMS. i6l
»catnlus leonis, et eftugiet ex Basan 1, » hoc est, cx con-
fusione.Inde secundnra gtvccum mngis intclligere debe-
mns, ex quo latinns trnnstulil, quod Dan ipse factus sit ser-
pens in via sedens. Dan judicium interpretatur. Et idco
grave judicii periculum tribus ista subiit, cui serpens il-
lapsus Antichristus est, qui currentem suis sauciaret vc-
nenis. Sed lamen ipsa tribus libcrabilur a confusione,
ctim fuerit confessa equitem resurgcntem , qui ait : « Qui» me confcssus fucrit coram hominibus, confitebor et cgo
i eum coram Patre meo qui cst in ccelis : qui autem me• confusus fuerit coram hominibus, confundam et ego
»eum coram Patre meo qui in crelis est1
. »
CAPLT VIII.
Bencdictione Gad tentatufos Dominum Judcvos , tt vi-
cissim tentandos ab eodcm, adumbrari.
\\X\ . «Gad tentntio, lentavit cum, et ipsc tentavit
»cos secus pedes 3. » Tentatio est congregatio ct astutia
scribarum et sacerdolum qui Dominum Jesum de tributo
Ca^saris, et dc Joannis baplismate, ut docuit Scriptura,
tcntabant'; quibus Dominus Jesus in sua justilia tent
mentum retoreit*. « Secus pedes, » hoc est, continuo sine
ulla delibcratione retcrens,quo tentantcs magis ipse con-
cluderet. Dicentibus enim : « In qua potestate haec facis ;
non ad quaesita rcspondit; sed etiam ipse proposuit dicens :
« Interrogabo et ego vos unum verbum : quod si dixerilis
»raibi, et ego vobis dicam in qua potestate haec facio*. »
1 Deut. ixxu, a. — Matth. x, 5». 33. —» Gen. iux, 19. —* Malth.
i\u, 17. —* Id. xxi, *3. —6 Ibid. »4«
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 270/565
a6a »• AMBROsii
Iterum dicentibns : « Licet tributum dari Caesari, an
»non, » ait : «Quid nic tentatis hypocritae? Ostendite mihi»numisma census 2
. » Et oflcrentes iterum interrogavit
« Cnjus cst imago et superscriptio ? Dicunt ei : Caesaris2
. »
Ibi igitur eosligavit ipsorum sermonibus, ipsorum obliga-
tione constrinxit. Tunc ait illis : « Rcddite ergo quae sunt
»Ccesaris, Caesari; et quae sunt Dei , Deo s,» ut contra
verba sua venire non possent. Denique mirati abierunt ab
eo. Scd non est mirum si secus pedes respondebat, qui
ante pedes videbat.
XXXVI. Exposuit Moyses evidenter hanc prophctiam
Jacob sancti essc de Christo. Sic enim ait : « Bencdictus
»qui ampliavit Gad. Sicut leo requievit confringcns bra-
» chia et principes, et vidit ab inilio suo quia ibi divisa est
» terra principum colleclorum simul cum principibus
»populorum. Justiliam fccit Dominus , judicium cum«Israel
4. »
XXXVII. Agnoscimus itaque quis requicverit sicut leo,
quis confregerit brachia potentium , quis a principio divi-
siones tenlanlium vidit. Ibi igitur hiatus cst lerrae, qui
absorbcat calumniantes , ubi tcntatio perfidorum est.
CAPLT IX.
De benedictione Aser, qua Christi pauperis diviticeacmulliplicia in Iwmines dona exprimuntur.
XXXVIII. « Aser pinguis ejus panis , et ipse dabit es-
»cam principibus 6. » Ascr interprelalione lalina significat
1 Mallh. «ii, 17-19. —» lbid. ao, ai. —» IbiJ. —4 Deut. 1x1111, ax.
—• Gen. xlix, ao.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 271/565
DE BENEDICTIOMBUS PATBUBCHARUM. LIBER VXVS. »63
diutias. Quis igitur dives, nisi ubi altiludo diviliarum est
sapientiae et scientiae Dei? Quis dives nisi Dominus Jesus ,
qui abundat semper, et nunquam deficit? Pauper venit
in hunc mundum, et omnibus abundavit, universos re-
p!evit. Quantus est in divitiis , qui paupertate sua omnesdiviles fecit? Sed pauper propler nos, dives cum Patre.
Pauper ille, ut nos ab inopia \indicaret; sicut Apostolus
docet dicens : « Quia propter vos pauper estfactus, cum»dive»esset; ut illius inopia vos ditaremini 1
. » Cujus ino-
pia ditat, sanat fiinbria, famcs satiat, mors viviiicat, se-
pultura resuscitat. Hic ergo dives est thesaurus, hujus
pinguis panis. Et bene pinguis quem qui manducaverit,
esurire uon polerit. Hunc panem dedit Apostolis , ut divi-
dcrcnt populo credcntium ; hodieque dat nobis eum, quem
ipse quotidie sacerdos consecrat suis vcrbis. Hic ergo pa-
nis foctus est esca sanctorum.
XXXIX. Possumus et ipsum Dominum accipere , qui
snam carnem nobis dedit , sicut ipse ait : « Ego sum panis
• vitas. Palres vcslri manducaverunt manna in deserlo, et
• mortui sunt : hic est autem panis qui de ccelo descendit,
»utsi
quis ex eo manducaverit, non moriatur1
. »Et ne
quis putaret quia de hac mortc dicit qua? per anima? et
corporis secessionem venit, et jure dubitet, cum sciat
sanctos Apostolos hac morte esse defunctos, addidit: «Ego
» sum panis vivus , qui de ccelo dcscendi. Si quis manduca-
» verit ex hoc , vivet in aeternum 3: » hoc est , non de tem-
poralivita dixisupra, nec dc morte isliusvitre, qua etiamsi
quis mortuus fuerit , tamcn si panem meum acceperit,
vivct in teterntim. Ille enim accipit, qui se ipsum probat
qui aulem accipit, non morietur peccatoris morte, quia
panis hic remissio peccatorum cst.
XL. Moyses quoque pukherrime prophetarjt in ben*-
• » Cor. viu, 9. —» Joan. ti, 4S, 49. —» lbid. 5i, 5».
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 272/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 273/565
DE BENEDICTIOMBIS P ATRl YRC HARlM. LIBER 151 S. 265
XLIII. Sanctus patriarcha Nephthalim erat palmes
abundans. I nde Rfoyses dicit : « .Ncphthalim salietas acci-
» pienliuui, replebitur benedictione a Domino, mare et
» airicum possidebit 1
, «cxponeas hoc quod Jacob dixerat,
quid sit vitis rcmissa, hoc est, per fidci gratiam vinculis
inortis cxutus : in quo significatur populus Dei ad liberta-
tem fidei, et ubertatem vocatus gratiae toto orbe diffusus,
qui jugum Christi bono fruetu vestiat, et ligua verae illius
vitis, hoc est, unsteria dominicae crucis ambiat, nec timeat
confessionis cjus periculum, sed magis cliam in persecu-
tionibus positus Ciiristi nomine glorietur.
XLI\ . Hic est vere remissus a vinculis , qui nullo nexu
formidinis alligelur. Lnde et Propheta dicit : « Exibunt, et
tripudiabunt sicut vituli resoluti vincukV. » Ideoque in
germine suo decorem porrigit, quia in loco pascuae collo-
catus, et super aquam refectionis educatus, per sacramenta
regenerationis suae germinat bdnum verbi decorem, et
assumitur in illam pulcherrimam Christi gratiam, qui
potest venustatem tui decoris augere.
XL\. Dcnique super omnes decorus, quod habet do-
nat; quia nemo potcst donare quod non habet. Ideoquedictum est : « Dominus regnabit, decorem induit
J. > Induit
enim decorem Ecclesiae gratia, quae in illo lavacro depo-
nens fceditalcm omnium delictorum , splendore gratiae
ccelestis enituit. Ideoque sponsus de ea dicit : « Qu.xnam
»est haec prospiciens tanquam diluculum, electa sicut sol,
» speciosa sicut luna , miraculum sicut ornatus *. »
« Deut. lixrn, ao. —« Malac. iv, 6. —* Psal. xcn, l. —« Cant. n,9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 274/565
266 8. AMBROSII
CAPLT. XI.
In benedicendo Josepk longiorem fuisse beatum Jacob,
quia prmfigurata in eo Christi videbat mjsteria. llis
porro ejusdem benediclionis partes singulce applican-
tur.
XLVI. Nunc ut tanquam epilogo quodam concludamus
hisloriam, sicut et Scriptura conclusit, prophetiam sancti
Jacob de sancli Joseph nomine digeramus : « Filius am-«pliandus meus, Joseph filius ampliandus meils, zelaudus
»filius meus adolesccnlior ad me revertere. In quem con-
«silium conferentes maledicebaut, et inleudebant in eum» dominiarcum, ctconlriti sunt cum potenlia arcus corum,
»et dissoluti sunt nervi brachiorum manuuro corum per
»manum potentis Jacob; indcque praevaluit Israel a Deo«patristui. Et adjuvit leDcus meus, et benedixit te bene-
»diclione cceli a summo, et benedictione terrae habenlis» omnia. Propter benedictionem ubcrum et vulvae benedic-
»tiones patris tui et matris tuae praevaluerunt super bene-
» dicliones montium manentium ; et dcsidcria collium
saelcrnorum erunt supcr caput Joseph, et super verticem
«eorum, quibus praefuit, fratrum 1. »
XLVII.Qune causa est quod super omnts
filios, Joseph
filium ubcrius proseculus cst pater, nisi quia praefigurala
in eo jam Christi videbat mysteria? Unde benedicens illum
magis qui expectabatur, quam illum qui videbalur, ait
«Filius meus ampliandus Joseph. » Quis est ampliandus,
nisi Christus, cujus gratia semper augelur, et finem pro-
> Gcn, xux, aa-a6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 275/565
DE BENEDICTIOXIBUS PATRIARCIIARUM. LIBER UNUS. 267
cessus sui non habet gloria? De quo et Joanncs dicit
t Iilum oportet crescerc, me aulem minorari *; » quia per
ipsius illud salutare pcrfectumquc nomen cumulata est in
hoc mundoetabundavitgralia. «Filiusmeusampliandus;
et ideo quia vidcbant eum crescere fratres , et invidere
cceperunt. Intelligibilis autem Joseph et zelum incidit ab
iis quos magis fovcbat. Dcnique dicebat : « Non veni
»nisi ad oves perditas domus Israel1
. » Et illi dicebant
« Nescimus unde sit. » Ille curabat eos, et illi negabant
eum.
XLVIII. « Filius, inquit, meus adolescentior. » Revera
adolescentior, qui erat pene ultimus natu J. Denique et
Scriptura dicit : « Amabat eum Jacob, quia filius senectutis
»erat iili4
. »Quod etiam ad Christum refertur. Senescenti
enim mundo et jam occidenti illucescens Dei Filius pcr
Mariae virginis partum, scrus advenit, quasi fiiius senectutis
secundum sacramenlnmsuscepitcorpus (45),qui erat ante
saecula scmper apud Palrcm.
XLIX. Lndc dicit ad eum Pater: « Ad me revertere, »
vocans cum ad codum ue terris, quem propter noslram
salutem miserat. Itaque resuscitans Filium suum unigeni-tum, evacuavit consiliiun maledicentium. Lnde et Esaias
dicit:« Vanum consilium spiritus vestri5
. »Et convitia quas
quasi jaculantes sagittas dirigebant, solvitomnia: contrivit
eorum potcntiam, qui in suis virtulibus, et non in Dcoconfidentes erant. « Inde, inquit, praevaluit Israel a Dco
«patris tui, et adjuvit tc Deus meus. » Quis cst qui confor-
tavit Israel, et adjuvit filium, nisi solus Deus Pater qui
dixit : « Jacob puer meus, suscipiam eum : Israel electus
» meus, suscipiat eum anima mea ' ? »
L. « Et benedixit eum bencdictione cceli desuper, et
' J>an. 111, 3o. —» Malth. xr, a4- —5 Joan. ix, ag. — * Gen. tiitu, 3,
—» Isai. xix, ii. —6 ld. ilii, 1.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 276/565
268 S. AMBROSll
»benedictione terne habentis omnia. »Omnia enim subje-
cit ei, coelestia sicut benedictioncm co^li, et tcrrena sicutbenedictionem terroe, nt et hominibus cl Angelis domina-
retur.
LI. Itaquo in illo velut contemptibili corpore: « Prncva-
»luisti, inquit, proptcr benedictionem uberurn et vulvac,
» benedictiones patris tui et matris. «Ubcra vcl duo Testa-
menta dixit, quoruin allero annunlialus est, altero de-
monslratus. Et bcne ubera , quoniam velut quodam nos
spiritali lacle nulritos educavit, et obtulit Deo Filius : vel
Mariae dicit ubera, qua; vere bencdicta erant, quibus sancta
Virgo populo Domini potum lactis immulsit. Unde et alia
mulier in Evangelio ait : «Beatus venter qui te portavit, et
» ubera qune suxisli1
! » Quod autem ait : « Vulvae bencdic-
» tioncm patris tui et matris, »si vulvam solam Mariae ve-
linius intelligere, cur utramque benedictionem conjunxerit,
lalebit causa. Potuit enim dicere de sola vulva matris. Scd
pulchrius arbitror, ut secundum spirilale mysterium intel-
ligamusutramquegenerationem Domini Jesu, elsecundum
Divinitatcm, et sccundum carnem ; quia ante sascula esl
gcneralus cx Patre. Unde et Pater ait : « Eructavit cor» ineum verbum 2
; » eo quod ex illa intima et incomprehcn-
sibili Patris processit substantia, et in ipso est semper.
Unde ct Evangelista ait f« Deum nenio vidit unquam, nisi
«unigenitus Filius qui est in sinu Palris, ipse enarravit 5. »
Sicut ergo sinus Patris spiritalis intelligitur intimum quod-
dam paternac chariiatisnaturaequc sccretnm, in quo sem-
pcr est Filius : ila etiam Palris spiritalis est vulva, inlcrioris
arcanum, de qua tanquam ex genitali alvo proccssit Filius.
Denique diverse legimus nunc vulvam Palris, nunc cor
ejus quo verbum eructavit, nunc os ejus ex quo justilia
processit, ex quo prodivit sapieutia, sicut ipse ait : « Ex ore
' Jjuc. xi, 37. — » Psal. \uv, 2. — 3 Joan. 1, 18.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 277/565
DE BENEDICTIONIBUS PATRI ARCDAHUM. IIBER UNUS. 269
» Vltissimi prodivi*. Ila cuui timini non definitur, et unumomnia sonnnt, spiritale magis mvslcrium generationis pa-
tcrnne, quam membrum aliquod corporale significat. Sed
sicut illam ex Patre generationem intelligimus: ita eliam
ad consummationem fidei generationcm Mari;e inlelliga-
mus, quando bencdicilur vulva matris, illa ulique Mariae
virginalis, quae nobis edidit Dominum Jesum. De qua Pa-
ter dicit per Hieremiam prophetam : «Prius quam tc forma-
»rem in utero, novi te; et prius quam exires de vulva
• matris, sanctificavi te2
. » Geminam igitur Prophcta in
Christo substantiam declaravit, Divinitatis et carnis : alle-
ram ex Patre, alleram ex \irgine; ita tamen ut non exsors
sua? esset Divinitatis, cum ex \ irgiuc nasceretur, el essct
in corpore.
LII. L nde t Et convaluit super omnes monles, et deside-» ria collium aeternorum. » Super omnes enim illos sublimis
mcrili viros Patriarchas et Prophetas et Apostolos; sed
etiam ultra solem, lunam, Archangelos, tanquam coeli lu-
men emicuit, sicut ipse ait : « Non est discipulus super
» migistrum, nec servus super dominum 3. » Quis enim illo-
rum fuit, cui subjecta essent omnia , quibus ipse donavit
quod erant? In quo benedicuntur omnes Sancti ejus, quia
ipse est super capita omtiium caput omnium. Caput enim
mulicris vir, caput viri Christus. «Et super vertices mon-tium, » quia ipse est supereminens vertex universorum :
sed Justorum est vertex allissiinus. Quos fratres vocat, ac-
quisitos pcr gratiam, et quoddam regencrationis consor-
tium. Lnde et de fralribus Joseph illos magis fratres inlel-
ligimus, de quibus dicit in Psalmo : « Narrabo nomen tuum»fratribus meis, in medio Ecclesiae cantabo tibi
1.»
LIII. Denique et Moysescompleturus vitae istius cursumcum benediccret tribum Joseph , non illum utique jam
« Kccli. uit, 5. — « Jerem. 1, 5. —.J MatUi. x, a4. —* Psal. «1, a5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 278/565
270 S. AMBROSII
defunctum Joseph, sed Christum benedicebat, sicut habcs
scriplum de Joseph : « A benedictione Domini terra ejus,
» a finibus cceli, et a rore, et ab abyssis fontium deorsum,
»et secundum horam factum solis cursum, et a convenien-
»tibus mensibus, et a vertice montium, ab initio, et a ver-
»tice collium aeternorum, et adhoram terrae plenitudinis,
» et ab eo qui visus est in rubo, veniat super caput Joseph
«benediclio, ct super verticem ipsius. Honorificus sit inter
»fratres. Primogenitus tauri decus ejus, cornua unicornui.
» In ipsis gentes ventilabit simul usque ad extremum terrae.
»Ipse myriades Ephraem, et ipse chiliadesManasses 1. »
LIV. Benedictio eadcm est , quae omnem habet et cce-
lestium et terreslrium plenitudinem , et specialem Christi
gratiam : qui visus in rubo dixit ad ipsum Moysen : « Solve
» calceamentum pedum tuorum 2: » qui est super omnes
Deus, quia ipse est caput corporis Ecclesiae : qui est prin-
cipium primogenitus ex mortuis , ut fiat in omnibus ipse
primatum tenens ; quoniam in ipso complacuit omnemplenitudinem inhabitare. Et ideo soli benedictionis hujus
praerogativadefertur, asummitate ccdiusque ad extremum
terrae. Ipse enim est ante omnes, in quo constant omnia :
qui eliam per sanguinem crucis suae pacificavit omnia, sive
quae in ccelo, sive quae in terris sunt. Cujus typum praefe-
rens pulchre benedicitur sanctus Joseph, ut honorificetur
inter iratres.
LV. « Primogenitus tauri decus ejus, habens cornua
» unicornui , in quibus genles ventilabit. » Et bonus laurus
quasi hostia pro delictis, ct totius mundi victima, ut paci-
licaret omnia. Cujus dccus sanctum ; omne enim sanclum
primogenitum, sicut alibi dcmonstravimus J. Unde et Levi
non aetalis ordinc, scd sacrae succcssionis praerogaliva pri-
» Deut. xxxm, i3-»7.— » Exod. m, 5.— 3 Vide lib. u de Abel et Cain,
cap. li.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 279/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 280/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 281/565
DE BENEDICTIOSIBrs PATRIARCHARIM. LlBtf CSIS.
quo dicii Jacob , sicut scriptum est : « Benjamiu lupus ra-
» pax, manc comedet adhuc, et ad vesperam dividet cscamsprincipibus
1. » Lupus erat cum dispergeret et devorarcl
oves Ecclesia?. Scd qui lupus venerat, pastor est factus.
Lupus crat cum Saulus erat, quando intrabat in domos .
et viros ac mulieres trahebat in carcerem. Lupus er;.t
quando spirans minas et homicidia in Discipulos Domini
petebat cpistolas a principibus sacerdotum , ut invaderctservos Christi. Quem tanquam lupum noclurnis tenebri-.
oberrantcm eflusa Jesus luce ca^cavit. Ideo Rachel cumparorrt Benjamin , vocavit nomen cjus, « Filius dolori>
»mei*, » futurum prophetans ex ea tribu Paulum, qui
aflligeret filios Ecclesine persecutionis suae tempore, ct
gravi matrem dolore vcxarct. Sed tamen idem postea prin-
cipibus escam posteriore divisit tempore , evangelizan*
gentibus Dei verbum , et plurimos ad fidem provocans;
quo disputante , sicut legimus, Paulus proconsul , et Pu-
blius princeps, Domini gratiam receperunt 5.
LVIII. Pulchre antem eliam Moyses cum benediccret
Benjamin tribum , dixit : « Dilectus a Domino habitabit
» fidens, et Deus obumbrabit super enm omnibus diebus ,
»et inter humeros rcquiescet dilectus a Domino* , » qui
etiam vas eleclionis est factus. Neque enim aliter nisi Do-
mini est miscratione et amore conversus. Unde et ipso
nihil merito tribuens suo, sed totum deferens Christo ail :
« Ego cnim sum minimus Apostolorum, qui non sum dig-
» nus vocari Apostolus, quoniam pcrsecutus sum Ecclesii ni
»Dei. Gralia autem Dei sum id quod sum, et gratia ejus
»egena in me non fuit'. > Habitabit fidens in domo quMii
ante vastabat , habitabit in tabernaculis Christi, quianle
sicut lupus errabat in sylvis. Et Deus obumbravit sup r
1 Gen. xnx, 37. —• Id. xwt. 18. —1 Art xiti, u . et xxvn, 8. —* Deut. xxxui, it. —
51 Cor. xv, 9. 10.
iv. 18
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 282/565
>2j4 s « AMBMSli DK BfcftJkMCTfOiMBUS, KTC.
eum, quando visus est ei Chrislus. Qui licel aperlis oculisvideret nihil, tamen Cnristum videbat. Et merito videbaf
prsesentem, quem eliam audiebal loquentem. 3Non caecita-
tis estobumbratio ista, sedgratia\ IJenique Marise dicitur :
« Spiritus sanctus superveniet in te, et virlus AHissiin!
»obumbravit tibi1
. »
LIX. « Et inter humeros requiescet, » hoc est, inter
bonos actus, et opera pretiosa. Nam et supra habes quod
Issacliar supposuit humerum suum ad laborandum , et
lactus cst vir agricola. Quem Paulus imitalus, posuit fidei
novella plantaria, ideoquequasi bonus agricola dixit : «Ego
»plantavi, Apollo rigavit4
. »
* Luc. i,35.~ » i Cor. »116.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 283/565
S. AMBROSIIMEDIOLiNENSIS EPISGOPl
DE ELIA ET JEJl \I0.
LIBKR IM>\
„WvW ^\\V\\V\\V«v»V»k\»\\\V\\\Vv\» WVWWWWVW*,\VUV*\\V
CAPLT I.
Sicut olim Patres cum progrederentur ad bellum, atquein neomeniis diebusque laetitiai tuba canebant; ita e
nobis diebus jejunii, paschalique festo appropin-
quantibus tuba canendam.
I. DiviNiwiad patresresultavit oraculunr,utcumegrcde~
renturadbellum,tubacanerent J ,cujussonituDoininusrerni-
nisceretur populisui, quo petitum conferret auxiliuniplus
quaemisericordiae suae incentiva cognoscens; et in diebus laeti-
tiae iuae, in neomeniis suis concinerent tubarum sono. L nde et
David dicit : «Canite in initio mensis tuba, m die frequenti
• solemnitalisvestras4
. t\ enietigiturnobisdiessoleinnitatis
et jam appropinquat. Canamus tuba tanquam in pra;lium
progredientes. Canamus tuba , ut annuntiemus solemni-
tatis diem, simul nobis et certamen imminet, et victoria
repromittitur. \ ictoria nostra, crux Cbristi est : trophaeuni
nostrum , pascha est Domini Jesu. Sed iile ante est prat-
latius , ut vinceret , non quod ipse egeret certamine ; se
• Scriptus forle anno 090. —» Vid« D. Guillou, tom. x, p. 75-88. —»
* Rum, x, 9.— " PsaL txw, 4«
18.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 284/565
vjG s, AMBnosri
ut nobis formam bellandiantc praescriberet,
et postea da-ret gratiam triumphandi. Certamcn nostrum, jcjunium est.
Denique jcjunavit Salvator, et sic tenlator ad emn accessit.
Et primum gulae dircxit spiculum dicens : « Si Filius Dei
»es, dic lapidihuic , ut panis fiat1
. «Illecibum vclut escam
laquci praetendit, ut sic illaquearet appelentiam corpora-
lcm : Dominus jejunium praetulit, ut laqueos tcnlaloris,
ut vincula dissolveret. Deniquc sic habes scriplum: * Non
»in solo pane vivit homo, scd in omni verbo Dei 2. Illo
laquco Adam fuerat strahguialus, hac absolutione diabo-
licae quaestionis omnis homo est libcralus.
CAPIT II.
Quarn magna virtus sit jejunii, quamque speciosa ac
valida ejus militia, exempto Christi atque sancliElia?
comprobatur.
II. Magna virtus est jejunii. Denique tam speciosacjus
militia cst, ut jejunare delectaret et Christum : tam valida,
ut ad ccelum homines erigcret. Et ut humanis magis quam
divinis utamur exemplis , de Eliae jejuno ore vox emissa
ccelum clausit sacrilego populo Judaeorum s. Etcnim cum
a rege Achab altarc esset idolo constitutum , ad verbum
Propheta? tribus annis et scx mensibus ros pluviae non ce-
cidit super terram. Digna poena quae intemperantiam con-
grue coerceret; ut ccelum impiis clauderelur, qui ierrena
polluerant. Dignum cliam, ut ad condcmnationem regis
sacrilegi Propheta ad viduam in Sareplam Sidonia? milte-
retur, quse quoniam devotionem cibo praelulit , meruit utj
1 Matth, it, 3, et Luc. iv. 3. — * Tbid. /\. — ' 3 Reg. xvn. i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 285/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 286/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 287/565
DE Ull ET JJJLMO,. LIBfcH LMs. IJQ
genuinavit , natura obsequium prsebuit, jcjuniuui tamen
ccelestis diseiplina servabal. Qttarlo die lnmiiuiria 1'acla
Minl solis et lunje, et adbuc jejunium. Quiuto die pro-
duxeruut aquas repentia aniinarum viventium, et volalilia
volaulia supcr terram secunduin lirmaincnlum cceli : et
\idit Deus quia bona , el benodixit ca , diccns : « Crescite
»et uiultiplicamiui, et replele aqua* quop sunt in mari : et
«volatilia multinliceutur super terram 1. » iit adbuc jeiu-
nium. Dcnique bcnedixit ea , sicut scriptum est , et dixit :
Crescite, »et non dixit : « Edite et manducate. » Sexto
die bestiae sunt creatae, et cum besliis orta edendi potestas
est, et usus escarum. Lbi cibus coepit, ibi finis factus est
mundi. Lbi coepit sua incremcnla nescire, ibi coeperunt
divina circa eum opera feriari. Quo iudicio declaratum est
quod per cibos mundus haberet imminui, per quos desiit
augeri. Nemo delictum sciebat , nemo pcenain timebat,
nemo noverat mortem.
\ II. Plantavit Dominus paradisum ad ^ratiam beato-
rum, posuil ibi hominem operari, el custodire eum. Et
ul sciamus non esse novellum jejunium, primam illic le-
gem conslituil de jejunio. Sciebat enim quod pcr escam
culpa babcret intrare. Prima poena de jejunii praevarica-
tione inlraverat, dicente mandato Dei :« Dc ligno quod
i est scicntiae boni et mali non comedetis : qua die autem
» manducaverilis cx eo» morte moriemini 1. »Eo usque au-
tein nemo pr.evaricari noverat, ut adbuc orla non esset,
qiue primu. est praevaricata indictum abslinenliae. Lex a
Domino Deo, pra^varicalio legis a diabolo : culpa per ci-
bum, lalebra post cibum. Cognilio infirmitalis in cibo
virtus firiniUitis in jejunio. Deuique quandiu interdicti-
abslinuere, nesciebaut esse se nudos ; posteaquam man-ducaverunt de interdicta arbore » nudatos esse se cognti
• Oen I, II. —» td. It| 1?%
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 288/565
9 8o »• AMBROSII
verunt. Merilo ergo mulier ubi culpae agnovit auctorem
interrogata respondit : « Serpens persuasit mihi, et man-
«ducavi*. »Serpens gulamsuadet, Dominus jejunare de-
cernit. Denique ipse ait : « Jcjunate et orate, ne intretis
» in tentationem 2. » Itaque gula de paradiso regnantem ex-
pulit, abstinentia ad paradisum revocavit errantem.
VIII. Et dixit Deus : « Ecce Adani factus cst quasi unus
»exnobis 3. »Irridens utiqueDeus, non approbans dicit,
hoc cst : Putabas te similem fore noslri : sed quia vo-
luisti esse quod non eras , destitisli esse quod eras : intra
te eras, et dum supra te esse affectas, infra te esse ccepisti.
Denique vcstivit eum tunica pellicca prius, et sic ait :
« Ecce Adam, »quasi dicat :« Ecce amictus tuus, ecce
dignum indumentnm tuum , hic te vestitus decet. » Qui
divina affeclant, tali digni habentur ornatu. Ecce quo te
tua culpa deduxit, ecce nunc in hac tunica pellicea tan-
quatn unus ex nobis aperuisti oculos. Circumspice dili-
genter, nudum te aspicis, quem vestitum putabas.
IX. Gula ergo nudosfacit, jejunia operiunt etiam exu-
tos. UndeDavid ait: « Opcrui in jejunio animam meam 4. »
Bonum operimentum, quod «inimam tegit, ne a tentatoredeprchendatur , ne a tentatore nudetur. Bonum velamen
quod tegit culpam , tegit abstinentia , tegit gratia. « Beati
«enim quorum remissae sunt iniquitates, etquorum tecta
» sunt peccata 5.» Tegit gratia, dum remittit, et omnem abo-
let errorem : tegit abstinenlia, dum obumbrat vitium, et
moesto abscondit affectu, atque extenuat pcenitendo. Ete-
nim jejunium, etelecmosyna a peccato liberant. Opcrtus
erat Adam virtutum velamine prius quam praevaricaretur
sed tanquam exutus praevaricatione , vidit se esse nudumquia indumentum quod habebat, amiserat. In diebus enim
1 Gcn. iii, i3. — t Matlh. xxvi, tfi. — 9 Gcn. iii, 2a. — < Psal.
nvni ,11, —* Id. xixi, i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 289/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 290/565
2 $2 S. AMBROSII
XI. Manebat antequam vinum invcniretur , oinnibus
inconcussa libertas, nemosciebat a
consorle naturae siutobsequia servitutis exigcre. Non esset hodie servilus , si
ebrietas non fuisset. Obrepserat quidem jam fraternte pra3-
lationis invidia , manebat tamen adhuc palernae pietatis
reverentia. La3sa pietas est, dum ridetur ebrietas. Non illis .
itaque solis nocent vina quos tentant, sed et illis amplius
quorum oculis temulenta ebriorum membra nudantur.
Hinc risus irrevcrens nascitur, hinc libido inftamtnr.lur
ut mullo majore temulentia eos vina perturbent, quorum
oculos ac menles inebriaverint, quam quorum membra
proslraverint.
XII. Legimus etiam quod patrem Lot inebriaverint
fiiiae in eo monte 1, ad quem timentes incendia Sodomitana
confugerant, et habitabant in spelunca. Convenit^ebrietati
atque concurrit aetas, sexus, solitudo, locus, ferarum ma-
gis latibulis, quam humanis aptior domiciliis. Fuit itaque
ebrietas origo incesti, pessimae generatricis partus deterior.
XIII. At non Abraham vina in suo convivio ministra-
bat : sed immolabat vilulum, butyrum, etlac etiam An-
gclis hospitibus exhibebal. Cceli Dominuin, mundi agnos-cebat auctorem : vinum tamen exhibere non poterat. Sed
recte illic deerat materia peccati , ubi erat remissio pec-
catorum.
XIV. Deniqne annunliavit eum Joannes neque man-
ducans pancm, nequc bibens vinum. Qui enim Christum
annuntiat, ab omni vitiorum incentivo prcestare se debet
alienu».. Vicit igitur sanclum Noe, vel etiam Lot Abrahae
nepotem ebrielas , quorum alter cum jejunaret, diluvio
supersles fuit, alter incendio.
XV. Moysen quoque cognovimu» sitienti populo ainari
tudine» aquarum tomperasse » noa vina» Cui petra aquam
I Oen. XIX» 83-85.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 291/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 292/565
284 s - AMBROSII
el infcminditatein cjus solvere jejunia? Ex quibus duo
gencrati, unus fortissimus, alius observanlissiinus, dignos
se pracbucrunt, qui jcjunii gremio diu foli , et quodam
abstinentioc eflfusi ulero viderentur. Idem ilaque Samson,
qui malris soLrietale gencratus est, Allophylorum insul-
tantium sibi ehrictate est vindicatus.
XVIII. Elisaeus vates qui de magistro didiccrat parci-
moniam, cum filios aleret Prophetarum, vitis a^restis gru-mulis mensas onerabat, et ineptis sylvestribus olcribus
hospilalilatis implebat officium. Quorum oflensi amaritu-
dine cum manducare non possent, levis farinje aspersione
omnem illam amariludinem temperavit, abstinenliae pro-
phelicae munere veneni vires evacuans.
CAPUT VII.
Tribiis pueris in fornaeem jejuno stomacho ingrcssis
flammas refrigerium atlulisse; ac leones etiamjeju-
nare Danielis edoctos essejej unio.
XIX. Est qunedam creaturae natura , quam amianlum
vocant, nullo facilis igui consumi : qua3 imposito focis
ignescit, illico sublata de ilainma tanquam aquarum infu-
sione munda rcsplendet. Talia crant llebraeorum corpora
pueroruin, qux dc jcjunio in amianti transformata nalu-ram, vaporem ignis non ad dispendium sui, sed ad gra-
tiam muluabantur. Deniquc cum furcrent fornacis incen-
dia , ut ultra quadraginta cubitos ilamma per circuilum
funderetur, consumens plurimos quos repererat Chaldaeo-
rum, qui naphtha, pice, et stuppa, atque sarmento ali-
nienta ignibus minislrabanl ; ubi cum jejunio ingressi sunt,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 293/565
Of KLI4 F.T JEJCMO. UlIEft Utf*. *S*
discusso ardore flainmarum , in iuedio fornacis ceepere sta-
tiin roris spiritu refrigerantis huinescere; ita ut eorum
nulluscapiliuscapitisexurerelur, quiaillam quoque jejunia
comam paverant.
\\. Daniel vir desideriorum , trium liobdomadarum
jejunio leones quoque docuit jejunare, missus in lacura,
in adamantis rigorem abstinentiai soliditate membra dura-
tus non patuit vulnori. Sic cum constrinxerant jejunia, ut
in ejus corpore ferarum morsibus locus esse non posset.
Clausa tenebant leones ora, quae abstinentiae prophelicar
sanctitas coinprimebat ; ut ea ferae aperire non possent
meriti quibusdam vinculis alligata.
XXI. Jejunium itaque virtutera ignis extinxit, jeju-
nium ora obstruxit leonum , jejunium maris fluenla solida-
vit, jejunium pelram solvit in fontes aquarum, virtntt»
jejunii contra suam mutata naturametfluctus obriguit,ct
petra inundavit.
mvw»"# «\^\i\>rt\viv\ivv\^\\i\ \«.\\\\\«*\\*i\\\vv\*%i\vt\*vv\ vv\t\\fr%\\\% vvv\\\«v*
CAPIT VIII.
Jejunii commoda ut magis eluceant, cum gulce incom-
modis comparat , ac perturbalio?ium, quas eadem
gula inferre solet, elezantissimam subjicil dcscriplio-
nem; cui exkortalio ad sobrielatem conjungitur.
XXII. Sed quid vetustis utar exemplis, cum abnndetjejunium etiam praesentium muneribus gratiarum ? Quis
delerioravil domum suam jcjunio? Quis Imminuit faculta-
tes? Cui non suspectri luxuries ? Cui non venerabilis abs-
tinenlia ? Cujustorum appetivit parcimonia? Cujus pudo-
rem non laesit ebrietas? Jejunium conlinentiae roagisterjuni
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 294/565
$gg s. AMBiioftif
post pcenitet : non illum diutius sua intemperantia oV
lectavit.
XXVII. Attende divitem qui induebalur purpura et
bysso, et epulabatur quotidie splendidc, cujus ad januam
mendicus ille Lazarus jacebat plenUs ulceribus , cupicns
saturari ex his quae de mensa cadebant divitis. Paulo post
cum esset morluus, ccepitrogare positus in inferno, utex-
trcmum digiti sui pauper ille in aquam intingeret, et re-
frigeraret linguam ejus, quoe ardebat incendio. tibi ilke
copiae? Uhi illae ebrielates? Sitit qui incbriabatur : abun-
dat qui mendicabat. In ipso convivio dum bibunt , sitiunt;
et cum inebriati fuerint, amplius bibunt. Quasi aperto
gurgite vinum jam non bibitur, sed infunditur : poculum
nonlibatur, sed exinanitur.
k-vv-»-*»^»
CAPUT IX.
Cur potentes vinunt bibere prohibeantur? Juditk je-
junans Holofernem obtruneat : iisdemque artibuspcpulum suum libcrat Eslhcr , cui popnas ebrius
Aman exolvil. Poslremo variw jcjunii l.audes enu-
merantur.
XXVIII. « Spinve, inquit, nascuntur in manu ebriosi ' .
quia ipse se manibus suis vulnerat, et ulcera sibi in pcc-
tus dcjicit. His spinis scindit vestimentum fidei quod acce-
pit, et thesaurum suum servare non poterit. Omnis enim
ebriosus et fornicator egebit, ct induet se scissa vcsti-
menta insipientiae. El ideo potenlcs vinum prohibentur
bibere ; ne cum bibcrint, obliviscantur sapienliam.
iProv. xxv., 9. -»ld.xMi, 4, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 295/565
tt tlAk £T JEiVXW. LI8ER BlUs, ii)}?
XXlXi Denique bibebant vinuiu in ebrietale potenles,
qui Holoferni prtncipi miltliae rcgis Ass\rioi um se traderc
gcstiebant : sed non bibcbat fceinina Judilb, jtjunans om-ntbus diebus viduilatis surc , pracler feslorum dierum so-
lcmnilales. His armis munila proccssit , et omuem Assy-
riorum circumvcnit exercilum. Sobrii vigore consilii
abslulit Holofernis caput, scrvavit pudiciliam, vicloriam
rcporlavil. H;ic cnim succincta jcjunio in caslris pra_len-
debat alicnis : illc vino sepullus jacebat , ut icLum vulueris
scnlirc non posset. Itacpic unius mulieris jejunium innu-
meros slravit cxercilus cbriorum.
XXX. Estiicr quoque pulchrior facla cst jojunio; Do-
minus cnim graliam sobria? menlis augcbat. Omne gcnns
suum , id cst , totuin populum Juda?orum a persccutionls
accrbilalibus libcravit; ila ut regem sibi facerct essc sub-jectum, non iibidinis ardorc flaminaluin, s?d ccelesti mi-
scraliunc conversum ; ila ut ct pccna relcrquerelnr iu iin-
])ium, cl honor sacris rcddcrctur alCaribus. Ilaqueilla, qo.e
triduo jejonavil conlinuo , ct corpus suum aqua lavit, plus
nlacuit. et vindiclam rclulit. Aman autcm dum se rcgali
jjctat convivio, inlcr ip=a vina poenaiu suic cLriclalis
cxolvil.
XXXI. Est crgo jejunium fcconcilialionis sacrificium,
virlulis incrcmcntuin, quod fecit cliam ficminas fortiores
augmenlo grati.e. Jejiinium uescit fceneralorem , non sor-
tem fcenoris ncvit , non rcdulet usuras mcnsa jcjunantium :
non slrangulanl filiuni coutinentis viri palerruc ccnlesima?:
non vexanl viduam oppignorala sobrii viri jura dcfuncli :
non defienerata cxcludit haMedciii auh jejaui.
XXXII. Eliam ipsis jcjuuium conviviis dat gratiara.
Dulciorcs post famem epnlrc fiunt , quic assiduilale faslidio
sunt, el diuturna conlinuatione vilescunt. Condimcnlumcibi jcjuuiuui est. Quauto avidior appelcntia , tanlo eaca
lt. ig
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 296/565
b q 8. AMBR0SI1
jncundior. Commendat sitis poctilum , ncscit vini vctnsta-
tes qnrerere. Jcjunus quidquid hauscrit,transmittil arl
satietatem, non ad judicium nare suspcndit. Usu eliam
pretiosa degcncrant : quorum aulem difficilis posscssio
eorum grata perfunctio. Ipse sol post noctem gralior,
ipsa lux post tcnebras splendidior, et post vigilias sopor
dulcior, ipsa salus post jcgritudinis lcntamcnta jncundior.
Ab ipso mundi Conditore didicimus saepc diversitatibus
cumulari gratiam. Palrocinatur crgo et convivio famcs
ut gratior fiat mensa jcjuniis.
CAPUT X.
llystica mensa jejunio comparatur. Quaz famcs faciat
acccptabite jejunium; quidve sil quod dicilur : Cumjejunatis, ungitc caput vcstrum, moraliler ac myslico
disquiritur.
XXXIII. Mystica quoque mensa jejunio comp^ratur.
Illa mcnsa , dc qua dicit David : « Parasti in conspectu mco»mensam adversuscosquilribulant me 1
. » Mensa istafamis
acquiritur prctio : ct poculum illud inebrians sobrietale,
ccclcstium sacramcnlorum sili qtuTrilur. Dixit cnim Do-
minus : « Qui sililis , ilc ad aquam , et quicumque non tia-
» bclis argentum , ile et cmite , et bibile ct manducale 2. »
Et alibi ait : « Ecce qui scrviunt mihi, manducabunt : vos»vcro csurictis. Eccc qui scrviunt mihi, bibcnt : vos au-
»lcm sitielis3
. » Qui vos nisi qui anle polaslis? De quibus
supra dixit : « Paraslis d.cmoniis inensain , et implcstis
»forluna3 poculum*. » Ergo si ad mensam illain venera-
» psol. xxn, 5, — » Isai. iv, i. — ' Id. ixv, 10. —4 Ibid. ii,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 297/565
DB ELU ET JEJUKFO. LIBER U5US. 291
bilem jejnnia sancla nos pcrducnnt : si hac fame il!a qua?
sunt a?lcrna mcrcamur; quid dc iis dubllamus qua; in
usn humano sunt, quod etiam suaviora ha?c nobis faciat
jejnnium ?
XXXIV. Nonautcm omnisfamcs acceptabile jejunium
facit , scd famcs qua? Dci limore suscipilur. Considera :
(Juadragcsima lotis pra?tcr sabbalum ct Dominicam jeju-
nalur diebus(5o). Hdc jejunium Domini Paschaconcludit.
Vcnit jam dies rcsurreclionis , bnplizantur Elccti(5i),
veniunl ad allarc, accipiunt sacramcntum , silientes to-
tis hauriunt vcnis. Mciito dicunt sin^.tli rcfccli s.irilali
cibo, ct spiritali polu :« Parasti in conspcctu mco mcn-
»sam... ctpoculutn tuun; inebriansqnampra?clarumesl 4!»
Non sola autcm fames qu.erilur, scd plcna disciplina jc-
jnnii. Denique aliis dicitur : « In dicbus jejuniorum vcstro-
irmn invcnilis volunlalcs veslras. ct omnessubdilos voLis
ssliinulalis. Anad judiciaclrixasjejunalis ct percutilis pflg-
»nis? ItquiJ mihi lale jcjunium, ita ut audialur in c!a-
»morc vox vcstra ? .\on hoc jejunium cgo elegi, cl dicm
»ad humiliaudum animam suan: hotninem : nec si fleclas
• utcirculum collttm tuum, cincrem ctiam ct cilicium
»subsiernas, nec sic vocabilis jcjuninm acceplum. .\on
slale jejunium ego clegi, dicil Doniinus*. » Quod jeju-
nium iniprobclur, audivimus : nunc audiamus quod sit
probabilc. Sed solvcomnemcolligationem injuslitia? tua?:
«dissolve obligaliones violentarum commutationum, di-
• mille conftaclos in remissionem , el oranem conscriplio-»nem iniquam dirumpc. Frauge csurienti pancm tuuin
»ct cgenos non liabcntcs tectum , induc in domum tuam :
»cl si videris nudutn , cooperi eum : ct domcsticos seminis
>tui nondcspicias*. » \ idcsqua? species sitctforma jejuuii,
' Psal. xxn, 5. —» Isai. ivw, 5-5. —* Ibid. 6,7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 298/565
quis menlis hat>itus; ut orationi vaces , efc in lege Dci die
ac noclc meditcris.
XXXV. Ipsa figura corporis plcna gravitalis, nnllusru-
Lor cbriclalis circumftisus gcnas qui intuenlium offcndat
aspcctus , scd vultus caslo micet pallorc rcvercndus , scrmo
gravior , oculus vcrecundior, grcssus stabilior alquc mo-
dcralior; plcrumquc cnim lurbaliorc incessu prodilur
molusanimorum. Vullns intenlior, et quidam cogilationis
suoe arbitcr, et tacituscordis interpres; ut ncque trisliliam
praMexat, nequc solvatur risu inconlincnli. Non cnini su-
pcrfluum lioc pulcs noslr.c commonitionis; cum Sapicnlia
dical 111 Evangelio :« Cum aulem jejunalis, nolile ficri si-
»cul hypocriUc Irisles1
. » Idco dixil hypocrilas , co quod
simnlalione alienam pcrsonam induanl ; sicut in sccna
qui Irrgoidiascanunt, pro corum diclis quorum pcrsonas
geruul , molus suos excilant, ul aul irascanlur, aul mo>rranl , vclcxullenl. Affeclanl cnim isli , ul jijunarc videan-
lur, hominibus magis quam Dco cupicnlcs probari , quod
fucicbant Jud;ci.
XXXVI. Et idco nobis dicitur* « Vos autcm cum jeju-
«nalis, ungile caput vcstrum, ct facicm vcslram lavale;
» ne parcalis hominibus quia jcjunalis, scd Palri vcslio,
»qui csl in abscondilo : et Pater vcstcr qui vidct in abscon-
» dito , reddet vobis2
. »Quidcst: « Lngilccapul vcslrum?»
Sed ct hixuriosi dicunl : « Vino ci unguenlis nos rcplea-
» niiis» » Unguenlo cnim sc ungunt, (jiii corporci oJoris
graliam qjucrunt. Scd iila nngucnla iibidinis illccebramniovcrc cmisncrunl. Aliud cst sobricialis uiuruenlum , dc
dc quo dicil Ecclcsia ad sponsum suuin : « l r.guenlum cxi-
»nanitum nomcn liuuii3
: » aliud olcum quo arlus aniuiJB
ct qiKTddin inrmbra pinguescunl. Lnde ct I)a\id dicil:
« Impinguasli in olco caput mcuin 4. »Et hoc csl olcuiu
' MjiUh. vi,i6. —» Ibid. 17. 18. —
3
Cant. 1, a. —*
Psal. xxn,5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 299/565
DE ELIA ET JEJUXIO, LIBEn IM5. 2f)3
] cliti.T, quo unclus cst Chrislus a D< o Palre, ut prnc om-utbtt* iiiiicM-t con«ortion$. Uoc jubrt itngi caput
nt»truin, ut olco Ixtilix obducaltir omnis sijiulala tristi-
tia; hc vitleans jcjunium tmun venderc homiuibus , ne vi
dearis conlrislari io Biiimac to*e snEnlo. Nemocnini Irisiis
coronalr.r, ncmointrslus lriiunj)i»;il. L hgccrgo caput ttiinn,
ubi sensus sapicutis sunt; ociili cnitn sapicnlis in c;i|)ilc
t •jus. Admysleria rocaris (j?) , el ncscis : tliscis, cum venis.
El rcminisccrc illud : « Sicut unguentuin in capitc, quod
» dcsccndil in harbam Aaron', » tunc cognoscis quicl sil :
Lngilo caput vcslrum :» Quomodo placucris Deo , utlibi
sua patcfaccrci sacramcnla , cl daret graliairi spiritalrm.
XXXVH: Est ct aliud caput mysticum. Quod illitd?
Andi:
« Caput mulieris vir ; capul aulem viri Christus*.»
Mittc in Christnm, mitle ctiam in caput cjtis uitgurnlum.
Capul ejus Dcus cst. lila mulier Ecclcsiae lypum cercns,
qunc in caput cjus misit ungncnlnm, confcssa est ejus l)i-
tinitatem ; ct qu;e in pecles cjus mi>it, confessa est cjus
bassioncm. Llraqtic laudatnr . Et lufac quolaudcris, quo
rcmissionem accipias peccalorum. Lava faciem iuam
cmuuda animam tuam pcccalriccm , lava conscicnliam
tuam. Indcx enim facics plerumque est conscicriliac, et
miidam lacilus sc-rmo mcnlis, cum aut pcccato compun-gimur, aut inlegritate kclamnr. Noli hanc exterminarc fa-
cicm , lava illam , ct omnem sordem conscicnline tiuc diluc.
Exlcrminat facicm suam qui aliud corde gerit , aliud foris
praetcndil. Non nos vekit quodam peripelasmatc opcria-
mus : quod intus est, foris luceat : qucd foris est, in-
tusoperetur. Nemo in jejunio culpam includat, pureferat
innocenliam. Jejunium cnim culpa? inlerfcclorium cst.
1 Psal. uu:i, ». — » i Cor. xi, 5. —J Mdllh. xxvi. 10, et Luc. ?u, 44.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 300/565
294 S. AMBROSII
CAPUT XI.
Jejunii virtus amariorum exempio illustratur; ct csca
licet dulcis , </uam noxia sit , Esuii el Jacob liistoria
oslendiiur ; (um srquilur cxhorlalio adjaclantiam in
jejunio dcclinandam.
XXXVIII. Nemo amarioribus dulcia pracoplct. Dnlcis
voluplas videlur , amarum jcjunium. IJoc amaro illud dnlcc
tollalur. Solcnt amara cliam ipsis plus prodcssc corpori-
Lus. Sicut cnim cum in iulimis pueroruni visceribus vcr-
mcs cx cibi indigeslionc nascunlur, extingui non queunt
nisi cum amarior potus infundilur, aut medicainenlorum vis
inolcscitasperior, quorum odorc morianlur : ita profundum
animae virtus ingressa jejunii culpam latcnleminterficit.
XXXIX. Quid Esaii servum fratri suo fecil ? Nonnc
esca ad Loram dulcis , amara in posterum ? Quid Jacob
dominum fralri dedit? Nonne conlemptus cibi acl tempus
amarior, sed salubris in reliquum? Ipsa corpora dulcibus
frcqucnter inflantur, et mcilc jccur lenditur; idem lamen
escae amaritudine lemperalur. Idco non mediocris, scd
laudata qu.cstio : « Dc manducantc exivit esca, ct de forli
» dulce 1. » Alii babcnt : « Et dc trisli dulcc ,
»grrcci codiccs
maxime. Scd < t forlc laboriosum csl ; cxit enim dulcc detrislitia vcl labore.
XL. Noli crgo lc jaclarc cum jcjunas, noli gloriari, nc
riihil libi prosit jejunium. Quac cnim ad o^tenlalionem
fiunt, non in fulurumfruclum extendcnl suiira; sed praj-
sentium mcrccde consumunt. Elias in deserto erat , ne
' Judic. xiv, »4.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 301/565
DE ELIA ET JEJUSIO. LIBER l v t$5
quis cnni jejunantena videret, nisi solicorvi qui cum pascc-
rcnt. Elisrcus in deserlo crat, ubi non in«cnirelurcsca, nisi
aihara. Joannes in deserlo erat, ubi solas locuslas ct mel
sylveslre irivenirct. Jejunanlibus cpulae pio Angcloruin nai-
nistcrio delerebanlur. Praudebat Danicl intcr jejunantes
leoncs. liie prandcbut ulienum prandium , iei-e non tangc-
bunl suum. Jcjuuaulibus epuiac \olant , prandenlibus pe
dcs vacillant:
jcjunantibus luanna de cudo dcscendit,
epu-lanlibus culpa pracvaricalionis ascendit.
CAPLT XII.
Quemadmodum in omnc facinus prcecipitet ebrictas '
quamque itla ridicida sit ct odiosa , eleganti descrip-
tione erponitur. Post quw nonnutlade luxurioso ado-
lcjcente ad phitosophiam converso adjiciuntut
XLI. Skd quid est lioc ? Dum ae jcjunio disputo , stre-
pitus nudio convivioruin. Nisi fatlpr, iu scrmonc mco re-
doTnrt prandium. Sonusergolitterarurainvitat, impalienlia?
cxeinpla non tcrrent. Etenim qui jejunantem, et ea qunj
Legis sunt ferentcm , expectare non passus est populus
utiquc sedit maiiducare, et bibere, et surrexerunt lu
dcre. Yideinus sacrilegium cbrictati fuissc conjunctum.
>am sicut matcr fidci conlincntia : ila pcrfidice matcrebriclos c^t. In quod facinus non ista praccipitat ?
\L1I. Scdcnt in foribus tabcriiarum bomincs tunicam
non habcntbs, nec sumptum scquculis di< i. Dc impcralo-
ribus ct }iolcstatibus judic?nt; hno rcgriarc sibi vidcnlur,
el cxcrcilibus impcrarc. Fiunt cbrielalc diviles , qui sunt
veritate inopcs. Aurum donant, dispensant pecunias po
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 302/565
t$6 s. AMur.osn
pulis, civilatcs acdificanl, qui non habcnt undc cauponipotus sui corporis prctium solvanl. Fcrvet enim vintun
in his, ct ncsciunt qoid loquanlur. Diviles sunt duminebiianlur : niox ubi vinuin digessorinl, ccrnunt sc cssc
mcndicos. Uno die bibunt mullorum dierum labores.
XLIII. De ebriclalc ad arma consnrgilur , calicibus
tela succcdunl. Pro vino sanguis cflundilur , cl ipsum
sanguiucm vina fuderunl. Quam ibrtes Sibi honiines \i-
denlur in vino, quara sapicnles, quam discrli, qnamcliam pulchri ac decori, cum starc non possinl? Mcns nc-
ccssc cst lilubct, lingua balbutiat, pallor exsanguis ora
suiTundat, foelor ebrielalis horrori sil. Barbari in ferrum
ruunt (5*2 bis), vulgus in rixas. Si quis corum pugno iuc-
rit percussus, vidcas ora saucium vini lacrymas fun-
derc, miscrabiles cpilogos dccanlarc. liabct unum hoc
lomulcnlia, ut cmolliat et rcsolvat corda temulenloruin.
Sicut enim ignis probat ferrum durum , ita ct vini inccn-
dio eliam supcrborum hominum cor liqucscit.
XLIV. Omncs sibi vino a^qualcs videnlur, nullus infc-
r'or. Non paupcr diiili cedit, ulpolcqui pauporemsc csscnescit : noninlirmus valido, cui omnis in bibendo cst for-
litudo : non mendicus locuplcti , non ignobilis honorato;
cum libentes, iilum regem habcant, qui bibcndo supcra-
vcrit cnetcros. Meriloque scriplum est: « yEqualis vila honminibus vinum in ebriclalc 1
. » Scd ulinam ct quod sc-
quilur audires : « Bibas illudraoderatc, ut sis sobrius\
»
Mou habes quod accuses : vinura in jucunditatc creatum
est, non in ebrietate ab inilio. Exultatio animae et cordis
est, si moderate bibas: immodcratio autem potus iracun-
diam concilat, et rninas raultas eflicit.
XLV. Scd forte dicant has esse potaliones vulgarium ct
levissimorum horainum. Vcniamus crgo ad horura poten-1 Eccli. sxxi, Sa. —» Ibid.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 303/565
DE ELIA ET JEJUXIO. LIBER IMS. 2C)~
lium ct forlissimorum convivia. Non cgo hic unguentatcs
adolesccnlulos aul coronatos rosis proferam , qualcm fe-
rnnt illom fuisse qui deliLulus un^ueulis, rcdimitus flori-
bus, subnixus merclricibus , anlelucano potu cbrius, et
diurno ccrcorum comitalus lun.ine, pliiiosophi audilo-
rium dispulanlis ingressus sit. Quo Midilo , coronas, ut
;riunt, scnsim delraxcrit, ungucnta deterserit, scoilf-
ilixerit : pbflosophus poslca tanlus evaserit , ut csset so-
brietatis excmplum , qui fuerat anlc ebrielatis ludibrium.
Nou enim unum emendutum illis invidco; ut doceam
genus eorum Iuxuriae a me non csse simulalum. Certc
illcsi resrpuit a vino, fuit tamcn semper temulcnlus sa-
crilcgio.
CAPUT XIII.
Militarium liominum convivia, cutn pupia quadam at-
que sjitclaculo comparanlur ; el eoruni parles sin-
gula?, etquasiqucedam prolasis , epilasis et catastro'
phe quam diligentissime describunlur.
XLM. Apage igitur hinc adolescentes lubricos , ad
convivia pracliatorum venimus. Inler arma prandcndumest, slipalores hi sunt bellici qui ministranl, succincti
auro, et Babylouicis lurabos suftulli balteis : aurcis torqui-
bus nitent colla , aureis bullis zonam tegunt (53), aureis
thecis cultros includcnt suos, quibus dimicent cum epulis
dividendis. Assistunt pueri coma nitentcs, cx genle barba-
rica ad hos usus elecli, per singularuin distantias a?tatum
vices. Cernas populorum divcrsorum ordines, aciem ordi-
natampules : vasa cxposita argentea, pompam arbitreris :
cornu in medio vini plenum (54), non pneliaris, sed epn-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 304/565
t$6 s. AMur.osn
pulis,
civilatcs nedificanl, qui non habcnt undc cauponipotus sui corporis prctium solvanl. Fervet cnini vintun
in his, ct ncsciunt quid loquanlnr. Dlviles sunt dumincbrianlur : niox ubi vinuin digesscrint , ccrnunt sc essc
mcndicos. Liio die bibunl mulloruin dierum labores.
XLIII. Dc ebrictalc ad arma consurgilur , calicibus
tela succcdunt. Pro vino sanguis cffunditur , cl ipsum
sanguincm vina fuderunl. Quain fortes sibi honiinesvi-
denlur in vino, quam sapienles, quam discrli, quamcliam pulchri ac decori, cum slare non possinl? Mens nc-
ccssc cst lilubet, lingua balbutiat, pallor exsanguis ora
suflundat, foelor ebrielalis horrori sit. Barbari in ferrum
ruunt (5'2 bis) , vulgus in rixas. Si quis eorum pugno fuc-
rit percussus, videas ora saucium viui lacrymas fun-
derc, miscrabiles cjiilogos dccanlarc. Iiabct unuin hoc
temulcntia, ut emolliat ct rcsolvat corda lemulcnlorum.
Sicut cnim ignis probat ferrum durum, ita ct vini incen-
dio eliam superborum hominuin cor liqucscit.
XLIV. Oinncs sibi vino a?qilalcs videnlur, nullus infc-
r'or. ]\on paupcr diiili cedit, ulpolcqui paupcremsc csscncscit : noninlirmus valido, cui omnis in bibendo cst for-
titudo : non mendicus locupleti , non ignobilis honorato;
cum libentes, iilum regem habcant, qui bibcndo supcra-
verit coetcros. Meriloque scriplum est : « /Equalis vila ho«minibus vinum in ebriclalc
1. » Scd utinam ct quod sc-
quilur audircs : « Bibas illudmoderatc,
ut sissobrius'.
Nou habes quod accuses : vinum in jucunditatc creatum
cst, non in ebrietate ab initio. Exultalio animae et cordis
est, si moderatebibas: immodcratio autem potus iracun-
diam concitat, et ruinas multas eflicit.
XLV. Scd forte dicant has esse potationes vulgarium ct
levissimorum hoininum. Vcniamus crgo ad horum poten-
' Eccli. \xxt, 5a, —» Ibi.1.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 305/565
DE ELIA. ET JEJfMO. LIBER VKV$. *g?
lium ct forlissimorum convivia. Non ego hic ungnentalos
adolcsccnlulos aul corona!os rosis proferam , qualcm fc-
runt illum fuisse qui dcliLulus ungueulis, rcdimllus flori-
bns, subnixus mcrclricibus, anlclucano polu cbrius, et
diurno ccrcorum comitalus Iun:ine, phiiosophi audito-
rium dispulantis ingressus sit. Quo Midilo , coronas, ut
aiunl, scnsim delraxcrit, ungucnta dclcrscrit, scoitfs vale
dixcrit : philosophus postca tanlus cvascrit , ut csset so-
brictalis excmplum , qni fucrat antc cbrielatis ludibrium.
Non enim unum cniendylum illis invidco; ut doceam
genus eorum luxnriae a me non cssc simulatum. Certc
illcsi rcsipuit a vino, tuit tamcn semper temulcnlus sa-
crilcgio.
CAPUT XIII.
MUllarium hominum convivia, cum pugna quadam at-
que spectaculo comparanlur ; el eorum partes sin-
gulce, ct quasi qua?dam prolasis , epilasis ct catastro'
phe quam diligentissime describuntur.
XLM. Apage igitur hinc adolescentes lubricos , ad
convivia prreliatorum venimus. Inter arma prandcndumest, slipalores hi sunt bellici qui ministranl, succincti
auro, ct Babylouicis lumbos sufFulli balteis : aurcis lorqui-
bus nitcnt colla , aureis bullis zonam tegunt (53), aureis
thecis cultros includcut suos, quibus dimicent cum epulis
dividendis. Assistunt pueri coma nitentes, ex genle barba-
rica ad hos usus electi, pcr singularum distantias astatum
viccs. Cernas populorum divcrsorum ordines, aciem ordi-
natampules : vasa cxposita argentea, pompam arbitreris :
ofrrfcu in medio vini plenum (54), non praeliaris, sed epu-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 306/565
298 S. AMBROSII
laris instrumentum buccinne, quod discumbentcs in ccrta-
men accendat.
XLVII. Primo minoribus poculis vclutfcrcnlariis pugna
pracluditur (55). Verum hcc non sobrietatis species, scd
bibendi est disciplina. Etcnim ut tragoediarum actores
primo sensim vocem excitant, donec udae vocis (56) ape-
riant Ller ut postea magnis possint clamoribus personarc :
ita isli quoque in principio pradusoriis se excrcent pocu-lis, ut irrilent sitim; nc forte reslinguant eam, et saliati
poslca bibere non possint. Ergo ubi res calere coep rit
poscunt majoribus poculis : fervor inardescit marlius, cibo
silis cxacsfuat, et ubi imminui visa , polu meraciorc repa-
ralur. Ccrtant pocula cum ferculis, et inlcr morsus sacpc
remittunlur. Deinde proccdenlc polti longius contenlius-que, divcrsa ct magna certamina, quis bibcndo priecellat?
Nola gravis, si quis se cxcusct, si quis tcmperandum fortc
vinum putct. Et haec donec ad mensas pervenialur se-
cnndas.
XLVIII. At ubi consummatac fuerint cpulac , putcs jam
essc surgcndum : lunc de intogro potum instaurant siium;
et cuni consmmnavcrint, tnnc inchoare se dicunt, tunc
deferuntur phiahe, tnnc maximi cralercs quasi inslrumenla
beliorum. Ac ne imtnodcralum hoc arbilreris, mensura
proponilur, certalur sub judice, sub Iego deccrnitur. Ago-
nolhctes illis furor cst (^7), slipcndium debilitas, victoriao
priemhim culpa. Pendet anccps diu ct dubius bclli evcn-
tus ; furor cnim iile cst praeliaris. Gedunt pinccrnarum
manus vina fundcnlium, el coquoruin labores calida mi
ni.slranlium, codunLqui monsuras ij>sasbonas supcreniucn-
tes diiigenli librant examine, ne quid cffuudanl : nou cc-
dunl bibenles.
XLIX. Sola illa sunt sinc excusalione certamina. In
bello si quis se infenorem viderit, arma converlit, et uao-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 307/565
DB ELIA ET JEJtSrO. MHER UXrS. 299
rctnr vcniam : hic si qtiis calicem convcrlat , urgctnr ad
polum. In scammalc si quis manum lcvat (58) , exscrsquidcm palma?, scd immunis injnrtsc cst : in conviviis ctsi
manum rcvocet a viuo, ori cjus iufunditur. Omncs inc-
briantur, viclores victique omues cbrii jacent, plerique
sopili. .\ec portari eos ad sepulcrum licct, prius quam is
qui pascit, dc ommbus sc vindicalum vidcrit, ut ulcisca-
lur dispcndium.Qui autcm damna non
scnlit,hanc
mensa; in« gtoriam pulat , si cx ca vulnerali omnes ac
saucii lanquain de arena cxeant.
L. Sprclaculmn trisle Chrislianorum oculis, et misera-
bilis specics. Cernas juvcnes terribilcs visu hoslibus dc
convivio portari foras, ct indc ad convivinm rcporlari, rc-
plcri ut exhauriant, ct cxhauriri ut bihant. Si quis vcrc-
cundior fucrit, ut crubcscat surgere; cum jam iinmodcra-
tos potus teucrc non possil. anhehire vehementius, sudarc,
gcmerc, signis prodere, quod puJcat confile-ri. Ibi unus-
quisque pngnas enarrat suas, ibiforiia facla pradicant sua,
narrant tropiufca vino madidi, et somnolcnti ncsciunt
mente, quid li:urua proferant. Inusquisque slerlil et po-
tat, dor n ;t ct oimicat; et si quando consurreclum fucrit
viri praeliatores stare non possunt, egressu vacilhmt. Ridcnt
servuli dominorum opprohria, manibus suis portant mili-
tem bellalorem , iinponunt equo. Itaquc hac atquc illac
tanquam n ..vigia sine gubcrnatore fluctuant; et tanquamvulnere icti iu terram dcfluunt, nisi cxci|)iantur d scrvulis.
Alii reierunlur iu scutis, fit pompa ludibrii (09). Quosmanc iqsignc* armis spcclaveras, fulrn niinaccs, co^demvcspcri cenias cliam a puorulls impunc ridcri, sinc ferro
vulneratos, sine pugna inlcrfeelos , sinc hostc lurbalos ,
sine sencelutc treuiulos, iu ipso juvcntulis florc nasccnlc.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 308/565
3oo •• AMfinosit
V»^>«VVfcv*\*V\»V*VV>iV**»*VV»V\VVVViV»VVVrtVVVVVVVVV\VVVV\̂ VVVVV\«(**WV»VVVV*«IV"VW»VfctV»
CAPUT XIV.
Reprchenduntur qui conv ivia a dtemulcnliam prwparant
el major csse viai, quain veneni vis osttndilur.
LI. Quis talc miscuit furoris poculum ? Quis tantum in-
fudilmcnlibus venenum? Periclilalur liomo luliun essc dc
cprpore ; el ipse sibi reus est insani.e voluntarkc , corrupteLc
spontaneae; et laincn nec vos cxcusamini qui vocatis ut
amicos, ct emitlilis ut inimicos. Quanto nielius in terram
lua vina fudisscs?Scd cl terra incbriat, el aspcriores eliaui
ipsas feras reddit , si vini contigcrit odor. Dcnique vcn-
dcmiae temporc si vineam inlravciint , solcnl ebrielalc
succindi. Qnid tc dcleclant damna sine gratia? Rogas ad
jucunditatcm , cogis ad morlcm : invilas ad prandinm,
effcrre vis adsepulcruni : cibos promillis, lormcnta irro-
gas : vina praelendis, vencna suHundis. Omnc cnim qnid-
quid nocct , vcnenum esl. Tollit sensus, visccra exurit,
somnum iufeslat, caput vcxat.
LII. Eliam major vis vini , quam veneni est. Dcnique
\cnenum vino excluditur, nonvinum vcneno. Mcrito Deus
per Moysen non solum vcncno , sed eliam draconum
veneno, vinum comparavil dicens : « Furor draconum vi-
»num eorum, et ira aspidum insanabilis d .»Et pulclirc ad-
didit , « Insonabilis ; » multi eniin a reliquo serpentium
veneno curanlur, nemo ab ebrietate. Certe vencno caro
vulneratur, mens sine noxa est : ebrietasad corporismor-
tem , mentis etiam crimen adjungit. Adverte autem et
perfidiie venenum, vini declaratum nomine. Ait enim su-
» Deqt. nxxm, 53.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 309/565
tt tllA tft JEJTJJIK), IIBjER Vtis* Ji> t
pra dc alienigenis , qui nescirent Deam ! « De vinca enim
«Sodornne vinum coruin , et vilis coruni vitis Gomorrhae :
»uva eorum, uva iellis, bolrus amaritudinis in ipsis *.»
CAPIT XV.
Sc non omnia dixissc quos in cbriosdici polcrant osten-
dit exposito Esahr loco : undc in lasciviam popino-
num invthitur ; cl ad finem quidam dc calice aureo
Babylonis , ct vasc apostolico subjungil.
LIII. Putatis me tanquam vino crapulatum , intem-
peranlius jejunii prncdicationi hunc miscuisse sermoncm ;
ct adhuc propler hos forlissimos viros quanta praelerii
quanla minora dixi, quam Dominus loculns est ! Audistis
qnid per Moyscn dixerit : audite quid in libro sermonmnEsaiae scriptum siU Invehitur enim Dominus in hujusmodi
versus ;6o), cl ait : tV« iis qui consurgunt mane, et scc-
» tanlur siceram, qui chrii sunt vesperi : nam vinum eos
«comburet. Cum cilhara enim ct psaltcrio ct tvmpanis
»vinuni hihunt : opera autora Domini non rcspiciunt, ct
»opera manuum cjus non considcrant1
? Cui va?, inquit,
» cuijudicia ? ctii lumullus 1? » Divcrsa sin^ulis, tcmuieniis
omnia. \ vc eniin iis qui cbrii sunl vc^peri! Quid er^o il!is
qni ct ante vcsperam, ct frcqucnlcr in luccm madent?
Er^o voe sihi dchiium. Uahcnt conccrtalioncs, conserunt
liles, in cacdem prosiliunl, cl vcniunt ad judicia vel vocan-
lur. llahcnt crgo judicia lanquam rci. Fit nonnunqunmgra.ior tumullus, quia \ino mens pcrverlilur cl»rk)*i : « Et
• ncnmcminil rcgis, nec ma^istralus, » ut scriplum esl :
• Deut. xxxu, 02. — I«al. v, 11, 1*.. —* P.-ov. xxji», 319.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 310/565
3o2 »' ambhosii
« Et omnia apcrta facit loqui, ct non mcmincrunt, cum
nbiberent, amicitia;, nccfralcrnne ncccssitudinis' : »
scdpost tnmnltnm snmunt gladios; et cum a vino mcrsi fnc-
rint, et snrrcxcrint, non mcminerunt ipsi qu;c gcsserinl.
Habent crgo cliam dignam mercedern lumuitus.
LlV. Praeterieram ccrtc ego citharam, psallcria , tym-
pana, qnac cognovimns conviviis hnjnsmodi frcqncntcr
adhibcri, ut vino ct canlu excilentur libidincs. Plcrique
eliam ,pcrsico morc , mulieres dignas (cmulenlorum con-
sorlio indnci jubcnt, et ab his phialas accipiunt, alque il-
]is se substcrnunt sedenlibus. El liunc riliim sacra(;e ha-
bcnt obscrvalioncs in ebrictalis minislcriurn. Ilabenl crgo
vinum ct barbari : libenlcr his Hoinani indjilgent; ut ct
ipsi solvantur in potus, et cnervati obrietale vincatur. Ncc
sohun vinum ebriclalem facil, scd ct siccra. Deniquc lle-
braci omncm polum qui incbriat, siccrac noniinc vocant.
LV. i\on immcrilo ergo vnc illis qui mane cbrielalis po-
tum requirunl, quos convenicbat Dco laudcs rcfcrrc, pr.c-
vcnire luccm,ct occurrcre oralioncSoli ]uslili;c, qui suos
visilat , ct cxurgit nobis , si nos Chrislo , non vino ct
sic. rac surgamus. Hymni dicunlur, ct tu cilharam tcncs?Psalmi canunlur, et tu psallcrium suniis aut lympanum.
Merito vae, quia salutcin rclinquis, morlem eligis. \ ix dmt-
culnm, cljam cursalur pcr tabornas, vintun qiuerilur, ex-
culiuntur lapeles, accubilum festinant slcrncre, lngcnas
argentcas, auralos caliccs cxponunt. Va?, inquit, isla qua>
renlibus !
LVI. Calix aurcus Babylon in manu Domini incbrians
omnexii lcrram. «A vino cjus bibcrunl omncs genlcs, idco
j commol.t sunt. Et subilo cccidit Babjlon , ct conlrila
»cst2
. » Calix crgo aurcus conlrilus est , quia Babylon
contrila est , quac cst calix aurcus. Sed quamvis auro se
» 5 Esdr, ni, ai, aa. —» Jerem. u, 7, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 311/565
DE ELIA Er JEJTMO. LIBEH VXV$. 3f>3
iactet et pretio , in Domini ct ipsa ost polestate. Deniqnc
divina indignalione conlerilur. Qua ralione calix aurcus?
Quoniaui qui vcritate dcficilur, quarit iileccbram ; ut
species saltcm preliosa ad bibcndum aliquos possit illicere.
LVII. Conslituc antc oculos tuos pompam luijus sae-
culi, cidee spcciosam illcccbram , scd inanein graliam.
tSon tc inducant aurca vasa et argenlca. n Habcmus ct nos
thesaurnm Bti vasis ficlilibtis'. i Yas apostolicum ficlile
cst, sed in co thesaurns cst Chrisli. Va? siccram manc sec-
tanlibus ! Aareum esl hoc vas , poculum est , et in co po-
culo vcneuum morlis, venenuui libidiuis, vcnenum ebric-
tatis. Hoc qui biberit, commovelur et cadil. Coinmorctur
non solum corpore, sed cliaui corde turbulo; commovcri
cmm pcccati est.
CAPLT XVI.
Ebrios Caini ac perseculorum Domini similes esse, imodwmoniacis ipsis miseriorcs: iidcm suis coloribus tic-
pingilur : in quos Uicremias vcrba cadcrc declarat
sanctus Doclor.
LVIII. Dexique Cain exiens a conspcctu Dei, habitavit
in lerra Nald, quod intcrprclalionc significat commolio-
nem. Ergo qui calice aurco inobriatur, pcccato movclur?
Quid te sub malediclo conslituis Ca'iu illius parricidac, ut
tiemas alque movearis? Sed ct pcrseculores Domini trans-
eunlcs movcbant capila sua. Exagitabal enim eos spirilus
ncquam, qui repleta a sc corpora movcrc consucvit. Et iilc
cum dciuerit, Iremor desinit : ebriclas autem perpetuum
» a Cor. iv, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 312/565
tlat tremorem, Sudant virium cOrpOra temulentortan : it
levins ea tellgeris, exprimis vinium
LIX. Ebrietas fomentum libidinis, ebrietas incentivurh
insaniae, ebrietas venenum insipienlioe. Haec sensus homi-
num mulat et formas, pcr hanc fiunt ex hominibus cqui
adhinnientes. Sicjuidem naturali vapore corporis calidi, et
praeter naturam vini calore flammati, cohibcrc sc non
queunt, ct in bcstiales libidines excilantur; ut nullum lem-
puspraescriptumhabcant, quo dcceat indulgcreconcubilui.
Vocem amitlunt, colore variantur, oculis ignescunt, ore
anhelant, fremunt naribus, in furorcm inardescunt, sensum
exccdiint. Hinc phrcncsis pcriculosa, hinc calculi gravis
pccna. hinc exitialis cruditas, hinc vomitus frcquens semc-
sas epulas cum inlernorum visccruih cruorc fundcnlium.
Mentior, nisi eadem Dominus per Iliercmiam locutus est
dicens : « Bibite et inebriamini, ct vomilc, et cadclis, et
»non sursjetis1
.
LX. Hinc etiam vanrc imagines, incerti visus, inslabilis
gressus, umbras sa?pc transiliunt sicut foveas. Nutat his
cum facie terra, subito erigi ct inclinari videlur, et quasi
vertalur, timcntes in faciem ruunt, et solum inanibus ap-
prehcndunt, aut concurrentibus monlibus sibi vidcntur
inciudi. Murmur in auribus tanquam maris flucluanlis
fragor, ct resonanlia fl ;clu littora. Ganes si viderint, lco-
nes arbilranlur, et fugiunt. Alii risu solvunlur incondilo,
alii inconsolabili mrcrore dcploranl, alii irralionabilcs ccr-
nunt pavores. Vigilanles somniant, dormicntes liligant.
"\ ila his somnium cst, somnus liis mors est : cxcitari nullis
vocibus possunl, quanlohbct slimulandos impulsu pulcs,
nisi rcsipucrinl, evigilari non possunt.
LXl. Lnde bene llicrcmius hujusmodi homincm tan-
quam supcrlluam crcaluram, deflciidum pulat. Quid cnim
* Jerem. xxv, 27.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 313/565
DE ELIA ET JEJUNIO. tlBEB IM>. 368
e&t homo ebrius, nisi superflua creatura? Itaque sic ait
«SiculfletumJazer
deflcbote, vinea; quia deserta est ci-
» vitas Jazcr 1. » Et infra : « Vinum in torcularibus tuis mane
mon calcaverunt, meridie autem non fecerunt2
. » Jazer
Troiri^i; Tt^iaso^ , factura superflua est. Moderatio enim
naturalis est : supra mensuram quidquid est superfluum
habetur : ita est ebrietas quae flctu prophetico deploratur.
Lnde ait Apostolus : «Nolite inebriari vino in quo est luxu-
» ria, sed inebriamini spiritu*. » Est ergo ebrietas culpae, cst
et gratiae. Et forte haec naturae, quae gratiae, qui ad imagi-
nem ct similitudinem Dei facti, Spiritu sancto repleti csse
debemus.
CAPUT XVII.
De obtestationibus , sacramentis , ac propinationibu»
eompotantium. Quomodo saipc sccretoria vino extor-
yueanlur. Et deprodigiosa quadam bibendi ratione,
et quam ea sit valetudini perniciosa.
LXII. Quid autem obtestationes potanlium loquar ?
Quid memorem sacramenta, quae violare nefas arbitran-
tur? Bibamus, inquiunt : Opto salutem imperatorum; ut
qui non biberit, fiat reus indevotionis. Vidctur enim non
amare imperatorem, qui pro ejus salute non biberit. pi«
devotionis obsequium ! Bibamus pro salute exerciluum,
pro comitum virtute, pro fiiiorum sanitate. Et haec vota
ad Deum pervenire judicant, sicut iili qui calices ad sepul-
cra marlyrum deferunt, alque illic in vesperam bibunt, et
aliter se exaudiripossenon credunt. Ostultitiam hominum,
« Jerem. xlvim, a5. —• Jbid. 53, —3 Ephes. v, 18.
J-V. 2o
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 314/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 315/565
DJS ELIA ET JEJVMO. LIBER U5C5. 3c*7
repentc fundnntur, nalant orania. Cui non mirum, tam
iinmania belluaruni corpora superfluum niltenere?
CAPLT XVIII.
Fceminarum ebrletas quam sit ipsis propudiosa, ac per*
niciosa spectantibus! quod matum ubi deploravit,
quantum bonum sit sobrietas , et quanlum malum in
temperanlia, exemplo Israclitarum patefacit.
LXVI. Sed quid de viris loquamur, quando etiam ice-
niina^ quas oportet sollicitiorem castitali sobrielalis adhi-
bere custodiam , usque ad ebrietatem bibunt ? Deindesurgentes, quas etiam inter sccreta domus vel audiri ab
alieiiis non convenit, vel videri, prodire audent in publi-
cum, non velato capitc, vultu procaci. Apostolus mulieres
tacere etiam in Ecclesia jubet 1, domi viros suos prascipit
interrogare. Illae in plateis inverecundos etiam viris sub
conspectuadolescenlulorum intemperantium choros
do-cunt, jactantes comam, trahentcs tuuicas, scissoe amictus,
nudae lacertos, plaudentes manibus, saltantes pedibus,
personantes vocibus, irritantes in sc juvenum libidines
molu histrionico, petulanti oculo, dedecoroso ludibrio.
Spectat corona adolescentum, et fit miserabile theatrum.
lnter saltautium ruinas et spectanlium^apsus, ccelum im-
puro contaminatur aspectu, terra turpi saltatione polluitur,
quae obsccenis sallalibus verberatur.
LXVII. Quoraodo patientcr loquar, pie pr;eteream
convenienter defleam? Vinum nobis tantarum animarum
damna intulit. Etenim si vinum et mulieres discedcre a
1i Cor. xit, 55.
ao.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 316/565
3o8 s « AMBROSN
Deo faciunt, qaod vel ebrietas, vel libido prxvaricationis
illeccbra; sint, si singula ac separata hicc faciunt, quid fa-
cient unila? Unde non immerito ait sapiens ante nos qui-
dam : « Mulier ebriosa, ira rnagna*. »
LXVIII. Quid autem mirum si vino decipiuntnr animae
fceminarum , cum omnes illoe tribus palrum , cum de pelra
biberint aquam, manna manducarent, gcnlcs validissimas
vincerent, et nbn crat in his ullus infirmus: ubi vero car-
nes dcsidcrare cceperunt, et desidcriis in /Egyplum con-
vertebantur, nequaquam ex lot millibus hominum in
tcrram repromissionis praeter duos pervenire merucrunl?
Itaque quid boni sit sobrielas, quid mali inlcmpcrantia,
hinc colligcre datur : quando murmurabant requirentes
/Egypli delicias, a serpentibus mordcbantur : quando pcr
maris Piubri transibanl semitam, aquam bibcbant. Nonergo veremur exemplum, non fugimus delicias, ne nos fu-
turorum bonorum adeplione defraudent?
CAPUT XIX.
Luxuriosis exitium, Esaia prophetia denunliari : mare a
mercatoribus, in quorum avaritiam invehitur, solli-
citarinon debere; cum non ad navigandum, sed ad
escam, ct non hominibus, sed piscibus ad perambu-
landum fuerit datum; postremo qua ratione navibus
comparentur voluptuosi ?
LXIX. Et quid aliorum utar sententiis? Ipsi bene pastt
ac luxuriosi quidsibi spcrent, audiamus. Inducit enim eos
Esaias propheta dicentes : « Manducemus et bibamus : eras
1 Evc'\. xxn, u.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 317/565
tE FTIV FT JEJTriO. T.Tr.F.ft Vfft, ^OO;
• cnirn moiiemur*. « Meritoquc exclamat : « Lluiaic naves
i Carlhaginis, quaj perierunt, et non amplius erunt 2. » Quod
est diclnni dc visione Tyri, quam luxuriosam iirbmn cog-
novimus. Idcoque nona visio cst, ncn scplima aul oclava,
quod ca ncque legcm cuslodiat, ncquc Evangelii gratam:
cmn ct sabhato legilimo ignes iibidinis adolere sit vctitum,
cl Evangelii serie octavus dies resurrcctionis iliuccat. Idem
autem dics primus atque octavus, quia dominica dies in se
rccurrit. Luxuria crgo ncc fidem habct, nec observanliam
disciplinae : luxuria seminarium et origo vitiorum est. Nec
arbitremini me adversus Apostolum dixisse, quia ille ait
avariliam raJicem essc vitiorum omnium, quoniam luxuria
ipsius est mater avaritiae5
. Etcnim cum exhauserit quis
luxuriando propriasiacultates,
quaerit posteaavara com-
pendia.
LW. Audistis hodie quid lectum sit : « Mercatores.
>inquit, Phoenicum transmeantes mare in aqua mnlta :
i semen mercatorum sicut messis quae defertur*. » \ icinrc
sunt islae civitates, Tyrus, Phoenice, Sidon : vicinaeut locis,
ita et vitiis. Mercalores a negotialionibus pericuiosa trans-
fretatione maris lucclla quaerentcs. Sollicila vita hominum,inquieta convcrsatio, et quodam semper in turbine, vcotis
ipsis mobilior quibus volvitur, et hnc atque illue saepf.
jactatur. Ltique accusatis crebra naufragia, quis vos navi-
gare compellit? Quasi non iuvidia opum et terras faeialis
intutas, et ad latrocinium plurimos cxcitclis? Marc non ad
navigandum fecit Deus, sed propter elementi pulchriludi-
nem. Latius pelagi fudit a:quora, certe ut freto includeret
tcrras, ne longius tu vagus ct exulerrares. Sed temp»
jactatur mare. Timere ergo, non usurparc debelis. Ele-
mentnm innocens nihil deliquit : temeritas humana sibi
est ipsa discrimini. Denique qui non navigat, nescit timcre
• Isai. xiii, i5.~ » Id. xxm» i. —' 1 Tim. vi, io, —< J.ji. xtm. a, 5
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 318/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 319/565
DB ELIA F.T 3E3VS10. LIBER UXUS. Sll
• insulas1
. »Supra dixit : t Llulate naves Carthaginis. »
Carlhaginem elcnim Tyrii condidcrunt , et ideo Carthagi-
nenscs sequunlur luxuriam condilorum , transfusa in sc
decolora successione nequitiae, pcssimorum viliorum de-
terioros hacrede?. Et hcnc luxuriosos , naves dixit. Sicut
enim ha? \cnlo, iia iili ciho jaclautnr ct vino. Iusulas re-
p!ela potu corpora inhahitant, naufragiis circumsonant
tundunlur fluclibus ebrielates, ncc per diem nec per noc-tem quiescunt. Iiorum igitur mercatorum semen in aqua,
messis in fluctihus est. In aqua enim labores suos semi-
nant, ut pericula mctant. Iw aqua eis scges pullulat , in
aqua messis cxuhcrat. Fructus ipse in aquaest, nunquamtutus et solidus. Inde rccle ait : « Qui seminabat in lerra,
»non introivit in negoliationem* : » imo qni seminabat
in coelo. Scd cst hona tcrra, in qua quicnmque seminave-
rit, fruclus ei c«?lesles orieutur.
CAPLT XX.
In verborum viUtate swpius majorenx incsse efficaciam
Quomodo canlicum mtrelricis nalionum congregatio
eanlavtrit ; cum exhorlatione ad morttm conversio-
nem, nce non ad peccata eleemosynis redimenda.
LXXIII. * Llilate. inquit, iterum, navcs Carthaginis,• quoniam periit nmnilio vcstra ; ct erit in illa die, rclin-
tquetur Tvrus*. »Et inira : « Eritque post septuagiuta an-
»nos Tyrus nt canlicum meretritis 1. «Vide quihus verbis
utaiur Propheta , nec reiugiat vcrborum istinsmodi vili-
talem. Nos iulerdum refugitnus; non quod nol)is , quam
•
h£ nm, 6. —• Ezech. xithi. —> I<ai. nm, i4. ,*
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 320/565
3r ->. s. AMBROSII
illis lingna sit castior, sed auctoritas inferior. Major cnim
vis rerum in talium expressione sermonum est; ut qui
dclicla non erubescunt, crubcscant vcl nomina deliclo-
rum. « Eritque Tyrus, inquit, ut canlicum meretricis. »
Vldc ne cum aliquis illos choros viderit turpia vcrba can-
taredicat : «EcceTyrus facta est utcanticummepetricis. »
Oraculum prophelicae annuntiationis impletum est.
LXXIV. Et subjecit :•« Accipe citharam, et vagare ci-
»vitas merelrix oblita, bene cithariza, rnulta canta, ut
» fiat memoria tui. Et post scptuaginta annos erit Tyrus ut
» canticum meretricis , et visitalionem facict Deus Tyri h »
Lnde possumus et in bono canticum Rahab illius mere-
tricis accipere , quae exploratores Jesu fideli mente suscc-
pit.
Namet
Dominusait : « Cantavimus vobis, et non sal-
»tastis2
. »Et David ait :« Canlate Domino canlicum no-
»vum, cantate Domino omnis terra 3, »hoc est canticum
meretricis , quod ante illa merelrix in Adam et Eva terra
cantavit, meretrix in populonationum. Haec mcretrix plu-
rimas fecit bonas merelrices, de quibus dictum est a Do-
mino Jesu ad illum electum ct seniorcm populum Dei :
« Publicani et merctrices praccedunt vos in regnum Dei 4. »
LXXV. Ergo quoniam tam misericordem habemus Do-
minum, qui eliam gravi ignoscat errori , converlamor a
vitiis, non recedamus a lege, pracceplum Domini quasi
servuli sedulis studiis exequamur. Quid nobis cum impu-
ritatibus et impudicitiis? Quid cum operibus diaboli? Au-
disti hodie in leclione decursa quid lcgio dixerit:« Quid» mihi ct tibi est Jesu Fili Dei 5
? » Et tu dicito, si fortcvides
pugnare adversum te diaboli tentamcnta : Quid mihi et
tibi est Belial? Ego Christi servus sum, illius redcmptus
sanguine, illi me totummancipavi. Quid mihi ettibi est?
« Isai. xxm ,16. — « Luc. vn , 3a. —» Psal. xcv, 1. — * Matth.
t\\ , 5i. —5
Luc. T1H, 28.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 321/565
nr fj.iv Bf JEJtitlo. tiBrn imvt. 3i3
Non novi opera tua, nihii tuum quaro , nihil luum p
deo, nihil tuum desidero. Quanto magis nos oportel se-
parari a diabolo, si se illc disccrnit a Chrislo? I>1 si fuiinus
ei in aliquo obnoxii, jam non sumus : confngimus ad me-
dicum, vulnera superiora curavit. Et si quid superest acer-
bitatis, medcla non deerit Et si quid injuriae fecimus
mcmor non erit qui semel donavit. Et si gravia deliqui-
mus, magnuin mcdicum invenimus, magnam medicinamgraliae ejus accepimus. Magna enim medicina toliit peccata
magna.
LXXVI. Habemus etiam plura subsidia, quibus pcc-
cata nostra redimamus. Pecuniam habes, redime pecca-
catum tuum. Non venalis est Dominus, sed lu ipse venalis
es. Peccatis tuis vcnumdatns est, redime te operibus tuis,
redime te pecunia tua. Vilis pecunia , sed pretiosa cst mi-
sericordia. « Eleemosyna , inquit, a peccato liberat*. »
Et alibi dicit :« Redemptio viri , divitire ejus2
. »Et in
Evangelio Dominus dicit : « Facite vobis amicos de mam-• mona iniquitatis
s. » Et veneno frequenter antidotum
temperatur, hoc est, venenum veneno excluditur. A eneno
mors repellitur , vita servalur. Fac et tu quasi bonus dis-
pensator de instrumento avaritiae subsidium misericordiae,
sinceritatis gratiam de corruptionis illecebra.
' Tob. xii, 9. —» Pror. xm, 3. — ' Loc. xti, 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 322/565
£l4 »• AMBROSII
CAPUT XXI.
Prophetis etlam futura pra ysentia csso : item mundumex Esa icB valic in io n o n inj u r ia dcstr u e n d um,ad<jua rh
rem illuslrandam perelegans adhibclur sladii com-
paratio. IIujus occasionc non athlelas csse alquc adcoronam exerceri sedulo oporlcrc sanctus docet ; ac
tandem Christum ut adventum suum maturet, ap~
precatur.
LXXVII. Aldisti quid lectum sit hodie : « Eccc vcnit
»Dominus dispcrdsre orbem terrarum \ » Quasi manusanctus Prophcla dcmonslrct , quasi oculis advenientcm
videat judicii diem, ita dicit : « Ecce vcnit Dominus dis-
«perdere orbem terrarum. »Imo quia in spiritu Prophe-
tis etiam quae futura sunt tanquam pra^sentia revelantur,
ideo quae vidcbat, nobis quoque demonstrare cupicbat, ut
nos ad conversionem ab errore revocaret.LXXVIII. Nec tamen quisquam (rahgl debct, cum au-
dit quia disperdet Dominus orbem lcrrarum. Nc forle di-
cat : « Eslo, nos gravia pcccata commisimus, quid deliquit
coelum, quid lerra, quid marc, ut ct illa disperdal? Cur
peribit tam pulcher ornatus ? » Angusli est animi istius-
modi opinio. Cseterum si altius spcclcs, invcnics hoc esse
pro nobis, quod putas csse contra nos : judicabis hoc
esse pro mundo, quod advcrsum mundum arbitraris. Nonsemper stadium refertum cst spcctatoribus, non scmper
certaminibus inquietum , non semper concretum pulvere :
sed quando certamina , tunc populus in speclaculo , luc-
* Isai. xiii. 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 323/565
DE ELIA ET JEIFNIO. LIBER BXCS. 3i*
tator in scammate , pulvis in stadio. Lbi decursa certa-
mina , convenlus solvitur, discedit unusquisque ant victor
ad gratiam , aut victus ad opprobrium : ev*?hit corona
viclorem, viclum premit verecundia, angit injuria. Si quis
< fgo postea ingrcdialur stadium, videal vacuum celebri^
talis, dicat agonolheta 1: Cur vacat stadium ,* cur silent
certamina ; cur solemnia feriantur?Respondebit qui agoni
pra?est : Oportet requiescere athletas , rcquiescere specta-tores. Quis enim laboris est fruclus, nisi requies post la-
borem? Similiter et orbis terrarum aliquando solvendus
est, ut sit requies fatigatis.
LXXIX. Alhlela? sumus , in quodam stadio decernimus
spirilali. Denique bonus athleta dicebat :« Facti sumus
• spectaculum hujns mundi 1. »Et alibi :« Sic curro , non
ut in incerlum : sic enitor, non ut aereni caedens; sed
• ca^tigocorpus rnenm 2. *Etalibi : « Superiora obliviscens,
»et quae sunt priora appetens , ad deslinatnm sequor bra-
»vium 3. j»Alhletae ergo sumus, legilime certandum est.
Multa Iuctamina sunt : et qui hodie victns est , cras se re-
parat. Ante ad bravinm contendilor, postea ad coronam.
Numqoid alhlela otio vacat , cum semel dederit certnmini
nomen «unra? Exercetur quotidie, ungitur quolidie. Ipse
cibus ei agonisticus datur, discipliiia exigitur, castimonia
custoditur. Et tu dedisti nomcn luum ad agonem Christi,
subscripsisti ad competitionem coronae : meditare , exer-
cere , ungere o!eo lalitia? , unguento exinanilo. Cibus tnns
cibus sobrielatis sit, nihil habeat intemperaDtiae, nlhil
luxuriae. Potus tuus parcior, ne quid ebrielatis obrepat :
custodi corporis caslimoniam , ut possis esse habilis ad
coronam, ne existimatio lua ofTendat spectatoris afTeclum,
ne te faulores tui nogligentem videant et deserant. Spec-
tant te Archangeli, et Potestates, et Dominationes, et illa
' i Cnr. iv} p. —
»1 !. ix, afi.
—J PSiHp. 111, 3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 324/565
3t6 ». AMRROSII
Angelormn decem miiiia decem millium. Svib tanlis spcc-
tatoribus erubescerc, consiclera quam dcdccorosum sit.
Ingressus sladium , pulvcre rigorem animac luae cxcita
lacertos cxcutc (61). Progrcssus in scamma, neccsse cst
ut cxcipias pulvercm , subeas acstivi solis flagrantiain. Gra-
visaestus, sed dulcis vicloria : molesla caligo pulveris, sed
speciosa tolcrantia. Ncmo stadium pulvcrulenlus ingredi-
tur, sed pulvcrulentum reddunt certamina. Ibi colligilur
pulvis, ubi palma proponilur. Nemo iterum nilidus coro-
natur, pulverulentum decet vicloria.
LXXX. Veni ergo, Domine Jesu, exeat corona tua,
admitte victores in requiem, victos ad compunctionem.
Et si diperdis orbcm terrarum, plura sunt invisibilia opera
tua, quam quas vidimus. Qui angustioris est animi, illa
non cernit, dolet quod disperdas orbem terrarum : sed qui
novit spectare qua? invisibilia sunt, gaudot ut venias, et
omncs liberes. Gaudent alhlelac qui possunt diccre : « Ve-
» niat regnum tuum , fiat voluntas tua sicut in coelo et in
sterra 1. «Gaudebit creatura mundi , ut a vanitate mundi
istius liberetur, quse nunc congemiscit etparturitj quia
vanitati etiam illa crealura subjecla est, donec multipli-
cetur adoptio filiorum , et totius corporis redemptio com-
plealur. In bono ergo disperdet orbem terrarum. Erit
etenim ccelum novum , et nox non erit amplius. Denique
revelabit, inquit, faciem ejus, ut revelata facie spectcmus
g-oriam Christi2
.
1 Maltb. vi, 10. —» i Cur. m, i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 325/565
DE EJUA ET JBJOMIO. LIBER l.Mi. 01?
CAPLT XXII.
Fugiendas comessationes , ne se a nobis Moyses cumLevitis separet, et quomodo adhuc veniat. liem quos-
nam rcscindi jubeat Aposlolus? Post h&c nondum
baplizati ad lianc tantam gratiam invitantur, explo-
sis ad exlremum quorumdam excusationibus.
LXXXI. Advertamus ergo in stadio constituti quantis
aut delectationi aut dolori erimus, qui nunc fautores no-
bis sunt, ne pro nobis incipiant erubescere. Sicut enim« Erit gaudium in ccelo super uno peccatore
poenitentiam» agente*. » ita erit moestitia super eo qui , non exorata ve-
nia, cursum hujus vitx confecerit. Castigemus ergo cor-
pus noslrum jejuniis, fugiamus indecoras comcssationes.
Caveamus ne nobis dicatur : Llulate a vino. N*e veniat
Moyses, ct Levitasadvocet : et quicumque paratus ad Do-minum armatam dexteram gerat, separet se ab his qui
manducando et bibendo gravia contraxere peccata. Et
hodie Ifoyses venit, cum Lex recensetur : Moyses vocat
cum Lex pr.Tecipit.
LXXXII. Apostolus docet ut separemus nos ab omnifratre inquiete agente 2
. Percutiamus eum gladio spirituali,
qui est \erbumDci s. Noufratris, non propinqui accipia-
mus personam : sed omnem immundum a Chrisli secer-
namus altaribus ; ut emundet et corrigat lapsus suos , quo
ad sacramenta Christi redire mereatur.
LXXXIII. Si quis autem non est baptizatus, securior
convertatur remissionem accipiens peccatorum. Siquidcm
: Luc. x-, i ,, —»2 The$«. ui, 6. — ! E^hcs. »i, 17.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 326/565
3l8 S. AMBROSII
haptismus velut ignis quiclam pcccata consumit; quia
Christus in igne et spirilu baptizat. Dcnique hunc typum
legis in Fiognorum libris, uhi Elias supcr altare ligna im-
posnit , et dixit ut milterent super dc hydriis aquam et
dixit : « Iterate, et iteraverunt; » ct dixit : «Iteratc lertio
»et iteravcrunt tertio1
; » ct cum manaret aqna, precalus
est Elias, et ignis descendit de ccelo. Tu es homo super
altare, qui ahlueris aqua , cujus cxuritur culpa , ut vita
renovelur. Lignum enim et slipulam consumit ignis. Noli
timerc igncm per quem illuminaris. Ideo tihi dicilur : «Ac-
» cediteadcum, et illuminamini 2. » Suscipilc jngum Christi.
Nolile timcre,quiajugumcst : fcslinatc,quia luve est. Non
conlerit colla, sed honeslat. Quid duhitalis; quid procras-
tinatis? Non alligat cervicem vinculis , sed mentem gratia
copulat : non necessitate conslringit, sed vohmlalem bonioperis dirigit.
LXXXIV. Quid ncgas adhuc esse temporis? Omnetempus opportunum ad indulgentiarn. Si aurum tihi oflfe-
ram, non mihi d^cis : Cras veniam, secl jam exigis. Au-
rum acciperc nemo differt, nullus excusal : redemptio
animac promitlitur, et nemo festinat. Joannes in poeniten
tiam haptizahat, ct omnis Judoca conveniehat : Chrislus
baptizat in Spirilu : Christus gratiam dispensat, et cumfaslidio convenitur. Typum baptismalis demonstravit
Elias, et ccelum apernit quod fuit clausum trihus annis et
scx mensibus 2. Quanto majora munera veritatis sunt?
Aperuit utiquc coelum non pluvia descendens, sed asccn-
dens gratia. Nemo cnim nisi pc-r aquarn ct Spiritum ascen-
dit in regnum coelorum. Clauserat ecclnm hominihus perfi-
dia, sed aperuitfides.
LXXXV. Palehat ct anlehoc coeium hominibus. Deni
que Enoch raptus ad ccelum est. Iterum clausum est :
J 3Reg. xvui, 34. — • Psal. xxxni,6. —J 3 Reg. xyiu, 4^.et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 327/565
DB fcllv KT JKJCXIO. LIBER IXCS. 3 19
sed apernit Elias qui raptus est curru igneo*. Et vos po-
teslis ascendere, si sacramenti gratiain consequamini.
Quousquc delcctaliones? quousque comessationes? Instat
judicii dies; dum diflers gratiam, morsappropinquat. Quis
dicat : Nunc mihi non vacat, occupatus sum, non mihi
demonstres lumen , nolo tam cito me redimas , n6n mihi
adhuc opus est regnum cceleste? Nonne hoc dicit qui ex-
cusat se abaptismate? Et quanta gralia renovaris, o homo!Purgaris, et non exureris : sanaris, et non doles : refor-
maris, et non dissolveris : ictum mortis non excipis,
ct resurgis. Et adhuc dissimulas ; adhuc expectas ut
vivas sa:cuk>, postea te reservas Deo. Ignoras quod Cain
propterea displicucrit sacrificium, quoniam non primitiva
oblulit, sed primitivis ipse perfunctus est, de sequentibus
munus Deo tentavit offerre : Abel autem primitiarum sua-rum oblatione pr&latus, meruit insigni pietatis laudari
oraculo.
« 4 R«?g. 11, 1 1
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 328/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 329/565
S. AMBROSIIMEDIOLANENSIS EPISGOPI
DE NABITHE JEZRAELITA.
LIBER UNUS 1.
».\ H. \M«.«.\H«i\\i\M\MMrt\nMH>ttrtW\» V\\\\ \\\ .«H\ iw \\\.« \« *\\ .\N »\\ . -\
CAPIT I.
Quomodoexemplo Nabuthe et Achab pauperes quo-
tidie a divitibus opprimantur ; cum tamen natura
omnes aequales produxcrit , el sepulcrum aequales ac-
cipia' : qua de re Ambrosius fastum ac stultitiam di-
vitum insectatur.
I. Nabutiie historia tcmpore velus est, usu quotidiana*.
Quis enim divitum non quolidie concupiscit aliena ? Quis
opulentissimorum non exturbare contendit agellulo suo
pauperem, atque inopem aviti rnris eliminare finibns ?
Quis contcntus cst suoPCujus non inflammet divitis ani-
mum vicina possessio ? Non igitnr unus Achab natus est
scd, quod pejus est, quotidie Achab nascitur, et nun-
quam huic srcculo moritur. Si unus occidit, assurgunt
plurimi : pluresquirapiant , quam cuii amittant. Non unus
Nabuthe pauper occisus est : quotidie Nabuthe sternitur,
quotidie pauper occiditur. Hoc metu percitum humanumgenus cedit jam suis terris, migrat cura parvulis pauper
• S riptus forte circa an, 09.5. — * ViJe D. Guilion, tom. ix, p. 88-97.
LV. 2 1
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 330/565
3au f *\j/" \ s * ambrosii
onustns pignore suo : sequltur uxor illacrymans tanquam
ad hustum prosequatur marilum: Minus tamen dcplorat
illa, quae deflet suorum fnnara; quia etsi amisit conjngis
praesidium, sepulcrum tcnet : et si fiiios non lenet, tamen
exules non dolet, non ingemit graviora funcribus tenoroe
prolis jejunia.
II. Quousque extenditis , divitcs, insanas cupiditates?
Numquid soli inhabilabitis super lerram? Cur ejicilis con-
sortem naturae , ct vindicatis vohis possessionem natiuae?
fn communc omnibus divilihus atque paupcribus lerra
fundata est, cur vobis jus proprium soli divites arrogatis ?
Ncscit natura divitcs, quac omnes paupcres gencrat. Ne-
qne enim cum veslimentis «ascimur, nec cum nuro , ar-
genloque generamur. Nudos fudit in luccm, cgcnlcs cibo,
amiclu, poculo: nudos recipit lerra quos edidit , ncscit
fines possessionum sepulcro includcrc. Cespcs angustus
<cque et paupcri ahundat et diviti: ct terra qu.ne viventis
non cepit affectum, lotum jam divitem capit. Nescit crgo
nalura discernere quando nascimur, nescil quanclo defici-
mus. Omnessimilescreat,
omucssimilcs
grcmio clauditsepulcri. Quis discernat species mortuorum ? Rctlopcri
tcrram ; ct si poles, ctivitcm dcprchcndc. Erudcrato paulo
post tumulum, et si cogooscis cgcnlem, argue; nisi forle
hoc solo quod cum divite plura percunt.
III. Sericaj veslcs, ct auro intexta vclamina, qu'bus di-
vitis corpus ambilur, damna vivenlium, non subsidia
defunctorum sunt. Lnguenlum accipis dives, ct fcelidus
es : perdis alienam graliam, nec acquiris tuam. Iiasrcclcs
relinquis qui litigcnt. Haeredibus relinquis dcposilum
magis hscredilarium , quam commodum volunlarium,
qui id quod rclictum est minucre ac violare formiderit.
Si frugi hajrcdes sunt , custodiunt : si luxuriosi , cxhau-
riunt. Itaque aut honos haeredcs pcrpelua condcmnas
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 331/565
PE KABITHE JEZRAELITA. LIBER CSC5. 3a^
sollieitudine : aut innlos dimitlis , quo tua facta con-
deuinent.
CAPLT II.
Divites quantomagis abundant ccnsu, tanto pauperiorcs
esse afjeclu. Id Acliab et ?iabulkc contcntionc ptanumfit. Mox proposilo Scripturce textu , petitio c7/<z , Damihi, quam abjeclasit , perpenditur.
IV. SEDquiJ arbilraris quod dum vivis, abundas omni-
bus ? dives , nescis quam paHpcr sis , qnam inops tibi
ipse vidcaris, qui tc divilem dicis ! Quanto plus habueris,
plus rcquiris : et quiJquid acqnisieris, tamen libi adhuc
indiges. Iudammatur lucro avaritia, non restinguitur.
Qua>i gradus quosdam cupidilas habct : quo plures a«-
cenderit, eo ad alliora feslinat , unde sit gravior ruina
lapsuro. Tolcrabilior tamen iste cirn minus haberet : cen-
sus sui contemplalionc mediocria rcquirebat ; acccssione
patrimonii accessit cupiditatis augraentum. Non vult esse
degener votis, paupcr in desidcriis. Ita duo iiilolerabiiia
simul jungit, ut ambitiosam spem divilis augeat , et
non deponat me ldicitatis aflcelum. Denique docct nos
Scriplnra divina quam misere egcat , mendicet abjecle.
\. Rcx Achab in Isroel erat, et pauper Nabuthe. Ille
regni opibns aiHucbat : iste angusti soli cespilem posside-
bat. Nihil paifpcr de possessionibns divitis couenpivit : rex
sibi egere visus cst , quia vineam habebat panper vicinus.
Quis igitur tibi pauper videtur, qui eontcnlus est suo, an
qui concupiscit uiienum ? Alter certe pattpcr censa vide-
tur , ajler est pauper ciflccta. AiFectus dives egerc nou211.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 332/565
3s>4 *• AMBBOSII
novil : census abundans nequit avari pectus replere.
Ideoque dives cupidus in invidia possessionis, et pau-
pertatis querela est. Sed jam Scripturae verba conside-
remus.
VI. « Et factum est , inquit , post haec verba , erat vi-
» nea Nabuthe Jezraelita? in Israel juxta domum Achab
» regis Samariae. Et locutus est Achab ad Nabuthe dicens:
»Da mihi vineam tuam, et erit mihi in hortum olerum» quoniam propinquat domui meae : et dabo tibi pro ea
» aliam vineam : si vero placuerit tibi , dabo tibi pecu-
»niam pro vinea ista, et erit mihi in hortum olerum. Et
9 dixit Nabulhe ad Achab : Non fiat hoc a Dco , ut dem» tibi hoereditalem patrum meorum. Et tnrbatus est spiritus
»ejus, et dormivit in lecto suo, et vclavit facicm suam,
»et non manducavit panem 1. »
VII. Exposuerat supra Scriptura divina, quia Elisasus
cum essct pauper, reliquit boves suos, et cucurrit ad
Eliam, et occidit eos, et erogavit populo, ct adhaesit
Prophetae 2. Ad condemnationem igitur praemissa sunt di-
vitis, qui in isto rege describitur, eo quod habens bene-
iicia Dei , sicut iste Achab, cui Dominus et regnum dona
vi t , et pluviam Elise vatis orationc concessit, divina mandata
violaverit.
VIII. Audiamus ergo quid dicat : « Da mihi, inquit. »
Quae alia vox egentis est ? Quae vox alia stipem publicam
postulantis , nisi : » Da mihi , » hoc est , da mihi , quia egeo :
da mihi, quiaaliud vivendisubsidium haberenonpossum:da mihi, quia non est mihi panis ad victum, nummus ad
potum , sumptus ad alimentum , ad indumentum substan-
tia : da mihi, quia tibi Dominus deditunde largiri debeas,
mihi non dedit : damihi, quia nisi tu dederis, habere
non polero : da mihi, quia scriptum est : « Date eleemo-
' 3 R •;;. xxi, i-\. —* Id. xix, 21,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 333/565
»E NABVTriE JEZRAELITA. I.mF.R vsv*. 3^>
• svnain 1 .» Hacc quam abjecta, quam \ilia ! Nun habent
eniin humilitatis ailectum, sed cnpiditatis incendium.
In ipsa autem dejectionc quanta impudenlia !« Da mihi,
«inquit, vincam tuam. » ConGtetur alienam , ut poscat
indebitam.
IX. * Et dabo, inquit, tibi nro ea aliam vineam. »Dives
quod suum est quasi vile fastidit ; quod enim alienum est,
quasi preliosissimum concupiscit.
X. « Si vero placuerit tibi , dabo tibi pecuniam. » Cito
reprehenditerrorem suum , pecuniamofierendo pro vinea.
Nihil enim vult alterumpossidere , qui totum desiderat suis
possessionibus occupare.
CAPLT III.
fion latn propter utililatem divilts aliena concupisccre
quam ut alios homines excludant. Quam inanc sit
illud desidcrium ,quod eos brulis ipsis inferiores Ute
convincit : quam etiam turpe sit paternam possessio-
nem ob luxuriam divendere:
postremo qwim impatien-
ter divites repulsam ferant!
XI. « Et erit mihi , inquit , in hortum olerum. » Hasc
erat igitur omnis insania,hic omnis furor, ut spalium vi-
libus oleribusqurereretur. Non tam ergo ipsi cupitis quasi
utile possidere ; sed alios vultis excludcre. Major vobis cura
de pauperum spoliis, quam de vestris emolumeutis est.
Injuriam vestram putatis, si quid pauper habeat, quod
dignum possessione divilis aestimetur. Damnum vestrum
creditis , quidquid alienum est. Quid vos delectant naturae
1 Luc. xi, 4i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 334/565
$26 S. AMBROSII
dispendia ? Universis creatusest mundus, quem pauci di-
viles vobis defendere conamini. Non enim lcrrena lantum
possessio,sed ccelum ipsum, aor, m:ire, in usum pauco-
rum di\itum vindicatur. Hic aer, quemlu diifusis includis
possessionibus , quantos alere populos polest ? NumquidAngeli divisa coeli spatia habent, ut tu lerram posilis dis-
tinguas lerminis ?
XII. Claraat Propheta : « Vac iis cjui jungunt domum ad
»domum, et villam ad vlllam 1 ! »Et arguit eos inefficacis
avaritiac. Fugiunt cnim eohabilarehomini!)us, et idco ex-
cludunt vicinos: scd fugcr?, non possunl ; quia cum hos
excluserint, alios rursum inveniunt : ct cum illos propul-
saverint, ad aliorum nccesse cst eos viciniam pervenire.
Soli enim super lcrram habilarc non possunl. Avcs avibus
se associant, denique ingenlis plerumquc agminis volatuccelum oblexitur : pecus pecori adjungilur, pisces pisci-
bus : nec damnum ducunt, sed commercium vivendi , cumplurimum comilatum capessunt , et quoddam munimcnlumsolatio frequentioris socictatis affeclant. Solus lu , homo,consortem cxcludis : includis fcras , struis habitacula bcs-
tiarum , destruis hominum. Inducis mare inlra praedia tua ,
ne dcsint belhue : producis fincs tcrras , nc possis habcre
finitimum.
XIII. Audivimus vocemdivitis alicna quasrcnlis : audia-
musvocem pauperis propria vindicantis. «Non fiat, inquit,
»hoc aDeo, ut dem tibi ha&redilatem patrum meorum. »
Quasi quamdam contagioncm sui pecuniam eshedivilis ar-
bilratur , quasi dicat: « Pccunia tua lccum sit in perdilio-
»nem J; ego autem haeredilatem palrum meorum non pos-
sum vcndere. Habes qnod sequaris dives , si sapias ; ut nou
vendas agrum tuum pro noctemerclricis : non lran»fundas
justuum prosumptu comcssationis, deiiciarumque impen-
• Isai. t, 8. —» Act. vni, ao.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 335/565
DE KABOTHB JEZRIELITA. LIBER VSVS. Z%J
sis : non adjudices domum tuam ad ludum akc , ne jus ha>
reditaria? pietalis amitlas.
XIV. Ilis audilis, turbatus est Spiritus avari rcgis :
t Et donnivil in lcclo suo, et vclavit faciem suam, ct non
• manducawt pancin suum. »Lugenl dtvites, si non potue-
rint alicna diriperc : si suis pauper non cesserit facultati-
bus, viin lnccrnris legere non possunt. Dormire desiderant,
vcianl faciem suam; nc quidmiam in orbe terrarum alie-
num vidrant, nc quidquam in hoc mundo non esse suumnoverint, ne audiant vicinum juxla se aliquid possidere ,
ne audiant paupcrem sibi contradicentcm. Horum sunt
animoe, quibus dicit Propheta : « Mulieres divites exur-
tgilc 1. »
CAPIT IV.
Cur dlcatur Achab panem- sutim non manducassc ?
Abslincnlici' dicituni ac pauperum elegans compara
tio. Quanta sil stultilia hirredibus opes solUcitc com-
parare; deaue divitis cujuscjUim sordibus.
XV. « Et non manducavit , inquit, panem suum ;»
quoniam qiucrebat alicnum. Etcnim divites magis alienum
panem, quam suum manducant, qui rapto vivunl, et rapi-
n.is sumplum exercent suum. Aut certe non manducavit
panem suum volens se morte mulctare , quod ei aliquid
negarclur.
XVI. Compara nunc affectum pauperis. Nihil habet, et
jejunare voiuutarius nisi Deo nescit, jejunare nisi ex ne-
cessilate non novit. Divites, eripitis quidem pauperibus
1 Isai. xxxix, 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 336/565
328 ». AMBROSII
universa, aufertis omnia, nihil relinquitis : poenam tamen
pauperum vos potius, divites, suslinetis. Uli jejunant, si
non habeant , vos cum habetis. A vobis igilur prius pce-
nam exigitis, quam pauperibus irrogatis. Vos igitur vestro,
affectu luitis miserae paupertatis aerumnas , et pauperes
quidem non habent quo utantur ; vos autern ncc ipsi uli-
mini, nec alios uti sinitis. Eruitis aurum de metalli venis,
sed rursum absconditis illud. Quantorum vitas in illo in-
foditis auro?
XVII. Cui illa servantur, cum legerilis de avaro divite:
« Thesauros condit, et ignorat cui congregat eos 1? »Hne-
res otiosus expectat, hagres fastidiosus increpat, quod sero
moriamini. Odit incrementa haereditatis suae , ad damna
festinat. Quid igitur miserius, quando nec apud illum
cui laboratis , gratiam derelinquitis ? Propter illum totis
moestam diebus toleratis famem , quotidiana inensae
vestrae damna metuentes : propter iiliim diurna adornatis
jejunia (62).
XVIII. Novi ergo divitem in agrum proficiscentem, pa-
nesbreviores urbedelatosnumeraresolere; utpro numero
panis aestimaretur quot dies in agro futurus esset. Nolebat
obsignatum aperire horreum; ne quid de condito minue-
retur. Panis unus singulis diebus deputabatur, qui tena-
cem vix satiare posset. Comperi etiam veri fide, si quando
ei ovum esset appositum, queri quod puilus esset occisus.
Hoc ideo scribo, ut cognoscatis vindicem esse Dei jusli-
tiam , quae lacrymas pauperum vestro ulciscatur jejunio.
• Psal. xxxviu, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 337/565
PE NABTTHE JF.ZnAKLlTA. LIBKR VHVS. 3^9
CAPIT V.
Multorum pauperum sanguine ac vila constare divilum
mensas; alque inibi de palre quodam, cujus a divite
coacti ad vendendum filium dolor ac astus animi
pulcherrime describuntur : item immanem esse divi-
tum duriliem, quam sumptu suo et Luxu ipstc quoquo
augent mulieres. »
XIX. Qiam religiosum esset jejunium, si sumptum con-
viwi tui deputares pauperibus! Tolerabilior jam dives ille,
cujtis de mensa ea quas cadebant, pauper Lazarus coliigc-
bat saturari cupiens : sed etiam ipsius mensa multorum
pauperum constabat sanguinc ; et ipsius pocula, multorura
quos ad laqueum coegerat, rorabant cruorera.
XX. Quanti necantur, utvobis quod delectat, parctur?
Funesta fames vestra , funesta luxuries. Ille de summls
culminibusruit,
ut frumentis ampla vestris receptaculaprnepararet. Ille de sublimi cacumine altae arboris decidit,
dum genera uvarum explorat, quas deferat, quibus digna
convivio tuo vina fundantur. Ille mari mersus est, dumveretur ne piscis mensae tuse dcsit, aut oslrea. Ille bru-
mali frigore dum lepores investigare , aut laqueis studet
avcs captare, diriguit. Ille ante oculos tuos , si quid fortc
displicuit, verberatur ad mortem, atque ipsas epulas fuso
respergit cruore. Denique dives erat qui sibi ad mensamcaput Prophetae pauperis jussit afferri : ct aliud unde sal-
tatrici praemium solveret, non invenerat, nisi ut pauperemjuberet occidi.
XXI. Vidi ego pauperem duci , dum cogeretur solvere
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 338/565
330 ! S. AMBIV05II
quod non habebat, trahi ad carccrem, quia vinura deesset
ad mensain polcntis; dednccre in auctioncm filios suos ,
ut ad tempus pomam differre possct. Invcnto Ibrle aliquo
qui in illa nccessitale subveniret, rcdil ad hospitium cum
suis paupcr , direpta speclans omnia, nihil sihi ad cibum
reliclum , ingemisccns fillorum famem , dolens quod cos
non polius ei qui possct pascere, vendidisset. Rcdit ad con-
silium, vendendi sumit arbitrium. Compugnabant laracn
inopiae injuria, et palernne pietatis gralia : fames urgebatad prclium , natura ad oflicium : commori filiis paratus ,
quam a filiis separari, saepc gradum prolulit, snepc revoca -
vil. Vicit tamen in co neccssitas, non volunlas, et ipsa
concessit pictas ncccssitati.
XXII. Consideremus nnnc patrinc mentis procellas
exacstuantes, qucm de libcris prius tradcrct. Quein, inquit,
vendam priorcm? Scio cnim quod non salis est unius
pretium ad pastum rcliquorum. Hoc solum divcs fcecun-
ditas ad aerumnam. Qucm offcram? Quem fruracnli auc-
tionator libeutcr aspicict ? Priraogenitum offrram? Scd
primus me palrem vocavit. Ilic cst major cx fiiiis, qucm
congrue honoro scniorcm. Scd juniorcm dabo? At istum
tencriorc araore complcclor. Illum erubesco, hujus mise-
reor : illius gradum suspiro, hujus cctatcm : illc jam scn-
tit acrumnam , istc ignorat : flectit me illius dolor, hujus
inscitia. Ad alios me confcram? Uie mihi plus blanditur,
iste plus vcrecundatur : illc parenti siraiiior, hic utilior :
in illo iraagincm meam vcndo, in islo spcm mcam prodo.
Ma miscrura ! ]\on invcnio quid faciam , non habeo quid
eligam. Circumvailant me facies calamitatum , aerumna-
rum chorus.
XXIII. Ferina haec rabies est , eligerc qucm tradas.
Fera3 ipsa; cum pericula iraminere proli ac sibi sentiunt,
solent eligere quos libcrent, nonquos offerant. Quoraodo
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 339/565
DE VABUTHE JEZBAELITA. LIBEB EM<. 33(
igitur discernam affectum naturnc? Quomodo obliviscar,
quomodo exuam patris menlem ? Quomodo filii auclionem
ccnslituam ? Quo scrmone paciscar prelium? Quibus tra-
dam manibus in servilutcm filium? Qnibusoculisaspiciani
fervieotem? Quibus osculis discedenli valc dicam? Qui-
bus factum excusem sermonibus ? Fili, ego te pro meocibo vendidi. Funestior t rgo jam paupcris mensa , quaiu
divilis. Ille addicit alienos , cgo memu vcndo : ille nece>-
sitatem imponit : ego aflero voluntatem. 1 1 sit excusabiliorcausa, adjiciam : Fili, pro fralribus tuis servies, ut illis
qurrrantur alimcnta. El Josc})]i a fralribus suis in servitu-
tem venumdalus est , poslea et ipsos el palrem pavit. Res-
pondcbit et ille : Sed non eum vendidit patcr , at flevit
am,is.sum : sed postea eliam ipse in potc>tateni divitis ve-
nit , ct vix potuit libcrari.Postea genus
ejus divitiis
/Egypli mulla aelate servivit. Vcnde me postremo , pater,
ea condilione, ne divites emant.
XXl\. Haesi , lateor : verum cjuid. faciam ? Nullutn
vendam ? Sed dum unum eonsidero, cmnes videbo famc
pereuntes. Si unu.m tradam, quibus ocnlis videbo cajteros
de mea impietate suspectos, nc alios quoquc vendam ? Quopudorc regrediar domum? Quomodo intrabo ? Quo habi-
tabo affcctu, qtti mihi abnegavi filium, quem non lnorbus
absumpsit, non mors abstulit? Qua conscientia conside
rabo mensam meam, quam sicut novella olivarttm in cir-
cuilu tot filii vcstiebant.
XX\ . Ihec pauper te pncsente deplorat, et tibi avari-
tia aurem obslruit, nec meus tua facli miserabilis horroremollitur. Totus populus ingemiscit, et solus dives nonflecleris, nec audis Scripluram dicentem : t Perde pecu-
»niam propler fratrem , et amicum, ct non abscondas
»eam sub lapide in mortem 1. » Et quia non audis , ideo
1 Eccli. .\\n, «5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 340/565
332 S. AMBROSIl
oxclamat Ecclesiasles dicens :« Est languor malus, quem
» vidi sub sole , divitias cuslodiri in malum possidentis
» eas *. » Sed fortasse redeas donmm et cum uxore conferas
illa le hortetur ut redimas vcnumdatum. Imo magis hor-
tabilur ut mundum muliebrem conferas, unde poles vel
parvo pauperem liberarc. Illa tibi imponet sumptuumnecessitalem ; ut gemma bibat, inostro dormiat, inargen-
lca sponda recumbat , auro oneret manus , cervicem mo-nilibus.
XXVI. Delectantur et compedibus mulieres, dummodoauro ligentur. Non putant oncra esse, si preliosa sint :
non existimant vincula csse , si in his thesauri coruscent.
Deleclant et vulnera ; ut aurum auribus inscratur , ct
margaritae dependeant. Habent et gemmae pondera sua,
habent et vestimenta frigora sua. Sudatur in gemmis , al-
gelur in sericis; tamen pretia juvant : et quaenatura aver-
salur , commendat avarilia. Smaragdos , et hyacinthos ,
bcrvllum , achatem , topazion, amethystum, jaspin, sar-
dton, summo quaerunt furorc : vel si dimidium patrimonii
petalur, non parcunt dispendio, dumindulgcnt cupiditati.
Non abnuo gratum quemdam lapidum istorum esse fulgo-
rcm, scd tamen lapidum. Et ipsi admonent contra naturam
cxpoliti, ut saxorum deponerent asperitatem , rigorein
magis mentis esse expoliendum, quam lapidum.
' Eic'e. v, ia.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 341/565
DE .NABITDE JEZRAELITA. LIBER IXIS. 333
CAPLT VI.,
Quam nulla sit opum efficacia : tt cur il(a> divitia? ap~
pellentur! Miseriorem esse div itum quam mancipiorum
servitutem : ubi locus hic Evangelii : Quid faciam?...
Dcstruam horrea mea , etc. pie ac facunde expenditur.
XXVII. Quis artifex unura diem vitae hominis potuit
adjungere ? Quem divitiae ejus ab inferis redemerunt ? Cu-
jus aegritudinem pecunia mitigavit? « Non in abundantia
pdiviliarum, inquit, vitaejus 1. »Et alibi : « Nihilprostrat
» thesauri injustis : juslitia autem liberat a morte \ » Meriloclamat Propheta : « Diviline si afiluant , nolite cor appe-
»nere\ »Quid enim mihi prosunt, si me a morte liberare
non possunt? Quid mihi prosunt, si mecura post mortera
esse non possunt ? Hic acquiruntur , hic relinquunlur.
Somnium igitiir loquimur, non patrimoniura. I nde bene
ait idem Propheta de divitibus : « Dormicrunt somnum»suum, et nihil invenerunt omnes viri divitiarum in mcn-»bus suis*; »hoc est dicere : Nihil inveneiunt in operibrs
suis divites, qui nihil pauperibus contulerunt : nullius ju-
verunt inopiam, nihil ad utilitatem suam proficiens i
rire potuerunt.
XXVIII. Ipsum nomen considera. Ditem dicunt gcntf-
les inferorum praesnlem, arbilrum mortis ditem appcSlant
et divitem, quod nisi morlem dives infcrre non noverit,
cui regnum de mortuis, cui sedes inferi sunt. Quid est
enim dives , nisi quidara inexplebilis gurges diviliarum ,
intxplebilis auri fames ac sitis ? Quo plus hauserit , plus
• Luc. \n, i5. — ' Prov. t, 2. — J Psal. m, 11. —* Id. ixxt, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 342/565
53 JS. AMBROSII
inardescit. Sic Propheta admonet : « Qni diligit, inquit ,
»argentum, non satiabitur argento1
. »Et infra ideni : « Et
»quidem hoc pessimus languor. Sicut enim fuit , ita et
» ahiit, et ahundantia e"jus jaborat in ventum. Et quidem
» omnes dies ejus in tenebris, et lticlu, ct iracundia multa,
«etlanguore, ct ira2
; »ut tolerahilior sit condilio servulo
rum. llli enim hoininibus serviunt, isle pcccato. Sic inquit
Apostolus : « Qui cnim facit peccalum , servus est pec-
»catis
. »Scmper in laqueis , semper in vinculis est : nun-
quam libcr a compedibus , quia semper iu criminihus.
Quam miscra scrvitus servire peccalis !
XXIX. Naturae ipsius ncscit munia, nec somni ipsius
novit vices, aut cihi fungilur suavitate, cujus nullum est
immune servitium. Dulcis enim somnus servi, etsi modi-cum vel multum cdat : at salialo diviliis , non cst qui eumsinat dormire. Excitat eum cupidilas, cxagilat cura pcr-
vigil aliena rapiendi, torquet iuvidia, mora vexat, slerili-
tasprovenluum infaxunda perlurbat, sollicilal abundantia.
Undeillidivili, cujuspossessio ubercs fruclus atlnlit, «Qui
»cogitavit intra se dicens : Quid faciam, quod non habco
»quo congregem fructus meos? Et dixit : Hoc faciam , des-
xlruam horreamca, et majora faciam; illo congregabo
» omnia quae nala sunt mihi, ct dicain animac meae : Anima
»hahes multa hona in annos mullos posita , requicsce,
»manduca, bibe, epularc. Rcspondit Deus : Slulle, hac
»nocte animam luam rcpelunt a ie : qucc aulem parasti,
ycujus erunt 4? » Ne ipse quidem Deus euin dormire pcr-
jniltit. Interpellat cogitantem , cxcitat dormientcDi.
XXX. Sed ncc ipse se quietum essc patiiur, qui dc
abundantia divitiarum suarum soliicilatur , et in ubcrlalc
fructuum vocem cgeutis cmillit. « Quid faciam , inquil^ »
^lonne haecpauperis voxest, nonhabenlissubsidiavivendi ?
> Mich, v, 9. —» Ibid. 16, 17. —» Itom. vi, 16.— * Luc. xu, 17-20,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 343/565
DE XABLTIlE JEfcftAKLlTA. LIBER CJtCS. 335
Egens omnliun huc atque iiluc rcspicit , scrutatur hcspi-
tium, riihil invcnil ad usum alimenli : considerat nihil miserius quam fame confici, et cibi indigcntia mori : quaerit
mortis compendia , et tolerabiliora obeundi s^ipplicia ri-
matur : arripit gladium , suspendit laqueum , igncni adolet,
cxplorat vencnnm; et inler hccc quid eligat dubius, dicit:
« Quid facram ? » Deinde vilac hnjussnavitnte revocatuscu-
pit rcvocare scntenli.m, si possit vivendi substantinm re-
perire. Aspicit niula omnia, vacua omnia, et ait : « Quid» Faciam ? » L nde mihi alimenla , unde vestitus ? \ olo viverc,
si habeam quomodo possim vitam hanc suslinere : sed
quibtis cibis, quibus subsidiis?
XXXI. cQuid faciam, inquit,quod nonhabeo? » Clamat
dives non habcre. Pauperlatis hic sermo est : de inopia
queritur abundans fruclibus. « Non habco , inquit , quo
» congregem frnctus meos,» Pulares illum dicere :« ^onhabeo fruclus, ur.de vivendum est mihi. » Beatus qui de
abundanlia periclilatur ; imo miserior isle ilecundita-
tibus suis, quam pauper, cui periculum de egeslale est.
Habet ille unde excuset jcrumnam , habet cerle inju-
1 iam , non habet culpam : iste non habet quem pra?ter se
arguat.
XXXII. Et di\:t : «Hoc faciam ,horrea mea destruam.»
Putes adhuc diccre illum : Aperiam horrea mea , ingre-
diantur qui lolerore iaincm non qucunl, veniaut inopes,
inlrcnt pauperes, rcpleant sinus suos, destruam parieles
qui excluduut csurientem. L't quid ego abscondan, cuiDens facit abundare qnod largiar ? Lt quid repagulis por-
tarum claudam frumeuia, quibus Deus lolum replevit
caniportira ambitum , qua; siue custoue naseunlur et
abuucant.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 344/565
336 »• AMBROSII
CAPUT VII.
Eumdem locum bealus Doctor prosequilur, oslenditque
avaros cum de bonis bcnefacere deberent , malle pe-
cuniasi?icedifieando consumere ; ipsosque magis enor-
tnitate preliorum , quam ubertate proventuum delec-
tari; quos tamen docet quo fructus suos secure possint
recondere.
XXXIII. Victa est spes avari. Rumpuntur vetusta hor-
rea messibus novis. Minus, inquit, habui , et frustra ser-
vavi : plus natum est, et cui congrego ? Dum incrementa
preliorum aucupor, amisi usum beneficiorum. Quantas
anni superiorisfrumento potui animas pauperum reservare ?
Hiec me magis servare delectarent pretia , quae non nummoccslimantur, sed gratia. Imitaborsanctum Josephhumani-
lalis praedicatione ? clamabo voce magna : Venite paupe-
res, edite panes meos, expandite gremium , suscipite iru-
mentum. Fcecunditas divitis , totius orbis abundantia ,
omnium debet esse fertilitas. Tu vero non hoc dicis , sed
ais : « Destruam horrea mea. «Recte destruis ea, a quibus
nullus pauper onustus rcvcrtitur. Horrea iniquitatis sunt
receplacula, non pietatis subsidia. Recte deslruit qui sa-
picnler aedificare non novit. Deslruit sua divcs , qui nescit
astcrna : destruit horrea , qui non novit sua frumenta divi-
dere , sed claudere.
XXXIV. « Et majora , inquit, faciam. «Infelix, vel id
dispensato pauperibus, quod pro sumptu aedificationis
impendis. Dum liberalitatis gratiam refugis , damna aedifi-
cationis exolvis.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 345/565
Dt NABbTUE JEZBAELITA. LIBEB VM • 5ij
XXXV. Et addidit : « Illo congregabo omnia quac hata
lsunt mihi, et dicam aniina? m;e : Anima, hahes multa
bona. » Conficitur avarus sempcr ubertale provcniuum ,
dum vililatem alimouix calculatur. Foecunditas cnim uni-
vcrsorum est , sterilitas soli avaroestquacsluosa. Dclectatur
jnagisenormilate prttiorum, quam abundantia copiarum;
et mavult habere quod solus, quam quod cum omnihus
vcndat. Vide timcnlem ne superfluat cumulus frumenlo-
rum , ue super horrea rcdundans trausfundatur in pau-
peres, et Bflui alicujus occasio indigentibus acquiralur.
Soli sibi partus terrarum vindicat dives, non quo ipse uti
velit, scd aliis denegarc.
XXXVI* « llabes, inquit, multa bona. » Nescit avarus
bona, nisi ea, quae quaestuosa sunt, nominare. Sed ac-quiesco ei, ut bona dicantur quae sunt pecuniaria. Cur
ergo de bonis facitis mala , cnm de malis bona facere de-
beatis? Scriplum est cnim : « Facite vobis amicosde mam-»mona inicjuitatis
1. »Ei ergo qui uli sciat, bona sunt : ei
qui uti nesciat, recte mala. eDispersit, dedit pauperibus,
«justitia ejus inauet in aeternum 2. » Quid hoc melius ?
Bona sunt si pauperibus largiaris, in quo tibi debitorem
Deum quadam pietatis fceneratione constituas. Bona sunt
si aperias horrea justitiae tuae, ut sis panis pauperum
vita egentium, oculus caecorum, orbatorum infantium
pater.
XXXVII. Habes unde facias , quid vercris? Tua te vocc
convenio. Hahesmulta bona in annos multosposita, potes
et tibi et aliis abundarc. Habes fcecunditatem publicam, quid
dcslrui- horrea tua ? Ostendo tibi ubi melius tua frumenta
cuslodias, ubi bene scpias, ut fures ea tibi auferrc nonpossint. Iuclude ea in corde pauperum, ubi ea nullus gur-
gulio consumat, nulla corrumpat vetustas. Habes apothe-
i Luc. xw, 9. —» Ps»l, 10, 9.
LV. a4
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 346/565
338 S. AMBROSII
eas, inopum sinus : habes apolhecas, viduarum domos
habes apothecas, ora infantium , ut dicalur tibi : « Ex ore
» infanlium et lactenlium pcrfccisli laudem 1. » IsLc sunt
apolhecrc, quae maneant in acternum : isla horrea , qnie
foecunditas futura non destrnat. Nam quid ilcrum facias
si tibi plus nalum fucrit anno sequenli ? Iterum ergo et
illa destrues, quc nunc faccrc paras , cl majora facics. Dat
enim tibi foccundilatcm Deus; ul aul virical aul condemnet
avariliam tuam; quo cxcusalioncm habcrc non possis :
tu vcro quod pcr te muljis nasci voluit, libi soli rescrvas,
Imo et libi adimis; magis enim scrvarcs libi, si dispcr-
tircris aliis. Bonorum enim fructus munerum m eos ipsos
cpii contulerint, revcrluntur , et gratia libcralitatis in auc-
lorcm rcdit. Denique scriplnm cst : a Scmiualc vobis ad« jusliliam
2. » Eslo spiritalis agricola, scrc quod libi pro-
sit. Bona salio in cordc viduarum. Si lerra libi rcddit
Iructns nbcriores quam accepcrit , quanlo magis niiseri-
cordiaj remuncralio reddet multiplicaliora qtfic dqdcris ?
^vVmrtWiVWVWVVWVWrvVVlWvWW)! vfWvwtwWI WVVVWWVV\ WWW^VWWvWlWWVv t̂v
CAPUT VIII.
I ncogitanttm avarum mortc urgcri, eumquc jvrt stul-
tum vacitari memorato Evangclii loco : quanlo mc-
tius pccuniai distribuantur, quam rclincanlur ; cl
quam ineptc sesc ab imperlienda clccmosjna divilcs
cxcusenl.
XXXVIII. Deikoe, homo , ncscis quia tcrrrc partum
prrevenit diesmbrtis, misoricordia aulem incursum morliij
excludil? Assislunt jam qtii reposcant animam tuaui , el lu
i Psal. tui, 5. —« Qsee. x, is,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 347/565
DB IfABCTOE JF.ZRAELITA. LIBER TJJIUS. ^Sp,
adhnc diffcrs opcrnm fructus tuorum. Adhuc tu tibi lem-pora vivcndilonga mctarib ?« Stullc, hac nocle repclunt
sanimam tuam atc 1. »Bene ait nocle ; nocte enim anima
avari reposcilur : a tcnebris incipit , ct in tenebris pcrse-
\crat. A varo semper nox cst , dies juslo , cni dicitur : « Amen• amctl dico tibi, hodic mccum cris in paradiso 5
. Stullus
• autcm sicut luna mutatur s: justi autem
fulgcbunt sicut»sol in regnoPatris sui\ «Recte arguitur stultitiae, qui in
manducando etbibcndo locarit spem suam. Et ideo ei tem-
pus mortis urgetur, secundum quod dictum est ab ipsis
qui gulas serviunt : « Manducemus et bibamus,* cras enim«morietur s
. » Recte dicitur slultus , quia animoe sua*
corporalia subministrat; quia recondit quxe cui servet,
ignorat.
XXXIX. Et ideo ei dicitrr : « Quae autem parasti, cujus
» erunt 6? » Quid quotidic mctiris , et numeras , ct obsigna» ?
Quldaurum trulinas, argentum ponderas?Quanto melius
est libcralcm esse dispensatorem, quam soll.icitum custo-
dem? Quantum tibi prodesset ad gratiam, multorum pu-
pillorum patrem nominari, quam innumeras slateras in
sacculo obsignalas habere ? pecuniaetenim hic rclinquitur :
gralia aulem opcrum bonorum nobiscum ad judicem me-
rili defcrlur.
XL. Sed fortasse dicas, quod vulgo soletis dicere : Nondcbcmus ei donare, cui Deus ita maledixit, ut eum egere
vcllet. Sed non pauperes maledicti, cum scriptum sit
« Beati pauperes spiritu , quoniam ipsorum est regnum cce-
»lorum\ »Non dc panpere, sed de divite Scriptura dicit :
« Captans pretia frumenli , maledictus erit8
. » Deindc non
requiras quid unusquisquc mercalur. Miscricordia non de
merilis judicare consue\it, S3d necessitatibus subveuire;
1
Luc. xii, ao. ->- • Ii). xxni, 43- —* Ecc!i. xxth, u. —4 Matth. xiu,43,— * Isai. xxi;, i3,— 6 L*c. xu, ao. —* Matth. t, 3,— • Pro». xi »6,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 348/565
$Up *. AMBROSll
juvare pauperem, non exaniinare justitiam. Scriptum est
cnim : « Beatus qui intelligit super egenumet pauperem 1. »
Quis est qui intelligit? Qui compatitur ei, qui advertit
consortem esse naturae , qui cognoscit quod et divitem et
pauperem fecit Dominus , qui scit quod sanctificet fructus
suos, si de his dclibet aliquam pauperibus portionem.
Ergo cum habeasunde benefacias, ne diifcras dicens : Cras
dabo ; nc largicndi amitlas copiam. Periculosa cst de alte-
rius salute dilatio. Potest fieri ut dum lu diflers, ille mo-
riatur. Magis antc morlem pracurre, ne forte avaritia to
et cras impediat, et promissa fraudcntur.
V^VVVvVVVV*VVV*VVVVVVVV%/VVVVVVV\VVVvVVvVYvVV^
CAPUT IX.
Quomodo Jezabel, quce est avaritia, divitibus posscs-
sionem quam contra juslitiam dcsiderant, polii-
ceatur.
XLI. Sed quid dicam, ne difTeras liberalitatem ? Utinam
non appropcres rapinam : utinam quod concupieris , nonextorqueas : utinam alienum non petas, negatum praetcr-
mitlas, cxcusatum paticnler feras, non audias iliam Jeza-
bel,qua;est avaritia , quodam profluvio vanitalis diccntem
«Ego tibi dabo possessionem quam desideras 2. »Tu tristis
es, quia vis mensuram considerare justitiae; ut alienum
non eripias : ego habeo mea jura , habeo meas leges; ca-
lumniabor utspolicm: et ut possessio pauperis eripiatur,
vita pulsabitur.
XLII. Quid cnim aliud in illa historia, nisi divitum ava-
ritia describilur, quae est vanum profluvium, quodomnia* T.-al. xi , i . —* 3 Rpg. xxi , 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 349/565
©E NABfTHE JEZMET.fT*.* LTBER V?TS. S^I
flnvii modo rnpiat, et nulli usui profuluru Iransducat ?
H.tc cst Jczabel non una, sed mulliplcx : non unius tem-poris, scd temporum plurimorum : ha?c omnibus di-
cit, sicut illa dixit viro suo Achab : « Surgc, manduca• paucm, ct redi ad tc : cgo dabo libi vincani Nabuthe
» Jezrar'ilaj*. »
XLIII. « Et scripsit librum nominc Achab, et signavit
•annulo illius, ct misit librum ad
scniores, ct ad libcros
»cos qui morabantur curaNabuthe. Et eratscriptum in H-
»bro : Jejunate jejunium, et conslituitc Nabuthc in prin-
• cipcm populi , et constituite duos viros filiosiniquitatis ex
• diverso ejus; ut falsum testimonium pcrhibeant adver>us
»eum dicentes : Benedixit Deum et regem; et producile
» illum , et lapidate*. »
CAPLT X.
Divites, cum aliena rapere non possunt, prm trisiitia
cibum non capere : cl inibi quid jejunium aut preces
Dco acceptas reddat : deinde quam contraria Deus
prazcipiat, et ipsi faciant.
XLIV. Quam evidenterexpressaest divitum consuetudo !
Contristantur si alienanon rapiant : renuntiant cibo, je-
junant, non ut peccatum minuant, sed ut crimen admit-
tant. Videas illos tunc convenieutes ad Ecclesiam. officiosos,
humilcs , assiduos, ut effectum scelcris impetrare mercau-
tur. Sed dicit illis Deus : « Non hoc jejuuium elcgi , uec si
» flectas ut circulum collum tuum , cinerem etiain et cili-
• S fcef. xxi, 7. —» Ibid. 8-10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 350/565
34* I. AMBROSII
»cium substernas, nec sic vocabilis jejunium acccptura.
»I\on lale jejunium clegi , dicit Dominus. Scd solvc om-
»nctn coHigalioncm injuslilin?, dissolveobligationes violcn-
» larum commutalionum , dimiltc confractos in remissio-
» pem , et omncm conscriptionem iniquam disrumpc :
«frange panem luum esuricnli , egenos non babcntcs lcc-
»tum induc in domum luam : si videris nudum, vcsli; ct
» domesticos scminis tui non despicies. Tuuc orielur libi
«matulinum lumcn luum, ct sanilas lua matura orielur,
«ctprrcccdet anle tc juslilia, ct majcslas Dei circumdabit
» te : tunc clamabis , et Dcus exaudict le , adhuc te lo-
»quente, dicet : Ecce adsum*. »
XLV. Audis , dives , quid Dominus Deus dicat ? Et lu ad
Ecclcsiam venis, non ut aliquid largiaris pauperi , sod ut
auferas : jejunas, non ut convivii tui sumplus proQciategenis, scd ul spolium de egcniibus adipiscaris. Quid libi
vis cum libro, et charta , ct siguaculo (03) , et conscrip-
tione, et vinculo juris? Non audisli :« Solve omnem col-
• ligationem injustitiae, dissolve obligaliones violcntarum
«commutationum, dimitte confractos in rcmissionem ; et
»
omnemconscriptionem iniquam disrumpe. » Tu mihi ta-
bulas offers, cgo libi recito Dei legcm : tu atramento scri-
bis , ego tibi Spirilu Dei inscripta rcpeto oracula Prophc-
tarum : tu teslimonia falsa componis, ego testimonium
conscientiae tua; posco, quam judicem tui cffugercct de-
ciinare non poteris , cujus teslimonium non polcris recu-
sare in die qua rcvclabit Dominus occulla hominum. Tudicis : « Destruam horrea mea ; » et Dominus dicit : « Sine
magis quidquid intra horreum est, pauperibus deputari,
sine cellas istas egenis prodesse. » Tu dicis : « Majora faciam,
»et illo congrcgabo omnia, quce nata sunt mihi; » Dominus
dicit : « Frange esurienti panem tuum. » Tu dicis : « Tollam
* Ittti tvm, 5-f),
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 351/565
DE SABUTHE JEZRA.ELITA., LIBEn TXES. $4^
paupcribu» domum suara; «Dominus aulem dicit , « Ut
«circnoj no'i habcnles leclum inducas in domum tuam. >r
Quomodo \W, divcs, ut Dcus tc cxaudiat, cum tu Dcumnon piiles audiendum ? Si non acquicscalur arbitrio divilis,
scena compoaitur : Dci acsliuiatur injuria, si divitis pelilw
refutclur.
~ —•. * —~~**"*T;**
% *~~-.
CAPLT XI.
KaJbuVie a duohm falsls tcstibus accusattis lapidaiur
Achab indt prlmo trisliliam simulat, mox in ejus
invadit possessioncm. Quam senlentiam in ipsum
Dcus pronun'.iaverit;etprctserlimcur meretrices incjusdcm sangiinc dicantur sese lavaturce : ubi et de
s upplicio Jczabel.
XLVI. • Deim, inrjuit, bencdixit ct rcgcm *, »aequali*
viilclicct pcrsona, itt sit acqualis conlumclia. « Bencdixit,
ainquil, Deum ctregom. d Ne di\ilcm malcdicli uomcn of-
fcnclt, ct scrmuiis ipso kcdaliir sono, bcncdictio pro
malediclo vocalnr. Qurcruntur duo lcstes iniquitatis. Duo-
bus lcstibus cl Su-anna cst appelila : duos lcstes ct Syna-
£0~a invenit, qii advcrsum Chri>luuj falsa jaclarent :
duobns teslibus piuper occiditur. a Prodaxerunt igilur Na-
»huthc foras, ct lapidavcrunt enm 1. sLtinam vcl in suis
ei iicerct mori! Paupcri ipsam dives invidet sepulturam.
XLVIJ. « Et faclutn est, inquit , cum audissct Achabaquia morluus c>t Nahtillic, conscidit veslimenla sua, et
• coopentit sc cilicio. Et factum cst post hacc, et surrexit,
seldestendit Achab ad vincam Nabuthe JezraeliUc, possi-
. * 3 Ifcg. xxi, 10. — Ibid. x3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 352/565
344 *• AMBROSIT
»dcre eam 1. «Irascuntur clivites et calumniantar, ut no-
ceant , si non obtineant qued desideravcrinl. Cum autem
calumniali nocuerint , dolcre se simulant : tristes tamen
ct tanquam mcesti, non corde, sed vultu, 10 posscssionis
dircptae locum prodcunt, et impressionis suae iniquitato
poliuntur.
XLVIII. IIoc divina mcvetur justilia, et avarum digna
severitale condemnat dicens : « Occidisti, ct posscdisti hae-
sreditatcm? Propler hoc in loco in quo linxerunt canes
b sanguincm Nabuthe, in eo lingent canes sanguinem luum;
»et meretrices lavabuntur in sanguine tuo2
. » Quam justa,
quam severa sententia;ut quamintulitaforimorlis acerbi-
lalem ,cam ipsemortis suae horrore dissolvereproderetur!
Inhumatum pauperem Deus aspicit, et ldeo inscpultum
divitem jacere decernit; et ut mortuus iuat suac iniqui-
tatis aeruinnam, qui nec mortuo putavit csse parcen-
dum. Itaque vulneris sui cruore pcrfusum cadavcr in
speciem funeris vitac suae prodidit crudeltatem. Haec cumpertulit pauper, dives arguebatur : cum dives excepit, pau
per vindicabatur.
XLIX. Quid sibi autem vult quod mtrelriceslaverunt
se in sanguine cjus ; nisi forte ut meretrida quaedam in illa
feritate fuisse regis perfidia proderetur, vel cruenta luxu-
ries . qui sic fuit luxuriosus, ut olus desideraret; sic cruen-
tus, ut proptcr olus hominem occideret? Digna avarum ,
digna avariliam pcena consumit. Denique et Jezabel ipsam
comedcrunt canes, et volucres coeli; ut ostendcictur quod
spiritalis ncquiliae llat praeda divilis sepultura. Fige ergo
dives, hujusmodi exitum. Sed fugies hujusmodi exituin, si
fugcris hnjusmodi flagitium. Noli essc Achab, utposses-
sioncm fmitimam concupiscas. Non tibi cohabitet Jczabel
illa feralis avarilia , quae tibi cruenta persuadeat : qjae cu-
3 Reg. xxi, t6. —• lbid, 19,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 353/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 354/565
3/f6 S. AMBnOSII
tur, justns autcm dicit : « Ignc mc examinast! , ct non est
»invenla in mc iniquilas , »Adam cum lalcrcl, invcnliis
est : Moysi autcm ncquaquam invcnla est senujlura : in-
vcnlus cst Achab, non cst invcntus Elias; clSapienlia Dei
dixil: « Quarent mc mali, ct non invcnienl2
. »Unde ct in
Evangelio Doininus noster Jcsus quaerebatur, ct non inve-
niebatur s. Cnlpa igilur auclorcm suum prodit. Lndc ct
Thesbyles ait :«Inveni, quoniam fccisli malnm in con-
»spectu Domijii; »quia culpa; rcos tradit Dominus, inno-
centes autem non tradit in potcstatcm inimicorum suo-
rani. Denique Saiil quoerebat sanctum David, etinvcnire
non poterat : David vero sanctus regcm Saiil, quem non
quarebat, invenit; quoniam tradidit eum Dominus in po-
testatem ipsius. Captiva igitur cst opulcntia, paupcrias
libera.
LII. Scrvilis, diviles, ac miseram quidcm scrvitutcm,
qui servitiserrori, servitis cupidiiali, servitis avaritia*, qu«c
expleri non potest. Gurges quidam insatiabilis, rapidior
est, cum illala demergit : et putei modo cura exundat,
cceno inquinatur, terram adradit nihil sibi profuturam. Vel
hoc cxemplo vos admoneri convenit. Putcuscnim, si nihil
haurias, inerli otio et degcneri situ facile corrumpilur :
exercilus aulem nllcscit adspcciem, dulcescit ad potum :
ita et acerbus di\iliarum, cumulo arcnosus , spcciosus cst
usu , olio aulcm inutilis habetur. Derivalo igilur aliquid dc
hoc puteo. Ignem aidentem exlinguitaqua, ct elecmosyna
rssistil peccalis : aqua autcm staliva cito vermes facit. i\on
stet thesaurus tuus, nec stct ignis tuus : stabit in lc, nisi
eumoperibusluac miserationis averlcris. In quanjis sis, di-
ver., incendiis, considera. Tua voxest ista diccnlis : « Patcr
» Abraham , dic Lazaro , ut extremum digiti sui inlingat in
saqua, et rcfrigeret liuguam meam 4. »
• Psal. xvi, 6. —« Prov. i, a8. —* Joan. viii, 1 1 . —4 Luc. xvi, a4-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 355/565
DB NABCTIIE JEZBAEtrTA. LIBER CXCS. $4j
LIII. Tibi itiitur proficit quidquid inopi contnlcris : tibi
crescit quidquid minucris : tc illo quem pauperi dederiscibo pascis; quoniam qni niiserrlur pauperis ij se pasci-
tur, ct fructus jam in liis < >t. Mivricordia seminatur in
lcrra, in cwlo gorminat : pluntatur in paupero, an\& Deu.-i
puliulat. < Nc dixeris, iuquit Dcus: Cras dabo 1. »Qui non,
patitur tc diccrc,« Crasd.bo, «quomodo patitur diccre :
Non daho? Non detuo htfglna pnupeii , >ed <!e suo rcdd:?.
Quod enim cominune estin omnium usumdatum, tu solus
usurpas. Omnium est terra, non divilum : sed pauciores
qui non uttmtur suo, quam qni utuntur. Debitum igitur
reddis . non lar<riris indobitum. Ideoque tibi dicit Scrip
tura :« Declina pauperi animam tuam, et reddo debitom
» tuum , et rcspoude pacifica in mansuetudine*. »
f. APLT XIII.
Divites in prosapia insulse gloriari , cuni ipsi non rara
cUtlecori sint majoribus : aurum ofjensionis lignumtsse. Quanta insit divitibus adversns pauperes imma-nitas ; et qualis divitem commcndatio deceat ?
LIV. Qiid enim superbias, dives? Quid dicas pauperi :
Noti me langere? Nonnc sicut ego conceptus et natus ex
utcro cs,quemadmodum cl paupercsl nalus? Quid le jactas
dc nobilitatis prosapia? Soletis ot canum vcstrorum origi-
nessicut diyturarccenserc: sule»is et eqnornm vestrorum
ncbilitatem sicut consulum predicare. IHe ex illo palre
generatus est, et illa m;itre editiis : ille avo illo gaudet :
itte se proavis attollit. Sod nihil islud currentem juval;
' Prov. iu. »8. —» Eccli. t*, »
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 356/565
348 S. AMBROSII
non datur nobililati palma, sed cursni. Dcformfor estvie-
tns, in quo et nobilitas generis periclitalur. Cave, igitur,
dives, ne in te erubcscant tuorum merita majorum, nc
forlc et illis dicatur : « Cur talem instiluistis, cur talem ele
gistis haeredem? Non in auratis laquearibus , nec in por-
phyrclicis orbibus hreredis est mcritum. Laus ista non ho-
minum, sed metallorum est, in quibus homines puniuntur.
Per egentes aurum qua?ritur, ct egenlibus dencgatur. La-
borant ut quscrant, laborant ut inveniant, quod habere
non norunt.
LV. Miror tamen cur eo vos, divites , jactandos pulc~
tis, cum aurum materia magis offensionis, quam commen-
dalionis gratia sit. Lignum cnim offensionis est el aurum,
et va) iis qui sectanlur illud! Dcnique beoedicitur « Dives
»qui invenlus est sine macula, ct qui post anrum non abiit,
»nec spcravit in pecuniac thesauris *. »Sed quasi is cogni-
tus csse non possit , cum sibi desiderat demonslrari : «Quis
»est hic, inquit, ct laudabimus eum 2; «fecit enim quod
mirari magis quasi novum, quam quasi usitatum rccog-
nosccre debeamus? Itaquequi in divitiis potucrit compro-
bari, is vcre perfcclus et dignus est gloria. « Qui p»iuit,«inquit, transgredi, et non est transgressus , et facere
»mala, ct non fccit*. »Aurum ergo vobis, in quo tanla
illecebra erroris cst , non tam sua gratia , quam hominumprena commendat.
LVI. An vos ampla extolhint atria; quoe magis dcbcnt
compungere, quia cum populos capiant, voccm CKcludnnt
pauperis? Quanquam nihil prosit audiri eam , quao ctiam
audita nihil proficit. Dcindc non ipsa vos pudoris aula ad-
monet, qui aedificando vestras vullis superare divilias, nec
tamen vincitis. Parietes veslilis, nudatis homines. Clamat
ante domum tuam nudus, et negligis : clamal homo nudusr
• Eccli. xxxi, 8. —• IbiJ. 9.-3 ibid, 10,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 357/565
D£ KABUTllB J£ZIIAELIYA. LIBER CM».
et tu sollicilus es quibus marmoribus pavimcnta ttia vcstia*.
Pcouniam pauper quacrit, ct non habet : panem postulat
homo, et cquus tuus aurum sub dentibus mandit. Scd
delectant tc ornamcnta pretiosa , cum alii irumenta non
habeant. Quantum, o dives, sumis tibi judicium? Populus
esurit, et tu horrea tua claudis : populus deplorat, et tu
gcmtnam tttam versas. Iniclix, cujus in polestale est tan-
toriun animas a morte defendere, et non esi volnntas. To-litis vilam populi poterat annuli lui gcmma scrvare.
LVII. Audi plaue qualis divitem deceat pracdicatio :
«Liberavi, inquit, pauperem dc manu potentis et orpha-
»num cui nou erat adjutor, adjuvi. Benedictio pcrituri
» supcr me venit : os aulem viduac mc bcnedixit. Justiiiam
>iuduebar, oculus eram caccorum, pcs autem claudorum;
»et ego cram patcr infirmorum 1. Et infra : « Antc fores
»meas non habitavit hospes, oslium aulem meum omni
» vcnicnti patuit. Siaulcm etpeccaviimprudcns, non celavi
» culpam meam, nequc reveritussum multitudinem plebis;
»ut non annunliarcm praesenlibus cis : si passus sum infir-
• mumexire oitium mcum vacuum : si cautionem qnoquc
»si qram habui debitoris, scissamsinc debitirecuperatione
»reddidi sine mora s. » Nam qttid illa rcplicem, quod in
omni infirmo flevisse sc dixit, et ingemuisse, cum videret
virum in necessitate, se autem in bonis? Sed lunc siLi
mag's- iuisse dies malorum, cum sc haberc ccrneret, et
alios indigere. Si hoc ille dicit, qui nunquam viduae ocu-
luin fecit tiib<-scere, qui nunquam panem suum solus
manducawt, et non orphano tradidit, quem a juvcntule
sua nulrivit, aluit, instituit parenlis aiVectu : qni nunquamnudum despext, qui morientem operuit, qui velleribus
o\ ium suarum infirmorum calefecit humeros, non oppre?sit
pupillum, nunquam diviliis delectatus e»t, nunquam gra-
• Jol>. xxix,ii-i 6. —
»ld. xxxi, 02-54*
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 358/565
35o *• AMBnosu
tulatus est lapsu inimicorum suorum; si qui fccii hscc, de
«ummis eoepil egffd divitiis, si nihil cx patrimonio tanto,
nisi solum fructum misericordiae rcportavil : quid dc te
futurum est, qui luo nescis uti palrimonio, qui m summis
divit.is dics sustines mendicitalis; quia nulli largiris, nuili
f ubvcnis ?
CAPLT XIV.
Quo dlvites ad emcndam auro Ubertalem ac satutem in-
ducat, varias ralioncs proponit: qum verm divilice
sint , docet; necnon quibus Deus innotescat, el ubi
locus ejus in pace fiat, aperit.
LVIII. CusT03-2rgo es tuarum, non dominus faculta-
tum, qui aurum terrae infodis, mmister ulique ejus, non
arbiter. Sed ubi thesaurus tuas, ibi et cor luurn. Ergo in
illo auro cor tiium infodisti terrae. Vende potius aurum,
et eme salutem : vende lapidem , et eme regnum Deivende agrum, et rcdime tibi vitam reternam. Vera allcgo,
quia vcrbo aStruo veritatis. «Si vis perfectus cssc, inquit,
j>omnia quaecumque habcs ve-nde; et da pauperibus, ct,
> babebis thesaurum in ccelo\ » Et uoli contrislari, cum
hoec audio ; ne dicatur et tibi, sicut el illi adolesccnti diviti
dictum est: « Quam diflicil" qui pccunias habcnt, in reg-
»num Dei iatrabunt 2:» magis cum haec legis, considcra
quia isla tibi potcst mors cripcrc, poieslas superioris lol-
lere. Dcnique quia peteris parva pro magnis, caduca pro
seternis. thcsauros pccuniac pro thesauris gratia;. Isti cor-
rumpunlur, iili pennancnt.
* NLtth. xix, 91, —» Ibid. 34«
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 359/565
DE NABUTIIE JEZRAEI.ITA. UBER UMs. $?>1
LIX. ConsiJrra quia hos non solus possides, possidet
cnm linea, possidct arrugo, qua? consumit pccnniam.
Has libi ConsortCS avaritia dedit. \ idc nutcm quos tibi dct
jrralia dobHores: cSpIcndidum in panibus bcnediccnt labia
«Juslorum, ct leslimcnium bonitatis illius fiet*. » Facit
tibi dnbitorcm Patrem Dcuin, qui pro munere quo paupef
ndjntu» cst, urr.us exolvit , quasi boni debilor creditoris.
Facit libi dcbilorem Filium Dei, qui ait: tEsurivi, ct de-«dislis mihi manducarc : silivi , ct dedistis mihi bibere :
»hospes cram, cl ccllegislis me : nudns ct operuistisme*.
Qnod cnim unicuiquc minimorum collatum fuerit, sibi
dicit csse collalum.
LX. Nescis, o homo, struere divilias. Si vis dives esse,
csto pauper sreculo,ijt
sis dives Deo. DiVcs fidei, d!vcs estDeo : dives iniscricofdufe, divcs est Dco : divcs simplicita-
tis, divcs cst Deo: dives sapieirtiae, divcs scicnlia?, divites
Dco. Sunt qui in paupcrta'e abundent, ct qui in divitiis
rgcanl. Abuudant pauperes, quorum profunda paupcvtas
abundavit in diviliis simplicitatis suae : divitcs autem egue-
runl ct csurierunt. Xcque enim otiosc scriptuin cst : «Di-
»vilum paupcres prcsposili erunt, et proprii servi uominis
• frcncrabunt s; » quia diviles et domini supervacua et
mala seminant, ex quibus non fruclum colligaut, sed spi-
nas metnnt. Et idco pauperibus divitcs erunt subditi, et
c crvi dominis spirllaTla fmnerabunt j quemadmodum dives
rogabnt, ut sibi stiilam aqure paupcr Lazarus foeneraret.
Potcs el tu, dives, istam implere scntcntiam : elargire
pauperi el Domino fcenerasti; qui enim largitur pauperi,
Domino fccncrat.
LXl. Pulehre aufem sanclus David inPsalmo sepuiage-
simo quinlo, hymnum Deo concinens ad Assyrium* scrip-
» Ecc li. xxsi, 28, —» Mattli. xxv, 55, 36. —* Piov. xvn, a. —* P*al,
LXXV, 1,3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 360/565
35a «• AWBROSII
tnm , hoc est , adversus nequilins spirilalis Assyrinm , ina-
nemacvanumprincipem islius mundi, itaccepit : «Notusin» Judaja Deus; » hoc est, non in divitibus, non in nobilibus, et
in potentibus : sed in anima confitenle notus est Deus. « Et
» in Israel magnum, inquit, nomen ejus : » non in principi-
bus ct consulibus, sed in eo qui Deum vidct; ipse est enim
Israel, in quo profunda fides ad cognitioncm Dei poluit
pervenire.
LXII. « Et faclus cst, inquit, in pace locus cjus* : »libi
quictus affcctus nullis diversurum cupidilulum cxagilatur
fluctibus, nullis avariliaj lurbatur proceliis, nullis quaeren-
daruiudiviliarum igncscit incendiis. Ipseest qui spcculalur
actcrna, et habitat in Sion, confringens omnia spiritiiliuni
inslrumcnta bellorum , conterens arcus quibus diubolus
ignita dirigens jacula, gravcs pccloribus hominum solet
inurerepassiones. Scd illa jacula justo nocere non possunt,
cui Deus lux est, tantumque abest a caligantium horrore
tenebrarum, ut adversarius in co locum habere non possit,
qui cliam principibus se consuevit infundcre; sicut infudit
Judoe proditori, concidens tanquam in sylva lignorum fidei
januas; ut in cor ejus haberet ingressum, et «terni nomi-nis tabernaculum possideret, apostolatus collati muncro
dedicatum. Ergo ille quasi improbus usurpator concidlt
januas, ut violentus introcat : Dominus autem quasi pius
illustrat servulos, et eorum fulgenlibus mcrilis, ct clarilate
virtulum tenebras mundi hujus illuminat. Hanc pacifici
atque mansueti habent apud Deum gratiam, sobria mcnlis
suae tranquillitale fundati : insipientes aulem corde turban-
tur, ct ipsi sibi sunt propriac exagitationis auctores; quia
desideriorum suoruin aestu voivunlur, ct quodam salo
fluctuant.
» Psal. uxxr, 3,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 361/565
tt ftkttfHt JfiZRAEtlTA, LIBER XVVSi 35$
CAPLT X\.
Qut divitiis uti non noverint, eos illarum servos esse ,
ac dormire somnum suum. Quomodo anima currus
dicalur el caro equus vigore mentis agitandus : ubi
quid inter agitatorem , equitem atque ascensorem si%
discriminis , expenditur.
LXIII. Qui autem sint isti, Propheta significavit ex-
presse dicendo : « Omnes viri divitiarum 1; » omnes dixit,
nullum excepit. Et bene viros divitiarum appellavit, nondivitias virorum ; ut ostenderet eos non possessores divi-
tiarum esse, sed a suis divitiis possideri. Possessio enimpossessoris debet esse, non possessor possessionis. Qui-
cumque igitur patrimonio suo tanquam possessione nonutitur, qui largiri pauperi et dispensare non novit, is sua-
rum servulus est, non dominus facultatum, qui alienas
custodit ut famulus, non tanquam douiinus ut suis utitur.
In hujusmodi ergo affectu dicimus quod vir divitiarum sit,
non divitiae viri. Intellectus enim bonus utentibus eo : qui
autem non intelligit, is utique intellectus sibi gratiam nonpotest vindicare ; et ideo somno temulentiae consopitus
obdormit. Hujusmodi igitur viri somnum suum dormiunt,
hoc est, suum somnuin, non Christi dormiunt. Et qur
somnum Christi non dormiunt, non habent Christi quie-
tem , non surgunt Christi resurrectione ; qui ait : « Ego«dormivi, et quievi, et surrexi; quoniam Dominus susci-
»piet me\,.
LXIV. In hoc quique saeculo dormitant, digni habiti
» Psal. lsxt, 6. —» Id. m, 6.
lv. a3
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 362/565
,364 gi |Hlfii<
increpatione coelesti, qui ascenderunt cquos, quos refre-
nare non poterant. Legimus alibi dicenle Ecclcsia sivie
anima : «Posuit me currus Aminadab 1. » Si ergo anima
currus est, vide ne equus caro sit : agitator aulcm vigor
mentis, qui regit carnem, et motus ejus velut quosdam
equos prudentue habenis coercet. Dormitaverunt crgo qui
ascenderunt corporis volupiaies , nulio eas moderamine
gubernantes. Undc ct ascenspres eos quam equiles vel agi-
tatorcs maluit nuncupare. Agitalor elenim cum disciplina
et arte pro suo equos arbitrio agitat, ut vcl currciffcs in-
citet, vel reflectat indomitos, vel revocet fatigalos, vel
mansuetos pro sua volunlale convertat. Undc cum reclpc-
re!ur Elias, et curru quasi ad ccelum fcrretur, clamavit
ad eum Elisaeus : «Patcr, pater, agitator Israel, et eques
»ipsius2
, »hoc cst, qui popuium Domini bono duclu rege-
bas, constantiae merito hos accepisli currus, hos equos ad
divina currentes, quia moderalorem te humanarum men-
tium Dominus comprobavit ; et ideo lanquam bonus au-
riga , certaminis victor aeterno pracmio coronaris. In
Habacuc quoque propheta leclum est, ad ipsum Dominum
dictum : «Ascemles super equos tuos, et cquitatus tuus
»salus!
: »Agitavit enim Apostolos suos , quos per diversa
dircxit, ut toto orbe Eyangelium proedicarent. «Asccndes,»
ait, quasi rectori equorum, non quasi ascensori. Asccndit
enim etiam eques, sed ut regat, non ut tanluin modo se-
«leat : eo quod desidiosus et pigcr somnolentai perferre non
possit mentis incessum.LXV. De equite autem lectum est : « Et eques cadct re-
^trorsura, expectans salutem Domini*. » Quia ncmo sine
lapsu est, etiam si qujs eques ceciderit, et terrcnis aliquibus
viliis fuerit inflexus ; si tamen non abjiciat spcm resurgcndi,
fretus miseratione divina, pervenit ad salutem. De ascen-
? Cant. vi, ii. —» 4 Reg. u, ia. —3 Habac. m, 8.-4 Gen. xux, 17.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 363/565
DE NABITHE Jfc/BAELITA. LIBER UJfUS. 335
sore vcro munifestutn est indicium, quod reprehensibilis
habeatnr , quando Moyses ipse ail in cantico Exodi :
cEquum et ascensorem projccit in mare*. Et in Zacbaria
locutus est Dominns dicens : « Percntiam onincm equum»in amentia, et ascensorem ejus in insipientia
2. »fton dixit
solum cquum , sed et ascensorem , quomodo et in Exodo
habes: « Equum et ascensorem » Lbi est enim ascensor,
qui non potest cquum proprium gubernare, equus quoquefertur in pra?ceps, si indomito furore in praerupta et peri-
culosa rapiatur. Quid igitur vobis iri equis confiditis, divi-
tes?« Mendax equus ad salntem 1. » Quid in curribus vobis
plauditis? « Hi in curribus, ct hi in eqnis , nos autem in
«nomine Domini magnificabicuur. Ipsi obligati sunt, et
«cecidere: uos autcm surrexiinus et erectisumus 4. » Nolite
amare adhinnieutes : nolite, divites, fremitu libidinis exci-
tari. Terribilis est Dominus, et cui ncmo possit potens et
dives resistere : « Judicium cceleste jaculatur 6. »
CAPLT X\I.
Dlvites ut quicscantajlaghiis, ac Domino confitcantur,
impcllit. Quomodo ipsis dicalur : Orate et reddite ;
quidve orationem ac dona Dco commendet? Denique,
memorata vcrba etiam pauperibus accommodanturet quis a Deo reccdat , ostendilur.
LXVI. Boncm est ut jam quiescatis, et a flagitiis fe-
rianlcs revereainini Domini polestatem. Ideo dictum est
parricULe CaTn. «Peccasti, quiesce 6, » ut modum peccato
E\od. iv, ii. — » Zach. ui, lj. — 3 Psal. UXtt, 17. — * Id.
xix, 8, 9. — < Ii. tx\y, 9. —6 Gen. if , 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 364/565
356 S» AMBROSil
suo ponefet, Cogitationes vestrae confiteanttir Domino,Non dicatis : « Non peccavimus. » Dixit Paulus : « Etsi nihil
»mihi conscius sum, » addidit tamen : « Sed non in hoc
» justificatus sum*. » Et vos eliamsi nihil estis conscii, con-
fitemini tamen Domino, ne quid sit quod vos praetereat.
Etcnim qui confitetur Dominum, et reliquias cogitationis
adhibuerit adconfessionem 2
, diem festum mentis celebra-
bit arcano , et epulabitur « Non in fermento malitiae et ne-
«quitiae; sed in azymis sinceritatis et veritatis3
. »
LXVII. Itaque in conclusione conversus ad vos Pro-
pheta dicit : « Orate , et reddite Domino Deo veslro4
, »
id cst : Nolite dissimulare, divites, dies inslat, orale pro
peccatis vestris, reddite pro beneficiis quae habetis munera.
Ab ipso accepistis quod offeralis : ipsius cst quod ei solvitis.
« Dona, inquit, mea, et data mea, hocest, quae offertis
» mihi dona, data suntmea : ego ea dedi vobis atque donavi 5.
DeniqueProphetaait : « Bonorum meoruni non indiges6
,
ideotua tibioffero, quoniam nihil habeoquod non dedisti.
Fides est quae dona conciliat, humilitas est quae oblata com-
mendat. Fide Abel plurimam hostiam obtulit Deo : superCain fralris munera placuit munus Abel, quia fide vicit.
Nam unde pauperis hostia magis, quam divitis placet?
Quia pauper fide ditior est, sobrietate locupletior ; et
cum sit pauper, ex illis est de quibus dicitur : « Tibi offe-
» rent reges munera \ » Non enim purpuratis offerentibus,
sed motus proprios regentibusDominus Jesus delectatur,
qui corporali lasciviae mentis dominentur imperio. Orate
ergo, diviles ! Non habctis in operibus quod placeat. Orate
pro peccatis vcstris alque flagitiis , et reddite Domino Deo
veslro munera. Reddite in paupere , in egeno solvite , in
illo inope icenerate, quem placare propter veslra flagitia
1j Cor. jv,
4. —* Psal. lxxv, 11.
—J 1
Cor. v, 8. —<
Psal. vxxv,ja.
- s1 Paij^l, xxix. 14. —6 Psal. xv, a. — 7 ld. lxvu, oo^
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 365/565
D£ NABTTflE JEZRAELITA. LIBES VXV8. 35^
alitcr non poteslis. Quem ultorem timetis , facite debitc-
rem. « Nou accipiam, in«jr.it, de domo tua vilulos, neque
»de gregibus tuis bircos; quoniam meae sunt omnes ferae
• sylvarum 1
. » Quidqnid obtulerilis, inquit , meum est s
quia totus orbis meus est. Non exigo qua? mea sunt : est
quod de vestro mihi possitis offerre, studium devotionis et
fidei. Non sacrificioruin ambitione delector : tantummodo,
« homo, immola Deo sacrificium laudis, et redde Altis-
»simo vota tua 2. »
LXVIII. Autcerte, siplacet, sic accipiamus. Quoniamdixit obdormisse somnum suum divites , increpationes
pra;misit Domini in eos, terrorem subtexuit, potentiam
praedicavit, cui nec divites resistant; conversus ad uni-
versos ait : Divites dormitent , divites increpentur : vos
«Orate, et reddite Domino Deo vestro omnes, qui in cir-
• cuitu ejus affertis munera *, » id est , gratias agite, pau-
peres, quia non est personarum acceptor Deus. Illi divitias
struant , condant pecuniam , auri aggerent et argenti the-
sauros : vos orate , qui aliud non habetis : vos orate , quia
hoc solum habetis, quod est auro pretiosius et argento.
Vos reddite munera qui a Domino non reccditis, qui estis
in circuitu ; quoniam qui eralis longe, facli cslis prope.
Qui autem prope sibi videntur essc per divilias ac polen-
tiam , longe facti sunt propter avaritiam. Nemo enim foris
est, nisi quem culpa excluserit, ut ejecit Adam de para-
diso, et exclusit Evam. Nemo longe, nisi quem flagitia
propria relegaverint.
LXIX. Ergo vos prope positi orate et rcddite munera«Terribili, et ei qni aufert principum spiritum, lerribili
»apud rcges terrae*;» eo quod nullo redimalur divilis
praemio , nullo inflectatur potentium snpercilio, qui culpae
pretia discriminat , qui quo plus alicui conluleril, co plus
» Psal. xtTin, o, io. —• Ibid ii, — » Jd, trf, ia. —< lMd, »5 f
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 366/565
358 S. AMBROSII
exigit ab eo. Saiil privato contulit regnum , sed quia man-
datum non custodivit, et regnum amisit et spiritum. Mul-tos regcs gentium propter perfidiam fecit e populo patrum
esse captivos (64). Et ut jam de proposita loquamur hislo-
ria, qui Achab regem coeleslibus ingratum beneficiis ita
jussit occidi, ut a canibus ejus vulncra lamberentur 1.
Etenim quia pauperis vineam concupierat , nequaquam
tantis opibus explctus imperii, infraomnem
inopiam re-
dactus est a Domino. Non qui vulnera ejus lavaret, in-
ventus est, non qui corpus operiret. Dcfecit circa eumhominum humanitas, canum successit asperitas. Dignos
plane sui ministros funeris avarus invenit.
VVv\AA>V\\i*AV*\A,VA%V\VV^VVVV\^VXa'VVVVVVVVVVV\.
CAPUT XVII.
Cur Ackab, cui Deus ob pcenitentiam ejus promiserat
veniam, tamen viclus atque occisus fuerit : hujus rei
duplex ralio : undc concluditur, ctiam indi«nis pro-
missa sua Deum servare.
LXX. Hoc loco oritur illud quaestionis , quomodo legi-
nius dixisse Dominum ad Eliam : « Vidisti quemadmodumncommotus est Achab a facie mea ? Non inducam in die-
»bus ejus mala, sed in dicbus filii ejus inducam mala . »
Aut quomodo dicimus quia valet apud Dominum poeni-tenlia ? Ecce rex commotus est ante facicm Domini , « Et
»ibat plorans, et conscidit vestimenta sua, et opcruit se
» cilicio , et erat indutus sacco ex illo die quo interfecii
«Nabuthe Jezraelitam 3; » itautDeum mise
#ricoidia com-
moveret , et mutaret sententiam. Ergo aut pccnitcntia
> 3 Heg. xix. — » Id. xx, 39. — J Ibid. 27.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 367/565
DE NABUTHfi JEZRABtlf .4. LfBER UJCTJS. 35<)
non ralnit , nec inflexit Dominnm misericordem , aut
oracnlum falsuin est. Nam Achab et victus est et oc-
cisus1
.
LXXI. Sed considera quia Jezabel habebat uxorem %cujns inflaminabatnr arbitrio, qune convertit cor ejus, ct
nimiis sacrilegiis cxecrabilom iecit ,* et hunc ergo ejus poe-
nitcntiae revoca?it aflectum. Dominus autem nou potest
mutabilis fleslimari , sed confessionis immemori non puta-vit csseservandum, qnod promiserat confitenti.
LXXIl. Accipe aliud verius : et indigno servavit Do-
minus tenorem sententice sua3 , sed beneficia circa se
divina ipse non tenuit. Intulerat bcllum rex Syriae (65) :
victus cst, et servatus ad veniam s: captivus quoque liber-
tale donatus , et remissus ad regnnm cst. Quod fuit divinne
senlentiae , non solum evasit Achab , sed etiam triumpha-
vit : quod ipsius ignaviae, hostem sibi a quo vinceretur,
armavit. Et certe fucrat monitus a Propheta dicente :
« Cognosce et vide qoid facias *. » Monitus, inquam, erat,
eo quod Syriae regis pucris deberetur ccelestis gratiae auxi
li.um , qnoniam dixi^sct : « Deus montium, Deus Israel,
• et non Dcus Baal : propterhoc, inqnit, obtinuerunt pro
• nobis. Et ideo, inquit, si non plene obtinuerimus eos,
»in locum Syrinc regis satrapas constitue' ; » ut virtutcm
illis et polcntiam regis auferret. Denique primo congressu
vicit, ut fugaret hostem : secundo vicit, quando captum
impcrio suo reddidit. Qua causa vincendi ejus evidens re-
sultavit oraculum, dicenle uno ex filiis Prophetarum adproximum suum : « Occide me. Et noluit homo occidere
»eum. Et dixit : Eo quod non obedisti verbo Domini ,
»ecce tu reccdis a me, et interficiet te lco. Et recessit ab
» eo , et invenit eum lco , et interfecit eum 6. » Et post hoc
» 5 Reg. kii, ?5. — • ld. xxi. »5. —* Ibid. ao, ai. — < Ibid. 3».
—* Ibid. >3. —6 Ibid. 55, 36.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 368/565
§6<y 9,t Ambrosii, etc.
alius Propheta astilit anle regem Israel, et dix.it ad eum !
« Haec dicit Dominus, quoniain dimisisti tu virum exter-
aminationis de manu tua, ecce anima tuapro anima illius,
» et populus tuus pro populo illius. »
LXXIII. Liquet igitur his oraculis quod Dominus etiam
circa indignos promissa sua servet ; sed impios aut stulti-
tia sua opprimi, aut alia praevaricationis laqueos evase-
rint. Sed oportet nos taliter agere , ut digni bono opere
omnipotentis Dei promissa accipere mereamur.
' 3 Reg. xxi, 4a-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 369/565
S. AMBROSHMEDIOLANENSIS EPISGOPI
DE TOBIA.
LIBER UNUS *.
CAPUT I.
Proponilsede Tobice virtulibus, quas liistorice Scriplura
commemorat , brevius dicturum : et primo qui capli-
vitatem, et in ipsa, ob exhibitam sepulturam , exitium
tulerit s narrat. Deinde quomodo reversus ab eodem
officio non destiterit : ubi et hoc mortuos sepeliendi
munus prccdicatur.
I. LECTOprophetico libroqui inscribitur Tobias:
, quam-vis plene vobis virtutes sancti Prophetae Scriptura insinua-
verit, tamen compendiario mihi sermone de ejus mcritis
recensendis et operibus apud vos utendum arbitror; ut ea
quae Scriptura historico more digessit latius, nos striclius
comprehendamus , virtutum ejus genera velut quodambreviario colligentes.
II. Fuit vir justus*, misericors, hospitalis, et hoc vir-
tutum praeditus choro , subiitaerumnam captivitatis, quamferebat humilitcr atque patienter , communem magis in-
juriam, quam privatam dolens; nec sibi virtutum suf-
• Scriplui forte circa an. S77, —» Vide 0. Guillon, tom. ix , p. 97. •*»
J Tob. 1, i.etseqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 370/565
362 y '* s> AMBBOfll r~\
fragia nihil profuisse deplorans 1, sed magis eam sibi con-
tumeliam minorem peccatorum suorum pretio illatamarbitratus.
III. Meruit edictum, ne quis ex filiis captivitatis mor-tuum sepulturae daret. At ille inlerdicto non revocabatur
magis quam incilabatur, ne deserere oflicium pietatis,
morlis metu viderelur: crat cnim misericordiae prelium
mortis pcena. Talis flagitii deprehensus reus , vix tandemper amicum potuit direpto patrimonio egenus et exulres-
titui suis2
.
IV. Iterum in his versabatur ofliciis ; et si quid ali-
menti foret , peregrinum cum quo cibum sumeret , quaere-
bat. Itaque cum fessus a sepulturac revertisset munereappositis sibi edendi subsidiis , misso filio , quaerebat con-
sortem convivii. Dum conviva acccrsitur, nuntiatis inse-
pulti corporis rcliquiis , convivium deserebat 3: nec putabat
pium,ut ipse cibum sumeret,cumin publico corpus jace-
ret exanime.
V. Hoc illi quotidianum opus , et magnum opus ,et mag-num quidem. Nam si viventcs operire nudos Lexpraccipit,
quanto magis debemus opcrirc defunctos ? Si vianlcs adlongiora deducere solemus, quanto magis in iilam aeter-
nam domum profectos, undc jam non reverlanlur?« Ego,
»inquit Job, supcr omncm infirmum flevi\ »Quis infir-
mior defuncto , de quo dicit Scriptura alibi : « Super mor-
»tuum plora 6?» Ecclcsiastcs aulem ait : « Cor sapientum
»in domo luctus : cor autem stultoriim indomo cpulan-
»tium 6. «Nihilhoc oflicio praestantius , ei confcrrcqui libi
jam non possit reddere, vindicare a volalilibus , vindicare
a besliis consortcm natura?. Fcrae hanc humanitatem de-
functis corporibiis detulissc produntur, homines dene-
gabunt?
' Tob. i, a, et seqq. —* Ibid. 22, a3. —3 Id. 11, 1, et seqq. —* Job.
xxi, 25. —* Eccli. xxh, 10. —- 6 Eccle. vn, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 371/565
DE TOniA. LIBER USIJ.
i\\ a^wni>vmmwvM\Mmv\t\\>«M%\\vniv>vv *v\ »\\\\\v\\».\\\\\\\\v
m
CAPUT II.
Qtta ratiom Toblas cacitatem tulerit , ne qttid furti ad-
mitieretur cavcrit , tt commodatam Gabelo pecuniam
non rcpetierit , nisi senio fessus : denique quam abhor-ruerit a ftcnore malo , cum detestalione ejusdem, et
boni conunendalione.
\ I. Tam sancto fessus officio Propheta duni requiescit
in cubiculo suo , cadente de passerum nido albuginc caeci-
tatem incidit1
, nec conquestus ingemuit.nec dixit: Hasc
merces laborum meorum. Fraudari uaagis se doluit obse-
quiorum quam oculorummunere : nec cascitatempoenam,
sed impedimentumputabat. Et cum victum mercede leva-
ret conjugis, ne quid furtivum domum suam intraret ca-
vebat : uxor hcedum pro ntercede acceperat; at ille plus
honestati quam pictati consulens, cui suam debebat ali-
moniam. Commendaverat proximo sno pecuniam quamdamquam tuto viUe sua? tempore in tanta indigentia non po-
poscit. \ix ubi se fessum vidit, et depositum senectute
insinuavit iilio, nontamcupicns commendatum reposcere,
quam sollicitus ne fraudaret ha?redem.
\ II. Quod igitur commendavit pecuniam , et non fioene-
ravit, justi servavit oflicium. Malutn est enim fcenus quoqua?runtur usuras : scd non illnd foenus malnm , de quo
scriptum est : a Foenera proximo tuo in tempore necessita-
»lis illius1
. »Nam et David ait : « Justus miseretur etcom-
»modat s. s Aliud illud fcenus est jure execrabile, dare in
' Tob. ii, 10, etseqq. —* Eccli. xxix, a. —3 Psal. x»ri,ai,etcxi , 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 372/565
364 S * AMBROSlf
usuram pecuniam 1
, quod Lex prohibet. Sed Tobias hoc
refugiebat , qui monebat filiuin,
ne praeceptum Dominipraeleriret
2, ut ex substantia sua eleemosynam faceret,
non pecuniam foenerarct, non averteret faciem suam ab
ullo paupere. Haec qui monet, condemnat usuras fceno-
ris, ex quo multi qurestuui fecerunt , et multis commo-
darc pecunias negotiatio fuit. Et quidem eam prohibue-
runt sancti.
VIII. Quo gravius malum fcenus est , eo laudabilior qui
illud refugit. Da pecuniam si habes , prosit alii quae tibi
otiosa est. Da quasi non recepturus , ut lucro cedat , si
reddita fuerit. Qui non reddit pecuniam , reddit gratiam :
si fraudaris pecunia, acquiris justitiam; justus est enim
qui miseretur et commodat. Si amittitur pecunia , compa-
ralur misericordia. Scriptum est enim : « Qui facit miseri-
»cordiam, foenerat proximo 3. »
CAPUT III.
Ambrosius fceneralorum inhumanitatem in pauperes,et
eorum artes quibus illos sibi addicunt , oculis subjicit
ac demum ineosdem invekitur.
IX. Multi dispendii metu non fcencrant, dum fraudem
vercntur. Ethocest quodpetentibus consueverunt referre.
Horum unicuique dicilur : « Perde pecuniam proptcr fra-
» trem et amicum , et non abscondas illam sub lapide in
» perditionem. Pone thesaurum tuumin praeceptis Altissimi,
» et proderit tibi magis quam aurum 4. » Sed obsurduerunt
aures hominum ad tam salutaria praecepta, et maxime di-
' Deut. «iii, 19.— » Tob. iv, 6, etseqq. —J Eecli. xxix, i. — 4 Ibid,
10 , 14.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 373/565
t>£ TOBlA. L18EA TSV9, 36f>
vites <ere Jllo sna? pecuniae aures clausas habent. Dutn pe-
cuniatn numerant, responsa non audiunt (66). Siraul ut
aliquis necessitate constriclus, aut pro suorum redemp-
tionc sollicitus , quos captivos barbarus vendit, rogarecce-
perit,statimdivesvultumavertit, naturam non recognoscit,
humilitatem supplicis non miseretur, necessitatem non
sublevat, fragilitatem communem non considerat, stat
inflexibilis, resupinus , non precibus inclinatur, non la-
crymis movetur, non ejulatibus frangitur, jurans quod
non habeat, imo et ipse fceneralorem requirat, ut ne-
cessitatibus subveniat snis. Quid addis duritiae et ava-
ritiie tuae sacramentum ? Non absolveris perjurio , sed li-
garis.
X.At ubi usurarum mentio facta fuerit, ant pignoris ;
tnnc dejeclo supercilio foenerator arridet, et quem antc sibi
cognitum denegabat, eumdem tanquam paternam amici-
tiam recordatus osculo excipit, haereditariae pignus chari-
tatis appellat, flcre prohibel. Ouaeremus, inquit , domi si
quid nobis pecuniae est , frangam propter te argentum pa-
ternum quod fabrefactum est, plurimum damni erit : qu.-e
usurae compensabunt pretia emblematum (67) ? Sed pro
amico dispendium non reformidabo , cum reddideris, re-
ficiam. Itaquc anteqnam det , recipere festinat : ct qui in
summa subvenirc sedicit, usuras exigit. Kalendis, inquit,
usuras dabis : faenus interim (68) , si non habueris unde
restituas, non requiro. Itautsemel det.frequenter exagi-
tat, et semper sibi debere efficit. Hac arte tractat virum.
Itaque prius eum chirographis ligat , et astringit vocis suae
nexibus. Numeratur pccunia, addicitur libertas,absolvitur
miser minore debito , majore ligatnr.
XI. Talia sunt veslra , divites, beneficia. Minus datis,
et plus exigitis. Talis humanitas , ut spolietis etiam cum
subvenitis. Fcecundus vobis etiam pauper est ad quaestuin.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 374/565
366 «. AMBROSII
Usurarius est egenus, cogentibus vobis, habet quod red-
dat : quod impendat, non habet.Misericordes plane viri,
quem alii absolvitis, vobis addicitis. Usuras solvit, qui
victu indiget. An quidquam gravius ? Illc medicamentum
quccrit, vos ofFertis veneiium : panem implorat, gla-
dium porrigilis : libertatem obsecrat, servilulem irro-
gatis : absolutionem precatur, informis laquei nodum
stringitis.
CAPUT IV.
Qua ratione fameratores Judce et diabolo comparentur
et quid significeiur nominibus creditoris^ fcenoris
sortis, ac debitoris ?
XII. Hanc proecipueinjustitiain deplorat sanctus David
dicens:«Vidi iniquitatem el contradiclionem in civitate;
»et non defecit de plateis ejus usura et dolus 1. »Itaque
cum proditionem Judae subjecerit , hoc praemisit , sive quodultra sacrilegii invidiam , conjuratis dominicac necis fceno-
ris crimen accideret , sive quod tantum sacrilegium satis
abundeque usura feenoris ultum iret. Mali fceneralores qui
dederunt pecuniam ut interficerent Auctorem salutis : mali
et isti , qui dant ut interficiant innoccntem. Et iste quoque
qui pecuniam acceperit, ut proditor Judas, laqueo se et
ipse suspendit 2. » Ipsum quoque Judam hoc male dicto
putavit esse damnandum, ut scrutaretur fcencrator ejus
substantiam s; quia quod proscriplio tyrannorum , aut la-
tronum manus operari solet, hoc sola fceneratoris nequitia
consuevit inferre. Doctiores autem ipsum fceneralori pu-
• Psal, uv, io et 12. —« Malth. xxvu, 5i. —» JPsal, cvm, u.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 375/565
DE TOBIA, LIBEH VVV$. 36<J
tant diabolum comparatum , qui rcs animac , et pretiosae
mentis patrimouium iomore quodam usurari.e iniquitatis
everlit, sic sumptu capit, sic auro illicit, sic rcatu invol-
\it, sic caput pro thesaoro reposcit.
XIII. Quid vobis iuiquius, qui nec sic capitis solutione
estis cpnteuti ? Quid vohis iiiii>uius , qai pecuniam datis , el
vitam obligalis et palrimonituu 1J Accipitis aurum argen-
iunique pro pignore„ct adhuc illum debitorem dicitis,
qui vobis plas credidit, quam accepit a vobis ? Yos credi-
tores asseritis , qui amplius debetis : vos, inquam, dicitis
creditores, qui non bomini, sed pignori credidistis. Benefcenus appellaiurquod datis, itaviie ac ireneam est.
XI\ . Sortem dicitis quod debetur. Eleuiui velut urna
ferali misera sors vplvilur , perituri debiloris luenda suppli-
cio. Stant palientesreiad sortis eventum. .\on sic trepidant
de quorum damnatione sors ducitur, uou sic dejecti ac
suspensi pavitant, dequorum captivilate expectatur sortis
eventus. Illic enioi unius caplivitas, hic plurimorum ad-
dicilur. Et ibrtasse ideo sors, quia iu eventu sunt patri-
mouia quae subhac sorte volvuntur. Maguum et memora«bile beneflcium Dei ! lloc specialiter ore prophetico
praedicalur, quod in patrcs contulit, quia « Ex usuris et
• iniquitale iiberavitcos*. »Et proprie ait :« Ex usurislibe-'
»raviteos;»quia usurae inieruntservitutem. Quasi diceret:
«Ex servilulis vinculo ereptos reddiditlibertati. »
XV. Grave vocabulum debitorum. Debita peccata di-
cuntur. Debitores quoque criminosi appellantur; sic enimet isti sicut et ilii de capite decernunt (69). Culpte tamen
babeui nominum sucrum, ut factorum diversitatem. De-
bita quamvis diversre quaotitalis , unum habent nomen,
unum ouus , unum periculum. Nescit ergo quid poscat in-i
felix, qui pecuniam petit mutuam : quidaccipiat, ignorati
» Psal. ixxi, 14.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 376/565
368 »« unmn
i^'UM«^»i^4i^W««^*4^ii^i^4«4«.vti%4vV4Vi^<%«^
CAPUT V.
Pecunia fo?neratorum mari comparatur : kanc ubi quis
accepit, slatim nebutonum lurbam ad se attrah.il;
ubiet de sortibus ulriusque Teslamenti. Consumpta
per intemperantiam illa pecunia , miserum ad vcn-
dendam supeliectilem fwnerator adigit, aut inducias
concedit , sed bellicis ipsis tristiores : sequitur demumnimis sera stultitim posnitentia.
XVI. Non novlt pecnnia foeneratoris uno diutius loco
stare , solita transire per plurimos. Uno teneri sacculo nes-
cit, versari ac nunierari expetit : usum requirit, ut acqui-
rat usuram. Fluctus quidam est maris, non fructus. Pe-
cunia nunquam quiescit. Labitur, velut scopulo illisa, ita
gremium debitoris percutit, et continuo relabitureo unde
processit. Cum murmure venit, cum gemitu revertitur.
Frequenter tamen placidum stat ventis mare , semper foe-
noris unda jactatur. Mergitnaufragos, expuit nudos , vesti-
los exuit, insepultos relinquit. Nummum ergo petis , et
naufragium suscipis. Hinc Charybdis circumstrepit , hinc
Sirenae, quae voluptatis specie, et canorae dulcedinis sua-
vitate in vada deductos caeca, repetendae domus, utferunt
fabulae , spe et cupiditate fraudabant '.
XVII. Satim venditores unguenti et diversarum specie-
rumirruunt (70) , velulquidam canes sagaci praedre vagan-
tis odore perstricti, venatores, piscatores, aucupes, cau-
pones quoque miscentes mero aquam, qui nobilitatem
Yetusti generis et patriae, et natalem diem vini circumso-
* Homer. Odys'.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 377/565
TOBIA. Ltiii Httt i&tj
nent : ciicuuistantes repente parasiti quem ante solcbant
spernere, salutant, deducunt, ad laetitiani provocant, ad
sumptum incitant, diccntes : « Venite, et fruamur bonis
»quae sunt, et utamur creatura tanquam in juventute ce*
• leritcr : vino pretioso etunguentis nos implcamus, et non
«praetereat nos flos tcmporis. Coronemus nos rosis ante-
»quam marcescant, nullum pratum sit quod non pertran-
» seat luxuria nostra, ubique relinquamus signa laetitiae,
» quoniam haec est pars , et haec est sors nostra 1. »Et vere
sors omnis illorum facta est : tu autem remanes exsors bo-
norum.
XVIII. Nod tales sortes tibi Scriptura monstravit. Noninter tales sortes David sanctus mcmorat dormiendum di-
cens: « Si dormiatis inter medias sortes1
. »Nam si in me-dio illarum dormisscs sortium , id est, \ eteris et Novi Tes-
tamenti, non te pecuniae cupiditas in voraginem deterrimi
fcenoris demersisset , gratia spiritalis fidei tibi dedisset ar-
gentum , et in speciem auri divinae sapientiae institutione
formasset. Etenim si nos unum testimonium divinas Scrip-
tnrae posuimus , et luxuriosum illud Convivium declinavi-
mus, utique potuit et istesalvari, si oraculis cnslestibus
inhaesissel.
XIX. Revertamur tamen ad convivium, non ut ejus de-
gustemus epulas , sed cavendas aliis demonstremus. One-ratur mensa peregrinis et exquisitis cibis : adhibentur ni-
tentes ministri, magno empti pretio, sumptu pascendi
majori : bibitur in noctem, dies convivio claudftur,ebrie-
tati deficit. Surgit ille vini plcnus, vacuus opum , dormit
in lucem, vigilans somnium putat. Etenim ut in somniis
sibi vidclur subito dives ex paupere, sic etiam egenus ex
divite. Dum defluit interim pecunia, usura superfluit
tempus minuitur, fcenus augetur : thesaurus exinanitur,
» Sap. ii, 6-9. —» Psal. Lxrn, 1 4.
LV. *4
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 378/565
Zno 8. AMBROSH
sors accumulatur: paulatim convivas se subtrahunt, spon-
soresconveniunt:
manefceneratorpulsatad januas, qucri-
tur dies solutioni transiisse pracscriptos , injuriis vigilan-
tem adorilur; in somnis dormientem excitat. Non noctes
quietae, non dies suavis est, non sol jucundus. Detrahun-
tur paulatim deauratoe ac scricae vestes, et veneunt dimi-
dio minoris. Ponit cum lacrymis ornamenta conjux jam tris-
tior, empta charius, vendcnda vilius. In auctione pueri
constituuntur mensae ministri, et malc assueli emptorem
avcrtunt (71). Offertur pecunia creditori:« Vix, inquit,
haec solvit usuram, caput debes. »
XX. Redit exhausto patrimonio capilis reus; et immi-
nulo foenore , accipit inducias tristiores bellicis, quasi post
biduum praeliaturus. In bello enim incerta victoria, hic
ccrta inopia : illic se clypeo tegit, hic nudus occurrit: illic
lorica pectus includit, hic totus carcere includitur : illic
manus telis onerat, armat sagitlis, hic aerc vacuas offert
vinculis alligandas. Ducitur plerumque ulerque captivus :
ille habet quem accuset adversum belli eventum, hic
praeptcr se quem accuset, non habct. Nihil est intolera-
bilius hac miseria, quae excusari non polcst. Acerbat con-scientia pondus injuriae.
XXI. Tunc secum reputat , tunc Scripturas recordatur,
tunc dicit : Nonne mihi scriptum est : « Bibe aquam de
» tuis vasis, et de tuorum puteorum fontibus * ? » Quid mihi
cum puteo fceneratoris , ubi et aqua includitur? Suaviora
erant olera cum securitate, quam alicnae epulae pastac cumsolliciludine
2. Non oportuit aliena quaercre. Dcinde inci-
derarn debita , de meis oportuit fontibus reniedium quoe-
rere. Erant domi vasa minutiora : melius erat minislerium
deesse, quam cibum : melius Vestem venalemproponere,
quam libertatem addicere. Quid profuit quod publicare
» Prov. t, i5. —. » Id. xr, 17.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 379/565
DE TOBIA. LIBER VKVS. 3^1
paupcrtatcni meam verecuudatus sum ? Ecce alius publi-
cavit. Ego nolui nulritores vcndere (72), ecce alius adju-
dicat.
XXIL Sera haec consideratio. Tunc decuit metuisse
tuis , cum acciperes aliena : tunc decuit succurrere, cumvulnera prima proserperent. Melius fuerat in principio te-
nuare sumptum, et necessitatem debiti rei familiaris an-
gestiu allevare , quam ut ad horam ditatus alicnis , posteaexuereris et propriU.
CAPLT VI.
Quanta moliantur fceneratores ; ut incautos adolescentes
deprmdentur.
XXIII. Accusami :s debitorem quod imprudentius se ges-
scrit : sed tamen nihil nequius fceneratoribus , qui aliena
damna lucra sua arbilrantur ; et dispcndio suo depulantquidquid nb aliis possidetur. Aucupanlur h.Tredes novos
adolescenlulos divites explorant per suos, adjunguntse,
simulanles palcrnam et avilam amiciliam , voltmt domes-
ticas eorum cognoscere necessitales. Si quam causam in-
vcnerint, accusant verccundiam, pudorcm arguunt, quod
non ante de se speratnm fuerit atque prcesumplum. Sinrero nullos laqucos alicujus necessitatis offenderint, in-
texunt tabulas, aiunt nobile praidium esse vcnale, amplamdomum : accumulant provcntus fructuum, annnos reditus
exaggerant, hortanlur ut coemant. Similitcr faciunt prc-
liosas veslcs , et monilia nobilia praedicantes. Neganli se
habcre pecuniam, ingerunt suam dieentes : « L terc ut tua :
*4
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 380/565
de fruclil)tis empi& possessionis pretium multiplicabis, de-bitam reddes. »
XXIV. Praetendunt alienos fundos adolescenti , ut eumsuis expolient : lendunt retia, simul ut indaginc cincta
spatia fuerit ingressus , cogunt eum in rctia cautionum,
laqucos usurarum : petunt obligari sibi avilum prarto-
rium (73), palernum sepulcrum : praestiluitur dies solu-
tioni , dissimulatur convenlio, quando polest solutio sus-
tineri; ubi satis securum reddiderint, repente ingruunt,
et instant vehementius, causanti incumbunt dicentes : Tupossides tua praedia, nos nostram pecuniam non habemus :
aurum dcdimus, lignum lenemus (74) : libi fructuum emo-
lumenta procedunt, nobis nihil accrescit pecuniae. Otiosa
causatio est, saltem renovetur chirographum.
CAPLiT VII.
Quam solUcite fceneratorem fugiat debitor, et cujus-modi sit utriusque occursus : quomodo hi>; dilatione
accepta magis irretilus ad vendenda prcedia adigalur
ac tandem omnibus destitulus et ad vincula paratus
in desperationem incidat?
XXV. Itaque dum primum adolescens nihil putat de
vcstibus suis, aut cliam possessionibus esse vendendum,
ad haec facicnda poscit dilalionern. Usurae applicantur ad
sortem, accumuiatur cenlesima. Jam suspirare incip.it ,
jam malum suum agnoscere. Dieac nocte usuram cogitat
quidquid occurrerit, fneneratorem putat : quidquid cre-
puerit , voccm sibi vidctur fceneratoris audire. Si habes
cur non solvis? Si non habes, cur malum malo adjungis,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 381/565
DE TOpiA. LIBER INUS. %$$
et de vulnere reinedium quaeris? Cur qnotidie obsidionem
pateris foeneratoris, expue;nationem times? Yctus senten-tia e>t : « Focneratoris et debitoris sibi occurrenlium , pros-
pcctum amborum facit Dominus '. »Alter quasi canis
praxlam rcquirit, ailerquasi fera praedonem declinat : ille
qaasi leo quaerit quem devoret, isle quasi bos juvenculus
pracdonis impelum reformidat : ille quasi accipiter ungui-
bus olorem quacril invadere, iste quasi anser aut fulica
mavult se vel in pracrupta dejicere , vel iu profunda de-
mergere, quam istum humani corporis accipitrein susti-
nere. Quid quotidie fugis?Et si non occurrat foenerator,
occurrit tibi inopia lanquam bonus cursor. Ambos ergo
videt Dominus, foeneratorem , et debitorem : occurrentcs
sibi spectat ambos, testis alterius iniquitatis, allerius in-
juriae : illius avariliam condemnat , hujus stullitiam. Ille
gressus debitoris singulos numcrat . aucupalur deflexus :
istecontinuo postcolumnas caput obumbrat. Nullam enim
habet debitor auctoritatem. Ambobus in digitis usurarum
repelitur saepius calcululio. Par cura, sed dispar affectus.
Alter betatur incremento foenoris, alter cumulo dcbitionis
afiligilur. Ille qiuestus numerat, hic aerumnas.
XXVI. Quid fugis hominem quem poteras et non ti-
mere? Quid fugis , aut quousquc fugies ? Si quis pulsaverit
nocte, foeneratorem putas, sub lectum illico : si quem su-
bito intrare senseris,tu foras exiiis. Canis latrat , et cor
tuum palpitat, sudor effunditur, anhelitus quatit artus :
qnasris quid mentiaris , ut foeneratorem differas; et cumdiialionem impetraveris , gaudes. Fcenore tuo simulat foe-
nerator gravari : sed libenter impertit, quasi venator qui
feram cinxerit , securus est praedae. Tu oscularis caput
amplecteris genua, et quasi cervus sagitta toxicata ictus ,
paululum procedens , tandem victu* veneno procumbis l
'
Prov, xxix , i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 382/565
3y4 *' AMBROSIf
aut qnasi piscis qui fuscina fuerit infixus, quocumque fu-
gerit , vulnus vehit. Et vcre piscis illc in esca mortem de-
vorat, ille hamum glulit, dum cibum quasrit; sed tamen
hamum non vidit, qucm tcgit prscda : lu hamum cernis,
et glulis. Hamus tuus frenus est creditoris : hamum voras,
scd vermis tc semper ohrodit. Ipsa est esca qua3 dccipit.
Ilaque et libi foenorisnec cibus usui est , et hamus vulneri.
An ignoras quia semel illa queatus nodo, se magis, si fu-
giat, ipsc conslringit; et intra retia posilus fngiendo magis
dejicit supcr se relia? In plaleas fugis, cum intra paricles
tutus esse non possis. Invcniet tc cum volucrit fnenerator.
Denique ubi tcmpus implevcris, sicut lupus nocle irruit,
dormire non sinit, expectato die ad publicum trahit, aut
tabulis venditionis cogit subscribere. Ut fureris pudorisdispendium , subscribis illico, venditurus avitum sepul-
crum , palernae sane ut prastexatur aliquid verecundiae :
emitur jejunum solum, jactatur quod infoecunda vendide-
rit, dispendiis oneraverit debitorem, et superioris tempo-
ris ascribuntur dispendiis damna praesentis. Mox et lau-
data venduntur, et inferunlur jam non instrumenta, sed
vincula.
XXVII. Tamen adhuc quaerendi fidejussores. Tribuun-
tur inducias non ut pracdam libertalis inveniat, sed ut con-
sorlem servitutis adjungat, qui se societ aerumnoso. Atquid juvare polestalicnoecalamitatis accessio? Jam etamici
fugiunt, convivae non recognoscunt : ipse quoquc conspec-
tus omnium refugit, et ut pugil ictus varios concertantium,
ita iste honestorum vitat occursus , et sollicitus, ubi in
aliquem offenderit, vigilanli exit obtutu. Redit paratus ad
vincula , redit mortem optans , cogitans cam sibi , si more-
retur, quietem inferre. Redit misere se ipse condemnans ,
quod alienam pccuniam non refugerit , et fceneratoris se
aere devinxerit.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 383/565
DE TOBIV. LIBBR CM'S. 3~S
XXVIII. O quantos miseros aliena feccrunt bona ! Qnid,
inquit, tibi ut bibas aquam Gcon 1? Quid, inquam , tibi ut
biberes calicem fceneraloris ? Multi, inquit , mutuati ad
tempus, et nccessilalibus consuluerunt suis, etpccuniam
rcddiderunt. Et quanli se propler foenus strangulavcrunt?
Ulos considcras , hos non enumeras : reminisceris cvasisse
aliquos, nou reminisceris oppetisse : nummos reddilosim-
putas, laqueos appetitos non computas, quos deformitati
tam dedccoros.ne convcntionis plerique verecundiores ad.
conlumeliam , fragiliores ad injuriam, expetito intcritu
praetulerunt , opprobrium vitae amplius quani mortis sup -
plicium pertimescentes.
iv«vnw.»"«*v«vvwvrtWW>\vvv\wvv»«Mvwiwiwmm\\««\HMv«om»«w>i\v
CAPLT VIII.
Liberos pro palernis debitis per summam indignitatem
sub hasta venire: sed huic malo subvenire posse nemi-
nem, cum expleri nequeat faineratoris avaritia;quam
in rem Scriplurce locus explicatur, simulque ostendi-
tur materiam prcevaricationis essc fctncrationem.
XXIX. Vidi ego miscrabile spectaculum , liberos pro
palcrno dcbho in auctioncm deduci, et leneri calamitatis
haeredes, qui non essenl participes successionis; et hoc
tam immanc flogilium non erubescere creditorem. Instat,
urgct, addicit. Mea, inquit , nutriti pecunia, pro alimonia
scrvilium recognoscant, pro sumptu licitationem subeant.
Agitetur hasta de preliis singulorum. Non immerito hasta
agitatur, ubi caput quajritur : non immerito ad auctionem
pervenitur, ubi $ors poscitur. Hasc est fceneratoris inhu-
» Jerem. n, 18.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 384/565
%j(y 8. AMBROSII
manitas, ha?c debiloris stullitia; ut filiis quibus non re-*
linquit pecuniam , libcrtalem auferat, pro testamento
chyrographum dimitlat, pro emolumenlo hocreditatis syn-
grapham obligalionis. Quis sibi vult paterni in liberos
scriptura maledicli, ubi nulla est iinpii oflensa pcccati? Anpotest durius aliquod esse malcdictum, graviusque servi-
tium? Et illa snepc post mortem habet defunctus compen-
dia , quod non spectat miserias filiorum.
XXX. Vendit plcrumque et pater liberos auctoritate
generationis , sed non voce pielatis : ad auctionem pudi-
bundo vultu miseros trahit dicens : Solvitc filii gulae rneaj
sumptum, solvile palernae mensa3 pretium : vomite quod
non devorastis, reddite quod non acccpistis; hoc meliores,
quod vestro pretio rcdimilis patrem , vestra scrvitute pa-
ternam emitis libertatem.
XXXI. Esto ut aliquis qui subvenire possit , accedat.
Quis tantam expleat Chyaribdim; quis rationes foenerato-
ris agnoscat; quis avaritiam satiet; quae non iste prelia
exaggeret, cum viderit redemptores? INon enim suo magis
lucro quam alieno detrimento pascitur. Vera profecto vera
est, ntpote Dei, divina sententia , qui cum iratus esset
propter impielatem populi Judaeorum, quod post deos
abiret alienos : « Cui , inquit, vendidi vos foeneratori* ? »
Venditur enim qui obligatus fceneratori fuerit , ct venditur
non uno prelio , sed quotidiano : venditur non cum defi-
nitione, sed cum accessionc diuturna. Nova usurarum
auctio per menses singulos, nova sub quotidiana licita-
tione venditio. Qui plus obtulerit, trahit semper, vcnalis
addicitur, nunquam quasi venditus aistimatur. Magna igl?
tur vis ccelestis sentenliae. Non satis judicavit Dominus di-
cere :« Cui vendidi vos; »sed addidit, « Fameratori? »
Oftensus nihil potuit gravius invenire, quo vindicaret in
> IsaV. (,, i,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 385/565
DE TOBIA. LIBEB l.MS. 3"7
|>erfidos. Dereliclus expostulat , cur ita 1'ugerint salutis
auclorem, quasi loeneralori eos alicui Dominus vendidisset
digna poena. Dominum relinquentes habent servi quodamplius quam carceris poenas et vincula reformident : ha-
hent liberi quod paveant pro libertatis incuria.
XXXII. Simul illud adverte, quod fcenaralio pravari-
cationis materia judicata sit : quod is facile recedat a Do-
mino, qui foeneratori se potuerit obligare. Fcenus enioi
radix mendacii , causa perfidiae est. « Ego , inquit , vos
» non veudidi : sed peccatis vestris venditi estis1
. » Ergo
qui se foeneratori obligat, ipse se vendit; et quod pejus
est , vendit se non aere , sed culpa.
CAPLT IX.
Peccati fccncratorem diabolum esse, qui Salvatori eliam
tiivitias suas ostentaril : ei fceneratorem haud absinii-
lem; atque ibidem de centesima usurai , ac centcsima
ove; deque creditoris nomine quodsibi imponit verus
exactor.
XXXIII. Qfis iste peccati est foenerator, nisi diabolus,
a quo Eva mutuata peccatum obnoxiae successionis, usuris
defceneravit omne genus humanum 1? Denique quasimalus
foeneratorchirographum tenuit, quod postea Dominus suo
cruore delevit. Etenim quodmortis erat scriptura apicibus,
debuit morte dissolvi. Foenerator ergo diabolus. Denique
ostendebat Salvatori divitias suas dicens : « Haec omnia tibi
» dabo, si procidens adoraveris me 2. » At vero Dominus
1 Isai. t, i. —» Vide S. August, lib. i contra Jul, Pelag, cap, ui. —* Mattb, i»i 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 386/565
3y8 8. AMBUOSII f
acris solutor alieni, nihil ipsi debebat, qni poterat dicere
« Ecce vcnit hujus mundi princeps, ct in me suum non
» invenit nihil1
. » JNihil debebat, sed solvebat pro omnibus,
sicut ipse teslatur dicens : « Quoc non rapui , tunc exol-
«vebam 2. »
XXXIV. Quid distat malilia hujus principis mundi ?
Foenerator pecuniae caput obligat , manum tenet (75)
sorte ducit. nomen triste de dulci! Dominus ovem cen-tesimam liberavit : illa centesima salulis, haec moriis est;
etterrabona centuplumfructumreddit. Voe iis qui dicunt
quod amarum est , dulce; et quod dulce , amarum ! Quid
amarius usura , quid dulcius gratia ? Nonne hoc ipso ser-
mone quo centesimam appellant, rcvocare deberent in
memoriam Redemptorem,qui venit centesimam ovem sal-
vare , non perdere ?
XXXV. Quis gravior exactor est ? Et hoc triste nomen.
Denique Dominus ait : « Populus meus, exactores vestri
» circumscribunt vos 3. » Et in Evangelio habes : « Dum va-
» dis cum adversario tuo ad magistratum, da operam libe-
»rari ab illo ; ne forle pcrducat te ad judiccm , et judex
«tradat te exactori, et exactor miltat te in carccrem 4. »
Quis iste sit exaclor agnosce, qui etiam novissimum qua-
dranlem exigit, et idem se crcdilorem vocat, alque in hoc
etiarn nomine fraudcm facit : ut qui vcncni pocula mclle
illinit , ut sub gralo odorc morslaleat, atque illita calicis
ora vim fraudit abscondant. Credilor proelexiturquasifide-
lis; et quasi incredulus , ad quem fidelis oppignorat.
1 Joan. xiv, 5o. —« Psal. lxviii ,5. — s Isai', 111 , i4- — * Luc.
xii, 58.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 387/565
DE TOBIA. LIBER CKCS. Zjg
CAPLT X.
Fceneratoris ne debilorls cadaver ad scpulluram effer-
relur, prohibentis historia.
XXXVI. Quoties vidi a foeneratoribus teneri defunctos
pro pignore, et negari tumulum , dum foenus exposcitur ?
Quibus ego acquievi libentcr, ut suum constringerent de-
bitorem, ut elcclo co, fidcjussor evadcret; hoe sunt enim
fceneratoris leges. Dixi itaque : Tenelc reum vestrum ; et
ne vobis possitelabi, domum ducite, clauditc in cubiculovestro, carnificibus duriores; quoniam quem vos tenetis,
carcer non suscipit, exactor absolvit : peccatorum reos
post mortem carcer emittit, vos clauditis : legum severi-
tate defunctus absolvitur, vobis tenetur. Ccrte hic sortem
suam jam memoratur implesse : non invideo tamcn , pig-
nus vestrum rcscrvate. Nihil interest inter funus et fcenus,
nihil intcr mortem distat et sortem : personat, personat
funebrem ululatum frenoris usura. Nunc vere capite minu-
tus cst quem convenitis (76) ; vehementioribus tamcn
nexibus alligate, ne vincula vestra non sentiat : durus et
rigidus est debitor , et qui non jam noverit erubescerc.
Lnum sane est quod non timerc possilis, quia poscere non
novit alimenta.
XXXVII. Jussi igitur lcvari corpus, et ad foeneratoris
domum exequiarum ordinem duci : sed etiam inde clauso-
rum mugitu talia personabant (77). Ibi quoque funus esse
credercs , ibi mortuos plangi putares : nec fallebat senten-
tia, nisi quod plures constabat illic esse raorituros. \ ictus
religionis consuetudine fcenerator (nam alibi suscipi pig-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 388/565
38o s. ambrosii
nora etiam ista dicunlur ( rogat ut ad tumuli locum reli-
quia3 deferantur : tunc tantum vidi humanos fomeratores
gravari me; tamen ego eorum humanitatem memorabamprospicere, ne postea se quererentur fraudatos esse, donec
ferctro colJa subjccti, ipsi defunctum ad sepulcra dedu-
cerent, graviori mcerore deflenles pccunias suae funus.
CAPUT XI.
Usura eliam ab aleatoribus exigitur, quorum in lusu
variafortuna est, sed lucrumcedit fceneralori. Ilujus
in illcs quanta lyrannis , et quce leges aleatorum ?
Postremo barbarorum quorumdam furor in cdeam
describitur.
XXXVIII. Aliud non minoris acerbitatis accipite. Ob-
servantisli aleatorum conventicula, etperdentis scrnmnam
commoditatem suam judicant : sportdent pro singulis. Va-
rios primo sors ludit eventus , ad diversos saepe transfer-
tur victoria , stipendiaque ejus vicissim atque aerumna
mutantur : omncs vincuntur et vincunt, fneneraior solus
acquirit : penes ahos inane nomen quod viccrint , penes
fnencratorem solum fructus est, non annuus, sed momen-tarius : illi soli faciunt lucrum in omnium detrimento ,
illis solis est usura victoria?. Videas reliquos subito egen-tes, repente divites , deinde nudos, singulis jaclibus sta-
tum mutantes. Versatur enim eorum vita , ut tessura :
volvitur census in tabula, fit ludus de periculo, et de ludo
periculum : quot propositioneSj tot proscriptiones. Cla-
mor plaudentiura, fletus despoliatorum , gemitus deplo-
rantiura,Sedet inter hos creditor ut
tyrannus , daranans
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 389/565
tfdBi.4/ liirh vits. i&i
iuiiiin.i •ainque sorte capitali, agitai hastas, feralem insti-
tuit de singulorum exuviis auctionem : alios proscriptioni
addicit , alios servituti : non tanti occisi sub tvrannis
sunt. \ itie igitur hanc aleam rectius dixerim, quam pecu-
nia 1
; sub momcnto fertur, quod valeat in aelernum. Ebrie-
tas judicat, et nullus appellat. Habet et alea suas legcs ,
quas fori jura non solvant. Nolatur, si credipotest, infa-
mia , qui putaverit renitendum , et infamium scntentiagravius quam censura judicialis inurit opprobrium ; quo-
niam qui apud judiccm damnantur, apud illos gloriosi
sunt : qui apud illos damnantur, apud judicem criminosi
sunl. jsobile constituit Moyses seniorum judicium : hi ta-
men de levioribus judicabant ; verbum grave , hoc est mde
potioribus negotiis Moysi judicio rcservare consueverant*.
Hic dicilur : Aleonum consilium judicavit, et plus corum
timetur potentia , quam leonum. Inter has feras vivis fce-
nerator atque versaris. His besliis cibum eripis, histetrior
aestimaris, his crudelior plus timeris.
XXXIX. Ferunt Chunorum populos omnibns bellum
inferre rationibus (78) , fceneratoribus tamen esse subjec-
tos ; ct cum sine legibus vivant , alesc sclius legibus obe-
dire, in procinctu ludere (79) , tesseras simul et arma
portare, ct plures suis quam hostilibus jactibus interire :
in victoria sua captivos fieri, et spolia suorum perpeti, quae
pati ab hoste non noverint : ideo nunqnam belli studia
deponere ; quod victus alere ludo , cum tctius praedae mu-
nus amiscrit , iudendi subsidia requirat bellandi periculo :
iVequenler aulem tanto ardore rapi , ut cum ea qnae sola
magni aestimant, victus arma tradiderit, ad unum aleae
jactuin vitam suam potest;ti vel victoris vel fcencratoris
addicat. Denique constitit quod quidam eorum et impera-
tori romano cognitns in fule, pretium servitutis qnara
«
Esod. xviu.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 390/565
382 ». AMBROSII
sibi talc sorte superatus intulerat , suppJiciis imperatoe
mortis exolverit. Premit ergo fcenerator etiam colla Chu'norum, ct eos urget in ferrum, premit barbaros suae ter-
rore saevitiae.
CAPUT XII.
De fceneratorum exaclione , et variis vocabulis quibus
utuntur. Eorum pecunia comparatur cum echidna
aliisque serpentibus ; ubi cur usuras Grccci toxou; dixe-
rint, explicatur.
XL. Quid enim tetrius eo qui hodie foenerat , et cras
expetit ? Et odibilis, inquit, homo hujusmodi. Oblatio qui-
dem blanda, sed immanis exactio. Verum ipsa oblationis
humanitas facit et exactionis saevitiam : protulit pecuniam,hypothecas cxigit (80), et in suis apolhecis rccondit. Unapecunia a foeneratoribus datur, et quam mulla a debitori-
bus exiguntur? Quanta sibi fecerunt vocabula? Nummusdatur, foenus appellatur : sors dicitur, caput vocatur : aes
alienum scribitur : multorum hoc capitum immane pro-
digium numerosam exactionem efficit : syngrapham nun-cupat, chirographum nominal, hypolhecas flagitat, pignus
usurpat, fiducias vocat, obligationem asserit, usuras prac-
dicat, centesimaslaudat.
XLI. Echidna quaedam est fcencratoris pscunia , quoe
tanta mala parturit. Echidna tamen (81) fcecunda pcenis
viscera trahcns, partu suo rumpitur. Et morte matcrnadocet sobolcm non csse degenerem in malrem. Igilur inci-
piunt esse serpentes , iilam morsibus suis scindunt. Illic
ubi nascitur venenum , primuin probatur. Pecunia autem.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 391/565
DE TOBIA. LIBER UMs. 383
ffleneratoris omnia mala sna concipit , parit , nntrit , atque
ipsa magisin sobolc sua crescit , trisli prole
numcrosior.fton minus flexuosa quam serpens, atquc in orbem tota se
colligens, ut caput servet : reliquo flagellat corpore, illud
solum producit ad vulnera : spiris ingentibus quos com-
prehenderit , ligat , sole capite interlicit : salvo capite
etiam si reliqua pars cjus diiapidata iuerit , rcviviscit.
XLII. Diversa quoque serpentibus sunt conveniendi et
parturiendi tempora : pecunia foenebris a die initae con-
ventionis crescentibus serpit usuris , quae parturire non
novit; quia dolores magis ipsa in alios transfundit. Ibi do-
loresutparturientis; unde etiam ToxoyjGneci appellaverunt
usuras , eo quod dolores partus animae debitoris excitare
videantur. ^ eniunt kalendae , parit sors centesimam : ve-
niunt menses singuli , generantur usurae, malorum paren-
tum mala prolcs. Haec est generatio viperarum. Crevit
centesima, petiturnec solvitur, applicutur ad sortem, Fit
maledictum prophelicum , dolus in dolo , usura improbi
scminis foetura dcterior*. Itaque non jam centesima inci-
pit esse , sed summa, hoc est, non fueuoris centesima, sed
fcenus centesimoe.
' Psal. LIV, 12.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 392/565
** itefaidsii
CAPUT XIII.
Vsurce ethymologiam prosequens oslendit illam lepori-
bus ipsis , ac planlis quibuslibet fcecundiorem esse,
fceneratorisque aviditate omnem aliam superari : dcin
ad instilutam usurai cum animalibus ac planlis com-parationem redit.
XLIII. Usuram quoque ab usu arbitror dictam, quod ut
vestes usu, ita usuris patrimonia scindantur. Lugubre ce-
rse prima litlera sonat (82). Parturit vox doloris est : quid
libi potest esse boni , quod a dolore incipit el ab obliga-
tione? Leporcs ferunt generare simul et educare, et con-
tinuc parturire (83) : islisquoque anaglyphariis (84),usu-
rarum generatur et supergencratur usura , enutritur ac
nascitur, et nata jam parlurit. Piadiccs quoque arborumprimo planlantur ut prendant ; cum prenderint, tunc vi-
rescere incipiunt, poslea pullulare : at vero pecunia fcene-
bris vixplantala jam pullulat. Semina temporc erumpunt,
animalia tempore pariunt : « Tempus cnim pariendi, et
» tempus moriendi : sempus planlandi, ct tempus evel-
«lendi plantatum : tcmpus occidendi, et tempussanandi. »
Et infra : « Tempus acquirendi, et tcmpus rcddendi : tem-
»pus custodiendi, et lernpus expellendi 1,
»utEcclesiastes
ait : pecunia fcencbris hodie seminatur, cras fruclificat :
semper parit , et nunquam interit : sempcr plantatur, vix
evellitur. Vult semper fcenerator acquirere, nunquam per-
dere : nunquam custodire pecuuiam suam , semper expcl-
lere : nunquam sanare , semper occidere.
• Ecole. iii, a-8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 393/565
ik toiu. Uith tftfa
\LlVi £t quia bonus ad omnla teagister Ecclesiastes,
bber est Salomonis, paulisper ipsi inhaereamus : « ?son
»satiabitur oculus, inquit, videudo, et non satiabitur
• auris auditu ' : »nec foenerator expletar accipiendo, nec
affectus ejus quotidiano numerandi aeris satiatur auditu.
llt iterum : « Omne quod fuit , ipsum est quod erit* : »
crescit semper pecunia, otium nescit avaritia, nescit usuraferias. « Omnes, inquit , torrentes vadunt in raare, et mare
»non adimpletur 1: «mare istud foenerator est; omnium
patrimonia tanquam fluctus absorbet, et ipse nescitexpleri.
Mari tamen plerique utuntur ad quaestum, foeneratore nemoutitur nisi ad dispendium : illic multorum commodum esl,
hic universorum naufragium.
XL\ . Multa sunt animantia quaecito generare incipiunt,
^ed cito etiam generarc desistunt : sors cito generat , et
nunquam desinit ; imo cum exordium crescendi accepe-
rit, in inflnitum extendit augmentum. Omne deinde quod
crescit, cum ad naturae suae formam atque mensurammagnitudinemque pervenerit, vacat incremento : sed foe-
neratorum pecunia tempore semper augetur, et ultra for-
mam maternae sortis excedens modum non tenet. Pleraque
etiam animantium cum coeperint ea quae ex his orta sunt
generare, tanquam effoetis viribus usum generationis amit-
tunt : sorsaulem foenoris cum fueritcrescentibus exaequata
centesimis, et vetustatem sui renovat, et partus solitosad-
junctione multiplicat.
Ecde. i, 8. —• Ibid. 9. - J Ibid. 7.
i->. a5
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 394/565
Z6b s. ambrosii
CAPUT XIV.
Usuram prohiberi lege divina s unde et sumptum est
illud Calonis: Fcenerare est hominem occidcre. Vesti-
mentum plsnprl acceptum ante noclem reddendumesse; ac famoris nomine intellt gendum , quidquid
prmter sortem exigitur : post qua> sequilur extorsio-
num divitihus familiarium reprehensio.
XLVI. Non novnm nec perfunclorium hoc malum est
quod veteris atque divinae praiscripto legis inhibetur. Po-pulus qui despoliaverat TEgyptum, qui pcde transierat
mare, monetur a fosnoris pecunia caverc naufragia. Et
cum de aliis peccatis semcl aut multum itcrata admoni-
tione praescripserit , de foenore saepius intimavit. Habes in
Exodo : « Quod si pecuniam fceneraveris pupillo, orphano,
«pauperi, apud te non suffocabis eum, non imponcs illi
«usuram 1. «Ostendit quid sit suffocare, id est, usuram
imponere; strangulat eniro, et quod pcjus cst, animam
laqueus creditoris : quo sermone et praedonis violentiam
et deformis nodum mortis expressit. « Quod si pignus ac-
» ceperis vestimentum propinqui tui , ante solis occasum
» restitues illud; est enim hoc coopertorium ejus lantum,
»hoc vestimentum turpitudinis ejus in quo dormiet. Quod»si itaque proclamaverit ad me, exandiam euin 2
. »Au-
distis foeneratores quidLcx dicat, dc qua dixit Dominus :
«Non veni Legem solvcre, scd adimplcre 3? «Quarn Do-
Aiinus non solvit, vos solvitis? Usuram, inquit, peterc,
suffocare est. Hoc quoque foris sero cst dictum a quibus-
» Exod. xxn, a5. —• Ibid. a6, »j. —» Matth. v, 17.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 395/565
DE TOBiA. UBF.H CXUS. ^87
dam eorum prudentibus:
Quid est, fcenerare? Homiuem,inquit , occidere*. Sed utique non Cato prior quani Moy-
ses, qui Legem accepit. Multo ilie postcrior.
\L\ II. t Si pignus acceperis vestimentum propinqui tui,
» antc solis occasuui reslilues iiiud, ne uudati appareat
» turpitudo.»iNos vero cxuitis atque uudatis, et non reddi-
tis. \idete ne sol occidat supcr avaritiam vesirani, ne Sol
justitiaj vobis occidat; quia justitiam non tcnetis, aut sol
iniquitatis super llagitia vestra condatur. Dies quoque pe-
rit invito , nox irruit sicut Juda* , qui cum diabolus emi-
sisset in cor ejus, surrexit ad proditionem , cl iacta est
nox; Sol enim justitue occiderat ei, ct reeubuerat super
eum. Qui iu cor cjus intravit, fecit ilii tenebra», ut iucis
non videret Auctorem. Ibi miser periit in iiio convivio in
quo alii salvantur. Reddite igitur vestim entum debitori , in
quo dormiat , ct quietus sit. « Si nolucritis reddere , exau-
«diain, inquit, eum; quia misericors sum 2. » Si vos non
exauditis, cgo exaudiam, cgo miserebor, cgo non despi-
ciam inopis precem.
XLVIII. In Deuteronomio quoque scriptumest ; e Non»exigcs a fratre tuo usuram pecuniae, et usuram cscarum
iet usuram omnium rerum quascumque fceneraveris fratri
»tuo. Si alienigenac crcdideris, usuram exiges ab eo : a
«fratre autem tuo non exigesJ
. » ^ides quantum pondus
in verbis sit. « Noli, inquit, exigcrc usuram a iratrc tuo, »
hoc est, cum quo habcrc dcbcs omoia communia, ab eo
tu usuram exigis? Frater luus consors nalura?, et cohaercs
gralia?, noli ab eo exigcrc amolius, a quo durum cst re-
petcre quod dederis, nisi cum hahuerit undc solvat.
XLIX. Et quia plerique rciugientes praccepta Legis,
cum dederint pccuniam ncgolialoribus, non in pccunia
usuras exigunt, sed de mcrcibus corum tanquam usurarum
> Cicero. lib. u. ODic. in fine. —* £xod. xxu, »j.— 3 Deut, uin, 19, 30.
»5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 396/565
©molumeniapercipidnt; ideo audiaiit quid Lex dicat i
« Neque usurain, inquit, escarum accipies, neque omnium
»rerum quascumque fceneraveris fratri tuo. »Fraus enim
ista et circumscriptio Legis est, non custodia. Et putas te
pie facere , quia a negotiatore velut munus suscipis ? Inde
ille fraudem facit in mercium pretio, unde tibi solvit usu-
ram. Fraudis illius tu auctor, tu parliceps, tibi proficit
quidquid ille fraudaverit. Et esca usura est , et veslis usura
est , et quodcumque sorti acccdit , usura est : quod velis
ei nomen imponas, usura est. Si licitum est, cur vocabu-
lum refugis? cur velamen obtexis? Si illicitum est, cur
incrementum requiris ?
L. Quod pejus est, hoc vitium plurimorum cst, et
maxime divilum, quibus hoc nomine slruuntur cellaria, Si
quis instaurandum convivium putat , ad negotiatorcm mit-
tit, ut absynlhiati (85), cupellam sibi gratis deferat : ad
cauponem dirigit, ut Picenum vinum, aut Tyriacum re-
quirat : ad lanium, ut vulvam sibi procuret : ad alium, ut
pomasibiadornet. Itaquehumanitatcmjudicant quaealieno
periculo constant. Tu bibis , et alius diflluit lacrymis : tuepularis , et alios cibo tuo strangulas : tu symphonia de-
lectaris , et alius miserabili dcplorat ululalu : tu poma de-
gnslas, et alius spinam vorat. Numquid colligunt de spinis
uvas, aut de tribulis ficus? Spina usura est, spina cente-
sima est, tribulus est fcenus, male urit. Quomodo ergo po-
tes fructum habere de spinis? Si iste fructus de spinis non
nascitur, ille nascetur aeternus. De aerumnis ditaris , de la-
crymis lucrum quaeris, de fame aliena pasceris, decxuviis
despoliatorum hominum cudis argenlum; etjudicaste di-
vitem, qui stipem poscis a paupere? Sed audi quid dicat
Salvator : « Vae vobis divitibus, qui habetis consolationem
jivestram*?»
,| Luc. vi, »4.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 397/565
r>l T0BIA. I.IBER l.Mv 3&J
CAPIT XV.
ALcnigcnam, aquo usuras licct exigcre , solum esse eum,quem licet occiderc : fratrcm vero ejusdem vel fulci
veljuris consortcm : quamlibet usuram proscribi,'6l
dc benedictionibus ejus qui ab ilia abslinucrit , cumexhorlatlone ad misericordiam et veritatem.
LI. Sed fortc dices quia scriptum est : « Alienigenae non• fcenerabis ; »et non consideras quid Evangelium dicat
quodest plenius. Sed hoc interim sequestremus, Legis ip-
sius verba considera : « Fratri tuo , inquit , non fcenerabis
»ad usuram : sed alienigenam exiges1
. »Quis erat tunc
alienigena, oisi Amalech, nisi Amorrhwus , nisi hostcs?
Ibi, inquit , usuram exige. Cui merito nocere desideras,
cui jure inferuntur arma, huic legitimcindicantur usurae.
Quem bello non potes facile vincere, de hoc cilo potes
cenlesima vindicare te.
Ad hoc usuramexige,
quem nonsit crimen occidere. Sinc ferro dimicat qui usuram flagi-
tat : sinc gladio se de hosle ulciscitur, qui fuerit usurarius
cxactor inimici. Ergo ubi jus belli, ibi ctiam jus usurae.
Frater autem tuus omnis, fidei primum, deinde romani
juris est populus : « Narrabo nomen tuum fratribus meis,
» in medio Ecclesiac laudabo le1
. »
LII. Denique etiam iu Levitico praescribit Lex usurara a
fratre non esse poscendam. Sic enim habes : « Et vivetfra-
» ter tuus tecum, pecuniam tuam non dabis illi in usuram,
»et in amplius recipiendum non dabis illi escas tuas*. »
Generaliter ha>c sententia Dei omne sortis exclusit aug-
< Deut. xxiu, 19, ao. —* Psal. xxi, a5. — } Levit. xxv, 56.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 398/565
390 k AMBROSII
mcntum Undc ct David cl bcncdictum nestimavit, et dig-
numhabitalionc cmlcsli, «
Qui pecuniam non dedit in» usuram '.» Si crgo qui non dcdit, benediclus ; sine dubio
lnaledictus, qui ad usuram dedit. Cur crgo malcdiclionem
potius cligis, quambcncdictioncm?Potcstisbenedicliessc,
si velitis, poteslis justi cssc. Homo enim justus sccundumEzcchicl, qui pignus debilori rcddet, et pecuniam suam in
usuram non dabit% et supcrabundantiam non accipiet, et
ab injustilia avertet manum suam : « Justus cst isle, inquil,
»vita vivet, dicit Dominus 3. » Qui autem pignus non red-
didit, ct in simulacra apposuit oculos suos, iniquitatem
fecit, cum usufa dedit, et superabundantiam accepit, hic
vita non vivet. Omncs iniquilales istas fecit , morte mo-rietur : sanguis ejus super ipsuin erit. Vide quomodo fce-
neratorem cum idololatra copulavit, quasi crimen aequaret.
Elige ergo quod dulce est.
LIII. Cur semper tristes? cur semper amarissimi? cur
semper solliciti? Procedat aliquando a vobis misericordia,
procedat vcritas : obligetur mendacium, fraus odio sit. Do-
cuistis perjurium : feneratorium sacramenlum dicitur, ubi
paratur perjurium. Parastis frequenter cum reddita fuerit
pecunia, quod syngrapha non appareat : pejeratis postea
quod non recepcritis pecuniam. Nolite ergo semper miseri
esse, semper avari , scinper mo?sti. Leones sunt, et fcrila- ,
tem suam mutant: «De manducante, inquit, exivit esca, ct
» de ibrte et trisli exivi dulce 4: » gr.-ecus, « Et tristi » habet
sic invenimus. Tamen de forti hoc inlelligitur, quia leo
fortis est feritate : et qui fcrus, tristis. Et de vobis qui pe-
cuniam et avaritiam devoratis, exeat misericordia ; hrec
enim csca est egenorum : et de tristi exeat dulce, ut di-
mittatis ei qui non habet unde dissolvat. Quid trahitis pec-
cata ut fune longo , et jugi loro vitube? Quod fit utique,
' Psal. xiv, 5. * » Ezech. xviu, 7. —* Ibid. 9. —4 Judic, xiv. »4-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 399/565
DB TOBIA. LIBEl tTirtTS. 3<^f
cum fcenus produciti». Tenctis paupereni debitorem, vel
ibi sit aliqua gralia, ubi nulia spes commodi. Et hoc secun-
dum avariliam vestraiii loquor.
CAPLT XVI.
Ex cvingelico prcBcepto fcenerandum his, a quibus nikil
expecletur, imo etiam inimicis : uberrimus fcenus tV-
lius esse, qui Domino fceneravit : nec diffidendum
ipsius paupertati, quce veras largitur divitias.
LIV. C.eterum Dominus in Evangelio talibus magis
exislimat foenerandum, a quibus redhibitio non speretur.Sic enim ait : «Et si mutuum dederitis, a quibus speratis
»recipere, qiue vobis est gratia? Nam peccatores peccato-
» ribus fcenerant, ut recipiant : verumtamen amate inimi-
»cos vestros, et benefacite eis, et mutuum date nihil spe-
• rantes; et erit merces vestra multa in ccelo, eteritis filii
>Altissimi, quia ipse benignus super ingratos et malos.
» Estotemisericordes, »icutetPater vester misericors est1
. »
Advertilis quod uomen a Domino fcenerator acceperit
quod nomen etiam qui fcenori vestro fuerit obligatus.
« Peccalore», inquil, peccatoribus foenerant, ut recipiant : »
uterquepeccalor, etfoenerator, et debitor. « \ os autem, in-
»quit, amateinimicosvestro». » Nondiscutiatisquidnierean-
tur inimici, sed quid vos facere oporteat. Date mutuum iis,
a quibus non sperastis vo», quod datum fuerit, recepturos.
Nullum hic damnum est, sed compendium. Miniraum da
tis, multum recipietis : iu terra datis, et id vobis solvetur
in ccelo : fcenus amittitis, mercedem magnam habebitis:
> Luc. vi, 54-36.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 400/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 401/565
6E TOBU. LIBEH l M<. 3<)3
quod dederitis inopi, sine custode servabitur. Quod si in-
creineutum usuraruui quxritis, iu Lege benedictio , inEvangelio caelestis est merces: quid suavius benedictione;
quid majus cst ccelo? Si cscarum desideratur usura, ea
quoque praesto est , sicut legimus : t Is enim qui miseretur
• pauperis, ipse pascetur*. »
CAPLT XVII.
Occurritur objectioni, qua nonnulli negant generaiiter
prohibitum ne pignus retineatur, sed ad pauperumpignora Legem restringunt.
L\ II. Reddite ergo pignora quae tenctis, quoniam tide-
jussorem idoneum reperislis. Sed obmurmurant adhuc
dicentes, quia licet tenerc pignora, et se Lege defendunt.
Aiunt enim : Scriptum est in Deuteronomio : « Si fuerit
» tibi debitum a proximo tuo quodcumque , non introibis
» in domum ipsius pignerare pignus : sed foris stabis , et• homo apud quem est debitum tuum, proferet tibi foris
• pignus. Si autem homo ille pauper fuerit, non dormies in
» pignore ipsius ; sed redditione reddes ei pignus ipsius ad
occasum solis, et dormiet in vestimento suo, etbenedicet
» te, et erit in te misericordia coram Domino Deo tuo \ » Et
alibi, inquiunt, scriptum est : « Non pignerabis molam, ne-
»que lapidem superiorem molae; quoniam hic pignerat*. »
Et alibi : « Non accipies pignus vestimenti viduae1
. » Lndeargumentantur quia specialia pignora sint intcrdicla, non
omnia, id est, pauperis et viduae. Molam quoque et lapidcm
superiorem molae prohibitum pignerari.
» Prov. «u, 9.— • • Deul. vat, io-i3.— » Ibid. 6. —* lbid. 17.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 402/565
3g4 s « AMBROSII
LVIII. Scd cum pcr Ezechiciem prophetam ipse Domi-
nus dicat justum csse qui pignus rcddidit, injuslum quitcnuit
1, utique non spcciale aliquod, sed gencraliter omne
pignus suadct cssc rcddendum ; cum dicat Job : « Gonscrip-
«tionem quam habui adversus aliqucm juramento concep-
» tam, imponens coronam legebam, et si non scindens eam» reddidi, nihii accipicns a debitore
2. » Cum Dominus nihil
ab iis quibus mutuum dederimus, spcrandum esse prneci-
piat, quod recipere debeamus, quomodo pignus secundumlegem putant esse retinendum?
CAPUT XVIII.
Ut objicientibus nos divina lege ad fmncrandum inci-
tari fiat satis , inquiritur quid juslus , verbi gratia,
Petrus, foenori dare valcat; ostenditurque suos illi
sermones csse, quos foeneret.
LIX. At ne pari recrudescant modo (86), et dicantetiam se ad foenerandum incitari Legis oraculo; quia scrip-
tum est : « Fcenerabis gentibus uiultis, tu autem non mu-» tuaberis
s; «tempus est plenius et expressius disputare et
docere quid fcenerandum, et quibus Legis statuta praescri-
bant ; pracedit onim foenoris causa pignoris causam.
« Mutuabitar, inquit, peccalor, et non solvet : Justus au-
»tem miseretur, et tribuet*. » Audis, debitor, qoid debeas
declinare : audis, creditor, quid debeas im'tari. Et infra:
« Juvenis fui, et senui, et non vidi justumderelictum, nec
» semen ejus quaerens panem. Tota die miseretur et foene-
1 Job. xxxi, 26, 27. — » Luc. vi, 34. —' Deut. xxviu, 12. —4 Psal.
xxxvi, 21. .
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 403/565
DE TOBIA. LIBEli UXES. 3()5
» ral1
. » Undc hnir jnsto quod tota dic frcncrct ? Ergo divcs
jnstns est; et quanto dilior unusquisqiie fucrit , lanto jus-
tior: qni plus In.bucrit nndc foeneret, ipsc erit juslior. Scd
dillicilc divcs intrat in rcgnum ccelormn.
LX. Quid crs;o fccncrct, dic mihi, sanctcDavid?Contra
me protuli testimonium, nisi raihisubvenis.Pctrusdicebat:
«Argentum et aurum non hnbco 2, » numquid non erat
justu<? Tu mihi crgo cxpone quid foencrel. Dixisti enim :
« Bcatus vir qui miscretur et commodat, disponct scrmo-
»nes suos in judicio*. »Inveni qui 1 foenerat j sstus. Petrus
quoque me docsat et ipse quid foencret, qui dixit inopi at-
tendenti ad se et ad Joannem : « Argentum et aurum non
• habeo. » Nihil crgo dabis paupcri, Apostole? Das tamen,
et plus dasquam
alii : das inopi, quod alii dare non pos-
sunt : das inopi, post quod cgere uon possit : das inopi,
quod etiam divites accipere concupiscunt : das inopi, quod
ii qui istnd argentum et aurum habeut, con r crre non no-
verint, quia avaritia eos impedit : das inopi, qui eis divi-
tibus facias ditiorem. Incitasti animum mcum, concupisco
hoc donum tuum. Dicito, rogo, quid des. Noli me diu
suspensum reddere, cupio petere, si cito solvas. Sed sol-
visli cito : non distulisli inopem, non despexisli precem
pauperis, non diutius eum dcsperare fecisti, non vacuus
ad lemplum ascendisli dicens : « Argentum ct nurum non
»habeo. » Non illi soli plenis manibus ascendunt , qui ar-
gentum et aurum habent : asceudit et pauper non vacuus:
ascendit et ille non vacuus , quia aurum et argentum nonhabet. Audiamus quid det istc pauper : « Sed quod habeo,
«inquit, do tibi. In nomine Jesu Nazareni surge et am-
» bula 4. »0 optanda paupertas; o ditior inopia ! Claudica-
bat, cui divites dabant : unus pauper dedit, et statim qui
claudus erat, sanus est factus.
J Psal. xixn , 2i. —• Act. m, 6. —» Psal. m, 5. —* Act. ui, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 404/565
3c)6 . S. AMBROSII
LXI. Habet ergo justus quod foeneret, habet et argen-
tum quod foeneret, sermones suos foenerat : hoc est , Justiargenlum; eloquia enim Domini, eloquia casta, argentum
igneexaminatum,probatumterra3,purgatumseptuplo. Hoclbenerat qui Legcm accipit, qui Legem meditatur, qui Le-
gem exercet: hocfoeneravitPetrus, hoc foeneravit Paulus,
quibus dicitur ut ad viros nationum pergerent. Ad Corne-
lium cenlurionem Petro, cui dicitur : « Surge, vade nihil
»dubitans, quoniam ego misi illos; et surrexit ct ivit1
. »
Et infra dixit: «Numquid aquam vetare possumus, ne bap-
» tizenlur ii, qui Spiritum sanctum acceperunt 2? » Jussit-
que eos baptizari. Hoc est : « Foenerabis genlibus, ut pec-
» cata dimittas, debita auferas : tu autem nonmutuaberis.
Mutuatur enim pcccalor, etnon solvet peccata sua ; quia
peccator est. Paulo dicitur : « Fcenerabis gentibus qui
missus est ad gentes 3» Joanni dicitur : « Fcenerabis genti-
bus : » Jacobo, et caetcris dicitur : «Fcenerabitis gentibus :
quibus dictum est : « Ite, baptizate gentes 4. »
LXII. Dicitur populo patrum : « Si custodicris mandata
»Dei, benedictus eris, et fcenerabis gentibus verbum 5»
Denique non de pecunia dici significant sequenlia: «Prin-» ceps cris gentibus multis : tibi autem nemo dominabitur.
» Constituet te Dominus Deus tuus caput, et non in cau-
» dam , et eris tunc supra, et non subter, si exaudieris vo-
» cem Domini Dei tui. » Et sequitur : «Si autem non audieris,
» malcdictus tuin civitate, et nialedictus in agro. » Et infra
« Maledicta progenies ventris lui6
. »
Nonpecunia ulique
benedictum facit, sed cognitio Dei, prsedicalio Verbi : si
gratiam Domini fceneremus, si indigentibuseloquiaDomini
conferamus, si observemus mandata ccelestia. Et contra
maledictum non facit, si desit pecunia quae fceneretur
' Act. x , 20. —» Ibid. 47. -» J Id. ix , 15. —4 Matth. xxviu , 19. —1 DeuL xxTiu. 13. —e Ibid. i3-i8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 405/565
sed si desit studiuni, si desit ODservatio coelestitim statuto-
rum, raaledictus eris.
V»\\W>V\V\\.W wvvw »\v\v> \w\vv \v\ tw %v»
CAPLT XIX.
JucLeos primo gentibus fosnerasse, postmodam gentesin
Christum credentes vicem illis reddidisse, quod pecu-
niam suam amisissenl : ejusdem pecunias laus,atque
ad illam fanerandam exhortatio : el quo pacto in ea
relsratlitis antepositw fuerinl nationes.
LXIII. Demque mysterium Ecclesiae evidenter exprimi-
tur. Primum enim dixil ad discipulum Legis : « Si audieris
» Legem , et custodieris , fcenerabisgentibus '; » quodfactum
est a patribus nostris. Foeneravit Moyses gentibus, qui
proselyloi acquisivit;foencravit Jesus Nave, fceneravit Ge-
dcon, foeneravit Samuel , David, Salomon, Elias, Elisaeus;
et si quis volebat verbum cognoscere, pergebat ad eos :
regiua Austii venit audire sapicutiam Salomonis.LXI\ . Lbi ccepit populus Judneorura non custodire Le-
gem, cecperunt advenae , hoc est, ex populo nalionum qui
in Dominum Jesum crediderunt, interpretationem Scriptu-
rarum fcenerare illi vetusto populo. Foeneravit Timotheus
patre Graeco ortus verbum Judaus, cum sacerdotium rece-
pisset : fteneramus hodieque sacerdotes in Ecclesia verbumJudaeis, qui de Synagoga ad Ecclesiara transierunt : fcene-
raraus et novam et vctustam pecuniam; etenim quamhabuerunt, jam non habent: oculos habent, et non videnl
aures habent , et non audiunt : pecuniam habent , et nonhabent; quia usum ejus ignorant, pretium ejus nesciunt,
i Deut. xv, 6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 406/565
3g8 S. AMBROSII
figuram ejus et formam non cognovcrunt. Nam si cogno-
vissent , nunquam auctorem pecuniae denegassent dicenles
« Nolumus hunc regnarc super nos 1. » Qui quidem rediens,
accepto regno, jussit vocari servos suos quibus dedit pe-
cuniam, Ct eos qui fcenerassent pccuniam, praedicavit : ei
autem qui pecuniam tcnuit oliosam domini sui respondit:
« Sciebas quod ego homo austerus sum , tollo quod non»posul, mclo quod non seminavi : ct quare non dedisti
«pecuniam meam admcnsam, ct cgo veniens cum usuris
» utique exegissem illam2
? »
LXV. Audistis quas pecunia boni fceneratoris sit, quae
pccunia bonas acquirat usuras, quae pecunia non infamet
foeneratorem , non opprimat debitorcm , quam pecuniam
aerugo non uossit obducere, non penetrr.re iinea, quae pe-
cunia non de tcrrcno thcsauro sit , sodde aeterno , qusepe-
cunia divitem faciat accipientem, nec aliquid imminuatfceneranli. Haec pccunia usuram habct : non centesimam
ejus quod dederit portionem , scd ccntuplum ferl fructum.
Expande igitur sinummentis,ut hujuspecuniae numeratam
tibi suscipias quantilatem : intende cordis obtutum, ut
agnoscas pecuniac hujus imaginem et inscriptionem: certehanc pccuniamexcule , labulam supra mcnsam animae tuae
quae stabilis virtulibus sit, quadralam constitue, conde in
thesauro pectoris tui, dc quo doctus scriba depromit nova
et vetera. Yides qualis haec pecunia sit, quemadmodumcreditorcm, dcbitorcmque invisa in sc conjungat nomina.
Qui invchcbar in fcencralores, jam provoco debitorem.
Ilujuscrgo icencratores pccuni;e vos cssc desidero; ut ad
vos, quiinuluum sumant, sponte festinent : per quam non
nuinmum, scd rcgnuin possilis acquirorc : pcr quam nonmaledicta quaerajlis , sed benedictionis graliam.
LXVI. Hanc pccuniam fcenerat populus nalionum, qui
> Luc. xix, i4> —i lbid. aa, uh.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 407/565
DE TOBIA. LIBER U5IJS. 3gg
scivit acciperc fineneratum, qui scivit cernere, qui sci-
vit excutere. Recusasti indiga foenoris spiritalis , egere
ccepisti. De te ergo a Dei Filio dictum est : c Mutuabitur
» peccator, et non solvet1
. »Tibi dicitur : « Advena qui est
» in te, ascendet super te : tu autem descendes in imum 2.»
ISescit enim summum , qui Christum ignorat : in infemo
semper est, qui uon ascendit ad Christum : in summo au-
tem populus qui verbum recipit, hic habet fidei patrimo-
niumomne. De hoc dicitLex : « Ilic tibi ftenerabit, tuantem»non feenerabis ei : hic tibi erit caput, tu dutem eris
»cauda 5, »hoc est, ille erit primus, tu ultimus et abjec-
tus. Auferam a Judaea caput et caudam , initium et finem :
initium Chri^lum , qui interrogatus quis esset , respondit
« Initium quod et loquorvobis 4: » finem quoque Christum
dicit : « Ipse est enim finis Legis ad justitiam omni cre-
» dcnti*. » Ergo qui non credit ad justitiam , nec initium
uec finemhabetjSed ipsc finis sui cst.
» PsaL xxxti, at. —« Deut. xxvm, 43.— » Ibid. 44.— * Joan. vm, 20.
—« Rom. x, 14.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 408/565
viiwv wvvw wv wvwvtw *w w» «w nx wi vw /wvWvw vvvwx WV/vUvv wv wl >w wvivvvVSvv» vvtf
CAPUT XX.
Prcemisso pignoris , commendati, ac deposili discrimine
ostendit spirituale pignus esse , quod reddi Lege j u-
beatur, corporeum tamen etiam reddi oportere : qui
verbum Dei audierit debitorem esse , nec ab eo pig-
7ius tollendum. De cvangelicis vestimentis , et de tu-
nica quam omnes jubemur induere. Bonum amictumesse Dei verbum; esse pignus dominica* sorlis , esse
sapientiai vestimentum; tandem esse verbum coan-
gustandum.
LXVII. Cognovimus f<Enus legitimiim, cognoscamus
et pignus quod Lex reddi jubet ante solis occasum. Quid
sit istud audi dicentem Apostolum : « Dedit Deus pignus
» Spiritum in cordibus nostris1
. »Tripliciter autem et pig-
nus, et commendatum, et depositum dicitur. Pignus di-
cunt quod pro mutuo aere susceptum est : commendatumaulem et dcpositum quod nos custodiae causa alicui com-misimus. Undeait Apostolus : « Scio cui credidi, et certus
» sum , quia potens est commendatum meum servare in il
»lum diem 2. » Depositum quoque idem docuit quod esset,
dicens : « Bonum depositum custodi per Spiritum sanctum
»qui habitat in nobis8
. » Numquid Spiritus commendatiauri argentique custos est, aut per Spiritum sanctum pe-
cunia custodilur ? Spiritale igitur pignus custoditur ab
Spiritu: ne aves cceliveniant, et auferant illud de cordibus
nostris.
LXVIII. Petamusergo, ut custodiatin nobis Christus hoc
* a Cor, i, aa, —» 2 Tina. i, ia. —• Ibid. i4.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 409/565
fiE TOBIA. I.F&F.B tSt«. fot
pignus quod ipse donavit, et dcpositmn siuim commenda-
Juinque conservct. Niliil cnim accepit a nobis, sed ipse
nobis credidit quod nostrum non erat. Et ideo detrimento
honestatis afficitur, qui depositom violarit alienum. Si
commcndatum hominis nulla dchemus fraude violare ,
quanto magis divinum et spiritale dcpositum bonafide ser-
vare nos congruit, ne existimationis et utilitatis gravia
damna subeamus.
LXIX. Hoc igitur pignus est qnod Lex prohibet pigne-rari,etviolenter auferri. Sic enim habet Scriptnra : tSide-
» bitum tibi fuerit a proximo tuo quodcumque, non introi-
» bis in domum ipsius pignerare pignus; et homo apud
» quem est debitum tuum , proferet tibi foras pignus. Si
• autem homo ille pauper fuerit , non dormies in pignore
» ipsius , sed redditione reddes eipignus ipsius ad occasum• solis; et dormiet in vestimento suo, et benedicet te, et
» erit in te misericordia 1. »
LXX. Dices itaque mihi : Ecce Lex auferri pignuspro-
hibuit, non suscipi : pauperi autem jussit reddi, non om-nibus. At de corporalibus quidem pignoribus sanctus
etiam Esdras docuit nos , quod jam, foeneratores , adversus
patrum vestrorum non possitis venire professionem. Namcum juberentur qui focneraverant , et acceperant aliena
pignora, ut restituerent ea, dixerunt : « Reddimus, et ab
» ipsis nihil quaerimus 2. »Boni patres, qui statuerunt pig-
nora debitorum esse reddenda : boni etiam foeneratores
qui responderunt quod et pignora redderent, et pecuniam
nonrequirerent, quam dedissent. Etsententiavos patern?e
censionis bis astringit, etprofessio creditorum.
LXXI. Est autem et aliud pignus quod Lex spiritalis
prohibet aufeiri; et si datum fuerit , reddi jubet ante solis
occasum : quod homo debitor reddit , et ipse protulit. De-«
.» Deut. xiiv, io-i3. —« a Esdr. v, 1 1,
J.Y. 261
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 410/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 411/565
DE T0BIA. LIBEB UNUS. /f(>3
ejus, hoc est, super praedicationeni Evangelii qua vcstitur
hodicque Domiuus Jesus , miscrunt sortem. Illaiu utique.sortem , quae cecidit super Matthiam , u t Apostolorum duo-
decimus numero,exclusonoinine proditoris, adjungeretur.
Bene autem de Evaugelistis dictum est quia miacruut sor-
tem; sorseoim veluti divino pendet examine. Et ideo quia
non potestate propria sunt locuti , neque omnes eademomnia: sed plerique dixerunt diversa , quae alius non dixe
rat : saucti Spiritus gratiam velut sortito illis ea tribuisse
coguoscimus , qiue loquerentursinguli de operibus Domiui
Jesu; ut ejus gesta sibi describcnda pro ejus nutu di\i-
derent.
LXXIV. Est et illa tunica quam demonstrat. Apostolus
dicens : « Induite Dominum Jesum '. » Haec est tunica qiue
inhonesta operit nostra, et in iis abundantiorein honesta-
tem circumdat iu Christo. Induimus viscera misericordia;
in Christo , induimus crucis gloriam, quae Judaeis scanda-
lum,Graecis stultitia videbatur. Illi erubescunt, qui eamerubescendam putant : nobis autem absit gloriari, nisi in
cruce Domini Jesu. Haec ignobilia nostra honorem abun-
dautiorem habent , quia per passionem Domini regnum no-bis paratur aeternum ; quo enim quis plus peccaverit, coplus diligit. Consepeliamur igitur Domino Jesu, ut partici-
pes resurrectionisejus essemereamur : expoliemus veterem
hominem cum actibus ejus , induamus novum, in quo est
remissio peccatorum.
LXXV. Bonus ergo amictus atque vestitus,verbum
Dei. Hoc vestitu filii Noe pudenda patris operuerunt , ac-
cipientes super humeros vestimentum, et retrorsum per-
gentes; ne viderent virilia patris, hoc est, corporea qiue
habent pudorem quemdam generationis hamanae : et ideo
qui viderc voluit , angustioris animi dignam mercedem1 Rora. i, 5, 14.
a6.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 412/565
4«4 S « AfaBKOSlf
recepit, ut servus fieret; ornnis cnini qui facit peccatuni,
scrvus est peccati. Unde ille in terrenis remansit. Hocpau-peri nemo tollat Vfcstimentum; aut si tulerit, sol non oc-
cidat super despoliatum : eum ante restituat , ne pecca-
tum pauperis fceneratori possit ascrib: , et non solum suo,
sed ctiam alieno incipiat laborare peccalo. Hoc pignus mhac soeculi nocte reddatur , hoc vestimento in his mundi
tenebris induatur.LXXVI. Hoc pignus illius dominicae sortis est, non il-
lius contrarise. Legimus enim duas sortes in Levitico, de
quibus dictum est : « Unam Deo facies, alteram transmis-
• sori1
. » Transmissor sortem suam ad fceneratores trans-
mittit : servi Domini in sorte sunt Christi. In hac sorle
constitutus Aaron , contrariae sortis excludit aerumnam,
cum inter duas partes populi constitutus, mortem a defunc-
tis serpere in sortem vivorum eui corporis non permisit
objectu. Hujus sortis bonum pignus cst Yerbi amictus.
Hanc vobis tunicam nemo auferat, debitores : hunc tuni-
camnulli oppigneretis , si vultis nunquam turpitndinem
sustinere, ut dormiatis intercleros sicut Aaron, dormiatis
inter duo Testamenta, ut dormiatis somnum resurrec-
tionis, et vos reparare possitis. Hoc est vestimenlum quod
etiamsi oppigneraveris, recipiendum in Proverbiis sanctus
Salomon suadet dicens : « Aufer vestimentum tuum : praj-
» terit enim injuriosus 2. »
LXXVII. Sapientiae vestimentum est ex illis indumen-
tis , quce cx bysso et purpura Sapientia sibi fecit : hoc cst,
indumentum fidei constat ex prsedicatione coelestium , et
dominicae sanguine passionis : bysso aetherea figurantur
purpurse specie mysterium sacri sanguinis declaratur, quo
regnum cceleste confertur. Denique vestimentum sapien-
liae significari superiora indicant ; praemisit enim dicens :
,» Levit. xyi, «8. —* Prov. xxvn, i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 413/565
DE TOBIA. LIBEB VlfUS. 4<>5
«Sapiens esto , fili , ul Ixletur cor tuum 1. »Et infra duos
versus ait : « Imprudentcs autein supcrvenicntcs damnuni• pendent 1
. » Aufer veslimentum tuum/ Aufer igitur, ne
damnum excipias imprudentiae; et ne exutum te proprio
veslimento ncquissimus ille communis fcenerator agnos-
cens, confusionem tui dctegere conetur opprobrii , etper-
suadeat tibi , ut te foliis tegas; et nudum te esse conspi-
ciens, in Dei verearis venireconspectum.LXW III. «Redde, inquit, proximo tempore, coangusta
• verbum, et fideliter age cum illo; et in omni tempore
» invcnies quod tibi necessarium sitJ
. » Non amat multis
innocentia se defendere. Susanna vocis assertione noneguit : verbum coangustavit ad Dominum , et stalim adi-
pisci meruit castitatis propriai testimonium. Plurima pres-
bykri loquebantur, qui laborabant verborum fuco obdu-
cere veritatem, sed non filia Juda. Tacuit apud homines
Ipcuta est Deo. Erubescenda erat in plebe ipsa defensio
muliebris ; et dum pudor defenditur, impudentia praeten-
debatur. Coanguslavit verbum dicens ad Dominum : « Tu»scis quia ialsa dixerunt de me*. » Et Dominus spiritum
Danielis pueri castitatis excitavit ultorem.
LXXIX. Coangusta ergo verbum, ut redhibitio credi-
tori , non lingua respondeat. Sive mystice : Coangusta
verbum, hoc est, consumma. Verbum enim consummans
el breviaus faciet Dominussuper terram, hoc est, ex mul-
tis ratiociniis abbreviata tibi summa conveniat. Deducito
quod cxpensisdiversis
est erogatum,
ut salvum habeasquod supcrsit : quomodo Dominus de multis dispensatio-
nibus Judaeorum, ex multo illo ratiociuio peccatorum con-
summavit tandem atque breviavit , ut reliquiae salvae fie-
rent per electionem gratire, et servarentur ad semen, per
quos intermortuam spem Synagogae resuscitaret.
« Pr«T. «tii, ii. —« Ibid. 12,— * Bwli, xxix, 2, 5,— * Dan. xih,4>»
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 414/565
4o6 s. ambrosii
CAPUT XXI.
Iieprehenduntur ii qui cum solvendo non sint, mutuumsumunt. Iidem quam abjecti ; et quemadmodum ad
condictam diem non reddentes ex amicis inimicos fa-
ciant; unde nulli mutuum sumendum concluditur.
Quidper molam et lapidem supermolarem non obli-
gandam inleUigatur ?
LXXX. Quam deforme est, ut pro beneficio ei, qui te
adjuvit, rependas molestiam!
Cum istum fraudaveris cuidebes , postea in tempore necessitatis tuae non invenies
creditorem. Quam indignum, ut cum victum tuum susten-
tare non queas, cum adhuc nihil debeas, putes quod et
victum tuum possis, et debitum sustinere! Ante cogita
unde dissolvas , et sic mutuum sume. Fructus , inquit
agrorum capio. Sed qui non abundant usui , quomodoabundabunt contracti foenoris incremento ? Sed possionem
meam vendo. Et unde fructus, quibus utaris ad sumptum?Foenus non pecunia sua solvitur, sed augetur; nume-rando coacervatur et crescit.
LXXXI. Deinde non cogitas humilitatem et verecun-
diam postulantis ? Donec accipias , oscularis manus foene-
ratoris superbi, humilias vocem tuam, ne clarior sonitus
vocis tuae aures ejus ofFendat , ne plures te audiant depre-
cantem. Paupertas non habet crimen , nulla indigentiae
infamia est : sed debere verecundum esj„ non reddere
inverecundum. Postulabis dilationem , cum cceperis
conveniri in tempore praescriptae solutionis : pro pecunia
alleres taedia, causaberis de tempore, exeusationes strues ;
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 415/565
DE TOBIA. LIBEB UNUS. i^Oj
et cnm totum promiseris, nc in uuiversuni fraudare vidca-
ri>, vix dimidium restitues. De amico inimicum facies ,
pro honorc reieres contumeliam, pro bencdictionc male-
dictum. Quam haec opinionem laedant considera : quam a
viro bono discrepent , recognosce.
LXXXII. Ergo dum liber es a vinculis , ipse te revoca
a jugo et onere servitutis. Dives es ? Non sumas mutuum.
Pauper es? Non sumas mutuum. Dives es? Nullam pateris
petendi necessitatem. Pauper es? Considera solvendi dif-
ficultatem. Opulentia usuris minuitur , paupertas usuris
non levatur. Nunquam enim malum malo corrigitur, nec
vulnus curatur vulncre , sed exasperatur ulcere.
LXXXIII. Hoc vide , ne dum pecuniam petis , molamtuam obliges , aut lapidem supermolarem'. Mola est qua
similago conficitur, qua molit similaginem una mulier quae
assumitur, ct altera qua? rclinquitur. Fortasse illa assumi-
tur , quae semper molit verbum Dei , ut babeat similagi-
nem , et spiritalem facit farinam , cxpurgat vctus fermen-
tum , ut sit nova conspersio, custodit molam suam,
interpretatur Scripturas, servat sibi lapidem supermola-
rem: illa
autem relinquitur quae oppignerat molam suam.Cum aliquid emoluerit perfunctorie, oppignerat lapidem
qui est super molam. Quis iste sit lapis, quaero. Legi :
t Lapidem quem reprobaverunt aedificantes , hic factus
»est in caput anguli 1
. * Quare super molam? quia ipse
est qni molentes juvat : ipse est qui dicit : « Scrutamini
» Scripturas, in quibus putatis vos vitam aeternam habcre 2. »
LX\XI\. Noli, ftenerator, hunc lapidem supermola-
rem oppignerare, ne cadas super illum. Omnis enim qui
ceciderit super hunc lapidem , conquassabitur : super
quem autem ceciderit , comminuet illum. Nec viduae pig-
nus suscipias. Grave et utrumque secundum litteram , ut
• Psal. cxtiii, aa. —> Joan. v, 39.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 416/565
4o8 S. AMBROSII
usum, iustrumcnlumque vivcndicgeno
anfcras,aut vidusc
pignus detrahas : sed gravius , si animae quae verbi vidua
cst , verbum teneas, et ei sterilitatem viduitatis indicas.
CAPUT XXII.
Quem fieneratorcm imitarl dcbeamus; ctquomodo Ec-clesice Dcusplus dederit 3 cui ct ipsa plus reddidit non.
exigcnti; deque divina misericordice ac judicii dis-
pcnsationc.
LXXXV. Atque ut sciatis quod amanti haec affectusuadeam , ut sciatis quod liceat et bene foenerarc , osten-
dam vobis quem fceneratorem debeatis imitari. « Duo , in-
» quit, erant debitores uni fceneratori, unus debebat dena-
»rios quingentos , alius quinquaginta. Non habentibns
» illis unde redderent , donavit utrisque. Quis ergo eum» plus diligit? llespondens Simon pharisceus dixit : iEstimo
» quia is cui plus donavit. » Et laudala est sententia ejus,
dicenle Domino : « Recte judicasti1
. » Recte judicavit
Pharisacus, qui male cogitavit , putans quod ignoraret
magis Dominus peccata mulieris , quam donaret. Sed
laudalus ejus sententia, ut excusatio ei omnis adimatur.
LXXXVI. Plus remissum est Ecclesiag , quae congre-
gata est expopulo nationum, quoniam plus debebat : sed
et ipsa plus solvit non exigenti, sed donanti. Dedit aquam
.pedibus Christi , quia sua peccata mundavit : osculata est
pedes, ferens pacis insignia : misit oleum in pedes ejus,
misericordiam et ipsa in pauperes conferendo. Isti sunt
pedes Christi , in his iunocentius ambulat Christus. Et
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 417/565
DE TOBIA. LIliER VM>. 4^9
Capillis capilissui tersit. Christoenini humiliatur, quicum-
quehabet humilitatis affectum. * Et ideo, inquit, dimissa
»sunt peccata ejus multa, quouiam dilexit multum 1. »
LXXXVII. Adverte quod Dominus et misericordiam
quasi liberalis impertit, et judicium cum miseratione dis-
pcnsat. .Antc donavit per gratiam , seu quibus donaret
sciebat. Non hahet quod excuset Judams. Mihi quasi pec-
catori plura donavit , illi quasi ingrato minora concessit.Scivit tamen quod et ille quasi ingratus non possit quod
accepisset exolvcre , et Ecclesia memor gratiae eo plura
solveret , quo plura meruisset.
CAPLT XXIII.
Oggerentibus usura? antiquitatem reponitur etiam cul-
pam anliquam cssc , quam solutum Christus vencrit
invexerit aulem diabotus : huic foeneratores assimi-
lari , nec non etiam eos qui fidejussorem obligant, in
quo sibi alterum parant inimicum. Quam cavendumsit, ne quis pro alio se obliget, aul saltem pro summasuis majore facultatibus!
LXXAVIII. Habetis ergo quem sequamini fcenerato-
rem, si vultis laude donari , si vultis non esse quod repre-
hendatur a nobis.Nos
enim non personae obtrectamus,
sed avaritia?. Nec faliit dixisse aliquos, cum ante hoc bi-
duum tractatus noster eorum compunxisset affectum :
Quid sibi voluit Episcopus adversus fceneratores tractare ,
quasi novum aliquid admissum sit , quasi id non etiam
superiores fecerint , quasi non vetus sit fcenerare ? Yerum
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 418/565
4l2 S. AMBROSIl DE TOBIA , ETC.
XGII. Redde ergo mercenario mercedcm suam , nec
eum laboris sui merqede defraudes ; quia et tu mercena-
rius Christi es, ette conduxit ad vineam suam, cttibi mcr-
ces reposita est ccelestis. Non ergo lsedas servum opcran-
tem in veritate , ncque mercenarium dantcm animani
suam : non despicias inopem qui vitam suam labore exer-
cet suo , et mercede sustentat. Hoc est enim interficere
hominem, vita3 suae ei debita subsidia denegare. Et tumercenarius es in hac terra : da mercedem mercenario ,
ut ct tu possis dicere Domino , cum precaris : « Da mer-«cedem, Domine, sustinentibus te
1.
XCIII. Tobias tibi dicit : « Luxuria mater est famis 2, »
in quo continentiam docet. Dicit etiam : « Mercedem omni»homini qui penes te
operatus fuerit, redde eadem die, et»non maneatpenes le merces hominis; et merces tua non«minorabitur 5
. » Dicit tibi ; « Noli vinum bibere in ebrie-
«tatem 4» Dicit tibi : « De pane tuo communica esurien-
«tibus 5. » Vide quid te fceneratore cupiat : «Et de vesti-
»mentis tuis nudos tege : ex ornnibus quae abundaverint
» tibi , fac eleemosynam. Omni tempore benedic Domi-» num 6
. » In his itaque ftenus aeternum est , et usura
perpetua.
' Ecdi. xxxyi, 18. — » Isai. xxix, 18. —» Ibid. i5. —< Ibid. 16. —• Ibid. 17. —• Ibid. xvn, 20, et seqq.
•
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 419/565
S. AMBROSIIMEDIOLANENSIS EPISGOPI
DE INTERPELLATIONE JOB ET DAMD.
LIBRI QUATUOR *.
LIBER I.
DE INTERPELLATIONE JOB, ET DE HOMINIS INFIRMITATE.
CAPLT I.
Multas in hac vita perturbationes esse, mullas conso-
lationes , sed his illas longe superari; quod sanctorum
inductione comprobaiur : David ac Jobum pro nostris
infirmilalibus interpetlasse , unde hujus operis argu-
mentum.
I. McLTAsnobis perturbationes' in hac vita esse subeon-
das Scriptura divina frequcntibus demonstrat locis : mul-
tasque suppetere consolationes, quibus animus capax
vigoris, et recti conscius absorbere debeat quse praesen-
tium incommodorum sunt, spectareea quae habeant per-petem jucunditatem. Praeponderant enim consolaliones
perturbationibus; quia et praesentium sedationem aflerunt,
et spem futurorum. Lnde et apostolus Paulus : t Indignae
>sunt, inquit, passiones hujus temporis ad superventu-
.» Scripti forte circa an. 383,— * "Vide D. Guillon, tom. x, p. 107-110,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 420/565
4l4 *• AMBROSII
»ram gloriam*. » Indignae utique ad consolationis compa-
rationem , non ad fructum redemptionis.
II. Quae est enim tam praeclara cujusquam vita in ter-
ris , ut adaequare illam ccelestem gloriam possit ? Quid su-
blimius Paulo, qui tantum periculorum subiit, tantum
dolorum atque infirmitatum absorbuit? In iis quas Christi
nomine subiit passionibus quotidie, ut ipse dicit, morie-
batur 2, et nihil indignum perpeti se in hoc tempore pro
tantaa glorise spe atque expectatione censebat. Elias fa-
mem, insidias, mortisque terrores, laborum acerba tole-
ravit : et tamen solus ille igneis curribus, equis igneis de
coelo deductus ad terras , et de terris revectus ad co;lum
omne meritum hujus militiae abscondit, atque ultra hu-
mana omnia gratiam asccnsoris evexit. Nam de Petro quid
loquar, qui crucem suam futura remuneratione indignamarbitratus, inverso suspendi poposcit vestigio, ut aliquid
passioni sua? adderet, cujus acerbare ipse sibi supplicia
non timerct ?
III. Unde non immerito sanctus David ad illain gloriam,
cum in caetcroopcre, tum maxime inquadragesimo-primo
Psalmo se festinare tcstatur dicens : «Quando veniam et
» apparebo ante faciem Dei * ? » In quo Psalmo et per-
turbalioncs humanaefragilitatis, et consolationes a Dominoevidenter expressit. In quo etiam interpellat pro nobis
Deum , quod oblitus operis sui , oblitus collatae in homi-
nem liberalitatis et graliae, quem tuendum atque ornan-
dum susceperat, dercliquerit, et infirmum ac naufragum
diversis infirmitatibus rcjecerit atterendum. Quod idem
ante ipsum fecerat sanctus Job : sed iste moralius, ille
vehementius. Utriusque igitur interpellationes considerare
cordi est; quod in his vitae humanae forma exprimitur,
» Rom. vni, 18. — * i Cor, xv, 5i, —3 Psal. xu, 3,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 421/565
DB INTERPEILATI0NE JOB. LIB. I. 4 1 5
cansa agitur, praerogativa formatur. Suo igitur ordiuc
spcctandre nobis sunt.
CAPUT II.
Quomodo beatus Job, amissis omnibus pro3ter uxorem
tanquam bonus athleta perturbationibus non cesserit
nec certare recusaverit.
IV. Amissis itaque liberis Job atque omnibus suis pra>
ter uxorem , quae ei sola ad tentationem reservata , perfu-
sus etiam ulcere gravi , cum videret amicos suos non ad
consolandum venisse, sed ad exaggerandum et acerbandumdolorem, advertit a Domino datam in se adversario tentandi
sui potestatem. Et quamvis sagittas Domini in corpore suo
sentiret esse, quibus compungi se diceret, tamen quasi
bonus athleta, qui dolorinon cederet, nec dura certami-
nis recusaret, addidit : «Incipiens Dominus vulneret, in
» fine autem non me perimat.. . Quae enim mea virtus , qui
» sustineo ; aut quod meum tempus, ut sufferat anima mea ?
» Numquid fortitudo lapidum , fortitudo mea : aut carnes
» meae suntaereae : aut nonin ipso confidebam? Adjutorium
autem a me recessit: visitatio autem ejus despexit me 4. »
V. «Nonne tentamentum est vita hominis in terra, et
» sicut mercenarii quotidiani vita ejus ; aut sicut famulus
» timens dominum suum , qui se sub umbra obtegat , aut
» sicut mercenarius expectans mercedem suam ; sic et ego
• menses expectavi vacuos, noctes autem dolorum datae
»sunt mihi? Si quiescam dico : Quando dies? Si surgam
> iterum : Quando vesper ? Plenus sum doloribus a vespera
» Job. vi, 9-1 3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 422/565
4l6 61 AMBROSII DE TOBIA, LlftER unus.
» usque ad mane. Fermentatur mihi corpus in putreding
» vermium : liquefacio autem glebas terrae, saniem radens
»ulcerum. Vita autem mca levior est fabula, in spe vacua
»perit... Dicam : Consolabitur me lectnlus mcus.... Tcrres
»me in somniis, et in visionibus me percellis1
. »
VV^V\*VVVV\^V^V%VVVvV»l^VVVl\^VVVVV\V\\\\\VVVVVVVVVt\\VV\VVVVVV«'VVVVI.VVvVVVVVvV»VVVV'\
CAPUT III.
Dc miscra conditionc hominis , qui quotidic sub formi-
dinc cst ; quamquc stuitc cogitet peccata sua Dei cogni-
tionem fallerc posse : iteni quam miserum in lcctulo
nobis ad quietem dalo soUiciludine agitari , atquc cx
eodem vacuos ac nudos txurgerc, quce vitai istius
imago est.
VI. Quam misera hominis conditio, quae quasimerce-
naria aliis laborat, sibi indigct, et nisi aliena misericordia
sustentare se nequit ! Quotidie sub iormidine, sub timorc
gravemloleransservitutcm,ctnedeprchendatur a Domino,
crratica atque fugiliva sub umbraquadamsaxulihujuspu-
lat se possedelitescere. Considera illum dequoaitinEccle-
siastico Syrach : « Omnis homo transgrediens in leclo suo,
» contemnens et dicens in anima sua : Quis me videt? Te-
» nebroe circumdant me ct parietes, quem vercor 2 ?»
Nonne tibi videtur isle vere esse mercenarius qui sua pro-
degerit, ut ille adolescens in Evangclio, qui legitur acce-
pisse a patre substantia) portionem, et egens atque inops,
quo famem levaret , pascere grogcs ccepit alicnos, ut mer-
cede sumptum exerceret suuin 3? Sed ille* tamen aliquando
conversusest; quia revertit adpatrem, et peccata sua non
» Job. vn, 1-1.4. —* Eccli. xxin, 25 et 26. —* Luc. xt, i3, et seqtj.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 423/565
§1 ISTtaPILLATIONS JOB. Llf. f,- U?
repressit, sed prodidit. Ilic anteni qui se cxistimat ab eo
qni omnia videt, non vidcri ; et lencbris pulat eommissisua possc cclari, uinbraui practcndit : sed fruslra latere
se credit, cum oculus Domini lucidior sole, occultaoin-
nia dcprehendat, tenebrosa illuminct, et intimi cordis pe-
nclret couscientiam, atquc ih alta et profunda descendat.
Vanus ergo qui putat tencbris esse se lutum, cum lucem
vitare non possit, qua; lucet in tenebris, et tenebrae eamnon comprrhendunt. Quasi fugilivus itaque et malus mer-
cenarius deprehcndilur, et antequam se occultet, agnos-
citur; quia Domino omnia antequam quaerat, cognita sunt,
non solum qiuc facta , scd cliam quae futura suni.
VIL Pcrit igitur in vacua spe qui putat quod suum
crimen abscondal : fabula est islud, non veritas. Deuique
fabula pcccantium oliosa, non babens fructum , sed gcmi-
tum. Narralio cnim falui sarcina in via. Quid enim aliud
est peccalum , nisi sarcina quie hujus saeculi oncrat viato-
rem gravi depressum fasce delicli : qui si nollet oneri sub-
jacere, debuit audire diccntcm : t\cnite ad me omnes
»qui laboratis et onerati estis, ct ego vos reficiam 1. »
VIII. Quid autcm a?rumnosius, cum ipse lectus adcommunem quietem dalus, gravc vulnus infligat? Tunc
enim solemus qux fccimus recordari, et factorum suo-
rnm stimulis compnngitur inlerior conscicnlia. Lndo
Scripliira ail his : « Qunc dicilis iu cordibus veslris, et in
«cubilibus vcslris compungiiniiit 2?•» Rcmedium quidem
dedit , sed lamcn conscicnliain vulueravil. Scd eslo ut ali-
quando fcssis somnus obrcpat : tcrrcmur insomniis, cxa-
gilamur \i>icnibus; ut non jam requics, sed poena sit.
Ita enim abcunt divilicsreculi , veluti somnium exurgenlis.
Surrexit aliquis cx islius corp oris somno, et nihil possedit,
idque ipsum quod sc credebat habere , amisit.
* Maltb. xi, 38. — • Psal, iv. 5,
LY. 17
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 424/565
4l8 *. AMBROSIf
IX. Constituite mihi nonc divitem illum, qui quoti-
diana.lucra, et quaestus varios congerebat, et exagitaba-
tur cupiditatibus suis , subito resipiscentem , consideran-
temque secum, quia non cum morietur, accipiet omnia,
neque simul descendet cum eo gloria domus ejus; et quod
ea quae possidet, in hac vita habcant aliquid voluptatis
non etiam in futurum : aperientem oculos ad ccelestia.
Nonne tibi videtur sicut qui in sornnis bibebat, bibisse; et
qui in scmnis epulabalur, epulatus : apcruisse autcmocu-
los, et cognovissc quod aniina ejus inane speravit, et adhuc
esuriat, atque siliat; quia modum non habet avarilia, nec
rapiendoexpletur, sed incitaturco egentior, quopluraquae-
sierit ? Et hic surrexit , et vanum est somnium.
CAPUT IV.
Quomodo amicvJob ad consotandum eum venientes ejus
dolorem acerbaverint : et quam magnifice idem sen-
serit de divina potestate, ac redemptionis mysteria
designaverit? x
X. Sed iterum ipsum audiamus dicentem : « In veritate
anovi quod ita est; quomodo enim erit justus, morta-
>hV » etc. Incumbebant illi amici qui ad consolandum
venerant , et quasi inimici amaris eum perurgebant ser-monibus. Unum enim solatii g nus est in aerumna et in
amariludine constitutis, culpa \; care; utea quaeperpetiun-
tur adversa , non pro delicti protio sustinere videantur.
Hoc quoque sancto viro adimere gestichant; ut videretur
ipse suae auctor aerumnae , qui peccatis gravibus Domini
»
Job.ix,
i,».
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 425/565
DE INTERPKLLATIONE JOB. LIB. I. 4*9
contraxisset oifensam , et pro impietatibus snis illa tolera-
ret : describentes impiorum supplicia : ut qui vitia sere-
rent, et mcterent sibi dolores 1
, quod mandato pcrirent
Dei, et spiritu vitae ipsius interirent , qui insufllaret domos
luteas inhabitanlibus 2, et arescerent, cogitationes desti-
tueret versutorum, os obstruerct injustix
. Quae vcra
quidem de Domini potcstatc : sed non ennFenientia tanti
viri meritis asserebant.
XI. His ergo respondit : « ln veritate novi quia ita est;
«quomodo enim justus mortalis apud Dominum? Si enim
• voluerit judicio contendere cnm eo, non audiet iilum ;
»ut non ad unum verbum ejus millc scrmonibus contra
» dicat. Sapiens est enim intcllectu , et fortis, et ma<rnus .
»quis tam durus , ut in conspectu ejus possit snbsistere?
»Qui facit montcs inveterascere, et nesciunt, et evertit
»eos iracundia. Qui commovet orbem terrarum a funda-
» mentis , et columnse cjus quatiuntur. Qui dicit soli, et
»non oritur, adversus autem sidera consigoat. Qui extcn-
»dit ccelum solus, et ambulat .sicut in pavimer/to supra
»mare. Qui facit vergilias, et hesperum, et septentrionem,
» et austri ministerium : qui facit magna et investigabilia ,
«gloriosaque et immensa , quorum non est numeras. Si
» praeterierit me, non videbo : et si me pra?tergressus fae-
»rit, nec sic sciam *. » Quanto vehementiore tuba iste in-
crepuit de Domini potestate? Sed iu ea justorum auxiiium,
non ruina est. Denique videtur exprimi potentia , sed ma-
gis redemptionis nostrae mysteria declarantur.1 Job. it, 8,9. —» lbid. 19, etseqq. —J Id. v, 10-16.— * Id. u, 3-n.
a;.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 426/565
4xd *. AMBROMI
CAPUT V.
Deum fecisse montes inveterascere, id est, litlcram Ve-
teris Testamenti in spiritalem sensum convertisse :
Judo3os, quod illud ignoravcrint , excusabiles nonessc ob prodigia quce Ckrisli morlem sunt comilata ;
scd maxime ob solis defeclionem quo3 dcscribitur.
Tanguntur alia quaidam Ckrisli opera , et prmcipue
ambulatio in mari; ubi de iitubatione Petri, ac de
conterendis navibus Tharsis, quibus corpora nostra
designantur.
XII. Qui sunt cnim montes quos inveterascere facit
nisi Moyses, Aaron , et Elias, Jesus Nave, Gedeon, Pro-
phclaj, oinnes libri Veteris Teslamenti? Venit Dominus
Jesus : Novum detulit Teslamenlum, ct illud quod crat
vetus, factum est novum. Innovatus cst Chrislianus, in-
velcravit Judaeus. Renovata est gratia, invetcravit lillera.
Evertit monles, et convertit. Everlit enim et subruit in-
tellectum sccundum lillerain , et slatuit inlelligenliam spi-
ritalem. Inlclleclus ergo ille Legis evanuit carnalis, et
factus est spiritalis. Unde Aposlolus ait : « Scimus aulem
»quia Lcx spirilalis est, ego autcm carnalis sum 1. » Scd
et ipse qui carnalis erat, factns est spiritalis, sicut ipse
asseruit dicens : « Puto enim, et ego spiritum Dei habco 2. »
Hos ergo monles inveteravit Jesus, et Judxi nesciunt. Si
enim cognovisscnt, nunquam Dominum majestatis cruci-
fixissent : nunquam adhuc judaica deliramenta sequeren-
tur. Ipsi sunt ergo qui nesciunt. Unde et in Evangelio di-
1
Rotn. vii, i4- —a i Cor. vit,4o.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 427/565
DE IMERPKLLATlOSfc JOB. LIH. 1. 4'lt
cit Dominus Jesus : « Diuiille illis, Palcr, quia nesciunt
»quid faciunl1
. »
XIII. Sed non excusantur quia nesciunt, cum nescire
nolint qnod dcbucrint cognoscere. Cerle non illis invidc-
mus, si Domini sequantur sententiam. Sententia enim su-
periora solet absolvere, non futura. Sed nec illc immunis
a scclere qui crucifixit suae Auctorem salutis , et postea ve-
niam non poposcit. Esto ut antc hjnoraverit quem perse-quebatur; in cruce taraen positura dcbuit recognoscere
universorum esse dominum elementorum, sub quo omnia
elcmenta trcmuerunt, ccelutu obscuratum cst, sol refugit,
terra dissiluit, defunctorum sepulcra patuernnt, mortui
viventium receperunt consortia. Lnde et Centurio ait
« Vere Dei Filius eratiste 1. » Cenlurio agnoscit alienum,
Levita non recognoscit snum : gcntilis veneratur, Hebraeus
abjurat. Non immerito ergo columnae orbis terrarum
motae sunt, quando non crediderunt principes sacerdo-
tum. Sed motae sunt veteres , ut novae confirmarentur,
sicut ipse dignatus est diccre : « Ego confirmavi columnas
»ejus 3. » Audi quas columnas confirmavcrit. « Petrus et
» Jacobus, etJoannes, qui videbantur columnne esse, dex-»teras dcderunt mihi el Barnabae communionis 4
. »
XIV. Quomodo ergo excusant se nescUse, quorumalii viderunt.aliicognoverunt solem, non expleto diei cur-
riculo, sc recepisse; et rursus ante pcraclum spalium noc-
tis egressum , noctem in die fecisse , in noote diem. Ltique
inlelligere debuerunt quia sol jussus se recepit, ct jussusexivit. Procdixerat enim Domiuus, quia tribus dicbus fu-
lurus erat in corde tcrras, et tribus noctibus 5: didicerat
hoc sol, servabat praeceplum. Dubilabat ergo , dicens :
Quid facio? Orior, et dies est ; Occido, etnoxcst, Si cur-
» Luc. xxm, 54. —• Matt. xxyxi, 54«— ? P»'» «xnr, 4» — * Oaldt?
n, 9. —' Matth. xu, 40.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 428/565
^2 2 S. AMBR08II
sum meum servavero, demorabor mundi salutem. Festi
nemus etiam ad redemptionem nostrana : festinare etiam
debeo ipse ad novam vitam; erit enim beneficio crucis
qua renovantur universa , et sol novus, et co2ium novum.
Festino ergo ut illum possim videre Solem justitiae, illumi-
nantem animas universorum. Sed quid faciam ? Ipse vult
post triduum fieri resurrectionem. Inveni quid faciam,
ut et moras non faciam et numerum dierum custodiam.Non faciam integrum diem et integram noctem. Abbre-
viabo horas , ut tribus quidem diebus ac noctibus sit inter
mortuos Dominus Jesus : citius tamen quarn trium dierum
et noctium intervalla patiuntur, resurgat a morluis. Ab-
breviabo igitur horas ubi ascendcrit crucem. A sexta hora
statim fiat nox; ne videam Domini passionem, sed fugiam
parricidalis persecutionis spectaculnm. Occidam , et erit
nox horarum trium : egrediar, et innovabo diem , ut sit
horarum trium : percursus est primus dics : sequetur nox
secunda spatio suo , sequetur similiter dies : incipiet nox
tertia, resurget Dominus in nocte, et erit dies in lumine
resurgcntis; ut compleatur illud : « Et nox sicut dies illu-
«minabitur*. » Hic est dies ille magnus quem vidit Abra-
ham, et gavisus est : de quo et David ait : « Hic est dies
»quem fccit Dominus , exultemus et laetemur in eo* : »
cui non ministerio laboris, sed fructu exultationis in-
terero.
XV. Ipse ergo Dominus diem ducit, et ante mundi
consummationem vidcbitur lumen, quod illuminat om-nem hominem venientem in hunc mundum. Ipse est Do-
minus , qui signat et numerat multitudinem stellarum :
ipse est Dominus , qui coelum solus extendit , qui ambu-
lavit tanquam in pavimento super mare ; quando Petrus
vidit eum ambulantem , et dixit : « Domine, jube me ve-
1
Psal. u&xxvm, 17. —• Id. cxvn, a4>
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 429/565
DE 1NTERPELLATI0NE JOB. LIB. I. 4 2 5
»nire ad te super aqua- 1. » Et jussit Dominus : sed ille
titubavit; et nisi porrexlsset ei Domiuus dexterara, de-mersus fluctibus occidiss^t. Tilubavit caro, salvavit dex-
tera. Et ait illi : • Modica? fidei, quare dubitasti1
? » Fides
ergo ambulavit in Apostolo , non caro. Denique fides titu-
bavit , et caro sentire cojperat naufragium. Quod non im-
proprie dictum cst; quia caro navis est animae, sicut
scriptum est : « Qui descenduut mare in navibus 3. » Et
alibi : « Ibi dolores ut parturientis , in spiritu vehemeuti
» conteres naves Tharsis *. » Animae enim nostrae cum^ erbum parturiunt , edunt dolores : quae autem peperit
jam non meminit tristitiae propter gaudinm; quia natus est
illi homo qui mundnm redemit. « Naves Tharsis , » id est,
intelligibiles qua? Salomoni aurum ferebant atque argen-
tum, id est, corpora nostra, quae habent thesaurum in
vasis ficlilibus5
, ut Aposlolus dicit : vel quod etiam hic
partus dubio conteruntur, juxla qnod dictum est : « Vai
» praegnantibus et nutrientibus* ! »Nam cum anima quati-
tur, caro flactaat : vel spiritu vehementi exagitabuntur
infuso, cum expleto tempore fuerit resurgendum , secun-
dum quod scriptum est : « Veni Spirilus , et insufila in• mortuos istos, et vivent 7
. » Lnde et ipse Job in posle-
rioribus dicit : « Novi enim quia aeternus et potens est
»qui soluturus est me in terra, resuscitare pcllem meam»quae portavit haec 8
. » Conteruntur autem qui in judicium
ressuscitantur. Estautem bona contritio: «Corenimcontri-
«tumet humiliatum Deus nonspernit'. »Et alibi : « Sana
• contritiones ejus 10. » Sed et ad Josaphat dictum est
« Contritae sunt naves ire in Tharsis" ; »eo quod se sacri-
lego miscuisset, (idest, Ochoziae regi Israel). Ltrumque
Malth. xiv, a8. — » Ibid. 3i. —* Psal. cvi. ao. —* Id. xivu. 8.
—s a Cor. iv, 7. —6 Luc. xxi, a3. — t Ezech. xxxvn, 9. —• Job. xix,
a5, a6. —» Psai. l, 19. —«» Id. tu, 4. —" » Paral. xx, 07.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 430/565
4s4 *• AMBROSII
igitnr contrilio significat; qnia ulrumquc cst in dic judi-
cii : « Quando omnes qui in monnmentis sunt, audicnt
nvocemFilii Dei , et procedent qui bona reccrnnt, in re-
asurrcclionem vit/c : qui vero mala cgcrunt , in rcsurrec-
stionem jndicii1
. » Qnod cliam David prophcla significat
diccns : «Ibi dolores nt parturicnlis : sicnl andivinms, ila
»et vidimus in civilale Domini virtnlum , in civitate Dei
»nostri2
. » Namqueet dolorcm fulurum, etkeliliam com-prehendit : dolorem de judicio, et de absolutione ke-
titiam.
VVVVVVWV\V\VlVVVV\VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV\VVVvVVVVVVVVV\VV^
CAPUT VI.
Verba Job , quibus humanas infirmitates apcrit^ expen-
dunlur. Quemadmodum Vir sanctus peccatum suum
non negaverit; quidoe inlcr peccare et inrpie agcre
sit discriminis : quiOus verbis hominem apud Deum
conclur excusare : postremo confilcnli vcniam pro-rnitti , ac justum iniquilates siuis agnoscere , osten-
ditur.
XVI. Sed ad propositoe nobis intcrpcllationis seriem
reverlamur. «Multas, inquil, coulritiones fecit mihi, res-
«pirare me non sinit, replevit mc amaritudine; et quia
»virtute est potens , nemo potest judicio ejus resisterc. Si
» juslus sum corde, lingua mea crrat Magnum et po-
» tentem disperdit ira. Improbi in mortc gravi : jusli au-
» tem irridentur. Dali sunt enini in raanus impii , » Vide
gingula. Potentibus ira sua gravis est, improbis nequitia,
• Joao. v, s8, 29. —» P«l. xlvji,8, 9. —* Job, u» i7-a|.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 431/565
DE 1KTEBPELLA.TIONE JOB. LIB. 1. -4 >- >
justb conditionis infirmitas. Ita nihil periculo vacat. For-
tinido et maguiludo viri sua potestale decipitur, improbi-
tasaflligitur, virtus ridetur. llle quia plus potest, labitur :
iste quia nihil potest, aflligitur. Conditiouis est vitium,
quia «\ita noslra lcvior est cursore. Transivit, et nihil
»vidit. Tanquam navis vesligium, aut aqtiilnc volantis et
»qunerc;.lis cscam* ; » ita pratcrit et vita hominis. Quodloquimur, obliviscimur; nec ullum transitus nostri ia-
signe deprehenditur, nisi quod sit plenum mosroris et
gemitus. « Concutior, inquit, omnibus membris. Ltinam
»»t mediator noster arguens et dijudicans inter utrumque
«nostrum 2. »
XMI. « Dicam Domino : Quare sic me judicas? Anbouuui tibi est ut injustus ego sim; quia repulisti opera
manuum tuarum, et consilio impiorum intendisti? ftum-quid sicut mortalis videt, sicvides; aut vita tuasicut ho-
»minis, aut anni tui sicut viri; quia exquisisti iniquitates
»meas, et peccata mea invesligasti? Nosti enim quia impie
»non gessi : sed quis est qui de manibus tuis erualur 3? »
Alagna fides, magna auctoritas conscientiac , Deum tes-
tem mentis suae arcessere. Quod condilionis est, non ne-
gat : quod impietatis est , repellit : quod infirmitatis
fatetur. Peccasse cooditionis est, quia nemo immunis
lapsus est : impie agcre non conditionis est.. sed perfidiae et
nequissimae mentis venenum. Non agnoscit hoc justus :
sed absolutio bominis in Dei miseratione, non in hominis
potestate est.
XVIII. Manus, inquit, tuae plasmaverunt me : postea
• convertistiet percussistime. Memento quia lutum mefe-
scisti, et in terra me resolves. Numquid non ut lac niul-
«sistime, confecisti me sicutcaseum? Corium et carnem
• me induisti , ossibus et nervis me inseruisti ; vitam et
• Job. u, 2$, t6. —• Ibid. >S et 35. —» Id. t, 1-7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 432/565
426 S. AMBROSII
» misericordiam in me posuisti ; et visitatio tua protexit
» spiritum^ meum l . » Quanta deploralio sancti Viri pro
communi infirmitate, quanta conventionis aucloritas, quod
Deus hominem manibus suis fecerit ? Excusatur culpa in-
firmitatis obtentu, commendatur gratia privilegio opera-
tionis aeternae, et protectionis dignatione ccelestis. De quo
loco etiam David pulcherrime locutus est dicens : « Quid
»est homo, quod memor es ejus ; aut filius hominis , nisi» quia visitas eum 2
? »
XIX. « Haec , inquit , habes in te : novi quia omnia po-
» tes, impossibile autem tibi nihil. Si enim peccavero , cus-
» todies me , ab iniquitate autem immaculatum me non» fecisti. Si impius fnero , vae mihi ! Si sim justus , non pos-
» sum me erigere. Plenus sum enim confusionis , investigor
«sicutleo adnecem 1. » Vide tria: « Si peccavero , inquit,
» custodies me. » Et ideo , o homo , falcre peccatum , ut ve-
niam consequaris: « Dic, inquit, iniquitates tuas , ut jus-
«tificeris2
. » Quid erubescis fateri eas in quibus natus es ?
Negantis , non fatentis crimen est , negare quod natus sis.
Quod accepisti, utinam serves. Cur putas te habere quod
non accepcris? Ergopeccator fatealur , impius ingemiscat,
justus non se erigat ct extollat; ne perarrogantiam fruc-
tum justiliae amittat.
XX. Etpulchre ait: «Sijustussum, nonpossum me eri-
»gere;plenus enimsum confusionis. «Justusenim advertit
magis fragilitatem suam,quam injustus; et sapiens agnos-
cit, non agnoscit insipiens. Denique lapsibus suis sapienscompungitur, insipiens delectalur : justus accusalor est
sui, injustus assertor : justus praevenire vult accusatorem
confessione peccati, injustus peccatum suum occultare de-
siderat : ille in principio sermonis occurrit ut prodat er-
1 Job. x, 8-13. —* Psal. vni, S. —3 Job. x, i3-i6. —4 Isai". xi.ni, 26.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 433/565
DE I>TERPELLATIONE JOB. LIB. I. 4*7
roreni, isto mujtiloquio scrmonis sui sooum accusationis
involvit, ne prodat errorem.
CAPUT VII.
Omnium cctatum maximt lubricam adolescentiam
nos eorum etiam peccatorum, quos vitare nequive-
rimus , rationem esse reddituros : osrumnas noslras
maris ac terrce incommodis non satis exprimi : cce-
lum ac terram innovanda esse , nec futuram resur-
reciionem ante adventum ejus, qui nova omnia sit
facturus.
XXI. Iterum adjiciens dicit: « Quare ascripsisti adver-
» sum me mala , et apposuisti mihi adolesceniiae peccata 1?•
Pulchre id a?tatis arripuit ad querelam, quae magis ad vi-
liumluhrica esse consuevit. Habetenim pueritia iunocen-
tiam , seneclus prudentiam , ipsa vicina adolescentiae ju-
ventus bonae existiraationis intuitum , et verecundiam
delinquendi ; adolescentia sola est invalida viribus , infirma
consiliis, vilio calens, faslidiosa monitoribus, illecebrosa
deliciis. In tanto igitur e,t tam confragoso et procelloso
mundi hujus turbine, cur tam crebranaufragiaimprovidae
ascribuntur aetati ? Lnde praeclare David totius tcmporis
ejus veniam sibi a Domino postulavit dicens :« Delictum
«juventutis mene et igoorantia; ne memineris , Domine 2,»
quia tunc maxime calor corporis servet, et aestu sanguinis
vaporantis ignescit.
XXII. Sed iterum ipsum audiamus : < Mortalis, inquit,
» filius mulieris , brevis vitae est , et plenus iracundiae , qui
' Job, xiii, ati, — * Psal, xxiti 7
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 434/565
4a8 8* AMBBOSIl
• sicutflosfloruit, etdecidit; discedit autem ut umbra , et
»non resistit. Nonne et ab hoc ratio quaeritur ? Et hunc» fecisti inlrare in judiciumsub conspcclu luo. Quis anlcm» mundus est a sordc ? Scd ncmo eliamsi unius diei sit vita
'
»ejus super terram 1. » Vere miserabilis condilio , ut pec-
cati sui quod vitarc non possit, ralioncm praeslare coga-
tur : judicium inlrare, in conspeclum Domini subire om-nipotenlis compellilur,
edere causas gestorum suorum,quai tot vitae sune aetatibus percurrcrit , cum mundus a pec-
cato quivis esse non possit , ut ab ipsis cunabulis prius
obrepat infantiae culpa, quam sit ullus sensus erroris.
Quamque illud miserabile, ut brevis sit vita ejus, dulcis
illccebra, multiplex aerumna, iracundiaquolidiana. Ilaque
in exigua delectatione amaritudo perpetua est.
XXIII. «Est, inquit, arbori spes. Si enimfuerit excisa,
»virescit,* et in petra mortuus ramus ejus fuerit, ad odo-
»rem aquae florebit; faciet autem messem sicut novella.
»Vir autem defunctus abiit , cadens autcm mortalis homo» non ultracst. Tempore aulem flucluat mare 2
. » Spccla-
vimus prophelici sermonis seriem ex duobus infcrioribus
elemenlis, terra ac mari, quae omni injuriae, crebrisquo
tempestatibus subjacenl: quam validumargumentum nos-
trae exprcssit aerumnae? Terrcna, inquit , virgulta, nemo-rosaque arborum, etiam cum fuerint morlua, in usus vi-
tales resurgunt. Mare quoque ipsum tcmporum vicibns
solet flucluare. At vero caro nostra semper exaesluat, sibi-
que ipsa lempestas est,ncc unquama mctibusprocellarummiserandisque naufragiis feriatur.
XXIV. «Cum aulcm dormierit homo, non resurgit us-
»que dumccelumnon assuatur 3. » Quod videturdeclarare,
donec coelum novetur; erit enim ccelum novum et terra
uova*, sicut scriplumest, Nam quod assuitur, vetus est\
« Job. xiT, 1-4, —• Ibid, 7-ii. —* Ibid. i j, — < Isai, hvr, i;.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 435/565
01 lftT£BPBtLATfO*i JOB. LIB. f< £|<}uod vetns, mutabitur. Denique audi David dicentem :
• Initio terram tu fundasti, Domine, et opera manuum• tuarum sunt coeli. Ipsi peribunt; tu autem permanes,et
» omnessicut vestimentum veterascent , etsicut opertorium
«mutabiseoselmutabuntur^.tPossumusetiam illudattexe-
re, quoniamquod vctusest, assuitur;quodnovum,cogitur.
A diebus autem JoannisBaptislae regnum coelorum cogi-
lur, et cogentes diripiunt illud. Assuebat ergo illudSyna-
goga in paucis, Ecclesia cogit in miliibus. Vel quia nunc
coelumassui videtur ncbulis et caligine, noclurnisque tene-
bis, et croceo diei surgentis rubore diversa et discolori
speciesaepe conlexlum. Tunc aulem nox nonerit amplius,
et non indigebunt luceluccrna?, et lumine solis; quia Do-
minus illuminabit super eos 2, sicut dicit Joanues. Vel
quia : t Vae iis qui assumunt cervicalia ad everlendas ani-
• mas populi 1.»
XXV. Deploranti Prophetae miseriam nostrae fragililalis,
quae et in hac vita requiem non haberet, et universa su-
bito incursu morlis amitteret, Spiritus sanctus infudit
tandiu non resurrecturos homines, donec venirelqui non
assueretveteranovis, necvcstimentum novum committerct
in veslimentum vetus; sed omnia faceret nova, sicut ipse
dixit :« Ecce faciam nova\ » Ipse est enim resurrectio,
ipse primogenitus ex mortuis in quo omnes quidem prae-
rogativam iuturae resurrectiouis accepimus : solus tamen
ipse adhuc resurrectione perpetua resurrexit.
« Psal. ci, 36, 37. —» Apoc. xkl, a5. — * Eztch. xm , lS. — < Aj oc.
w, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 436/565
43o *. AMBROSII
CAPUT VIII.
Quomodo beatus Job resurreclionem atq ue iram Domini
in consummatione futuram signi/icaverit : et quamdesideraverit ex hac vita t uhi perfidia dominalur,
evolare.
XXVI. Audito igitur quid locutus csset in eo Deus, et
cognito per Spiritum sanctum quod Filius Dei non solum
veniretin tcrram, sed etiam descensurusessetadinferos, nt
mortuos resuscitaret(
quod tunc quidem factum csl ad
testimonium praesentiuin , et exemplum futurorum ) con-versus ad Dominum ait : «Utinam in inferno me conserva-
»res, absconderes autem me, donec desinat ira tua , et
» statuas mihi tempus in quo memoriam mei facias. Si enim
»mortuus fuerit homo, vivetconsummans dies vitaeipsius.
»Sustinebo donec iterum fiam, deinde vocabis mc; ego
» autcm te obaudiam : at opera manuum tuarum ne despi-
»cias. Numerasti autem meas adinventiones , ncc praeteri-
»bit te quidquam ex peccatis meis. Signasti autem iniqui-
» tates meas in sacculo, et notasti si quid inscius praeterivi *.
Quam suavis locus, qui nos de resurrectione confirmat ; et
quam videtur voci dominicsc convenire , quae in Evangelio
legitur, ubiait : « Tunc incipient dicere montibus : Cadite
»super nos; et collibus: Operite nos 2. »Erit enim in coji-
summatione saeculi ira Domini. Reete ergo Sanctus in ju-
dicium mavult resurgere , quam in tempus divinae iracun-
diae , quaeterribilis etiam innocentibus est.
XXVII. Simul etiam illud prophetare intelligitur , di-
» Job. xir, 13-17. —» Luc. xxui, 3o.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 437/565
DE INTERPELLATIONE JOB. LIB. I. 43 1
cendo: «Statuasuiihitoinpusin quomemoriammeifacias;»
quod in passione Domini resuscitandus foret , sicut in fine
istius libri demonslratur; nec tamcn deplorare desinit: et
quo magis intelligit sibi rcsurrectionem esse propositam
vitam hanc fugere desirerat, videns se in manus traditum
adversariorum, projectum se in potestatem impiorum,
cui etiam amici in inimicos convcrsi suut , quicum dehue-
riut consolari , ruinam super ruinam inferant; memor ta-
men cooscientiae suaepuraj , etmuudae orationis ait : «Terra»non cooperias in sanguine carnis meae 1
; » ut oratio ejus
sicut incensum dirigaturad Dominum, non in terra diver-
setur. Sancti cnim oratio nubes penetrat; peccaloris ora-
tioncm , sicut a Deo Cain dictum est parricidae , aperiens os
suum terra in sanguine carnis abscondit. « Maledictus, in-
»quit , a terra, ouae aperuit ossuum
acciperesanguinem
• fratris tui de manutua; quoniam operaberis terram *.
CAPUT IX.
Reprehenduntur ii t qui curiosius sapientice adyta rimari
audent : eam neque in abjsso , neque in mari qu&-
rendam esse; et qua de causa : denique ejusdem cogni-
tionemsoli Deo , et quibuseamille revelaverit , patere.
XXVIII. Flebiliteiv itaque Sanctus deplorat vitae istius
tempora : « Pcrco , inquit , et spiritu circnmfcror : oro au-
»tem sepulturam, ct non impetro, precor laborans. Et
» quid faciam ? Dies mei trausierunt in horrore : dirupti
»sunt arliculi cordis mei s. » Nec tamcn usquam derogat
judicio Dei ; scit enim profundam esse altitudinem sapien-
> Job. xti, 19. —« Gen. it, 11. —' Job. xvn, !,,*, et in
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 438/565
4U .. immtt
tia3 et scientise l)ei, et inscrutabiliajudicia ejus, atque in«
vestigabiles viasejus.
XXIX. «Non calcaverunt, inquit, eas filiise glorifican-
» tium , ncc transivit per cas leo '. » Quis cnim potuit vias
ejuscomprehendere, qu?e abditeoccultapenetravit : «Unde,
»inquit, inventa est sapientia, aut quis locus disciplinae ?
» Noscit mortalis homo viam ejus, nec inventa est in homi-
»nibus. Abyssus dixit: Non estin rae; et mare dixit : Non
» est mecum 2. » Non tibi licet scire, o homo, alta sapienlice;
ideo tibiscriptum est: «Noliallum sapcre, scdiime 3. » Quid
curiose cupis invcstigare quod tibi non expedit scirc, nec
cognoscerc datur ? Paulusaudivit aliqua secreta sapienliae,
quae prohibitus est aliis inlimare; et ideo raptuscstinpara-
disum, raptus usque ad tertium ccelum 4, ut audiret ea quoe
positusin terris audire non poterat. Si qtue audivit homo,
non licuit ei loqui, quemadmodum quod non audivit, in-
quirit ? Imperatoris hujus in terris non licettibi scirecon-
silia, etvisscire divina ? non licet tibicuriosius invesligare
quaein lerris geruntur, et curiosius requiris quidsupra coe-
lum agatur? Cur tu disputasundenata sit SapientiaPNcscit
homo viam ejus, nec in hominibus iuventa est perfecta.
Sapientia. Non in Moyse, non in Aaron , non in JesuNave
fuit, non in ipso David, qni ait:« Incerta et occulta sa-
«pienti.TB tuac manifesiasti mihi 5; »quia ipsc dixit in posle-
rioribus : « Velut jumenlum facius sumapud te6
. » Suprii te
est scire , o homo , alliludinem Sapienlize , satis est libi ut
credas. « Si enim non crediderilis, inquit, nec inlehige-
» tis7
. » Abyssum scirenon potcs , abyssum non potcs com-
prehcndere, quomodo allitudinem Sapicnlia3 comprehen-
des ? Abyssus dixit : « Non est in me; » et tu polcs dicere
quia in te est Sapientia ?
• Job. xxrm, 8. —» Id. ia-i4. —3 Rom. xi, ao —4 » Cor. xn, 5, 4»
—* Psal. l, 8. —• Id. lxxii, a3. —7 Isal. tii, 9,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 439/565
DE 1XTERPBLLA.T10NK JOB. LIB. I.
XXX. Abyssus ergo dixit : «Nonestinine;»quiaipseDo-
niinusdixit: «Non derelinquesanimam meamin inferno1
.»
Et Apostolus dixit : « Quis descendit in abyssum ? hoe est
» Christum ex mortuis deducere 2. » Ergo si interrogatnr
abyssus: Lbi est Sapicntia ? Respondet: «Non est inme,
quia resurrexit. Interrogatur mare : Lbi est Sapientia ?
Dicil : « Mecum nouest:» quia calcavit me, nec fluctns
mei eam tnrbarepotuerunt. Et tu ergo inhoc s;eculi istius
positus freto noli perfectam illam Dei Sapientiam in hoc
mundoqucerere; quiamundus eam noncognorit. Sed si vis
eam invenire, calca fluctus hujus mundi , sicut calcavit
Petrus, et ambnla super aquas hujus saeculi, et porriget
tibi dexterara Sapientia , sicut porrexit et Petro ; quia
nemo fuit quem non saeculi hujus unda turbaverit. Tur-
bavit Abraham , turbavit et Moysen , turbavit et Petrum.
Movses per mare trausivit, et per mare peditem duxit exer-
citum : sed ante et ipse turbatus est. Petrus super aquas
calcavit : sed mersus fuerat corpore , quia infirmioris fidei
vestigio claudicavit. Ergo noli Sapientiam in mari quae-
rere, quia non dixit cum mari se futurumDominus Jesus,
sed cum Apostolis suis; ut aliqua ex parte eum cognosce-rent , quibus ait : « Ecce ego vobiscum sum usque ad con-
9 summalioncm saccoli*. »Beati cum quibus est, utinam et
nobiscumsit. Sed nobiscummareest, PetruscumChristo,
quia et ipse calcavit mare. Nobis aurum cordi atque ar-
gentumest: Sapientia autem supraaurum, nonin auro est.
Ideo qui Sapientiam habere cupiebat,» Argentum, ait, et
» aurum non habeo; sed quod habeo, do tibi : in nomine
»Jesu Christi Nazareni surge et ambula 4. » Quia.aurum
nonhabebat, in nomine Christi habebat pue operationis
gratiam. Ideo et tibi dicitur : «Ettrahe Sapientiam in mto-
1 Pi.-tl. xv, 10. —» Rooo. x, -. —* Matlb. sitiii, jo. —* Aet. n, 6.
LV. «8
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 440/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 441/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 442/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 443/565
DE INTERPELLATIONE DAVID. LIB. II. 43 5
.« i\» \\\\\»\\»\\»»\»v\»\\»»\K\\»\\»\\»\A\»^v»%»*v\\»VVV»A»%\»V%»v\*v*\\^V»»»\.VV*V%v%»
LIBER II.
DE INTERPF.I.LATIONE DAVID.
CAPl T I.
Post absolulam vehementiorem inttrpellationem Job st
quitur placidior interpetlatio David. Ilunc non intpte
ctrvo comparari, cum Chrislus ipse per idemanimalse designari non recusaverit. Illi similitudinem hancconvenisse potissimum ob passionis susceptionem ,
Ecclesiw vocationem, pro/Iigationem diaboli , atqucApostolorum , qui et ipsi cervi fuerunt , missionem.
I. Melti quidem deploraveruutinfirmitatem fragilitatis
humanae : excellentius tamen caeteris sanctus Job, et sanc-
tus David. Ille superior , directus , vehemens , acer , et
quasi gravibus exasperatus doloribusmajore cothurno
:
hicblandus, placidus, atque mansuetus, mitiore affectu
ut vere quem imitandum sibi proposuit, cervi imitaremur
affeclum. Nec te moveat, si tantum Prophetam ferae simili-
tudine videar praedicare, cum legeris ad Apostolos dictum
« Estote astuti sicut serpentes , et prudentes sicut co-
• lumbae 1. »
II. Sed tamen quamvis istiusmodi similitudines piis
astruantur exemplis , sitque innocens et mitis natura cer-
vorum ; illum cervum ad imitatione Prophetae propositum
hoc loco arbitror de quo Salomon paternae mentis assertor
in Proverbiis dixit : « Cervus amicitiae, et pullus gratiarum
' Matlh. x , 16.
*8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 444/565
436 S. AMBROSIf
» confahuletur tibi1
. » Vcrus cnim Dei Filius in semelipso
naluram, quam animantibus ipse donavit, expressit, qui
in hunc mundum tanquam cervus advenit : et cum his se
mera simplicitate jungebat , a quibus ei parabantur insi-
diae. Fcrtur enim hujusmodi cervorum esse simplicitas,
ut cum se exagitari vidcrint , his sese equitibus annec-
tant, qui ministerio fraudis appositi, fugoe specie ac simu-
latione societatis induclos ad retia usque deducant. Ita
ergoDominus tanquam ignarus periculi atque improvidus,
Judaeis dolum sibi struentibus admiscebatur, et societatem
Jud&> proditoris sibi ascivit , cujus simulatione funesta ,
usque ad crucis laqueos et relia passionis accessit. Unde
conversus ad eum dixit : « Juda, osculo Filium hominis
» Iradis2
? » Et hoc modo quidem vcnit ad Synagogae retia,
volensque se induit : sed non implicitus est, nec instric-
tus, qui omnes resolvit.
III. Denique eminebat super retia. Et quia eum sui non
susccperant , vocabat Ecclesiam , et suam ei gratiam con-
ferebat, sicut ipsa sacro-sancla Ecclesia in Canticis protes-
tatur dicens : « Adjuravi vos , filioe Jernsalem , in virtuti-
» busetfortitudinibus agri ; nesuscitaveritis, etexcitaveritis
» charitatem , usquequo voluerit 3, » Pctit ergo in odorc
agri , quem olebat sanctus Jacob , id est , illa fide , illa de-
votione excitari sponsum suum a filiabus Hierusalem , ut
festinet ad sponsam, et excitari ejus in sc charitatem , aut
etiam ipsum excitari , quia charitas sponsus est. « Deus
»enim charitas est*,»sicut dixit Joannes. Sed ille non est
passns se ab aliis excitari ; qui sponte properabat, egres-
sus de thalamo exultabat ut gigas ad currendam viam.
Yidit eum sponsa , et vocem venientis audivit , subitoque
conversa ait : « Ecce hic advenit saliens super montes ,
• Prov. v , 19. — ' Malth. xxvi , 5o ; et Luc. xxu ,48.-3 Cant.1
» /• — 4 1 Joan, vi , 16.
,8s
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 445/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 446/565
438 B. AMBROSII
»puer parvulus mittct manum in cavernain aspidum, et
»illi non noccbunt1
. »Et ut agnoscas quod Ecclesiae filios
significare vidctur, addidit : « Partus autcm eorum emit-
» tes , dirumpent filii eorum , et mulliplicabuntnr in gene-
» ratione, exibunt et non revertentur retro 2. » Nemo enim
mittens manum ad aratrum, et aspiciens retro, habilis
est regno Dei 3.
V. Merito ergo cervus factus est Dominus ; ut taies sibi
cervos Domini vox prapararet, de quibus ait : « In nomine
»meo damionia ejicient, linguis loquentur novis, serpen-
»tes tollent, et si mortiferum quid biberint, non eis no-
»cebit\ «Tollebant enim serpentes , cum spiritu oris sui
sancti Apostoli de latebris corporum eruerent nequitias
spiritales , nec venena mortifera sentiebant. Denique cumexiliens de sarmentis Paulum vipera momordisset , viden-
tes barbari pendentem viperam de manu ejus , pulabant
repente moriturum 5. At ille stabat intrep ; dus, nec vulnere
movebatur, nec veneno infundebatur. Unae videntes eumnon tanquam hominis conditione genitum , scd tanquamDei gratia editum , supra homines esse ai bitrabantur.
Vide cervum viperas de latebris eruentem Spvritu divino
qui erat in naribus ejus6
, sicut dixit Job. Conversus in-
quit, Paulus in spiritu, et respiciens cum dolore, ait ad
Pithonem : « Prnecipio tibi in nomine Domini nostri Jesu
» Christi continuo exire ab ea. Et exivit eadem hora 7. »
Vide cervum, quando venit ad baptismum, et sacri fontis
ablutus irriguo , omnia persecutionis venena rejecit.
Vide cervum Dominum Jesum, quando venit ad JoannemBaptistam, et dicenti sibi Joanni : « Ego a te debeo bapti-
»zari, et tu venis ad me , rrspondit : Sine modo 8. » Et
> Isai. xi, 8. —• Job. xxxix, 4. 5. —* Luc. ix, 6a. —< Marc. xvi,
17, 18. —« Act. xxviu, 3-6. — 6 Job. xxvu , 5. — > Act. xvi , |8.
«9 • Mattln 111, 14 s i§
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 447/565
DE INTERPELLA.TIONE DAVID. LIB. II. 4^9
hoc dicto , in aquas salutem sitiens publicam , tota avidi-
tate descendit. Sed jam satis nobis in exordio tractatus
sicut in principio anni, more vulgi cervus ailusit (87). Per-
gamus ad caetera.
CAPLT II.
Quam desideraverit David ex hac vita innumeris cala-
mitatibus, ac peccalis obnoxia Liberari; ut ad conspec-
tum Deiperveniret! Terram lacrymarum esse iocum,
et quw iltarum utilitas? Quomodo Prophcla animamsupra carnis infirmilates attollens orationem qua
peccata teguntur, coram Deo effuderit, ut in cazles-tcm aulam introiret. Ej usdem aulm paucis tanguntur
delicicb, cum qua etiam Ecclesia comparalur.
VI. Interpellat , ut dixi , David dicens ad Dominum :
« Sicut desiderat cervus ad fontes aquarum : ila desiderat
* anima mea ad te Deus. Sitivit anima mea ad Deum fon-
» tem vivum : quando veniam et parebo ante faciem Dei * ? »
/Estuat Sanctus , nec sese capit. Major est enim animi
maguificentia, quam cujuslibet corporis magnitudo ; et se-
curus meriti, de terris ad ccelestia cvolare desiderat, sicut
et alibi dicit : « Quis dabit mihi pennas sicut columbae ,
»et volabo, et requiescam 2. »Hic enim sunt laquei, qui-
bus etsi non implicatur justus , tamen impeditur : hic do-
lores et sollicitudincs ; illic laetitia, ubi gratia : hic postremo
corporis vincula , qua; Paulus solvere gestiebat ; ut omni-
bus exutus impedimentis , Domino liber assisteret. Hoc
ergo sitiebat anima David, ut jam non per fidem , se4
» Psal. w, a,3. —« id, ur, 7,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 448/565
44o ». AMBROSII
iacie ad faciem Deum vidcret ; nec solum pcregrinaretur
a corpore , sed corpore solveretur. Dissolvi enim et cumChristo esse multo melius ; quia justo mori cst lucrum. Et
grande quidem lucrum carere peccato, delictorum illece-
bris non moveri. Quis enim mundus a sorde , quando nec
unius diei vita hominis in terra caret delictorum conta-
gione ? Vivendo crgo damna conlrahimus innocentia3
mortc fmem erroris adipiscimur. Lucrum ergo morte ac-
quirilur, vitae autem usu tanquam miseris debitoribus usu-
rarii nominis ad reatum fcenus augetur. Et bene silit
anima, quae festinat ad fontem , non aquae istius, sed vifcu
«eternae,de quo supra dixit : « Quoniam apud te est fons vitae,
» et in lumine tuo videbimus lumen 1. »Merito ergo David
properabat pervenireet apparere ante faciemDci, cujus vul-
lus lumen est; quia omnes, quos Dominus spectat, iiluminat.
VII. «Fuerunt lacrymae meae mihi panes die ac nocte,
» dum dicitur mihi quotidie : Ubi est Deus tuus 2? » Ibi bene
lacrymae panes sunt, ubi esurilur justitia. «Beati enim qui
» csuriuntet sitiunt justitiam, quoniamipsisaturabuntur. »
Sunt igitur lacrymae quae panes sunt, et confirmant cor
hominis. Gui disputationi etiam illud ecclesiasticum con-venit dictum : « Mitte panem tuum ante faciem aquae
3; »
quia ibi panis ccelestis, ubi aquagratiae; quoniam recte
accipiunt substantiam Verbi, et mysticae rationis alimen-
tum, quibus flumina aquae vilae de ventre labuntur. Simi-
liter quoque ibi panis hic vivus, ubi aqua lacrymarum, ct
fletus estpoenitentiae. Sicenim scriptum est : « In fletu exie-
» runt, et in consolatione revocabo eos4
. » Beati ergo quorum
lacrymae panes, qui rideremeruerunt; quia beatiquifletis.
. VIII. « Horum memor, inquit, effudi super me animam»meam 5
. «Sanctus colligit ab his quae foris sunt, et supra
• Psal. xxxv, 10. —* Id, xu, 4- —s Eccle. xi }i, —4 Jerem, xxxi, y.
-*- * Psal. xu, 5,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 449/565
D£ INTtRP£LL\T10NE DWlD. LIB. II. 44*
se eflundit animam suaui; ut anima supra corpus eftusa
infirmitateni carnis abscondat, tegat corporis ad peeniten-
tiam, et virtus ubique animac mentisque praetendat. Lnde
et in posterioribus dicit : «Eftundam in conspectu ejus
«orationem meam 1. »Lbi efiunditur oratio, ibi peccala
sunt tecta. Quorum autem memorem se dicit? Eorum uti-
que quae desiderabat, ut veniret et appareret in conspectu
Pci, ut ejus aulam illam videret oeternam, in qua spatiaba-
tur animo et procsuuipto delectabatur ingressu.
IX. « Quoniam ingrediar, inquit, in locum tabernaculi
» admirabilis, usque ad domum Dei. In voce exultationis,
» et confcssionis, sonitus epulantis2
. »Non immerito flebat,
quoniam versaretur in terris, cui coelestia tabernacula
deberentur , et quem aulae potentis cxpectaret introitus.
Denique illam solam omnibus regni sui opibus praeferebat,
sicut ipse testificatus est alibi diccns: «Lnam petii a Do-
»mino, hanc requiram; ut inbabitem in domo Domini
» omnes dies vkae meae, et ut videam delectationem Do-
»mini J. » Delectatio Domini in Ecclcsia est: Ecclesia est
imago caelestium ; etenim postquam umbra praeteriit
imago successit. L mbra Synagoga est : in umbra Lex, in
Evangelio veritas. Ideo in Evangelii lumine veritatis imago
resplendet. Flebat igitur Propheta; quia differebantur
plena gratiae bona et refcrta laetitiae.
Psal. nu, 3. — « Id. xli, 5. —* Id. xxti, 4.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 450/565
44* S. AMBROSII
CAPUT III.
J\lon mirum si David hujus vitm malis , etsi consolatione
suaminime careant, turbalus sit; cum ipse Chrislus
qui morlem subivit voluntariam , turbari voluerit
et quo sensu hoc intelligendum? Item quare alio loco
non confiteor, sed confitebor Propheta dixerit ?
X. DENiQfcE et in posterioribus dicit : «Ileu me, quia in-
» colatus nieus prolongatus est1
! » Et ideo interpellabatDo-
minum, quia ad meliora properabat. In ipsistamen afflicta-
tionibus saeculi magna esset consolatio praesentium, spes
fulurorum. Quis enim non erigeret animum, qui posset
sperare in tabernaculo ccelesti beata illa sibi consortia re-
servari. Sed quia infirmae conditioni plerumque futura
taedio sunt , praesentia vexationi ; ideo et sancti Prophetae
insurgentibus corporis fluctibus anima turbabatur.
XI. NoloenimmiretissiProphetaanimamsuam dicitesse
exagitatam, cum dixerit ipse Dominus Jesus : «Nunc anima
» mea turbata est2
.» Qui enim suscepit infirmitates nostras,
nostrum quoque suscepit affectum, in quo et tristis erat us-
que ad mortem, nonpropter mortem ; mors enim voluntaria
mcestitiam habere non poterat, in qua futura erat universo-
rum laetitia, universorum refectio. De qua et alibi dixit:
« Et» surrexi, et vidi, et somnus dulcis factus est mihi 3
. » Bonus
somnus qui fecit nonesurireesurientes,nonsitire sitientes,
quibus sacramentorum dulcedinem praeparavit. Quomodo
ergo anima ejus timore turbata est, qui fecit aliorum ani-
mas non timere ? Tristis ergo usque ad mortem , donec
?
f»sal. cxyj,5.
—•
iJoan,\i\,
37, —•
Jerem,xxxi, 36,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 451/565
PE IJTERPELLATIOXE DWID. LIB. II. 443
consummaretur gratia : quod probatur ipsius testimonio
dicentis de morte sua : c Baptismate habeo baptizari, et
» quomodo angor, usque dum perficiatur 1 ?»
XII. Turbatus igitur David lubricis saeculi hujus anfrac-
libus dicil: «Quare tristis es anima mea? quare conturbas
»me? Spera in Deum, quoniam confitebor illi : salutare
> vultus mei, et Deus meus 1. » Ergo quando anxii et sollicili
sumus, spes nos futurorum expectatione confirmet. Videsingula : « Spera , quoniam confitebor, inquit. » Non confi-
teor, sed confitebor; hoc est, tunc melius confitebor,
quando revelata facie gloriam Domini speculatus in eam-
dem imaginem reformabor.
XIII. Subito cum se consolaretur, in se reversus ait:
«
Adme ipsum anima mea turbata est
5; • id est, qui alios
confirmare debeo, ipse conturbor. Et quia ex me non ha-
beo firmamentum, de auctore sumamus.
Luc. xn, 5o. —» Psal. xli, 6, 7. —* Ibid. 7.
taata
>xJ«1
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 452/565
444 *' AMBROSll
CAPUT IV.
Qui turbari se boni consulunt eos exire ex JEgypto, qua*
per Jordanem designatur : per eum jluvium adum-
brari etiam Chrislum, quodnempe cordium cogitatio-nes peneiret, et Sanctis terrenam ad cceleslem dividat
possessionem. IIoc tamen Christo convenirc , Patre
non excluso ; et ibi quidper Sicimam significetur ? 1 tem
Chrislum montem fuisse magnum per Divinilatem ,
modicum per incarnationem, quam cum Lex vetus adhomines redimendos non sufficeret , Evangelium illa-
turus susceptam voluit.
XIV. « Propterea. , inquit, memor ero lui, Domine, de
»tcrra Jordanis et Hermoniim *. «Memor est de terra Jor-
danis, in quo gratia memoriam devotionis accumulat. In
Jordanem Naaman Syrus ille descendit, et mundus a lepra
iactus cst. In Jordane Laptizatus est Christus, quando ibr-
mam lavacri salutaris instituit. Jordanis nomen dcscensio-
nem significat, qua dcscendit Dominus Jesus, qni a con-
tagio delictorum vicinos Jordanis fluminis eraundavit. Iiic
fluviusexit deyEgypto, et dividit terram repromissionis.
Ergo qui turbatur, si boni consulit, de ^Egypto exit, et se-
quitur viam lncis. Hermoniimetiam viamlucernae interpre-
tati sunt. Exi ergo prius ex /Egypto , si vis lumen Christi
videre. Exivit Chananaea a fmibus gentium , et Christuminvenit, cui dicebat. «Miserere mei, fili David 2
! » Exivitet
Moyses ex /Egypto, et Prophela factus est, et remissus adpopulum , ut de terra afllictionis animas eorum liberaret.
» Psal. sm, 7. —» Mallb. xt, 22.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 453/565
DK 1NTERPKLLAT105E DATID. LIB. II. 44^
Luccrna autem in Chrisli corpore. Haec tibi lucerna viam
monstrat. 1'nde et sauctus David ait : « Lucerna pedibu*
»meisverbum tuum^.^Lucerna, quodilluininaveritanimas
universorum, et iu tenebris viam monstraverit. Evangelium
via lucernae est; in umbra lucet, id est, in saeculo. Lnde ct
alibi habes : « iNive dealbabuntur in Selmou",» idest, in
obunibralione.
W. Jordanis quoque Christus qui dividit terram. Quo-
modo dividat, audi : « Et tuam ipsius animam pertransibit
»gladius, ad revelandas multorumcogitationescordium 3:*
eo quod sit nostrarum divisoranimarum, qui in intima cor-
dis socreta descendat, et cogitationes mentium deprehen-
dat. Hic gladius verbumest Dei vivum. Deuique adllebraeos
sic legis «\ ivumcstDei verbumet validum, et acutiusomni
»gladio acutissimo, penetratque ad divisionem anitnoe et
» spiritus, artuumque et medullarum '. » Hic est fons Siloa,
qui dicitur missus, quoniam Christus a Patre dixit se esse
missum 5. » Est et illa divisio quae colligitur ex eo quod
utramque ripam Jordanis tribus incoluerint Judaeorum,
quoniam Filius hominis, qui posterioribus temporibus des-
cendit e coelo, verus ille Jordanis , verus ille lerrestrium
atque coelestium divisor, possessionem dividuam patribus
dedit : unamquaepossideretur in tcrris, alteram quaefuturae
vitae meritis servaretur. Quorum utrumque convenit soli
Christo, vel coelestia dividere, vel occulla deprehendere.
Intcriora enim dividit , qui occulta deprehendit, quod est
utiqne Divinitatis insigne. Denique sic habes scriptum quia
Dominus di\il : « Laetabor et dividam Sicimam1
'. »Haec est
illa magnifica portio, quam Jacob filio suo Joseph praestan-
tiorem omnibus depulavit. Lnde ait : «Ego do tibi Sicimam
«magnificam super fraires tuos, quam accepi de manu
' Psal. cxviii, io5. —• Id. iavii, i5. — ' Luc, ji,35,— < Hebr. iy, i
— ' Joan. ix. -. —6 Psal. lix, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 454/565
i. AMBROSII
» Amorrhaeorum, in gladio meo et sagitta1
. »Quod divisio
soli Domino debetur, quae Verbo, hoc est, spiritali illo
veri Salomonis gladiocomprehenditur. Quidest soliPPatri
sine Christo, an Christo sinc Patre? Minime. Cumsolumdico Patrem, Filium non separo; quia in sinu et secreto
Patris Filius est. Cum solum Filium dico, et Patrem jungo,
sicut junxit et Filius dicens : « Ecce venit hora, ut me solum
9 relinquatis : sed non solus, quoniam Pater mecum est2
. »
Sic ergo et Pater solus beatus, et solus potens dicitur*;
ut ab eo Filius non sequestretur, qui in Patre semper est.
Denique praeclare Joannes : « In principio erat Verbum , »
sed sine Patre non erat. Et Deus pater erat, sed sine Verbonon erat : « Quia Verbum erat apud Deum k
. »
XVI. Haec Sicima Ecclesia est. Ipsam enim elegit Salo-
mon, cujus latentem distinxit affectum. Haec Sicima Mariaest, cujus animam gladius Dei transit et dividit. Haec Si-
cima est ascendens, sicut interpretatio habet. Quae sit as-
cendens, audi de Ecclesia : « Quae est quae ascendit dealbata
»innitens super fratrem suum s ?»Haec est aclinosa, quse
graece ^x-rtvw^ dicitur , quod fide operibusque resplen-
deat : cujus flliis dicit : « Opera vestra luceant coram Patro
» meo, qui in coelis est8
. »
XVII. Memor ergo est Dei David de terra Jordanis et
Hermoniim a monte modico. Quis est iste mons modicus?Consideremus ne forte Divinitas Christi mons magnus.« Denique cceluin el terram compleo, dicit Dominus 7
. »
Si ergo Divinitas Christi mons magnus est, utique incarna-
tio ejus mons exiguus est. Utrumque ergo Christus, et
mons magnus et minor : magnus vere; quia magnus Do-minus et magna virtus ejus : minor; quia scriptum est
.
» Gen. xiyiii, 22. — » Joan. xti, 3 2. — * 1 Tim. vi, i5, 16. —* Jean. 1 , 1. — « Cant. thi , 5. —« Matth. r, 16. — 1 Jerem.xxin, a4»
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 455/565
DB INTERPELLATIOXE D.A.VID. LIB. II. 447
«Minorasti eum paulo minus ab Angelis 1. » Unde et Esaias
dicit : « \idimus eum, et non habebat speciem, neque de-
»corem J . » Idem tamen et ex magno minor factus, et ex
minore magnus. Ex magno minor; quia cum in forma Dei
esset, seinetipsum exinanivit, et ibrmam servi accepit : ex
minore magnus ; quia dicit Daniel : « Et lapis qui elisit
• imaginem, factus est mons maghus, et implevit omnem» terram*. «Lapis hicsirequirisquis sit, agnosce. «Lapidem
» quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput»anguli\ sldem tamen cum et exiguus videretur, magnus
erat. Cui rei astipulatur Esaias, dicens : « Puer natus est
»nobb, et filius datus est nobis, cujus initium super hume-»ros ejus, et vocabilur majrni consilii Angelus 6
. » Omniapropter te Christus. Lapis propter te, ut tu aedificeris :
mons propter te, ut tu ascendas. Ascende ergo super mon-
t»'in, qui ccelestia petis. Ideo inclinavit coelum, ut tu
esses vicinior; ideo surrexit in verticem montis, ut te
elevaret.
XVIII. Non immerito ergo abyssus abyssum invocabat;
nt iste mons fieret exignus, de quo Propheta nit : « Abyssus
" abyssum invocat in voce cataractarum tuarum 6. »Non
proevalebat Vetus Testamentum ad istius mundi redemptio
nem : invocabat, et quasi ad auxilium arcessebat NovumTestamentum. Clamabat Lex annuntians Evangelium. Eral
enim semiplena ; et ideo erat necessarius, ut veniret qui
Legem impleret. Finis enim Legis Christus ad justitiam
omni credenti, qui venit Legem implere, non solvere.
Quomodo abyssus Lex, audi dicentem : « Judicia tua sicut
»abyssus multa 7. » Simul hinc intellige utrumque unius
esse sapientiae Testamentum , quod quasi sunm venit im-
plere. Cataractas autem intelligimus profunda verborum,
1 P»al. vin, 6. —• Isai. liii, a. —j Dan. n, 36. —* Psal. cxvn, a».
—« Isal. ix, 6. —6 Psal. xu, 8. —r Id. x xxt, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 456/565
448 S. AMBROSI!
et vim ccelestis eloquii : quae fluxerc nobis sicot imber e
coslo. Ergo rcmedium Uediorum omnium Christus, et
Scriptura divina ; atque in tentationibus unum perfu-
gium.
CAPLT V.
Propheta miseriis obsessus divinam implorat misericor-
diam, qua? in adversis prcecipue manifcstatur. Deumhominis susceptorem esse, lum ob crealionem qua in
nos idem jus habet alque in lutea vasa figulus , tum
ob defensionem qua concessam homini vitam con-
servat.
XIX. Dknique ubi advertit David quod elevationes
fluctuum saeculariuui super se venirent, quas necesse est
plurimas subeamus in istius salo vitae, memor Domini
miserationum quas innumeris promisit oraculis ad preces
conversus interpellat Deum, sciens quod misericordia ejus
in luce mandatur, id est, in Lege;«Quia Lex praecepta
«tua 1: » in tcntationibus autem quasi in noctis tenebris,
manifestatur. Lnde tanquam viator qui repatriare deside-
ret, ct pervenire quo tendat, confragoso tamen vitae hujus
ilinere fatigatus, ducem arcessit, ct allevamentum obse-
crat.
XX. » Apud me, inquit, oratio Deo vitae meoe ; dicam»Deo : susceptor meus es
2. » Bene nota jam sibi quaerit
auxilia, et promissa auctorem convenit, atque usitatimu-
neris praebitorem; ut in subveniendo, si meritum hominis
ofFendit, divinum non offendat exemplum. Dicit aliquis :
» Iui. xxyi, 39. —^Psnl. \l\, io._
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 457/565
Dfc I5TKRPELHT10XE D.4VID. LIB. If. 44<7
Quando suscipit eum Deus? Lthoc astruamus, veni me-
( r.m ad Scripturae sacrae exordinui , rt vide quomodo I)o-
minus manibus suis de luto hominem fLuraverit 1. Inde
et hic ipse in posterioribus dicit : « Manus tune fecerunt
»me et plasmavcrunt me 2. » Quasi figulus quidam Deus
fabricam c;irnis est operatus humanae. Et ad Hieremiam
dicitur : « Descende in domum figuli, et audies illic
» verba mea 3. » Figulo utique scepe conlingit, ut dum vas
fingitur, cadat de manibus ejns, et iterum colligat lutum,ut vas reformet. Denique et Hieremias dicit : «Dcsccndi , et
» vidi quo modo cecidit vas , quod ipse iaciebat in manibns
»suis. » Et iterum inquit : « Fecit vas aliud quo modo pla-
»cuit ei '. » Recte ergo susceptor dicitur; quia manibus
suis nos ipse suscepit , ipse formavit, Humani figuli vasa
sunt illa, alia in honorem, alia in contumeliam.Omnessumus vasa fictilia : et si rex sit aliquis, v3s fictile est; et
si apostolus, vas fictile est. LndeetPaulus : « Habcmus,» inquit , thesanrum istum in vasis fictilibus
5. < Et Propheta
de rege dicit : « Depretiatus est Jechonias sicut vas, cujus
» opera non est necessaria. » Et addidit : « Terra , audi ver-
»bum Domini, scribe virum istum abdicatum*. » Quasi
patrio jure Deus noster filios solet abdicare dcgeneres
ideo et in terra eos scribit, quia filii terrae sunt. Undecnm Judaei accusarent adulteram, Dominus Jesus digito
scribebat in terra. Justi autem non in terra scribuntur,
quibus dicitur : « Gaudete quod nomina vestra scripta
»sunt in ccelo7
. »
XXI. Suscepit crgo nos Dominus , quando nos finxit :
suscipit et quando nos jubet nasci. Unde ait Justus : a Sus-
• cepisti me ex utero matris meae '. » Cujns matris ? «Prius
1 Geo. n, 7. —• Psal. cxvm, j3. —J Jerem. xvm, a. —4 Ibid. 3,4,— * a Cor. iv, -. — 6 Jerem. xxn, 28. — » Luc. x , ao. —* p$f WXVUI, 10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 458/565
ASo *» AMJlROSll
»qdam te formarem in utero, novi te *. » Quos format ct
suscipit, exeuntes quoque suscipit. « Et prius quam cxires
»devulva malris, sanctificavi te2
. » Susceptorest quisus-
ceperit manibus, ut generis operalor humani susccplor
dicitur; et qui visilatione susceperit, vit prolcgal. Lnde
alibi ipse dicit Propheta; « Qui habitat in adjulorio Allis-
»simi, dicet Domino : Susceplor meus Os tu, et rclugium
»meum5
. » Priuia susceplio est operalionis, secupda de-fensionis. Denique audi Moysen dicentem : « Extendcns
»alas suas assumpsit eos, et suscepit eos super scapulas
»suas 4:» sicut aquila suscipit, qme foetus suos cxaminare
consuevit ; ut teneat atque enutriat, quibus veri indolem
partus , et incorruptoe gratiam naturae astipuluri adverte-
rit; aut repellat, in quibus degeneris originis infirmitatem
in tenera adhucselate deprehenderit.
CAPUT VI.
Queritur David sui oblitum Deum videri , quo et peo-
catorum suorum merita, et propriam infirmitatem
quassine divino pr&sidio subsistere non polest, confi-
tetur. Jbidcm iuget quod fuerit a Deo repulsus, qui
susceptus ante fuerat. Quam beatum sit ex utero
%n Deum projici ; et qua rationc illud Chrislo accom-
modetur ?
XXII. « Quare me oblitus es, et quaro me repulisti1
?»
Deus non ohliviscitur. lmpossibile est enim ut obliviscatur,
cui omnia quae sunt facta et futura, praesentia sunt : sed
« Jerera. i, 5. —• lbid, — » Psal. xc, i, ».-*4 Deut. xXxu, )i. -•
* Psal xw , 10.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 459/565
DE INTERPELLATIOSE D.VVID. LIB. II. j/Sl
nostra peccata merituin oblivionis ei infundunt ; ut obli-teret eos, quos indignos sua visitatione cognoverit.
enim cognoscit Dominus, qui sunt eju.s. Tamen ubi aliqui
iniquitatctu operantur , his dicit : « Nohnovi vus/. »Qui*
ergo est qui possit Deo dicere : • Quare me oblitus es .'
Sed tamen commune boc sanctis, nobisque infirmis e>l.
Sanctus dicit quasi meriti sni couscius ; et tamen quo
sanclior, hoc humilior. Quod si vix sanctus dicit, quidf ego
dicam peccator, nisi ad illud referam : « Quare ©peris tui
oblitus es ; quare visitationis luae oblitus cs ? Postremo
quare infirmitatis meae oblitus es? Quid est enim homo,
nisi quia visitas eum ? Non ergo obliviscaris infirmum.
Memento, Domine, quia infirmum me fecisti : mement^quia pulverem me finxisti. Quomodo stare bolero, nisi so-
lidaturus hoc lutum semper inteudas, ut de vnltu tuo so-
liditas mea prodeat ? Cum averteris faciem , turbabuntur
omnia : si intendis, vae mihi ; non habes quod iri me aspi-
cias, nisi contagia delictorum : nec deseri utile, nec videri
est ; » quia dum videmur, offendimus. Possumns tamen
aestimare, quia uon repellit quos videt ; quia emundatquos aspicit. Ignis ante eum ardet, qui crimen exurat.
XXIII. Bonum est ergo nobis , ut non repellamur.
Ideo queriturDavid, quia repulsum se credidit, qui ibe-
rat ante susceptus. Denique in posterioribus dicit : • In
»te confirmatus sum ex utero 2. » Sed et supra scriptum
habemus : « In te projectus snm ex utero : de ventre ma-»tris meae Deus meus es tu
5. » Bonum est et projici , sed
in Deum. Denique ex persona Christi , hoc in vigesimo-
primo Psalmo diciturquivere in Patrem de utero projectus
est Virginis; non enim terrena eum excepere morientem.
Lndein cruce positus, cum emitteret spiritum, ad Patrem
ait : « In manus tuas commendo spiritum meum '. »
' Mitth, tii, a3, —* Psal. ux, 6. — J Id. xxi, , —4 Luc um, 46.
29.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 460/565
45a • s. AMBROSIl
XXIV. Non ergo aliqui addant : « Dominc, » utPsaltfe
faciunt, quod neque in latino codiceinveni
meo, nequein
graeco, neque in Evangelio , quod est evidonlius. Denique
supra dixerat : « Pater , dimilte illis hoc peccatum '; » et
ideo tanquam Patri, in manusejus commendare se spiri-
tum suum , in cujus sinu semper est Fiiius. Quanquain ,
etsi addant quod. dixerit , « Domine , » consideront quod
quasi homo in morle positus hoc loquatur.
XXV. Ergo projcctus est de utero in Patrem, dc ven-
tre matris sunc, hoc est, definivit quod ille uterns qui pro-
jecit cum, venler cst matris. Palcr autem dixil : « Exutero
» ante luciferum gcnui te2
. » Non projecit uliquc Filium
Paler , a quo nunquam egressus est Filius , sicut ipse ait :
« Traditus sum,etnon egrediebar 8. » Non proj^cit eum,
cui ejusdem substantias unilate connectitur. Polest ergo et
sic legi : «In te projectus sum ex utero de ventre matris
» meae h, » ut sequatur, « Deus meus es tu , ne discedas a
»me. » Potest et sic : « Deventre matris meae Deus meus
»cs tu ;» quoniam in utero positus a te nunquam re-
cessi : tecum eram, qui tanquam Jonas in utero celi posi-
tus, te pro populo deprecabar. Etvere de matris surc ven-tre cum Deo erat , secundum quod scriptum est :
« Quoniam prius quam sciret puer bonum aut malurn ,
» elegit quod bonum est5
. » Et : « Antequam patrcm voca-
»ret aut matrem, virtutem Damasci etspolia Samariao de-
»pr3Ddatus est6
; » ut gentibus evocalis regnum Patri piae
cultu devotionis acquireret. Videamus cactera.
1 L'*r. xxiii, 34. —a Psai. cix, 3. — * ld, lxxxvii, 9, —4 Io v xxi, la,
~~ * Jv»i vii, 16. —* Id. viii, 4-
,ys
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 461/565
I>E IMEHPELLATI05E IUVID. Lld. II. 4^
CAPUT VII.
D«m cxoplatus Christi adventus differtur , stevisse dia-
bolum , ut in Ckristum crcdituros obtercret; et in
ipsis signa defigeret sua : ubi de signis quee sequict qiuv fugere nos oporteat, disseritur. Diabolum signa
sua in eis ponere, qui fidei semen in via excipiunt ;
. sanclos e contrario diaboli /idcm collocare in pervio:
tandem ?ie diabolus tabernaculum Dei polluat, pro-
cidendum, adquod maxime opus est perseverantia.
W\ I. « Qlare , inquit, ine repulisti : et quare tristi?
»incedo, dum ailligit me inimicus : coniringit ossa mea :
» exprobraverunt mihi qui tribulant me, dum diciturmihi
«quotidie : Lbi est Deus tuus ? Quare tristis es anima
» mea f? »et reliqua. Prima interpellatio querelam habuit,
quod compereudinarentur bona, quorum jam fructus de-
siderabatur. Sccunda interpcliatio, quod expectalus pru-
dcutibus Christi differebatur adventus, quem Lex annun-
tiaverat, quem Prophelaipollicebantur; et eo impatienlius
ajstuabant corda justorum , quoniam ad rcdemptionem
cognoverant csse venturum universorum. Ouorum univer-
sorum ? Quibus evaugelico tramile viam virtutis aperiret,
bonorumque operuin semitas demonstraret , sicut ipsedixit in Proverbiis : « Dominus creavit inc principium via-
»rum suarum !. » Ideo ergo dicebatur ei : « Lbi est Deus
» tuus ; » quia adhuc non vunerat Christus, sed sperabatur ?
Sajviebat ergodiabolus, ut oblereret quossciebat inadven-
lum Domini credituros, et diversis aillictabat cxitiis. Inter-
• Psal. xli, io, u. —• Ptov viii, a«.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 462/565
454 «• AMBftOSIl
pellat ergo David, nt morantem cxcitet questu prophetico,
festinare urgeat, admoneat subvenire. Habemus simiiitu-
dinem hujus interpellationis etiam in posterioribus, ubi
dicit idem Propheta : « Ut quid repulisti nos Deus in
» finem !? » Et ibi aperte quod congregationis sua) oblitus
sit, et virgam haereditatis suce abjecerit, flebiliter deplora-
vit; et quod in plebem Dei insurrexerint ejus inimici, de
quibus ait : « Et gloriati sunt qui oderunt te , in medio
»iesti tui2
. » Forte hic versiculus videretur Assyrios de-clarare, qui triumphaverunt populum Judaeorum, nisi se-
querelurc « Posuerunt signa sua, signa, et non cognovi 3. »
Signa semper in bello sunt, quae prasliaturos praeire consueve-
runt, et agmen ducere militare. Lnusquisquenumerus aut
legio signa sua sequitur. Etsi dispersi fuerint bellorum tu-
multu, eoubisigna suaprospexerint esse, quamlibet longe
positi revertuntur. Unusquisque ductor haec signa constttuit,
et sequenda praescribit. Sed sunt ctiam alia signa, quae
victor hostis imponit, et tanquain captivis obscrvanda de-
cernit : sed qui fidelis est miles, propria signa sequitur,
non agnoscit alicna.
XXV H. Qua3 sint aliena signa intcnsius et impensius
consideremus. Signiim suum posuit Christus in fronlibus
singuiorum : ibi quoque Anlichrislus sua signa ponel, ut
proprios recognoscat. Sed qui in occulto Judajus est , ille
verus confessor tiicit : « Posuerunt signa sua, signa, et non«coguovi. i Posuerunt diabolus et ministri ejus , sed ego
nescivi illa ; quia non consonsi arl!bus ejus , non acquievi
imperiis cjus. Posuit Assyrius Nabuchodonosor signa pue-ris iiebraeorum , el mutavit illis nomina ; ct prsecepit ut
adorarent imaginem ejus,et recederent a solemnibus pa-
trum suorum, ritusque chaldaeos , posthabita Dei Lcge,
sequerenfcur. Constituithoe rcx, sedstaluit Danicl in corde
fh\', ..Hi", r. ~->Tbi<i. 4, --Mhid, '
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 463/565
DE INTERPELLATIONE DAVID. LIB. II. 455
sno , ut regalis mensa? cont agia declinaret'. » Recte ergo
ei convenit dicerc : t Signa non cognovi aliena. » Jussum
er;.t ul Hcbraei pueri adorarent imaginem regis ; rcsponde-
runt ei : • Non adoramus imaginem tuam s. » Aple ergo
dixit unusquisquc eorum : « Posuerunt signa sua, signa , et
»non cognovi; » id est, non sum expertus, non ullo con-
censurccepi, non aliqua socictate inme transtuli. Unde et
de Dei Filio legiinusquod peccatumnon cognovit. Et alibi
habes : « Quoniam qui cTjstodit mandatum non cognoscit
* vcrbum nequam* ; » cum liquido clarcal, quia nen cog-
nitio improbitalis, sed societas criminosa sit*. Ipse etiam
David in posterioribus dicit : «Declinantes autem malignos
» a me non agnoscebam*. » Lbi autem voluerint hsec signa
adversarii poncre, declarat: « Sicut in via , inquit , super
«summum : quasiin sylva lignorura sccuribus conciderunt»januas ejus in idipsum , bipenni et ascia dejecerunt
• illud6
. » Qnid hoc sibi vult, nisi ut ostendat quia fides
nostra non quasi in via esse debeat ; ne veniant volucres
coeli, et auferant eam , sicut verbum illud, quod legis in
Evangelio non debere circavias ct semitas seminari J?
X\\llf. Ergo sancli volcnlcs fidem hujnsce eradieare
advcrsarii, qui non vidcnt si^rna sua in ccrde ejus, lcntave-
runt quasi in via, idest, in pcrvio collocare. Cor autem in
sunvno cst: quia oeuli sapientis in capilc cjus. Et posue-
rnnt signa quasi in sylva lignorum, quae citoexuruntur igni,
aut securibus concidunlnr. Exit enim ignis dc sylva , et
exnrit eliam cedros Libani. Hoc autem faciendum putave-
runt , ut polluercnt divini uominis labernaculum, quod est
in nobis. Sicut enim lemplum Dci sumus : ita sumus et
tabcrnaculum Dei, in quo fcsta Domini celebrantur. Ergo
tu, o homo, summum luum custodi, ut conquasses capita
1 Dan. ni, 18. —» Ibid. —J a Cor. v, 21.— 4 Eccle, Tin, 5. —* Psal.
e,4/i-'* Id. mm, 6. —' Ltic. tih. * . rtdo:, H > ._, iu
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 464/565
456 $. AMBROSII
nimicorum, verticeni capilli pcrambulantium '. In super-
fluis enim perambulant, non in sanctis: in vertice capilli,
non in vertice devotionis et fidei. « Etsi Spiritus potesla-
»tem habenlis in te ascendat, ut habes in Ecclesiaste,
»locum luum non derelinquas 2. » Etenim superiorem tc
Christus constituit , quem ad imaginem Dei fecit. Teneergo superiorem fidei et pietalis locum , quem a Chrislo
accepisti; ut superior factus ascendentem de inferioribus,
hoc est , de terrenis et de saecularibus spiritum nequamfacile repellas, et signa ejus non suscipias in pectorc tuo :
non occupet aniinae tuae vestibula , nec introitus inentis
tuae ,* et quasi in sylva lignorum ignibus suis caduca et fra-
gilia populetur, aut securibus snis januas tui cordis excidat.
Sit igitur in nobis non sylva , sed vinea : sit porta nostri
oris et cordis clausa diligentius, ne hostis introeat. Cit<»
defiditjanuam, si patentem eaminvenerit. Atvero Christus
pulsat, non dejicit, qui confortavit, o Hierusalem, seras
portarum tuarum. Christus manu pulsat ut aperias, adver-
sarius securibus concidit; etideo scriptnm est, «JNe securis
» etmalleus in domum Dei intret3
.» Foris debet esse superbia
et fallacia , non intus. Foris enim pugnae, pax intus quaj
supra omncm intellectum est. Non scindatur ferro anima
tua : sed ut anima Joseph , ita anima tua ferrum pertran-
seat; ne principale tuum , velut quoddam tabernaculuiu
Verbi, in ipso fidei principio et doctrinae spiritalis diruatur
ingressu. Fundatusenim usu atque exercitatione immobi-
lis perseverat, nec locum dat ei qui in summum quasi
iransfigurans se in Angelum lucis, conatur ascendere: qui
siinnobis sua signa non viderit auctoritatem resistendi ha-
bere non poterit. Ergo ne affligat nos inimicus, ne ossa
nostra confringat , non deficiamus perseverare in Christo
ut dicat de nobis : « Triduum habent quod perseverant
« Psal. txvn, 22. —» Eccle. x, 4. —3 3 Reg. vi, 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 465/565
DE I>fERPELLATIO.\E DAVID. LIB. II. 4^7
«mecum, el dimitlere eos jcjunos nolo , ue deficiant in
»via *. » Beatus cui ipse dederit cordis firmamentum, ut
deficere non possit in istius vitae tramite constitutus. Nonenim deficit qui sperat in Domino , atque ei intimo confi-
tetur affectu : quandoquidem etiam eques ille , cujus equi
calcaneum sevpens momordit, etsi retro cecidit, deceptu»
lamen non est , quia salutem expectavit a Domino.
CAPUT VIII.
David ab iniquorum causa suam discerni postulat, non
aulem Christus , tjuippe cui a Palre datum sit omnejudicium. Merito Prophelam ob intcstinos atque ex-
lernos hosles turbatum institisse, ut malure sibi divini
anxilii (ux affulgeret ; eum tamen futurae redemptio-
*tis cognitionea Deo fuisse recreatum.
XXIX. Tertia quoqne Prophetae interpellatio , quod
in medio hominum nequitias exercentium constitutus ,
causam suam ab eorum contagio cupiat separari. Quodmulti ad Dominum Jesum referendum putant , eo quod
ipsius solius est non timere judicium , qui vincit cum judi-
catur. Habet enim a viro iniquo judicium, in quod volens
Christus ingreditur, ut habes scriptum : « Populus meus,
» quid feci tibi, aut in quo contristavi te2
? » Caeterum cumomnc judicium illi dederit Pater , non quasi infirmo uti-
que, sed quasi Filio , quod potest ipse subire judicium?
Si judicium Patris arbitrantur Filio esse subeundum ,
Pater utique non judicat quemquam , sed omne judicium
dedit Filio; ut omnes houorificent FUiujn , sicut honori-
•
Matlh.xv,
h,^ Micb.vi, 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 466/565
'458 *• AMBftOSII
ficant Patrem. Pater honorat Filium, et tu dijudicas?Hoe
eo posuimus , ne quis nos arbitraretur quasi metu quaes-
tionis in locum Domini subrogarc personam Prophetaj ,
cum sanctus Davidpracvidensspiritu insurreeturos Judasos
adversus Domini passionem, judicium suac fidci non per-
timescat : discerni quoque causam suam a persecutorum
gente deposcat; ne malis generis sui et posteritatis haere-
dibus prosapia totius judaici gencris implicetur.
XXX. Non immcrito ergo turbatur, qui videt sibi ad-
versus carnem et sanguinem esse luctamen , atque in
se ipso sibi grave esse naufragium, in suo corpore tempes-
tatem , quam sustinere non valeat, nisi crelcstc auxilium
suffragetur. Nemo enim gravior homini hostis, quam do-
mestici ejus : quid autem tam domcsticum quam sibi
homo, et suae carnis inflrmitas ? Et ideo festinat Propheta,
ct toto prccatur affcctu , ut Chrislus adveniat fortitudo
universorum ; qui suscipiat omncs infirmitates , et faciat
utraque unum , compugnantesque sibi mentis et carnis
inimicitias, sublato solvat pariete , qui internum, quomi-
nus in concordiam conveniret, dividebat affectum. Ergo
quia in se ipso sibi crat pugna, ernt a proximis qui logis et
scquilalis hnmcmorcs laqtteos fraudis el insidias pracpara-bant, speratumquc differcbatur reniedium ; repulsum sc
arbilrabalur, quasi rccusarct venirc qui promiserat rctnc-
dio se futurum. Et laiiquain ab spc liic.escenlis diei in lc-
nebrarum profunda revocatus, orabatut squallorem hujus
sacculi repulsura lux irradiaret , aHerna adcssct vcrilas ,
quoc fallaccm imagincm mundihuius abolcret.
XXXI. Affuit Dcus volis, qui solct et improvisus assis-
tcre,etnon rogantibus sc manifcstare , sicut ipse aii :
« Palam factus stim non quacrcnlibus mc 1. » El piis asli-
pulatus oralis , votorum seriem celcri pi<evcnit effectu ,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 467/565
DE ITTERPELLATIOXE davtd. LIB. II.
snbitoquc in Ecclcsiam ct in tabcrnacula sua sanctum
Prophetatn deduxit in spiritu , alque ante oculos ejus sa-
tcrum altare constituit, in quo futura tolius mundi csset
redcmptio, et unirersorum toto orbe remissio peccalorum.
CAPUT IX.
Propheta; verbis signi/icari Deum , qui ab hominibuspropter eorum peccata fuerat aversus, eis poslea per
passionem Christi reconciliatum : vbi Deum homi-
num sacrificia aversalum , reconciliari tamen posse
etiam Esalaz testimonio confirmatur. Itcm ut in do~
mum Dei ingrediamur , nos qui insularum instar
criminum /luctibus tunsi naufragia paliebamur ,
multiptici ralione fuisse a Christo renavatos.
XXXII. YiDENsergo inspirituiilam dulcedinem sacra-
mentorum coelestiutn , il!?m mensam qiw rcpcllit atle-
rentium insidias, sicut ipse in superioribtts dixit : « Parasli
»in conspectu mco mcnsam , adversus eos qui conicrunt
»me*, »ait : « Et inlroibo ad altare Dei mei, ad Deum qui
xlaelificat juvenlntcm ineam*. »Pulchre dixit, qtiasi Adam,»Et inlroibo. » Ejecli enim eramus de paradiso Domini ,
ex quo Adam peccali sui conscius vultum Domini decli-
uavit. Decore quoquc addidit : « Et introibo ad altarc
->Dei,i)
quasi in conspectu Dei rediret. Aversus enim erata muneribus nostris, quando Cain parricidae illius munera
non probavit. Lalebat Caln alienus a Domini conspectu ,
furens effera vis animi, qnod in iVatris sui Dominus rcs-
pexerat munera , in sua autem non respcxcrat , sub offen-
' Psal.xxn, 5, —• Id. xui, i.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 468/565
46o S. AMBROSH
sione proprios reliquit haeredes. Occiderat Abel non sibi,
cujus et sanguis clamabat ad Domiuum ; sed occideratomnibus nobis. Nullius prope jam sacrificium probabatur;
quia non erat qui faceret bonitatem , non erat usquc ad
unum; quando nec Deo fides, nec fratris germanitati pietas
reservata esl. Venit Dominus Jesus ut rcsuscilaret Adam.
Resuscitatus est et Abel , cujus munera placuerunt Deo.
Obtulit semetipsum Doininus Jesus, id est, priinitias cor-
poris sui, in sanguinis aspersione melius loquente, quamsanguis Abel locutus est in terra. Respexit Deus in ejus
munera, ex quo ipse reconciliationis divinae gratiam bonis
reliquit hasredibus. Recte igitur sanctus David, quasi ex
persona reconciliati hominis ait .• « Et introibo ad altare
»Dei mci, ad Deum qui laelificat juventutem meam. »
XXXIII. Astruamus hunc locum , si possumus , etiam
alterius Prophetae exemplo , quemadmodum et homiuis
aversatus sit Dominus prius sacrificia, et postea sit cidem
reconciliatus. Habemus in Esaiae libro scriptum , dicente
Domino : « Quo mihi multitudinem sacrificiorum vestro-
»rum , dicit Dominus? Plenus sum 1: » id est , abundo
meis , vestra non quaero : haulocaustomata arictum , ct
adipcin agnorum , et sanguinem taurorum et hircorum
nolo , nec sic venistis in conspectum meum. Et utiquc a
foetu pecorum obtulerat Abel sacrificium in quo placuerat
Deo : sed typum non rcquircbat, qui expectabat sacrificii
veritatem. Expectabatur enim passio Domini salutaris.
« Quis enim, iuquit, ista requisivit de manibus vestris:'
» Calcare regiam meam non apponetis2
. »Et infra : « Cum» extenderilis manus ad me, avcrtam faciem meam a vo-
»bis... Sed lavamini, mundi estote, auferte malitiam ab
» animis vestris. Judicate pupillo, et justificate viduam, et
» venite, disputemus, dicit Dominus 5. » Claret igitur quod
1 Isai. i, li. —> ibid. 12. —3 lbid, i5, 16.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 469/565
I)E INTERPELLATIOHE DtVID. LIB. II. A6t
et ante avcrsus sit Dominus a sacrifieiis hominis, et postea
reconciliatus , ut respicere ih nostra sacrificia dignaretur.
WXIY. Ideo ergo securus intrat, qui ad Domini in-
grediturmisericordiam. Deniquebonoservo dicitur: «Intra
»in gaudinm Domini tni*. »De servo autem nequam dici-
tur : o Tollite illum in tenebras exteriores2
. » Ideo et Adamejectus de patria ccelesti et illa sede paradisi , in insulam
peccati est relcgatus. Rccte ergo dicit Scriptura : « Reno-
• vamini insulne*. » Quia peccatornm flnctibus, sicut in-
sulae in islius mundi fretocircumvenimur. Istae ergomsuke
pcr adfentum Domini peccatorum remissione renovatae
sunt, id est, homines in lavacro, medii inler aquas quasi
insulae constituti , tundebantur undarum molibus sicut
insulae , sonoris peccatorum relidentibus fluctibns sicnt
insulae , in quibus ante velut fraudum scopulis erant sim-plicibus crebra naufragia; quia dolus erat in corde, in ore
blanditiae. At vero postcaquam Dominus Jesus in quo do-
lus non est, adveniens in hunc mundum , ccelestis expo-
sitione doclrinae humanarum profunda menlium serena-
vit , ct tranquillitatem refudit affectibus singulorum
auferens sepem discordia? , quasi quaedam portuum ece-
pere appropinquantibus csse suffragia ; ut unusquisque
navigium suae quietis in proximi aut fratris constituat
affectu, et in secessu quodam piae mentis haereat littorali.
XXXX. Xon immerito ergo tanquam renovatus clamat
David : « Et introibo ad altare Dei mei, ad Deum qui laeti-
» ficat juventutem meam ; » ut qui supra se inveterasse in-
ter inimicos suos dixerat, ut in sexto legimus Psalmo ,
hic ait juventutem sibi ex inveterata prolapsionis humanae
senectute renovatam. Renovamur enim per lavacri rege-
nerationem : renovamur per Spiritus sancli effusionem ;
rcnovabimur etiamper resurrectionem , sicutin posterio-
» Matth. xtt, «i, — « Ibid. 3o. —» Isai xu, i. —4 g^), jj, 8,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 470/565
403 S. AMBROSII
ribus dicit : «Renovabitur sicut aquilae juventus tua '. »
Quomodo rcnovemur, audi : « Asperges me hyssopo, et
»mundabor : lavabis me , ct super nivem dealbabor 2. »
Et in Esaia ait : « Si fuerint peccata vestra ut phcenicium,»ut nivem dcalbabo 3
.» Rcctc renovatur, qui de tcnebris
peccatorum in lucem virtutum mutatur etgraliam : ut quitetra prius colluvione sordebat, supra nivem albenti nimisfulgore resplendcat.
«Bifi i
CAPUT X.
Ob Superiora beneficia pollicetur Oavid Deo se confes-
surum in cithara : qua occasione quce cum ciiharacorpori nostro sit aflinitas , et quatis iltud sonus de~ceat, explicatur.
XXXVI. « Confitebor tibi in cithara , Deus meus 3. »
Habet citharam suam anima nostra. Neque enim diceret
Paulus:
« Orabo spiritu, orabo et mente : psallam spiritu,»psallam et mente 4
, »nisi haberet citharam, quaj plectrosancti Spiritus resultaret. Githara est caro nostra, quandopeccato moritur, ut Deo vivat : cithara est, quando septi-formem accipit Spiritum in baptismatis sacramento. Tes-tudo enim dum vivit , luto mergitur ; ubi mortua fucrittegmen ejus aptatur in usum canendi,
et pia3 gratiam dis-ciphnoe; ut septem vocum discrimina numeris modulan-tibus obloquatur. Similiter caro nostra, si vivat illecebriscorporahbus, in quodam coeno vivit et voragine volupta-tum. Si luxuriae moriatur atque incontinenlia;, tunc veram
. Psal. c„,5 1 ! H \ g . _, luL j8 ^ 1 Psa i, xiu , 4 , Z
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 471/565
DB INTEBPELLATIOKE DAVTD. LIB. II. 463vitam resumit, tunc cdcrc incipit bonorum operum dulcc
modubmcn. Dulcis sonus est castimoniaj : dulcis sonustimentium Denm : denique, t In omnem tcrram exivit» sonus eorum *
: , dulcis sonus est fidei qu* annunliatur,ut scriptum est, in universo mundo \ Ilic sonus a nobisexeat ad Deum, sicut exivitcliam a ThessaloniceEsibus s
;
ul eliam non canentes canamus ,, et bonorum concentuoperum Dominum
pradiceinus : cui cst honor, gkvia,pcrpetuitas a saeculis, et nunc et semper, et ia omnia s»lcula saeculorum. Amen.
2 Psal. sviii, 5. —. Rom. i, 8. —J i Thess. i, 8.
•
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 472/565
4^4 §. AMBROMl
LIBER III.
DE INTERPELLATIONF. JOB.
CAPET I.
•
Mdvtri plerosque etiam prudentes , cum prosperis hic
affluere, injustos , justos autem affligi viderint , quct
Ubrorum sequentium materia esl : ob eamdem remamicos Job ignaros divini consilii , eum propter ad~
missa crimina posnis affectum contendisse.
I. Superior nobis disputatio fuit de interpellatione sanc-
torum , quod fragilis et imbecilla conditio sit humana,
quae nusquam sui habeat firmitatem , nisi in proteclione
coelesti : hodie nobis ea sumcnda est, qua vulgus homi-
num , plerique etiam prudentium valde moventur; cumvident injustos ailluere rebus secundis , justos autem fre-
quenter afilictari in hoc sjecuIo. Et vere lubricus hic locns
in quo etiam sancti vix potuerunt verag opinionis tenere
vestigium. Denique turbatus est et ipse David, qui in su-
perioribus dixerat : « Occulta sapientioe tuae manifestasti
«mihi 1. «Verumtamen confirmavit se ipse postca, et per-
fectae rationis viam investigavit. Job quoque sanctus cumtribus illis veteribus amicis qui ad consolandum venerant
deea opinione in sermoneluctatusest 2. » Utriusque igitur
disputationes in medium proferamus. Digni sunt enim qui
nobis magisterium vivendi afferant ; quandoquidem in ad-
• Psat. i, 8. —» Job, it, per totum et in scqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 473/565
DE INThHPKLLATIONF. J0B. LIB. III. 4^5
vcrsis positi,plus Deo placere meruerunt. Audiamusigitur
utrumque suo ordine.If. Increpuerant vehernentcr sanctumJob Eliphaz Thc-
manorum rex, et Baldad Sauchaeorum tyrannus , et Sophar
Minncorum rcx, co quod propter peccata sua tantum sup-
plicii sustincret. Infirmo ^tenim ingenio non adverlebaut
quod Dominuseum tentandum dedisset, ut athleta Chrisli
tentalionibus eruditus, majore ad coronam gloria perve-
nirct. Nonvidentes itaque tantum sapientiaesacramentum
angosti cordis timore, ne viderentur injustia; Deum ar-
guerc qui pa?nis affici innoxium perpeteretur, insanctum
Job pcenarum merita retorquebant : dicentes quia omnis
vita impii in sollicitudine , et divitiTe injuste congregatas evo-
mcntur* : omniaquae patiaturhomo gravia in terra, prop-
ier pcccata sua eum perpeti 2: quietiam si in rebus prospe-
ris sit, perpctuari ei secunda non posse, et tanquam
somnium cito evanescere, ut non invenialur locus ejus :
loelitiainautem impiorum esse graviorcm ruinam * ; ideoque
eliam sanctum Job a prosperis in adversa mutatum , delic-
torum suorum pretio cx summis in ultima corruisse : labi
eum qui se assereret innocentem;cum portio impii hujus-modi sit , ut superveniens in eum a Domino indignalio
jungat ci dolores, et interilus domiun ejus involvat*.
' Job. xv, 10. —• Id. xi, i5. —i Ibid. 5. —* Ibi.I. aS, 29.
lv. 3o
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 474/565
4<?6 I. AMBROSir
CAPUT II.
Job infirmum sanis amicis ct se ipso eliam fortio
rem extitisse. Quomodo conviciatores suos redargue-
rit ? Ubi prmsertim silentium ejus, nec non Davidis
quoque, atque Apostoii nobis preponitur ad imi-
tandum.
III. Audiebat haecsanctus Job , et quasi athleta fortis in
stercore sedens , in tantis vibicibus et saevi doloribus vul-
neris, totuni corpus diris perfusus ulceribus, mysterialoquebalur, nec acquirendis propriae remidiis aegritudinis ,
sed sacris vacabat sermonibus. Fortiores itaque sermone.s
legrihominis, quam illorum qui non aegrotabant. Illi enim
loquebantur injustitias, sed non secundum scientiam:
praedicabant divina judicia , poenas reorum, praemia sanc
torum ; sed reuma justo
discernere nesciebant:
deniquequem Dominus Deus justum pronuntiavit, eum condem-
nabant injustiae, arccssebant iniquitatis. Ignorabant ergo
quid unicuique conveniret. At vero sanctus Job discerne-
bat spiritu quomodo cuique eum oporteret loqui; fortior
ergo quam ii qui sani et incolumes videbantur. Et quid
dico fortiorem inventum caeteris ? Fortior se ipso inventus
est. Fortior enim erat aeger Job , quam sanus fuerat, se-
cundum quodscriptum est, quia« Virtus in infirmitatibus
»consummatur l. » Ergo et Job cum infirmaretur, tunc
validior erat. Non enim aegrotabat animo, etsi doleret
torpore : quia non erat in carne anima ejus , cujus pas-
* a Gor. sii, 9.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 475/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 476/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 477/565
DE IftTBRPBLlATIOKB JOB. LIB. IIU 46q
HAPLT III.
Job verborum ctrtamint, quo non aliud fcre dif/icilius ,
victor rtnuntiatur. Quam pulchrum sit riderc ac ta-
ctrt \n objectis criminationibus ; tt q utmadmodumposi rtsponsum (cnius, idem fortioribus verbis impor-
tunius calumniantes repulerit.
MI. Et ridcns tacebat. Qua ratione tacendum sit, do-
cet : • Clamabo, ct nondum judicium 1. » Ipse, inquit, vo-
luit me bcxc perpeti, Tanquam muralibus lentationibus
clausus nou possum fugere, donec placeat Deo destrucreahiludincs tentationum mearum. JNunc cnim siclamo,
nondum judicium. Adhuc in agone sum , adbuc luclor,
adhuccerlamensuperestmihi,nondum enim exivitcorona.
Ncmo aulcm nisi quilegitime ccrtaverit, coronatur.
\ III. Dcbebatur illi certamen tertium : amiserat omnia
sua, idest, patrimonium cum filiis : patiebatur vulnera
caroejus : manebat ut tentationcs verborumvinceret. Nonmediocre certamen. Sermone deceptus est Adam , verbo
victus Samson. Niliil enim sic penetrat animam sicutsermo
fucatus: nihil iterum sic mordet, ut durior sermo. MulU
cum viceriut adhibila tormenta , sermonum duritiam nou
sustinuerunt. Laborabat Job, sed sustinebat , ct veiborum
juxta vulnerum onera portabat. Yidit eum agonothcla
suus , de nubc et turbiue manum laboranti dedit : et obluc-
lanles gravi lapsu cecidisse prouuutia\it , viclorcm asse-
ruit, coronam detulit1
.
IX. Quidautempulchrius, quamriderccummaledicilur
» Job. xix, 7, 8. — * Id. xxxviii, 1 ; xl. ij et \uj. 7.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 478/565
4yo 5. AMBROSII
nobis ? Gaudere enim clebemus si aliena dicantur. Primum
quia volens inimicus aliquid adversum nos diccre , quo cri-
men affigeret, non invenit quod vcrum est, sed falsa pro
veris composuit. Deinde , quia dixit ipse Dominus in Evan-
gelio de hujusmodi criminatione quae innocentibus falso
irrogaretur propter juslitiam : « Gaudete et exultate, quo-
»niam merces vcstra multa est in ccelo1
. «Taccrc ergo dc-
bct qui recognoscit objectum; ne vnlnus exasperet, et
scindatur cicatrix : tacere et qui non recognoscit; audit
enim alterius, non suum, crimen : quod si referat, suumfacit: sitaceat, relorquet. etconviciantem vulnerat. Taccrc
debet etiam ille qni de mrmorata merccde praesumit. Nonenim patitur prajudicium, cui non est judicium. Et si
fuerit praejudicium in saeculo, non erit in judicio Dei. Dc-
niqueut cognoscas quia non praejudicat contumelia bonac
conscientiae , audi sanctum Job dicentem, locupletiorem
utique testem quam si imperio orbisRomani potitus esset:
«Nunc obmutescam et derelinquam : si nunc mihi praeju-
» dicium est, tunc a facie tua non abscondar 2. »
X. Haec ergo parcius in exordio respondit, ut admone-
ret illos judicii Dei , atque ab insolentia et furore revocalosquasi bonus mcdicus faceret resipiscere. Sed posteaquameos advertit persevcrare in conlumeliis , plura fortior re-
petivit, et tanquam pugno cos validiorepercussit , qui ver-
borum suorum saxis lapidabant innoxium. « Audite, in-
squit, audite verba mea, non sit mihi a vobis consolatio-
» nem quaereres
: portate me, » quia fortiora loquar : gravcerit pondus verborum meorum. Dicam et ego secundumopinionem vestram,- eo quod multi abundant in hoc sae-
culo rerum secundarum successibus , et alii gravantur. In
aerumna poriti sunt , et videtur hoc secundum peccatorummerito deferri. Quod et si dicam , nolite ridere quasi vobis
• Matth.y,
ia.
—»
Job. xnr, 19, 10,—
• *Id, xxr, 1, et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 479/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 480/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 481/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 482/565
4?4 *« AMBROSII
XV. Sed fortasse illud moveat quod adjunxit : « Qtiia
»manent sicut oves aeternae ; pueri auteui eorum ludunt«accipientes psalterium et citharam , et delectantur voce
» psaxmi. Consummarunt autem in bonis vitam suam , in
» requie autem inferni dormierunt *. » Distingue haec , et
quia spiritalis es , dijudica. Impii sicut aeterni sunt , nonaeterni ; quia non possunt aeternitatem accipere ab eo qui
non sit aeternus. Non ergo potest dare quod non habet,
nec potest illuminare qui non possidet lucem : scd trans-
figurat se in Angelum lucis, ut decipiat incredulos. Trans-
figurat autem se simulatione falsae lucis , non splendore
perpetuae claritatis. Unde et Salvator ait : « Videbam Sata-
»nam sicut fulgur cadentem de crelo 2. » Ncc fulgur est
sed sicut fulgur. Considera haereticum aliquem intentum
abstinentiae corporis , et cognitioni coelestium sacramen-
torum, sicut aeternus putatur, non habet aeterna; vitaj
stipendium ; quia falsam habet imitationem , qui fidei nouhabct veritatem. Hujus parvuli ludunt, sicut illa quae cumluxuriata fuerit , nubere vult. Luxuriala est in psalterio
et cithara , id est , in sono vocis , non in sacramentorum
profundo; ut labiis resultaret, non in corda conferret.
1 Job. xxi, 1 1-1 3. — » Luc. x, 18.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 483/565
DE INTERPELL\TIOflE JOB. LIB. III. 4j$
%i**.-%-%.-v%r*.\
CAPUT V.
Impios in bonis sccculi finire vitam, at postea requie
ccelesti carere : eontrarium vero nobis optandum ;
quod in prosperitate sit ilteccbra vitiorum ac impuni-
talis pra'sumplio. Hanc amentiam rcvincil sanctusrir supplicium et prwsens el cetcrnum prceparatum
esse declarans. Tum enumeratis ecrum sceleribus,
ipsa Deo latere non posse ostendit : quce sil eorumdemporlio , describil; atque ad sapicntiam quam illi de-
serucrunt , seclandam ?ios adhortatur.
X\ I. Hujusmodi itaque in bonis saeculi consunimave-
runt vitani suani 1
, hanc ulique quam vivebant, non illam
cujus mercedem sperabant; et ideo in requie inferni dor-
mierunt , non in rcquie crclesti. Nos aulem oremus hic
potius laborem subire , ut in regno coelorum consolatio-
nem quielis feteras mereamur adipisci. Magna enim ille-
cebra delinquendi cst rerum ailluentia secundarum : in
superhir.m extollit , oblivioncm auctoris infundit. Consi-
dera illum diviiem in Evangelio super oslriun et purpuram
recumbentem , cujus de mensa micas ju^tus ille pauper
Lazarus colligebat '. Nonne tibi videtur dives ille ad Deumdicere : « Discede a me , vias luas scire nolo \ » Et vere
nolunt scire hujusmodi vias Domini; si enim vellent , cog-noscerent. Sed quia plenae sunt laboris, fugiuntur et de-
clinantur a perditis. Quasi ebrius itaque non recognoscit
salutis auctorem. Denique conversus ad compotatores
suos : o Manducemus , inquit, et bibamus* : quid enim
• Job. xxi, i5. — » Luc. xvi, 19. et seqq. — J Job. xxi, 14.— <Is«i.
xxii , i3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 484/565
476 S. AMBROSII
«prodest si serviamus ei? Aut quae ulilitas si observcmus
«eum1
? » Haec itaque dicit saecularium abundantia rerumtemulentus ; quia non continuo in saeculo scelerum merita
rependuntur. Supinabatur enim , quia in manibus ei ad
voluptatem omnia suppetcbant : et conscius impietatis
suae cujus poena scquestrabatur, putabat quod Deus im-
piorum scelcra non videret.
XVII. Huic ergo opinioni cjus rcspondit sanctus Job :
Noli esse securus ac dissolutus, aestimans quod ad le in
hoc ipso saeculo Domini fhgella non veniant. « Verumta-
»men etiam impiorum lucerna cxtinguitur 1: » ad lempus
lucet , non habet lumcn aeternum ; et ipsis quamvis saecu-
lum favcat, quia ejus qui principatum habet in hoc sacculo,
faciunt volunlatem, solet venire rerum conversio , ct do-
lores ab ira et indignatione coelesti , ul ventilenlur sicut
paleae a vento. Injusti sicut paleae ventilantur, justi sicut
triticum. Deniquc audi dicentem Pelro Dominum : « Ecce
» Satanas expetivit vos , 11 1 vcntilet sicut triticum : ego au-
» tem rogavi pro te , ut non dcficiat fidcs lua2
. » Deficiunt
illi qui sicut paleae venlilantur : non deficit qui ad simili-
tudincm illius grani est, quod cecidit et resurrexit, pluri-
morum fructuum accessione cumulatum. Idco dicit Pro-
pheta : « Heu mc, quia faclus sum sicut qui colligit stipulam
»in messe 4! » Stipulae igilur
, quac cito exurilur, impietas
comparatur, et pulveri. Ideo postquam dixit : « Erunt si-
» cut paleae a vento, » subtexuit versiculum stalim diccns :
«Aut sicut pulvis quem abstulit ventus5
. » Deniquc utcognoscas quia impius sicut pulvis cito fatiscit atque eva-
nescit, habes in primo Psalmo diclum : « Non sic impii,
»non sic; »id est , non sicut justi : « Sed tanquam pulvis,
» quem projicit ventus a facie terrae6
, »
Job. xxi, i5. —« Ibid. 17. — 3 Luc. xxn, 3i, ot, —< Micli. vu, 1.
— * Job. xxi, 18. — s Psal. 1, 4.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 485/565
DE INTERPELLATIONE JOB. LIB. III.
XVIII. Et facit discretionem inter justum et impium.
»IIIc, inquit , moritur in simplicitatis suae potenlia , totus
) in abundantia et gratia : interiora autem ejus plena sunt
» atlipis : medulla autem eornm supereilluit. Ille autem con-
«ficit in amaritudine animae suae cursum vitae istius, nihil-
»que boni epulatus fincm accipit1
. » Cui pro meritis suis
quid potost dignum repraescntari? In sepulcra inducilur,
et in tumulo vigilat suo. Nc haec quidcm poena mediocris,
mortis rcquiem non habere , deferri eum non ad terram
viventium , sed ad tumulos mortuorum. Qui vivit enim
non inter mortuos quaeritur , sed in Abrahac sinu vitam
carpit aeternain. Ideo viri illi duo in vestefulgenti dicebant
ad mulieres : « Quid qureritis viventem cum mortuis? Non
» est hic2
. •
XIX. Deinde enumerat scelera impiorum", quod confi-
nia transccnderent , et cum pastore diripuerint gregem
subjunctorium pupilli abduxcrint (90), pigneraverint bo
vem vidua?, agrum demessuerint non suum, infirmi autem
in vincis eorum sine mercede et cibo operati sint, detrac-
tis vcstimentis nudos fecerint dormire. Plerique quorum
animae operimenlum ademerinl,
slillicidiis humescebantmontium ; et quia integimentum deerat , petra sese ope-
riebant. Rapiebantur pupiili ab uberibus matrum suarum,
lapsi opprimebantur, qui magis erigi debuissent. Esurien-
tes fraudabantur cibo , et anima infantulorum graviter
ingemiscebat.
XX. Numquid haec ignorare potuit , quem nihil pra>
terit?« Nuda inferna in conspectu ipsius , et non est amic-
»tus nequissimis; » quia latere non possunt. « Extendil
»Boream pro niliilo : suspendit tcrram in nihilo, alligans
» aquam iu nubibus suis , et non est rupta nubes sub pedi-
*»bus ejus : columnae cceli dissiluerunt , et timuernnt ab
1 Joh. 1x1, 20-25. — Luc. xxvi ,6. —* Job. xsiv, p**r totum.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 486/565
4j8 *. AMBROSII
» increpatione ejus. Virtute compescuit mare , disciplina
» autemstruit cetum maris. Claustra ccelireformidanteum:«praecepto mortificavit draconem praevaricatorem. Virtu-
»tem tonilruiejus quis intelligit *? »In tantis ergo flagitiis
« Quse spes impio est? Numquid si confidit in Domino
«salvabitur? Dicam, inquit , vobis quid sit in manu Do-
»mini 2; »et desinile inanibus inania addere.
XXI. Et describit quam miserabilis impiorum portio
sit. Quod etsi plures habeant filios, sinc posterilate sunt 3
,
quibus deest bonorum meritorum successio. Illa enim vera
posteritas , quae non in terris, sed in ccelo est. Hujusmodi
ergo viris haereditas inopia ost, et mors successio. Cumdivitias coacervaverint , mendicabunt; quia cum mortui
fuerint , indigebunt , qui requiem invenire non possunt.
Viduas eorum-nemo miserabhur : sed manebunt descrti
atque omnis copulae solatio destituti. Etsi congregetur pe-
cunia sicut terra , atque ut lutum praeparatum fuerit au-
rum , inanis erit sicut aranea substantia eorum, et omncnominis eorum palrimonium lanquam a tineis consumma-bitur, Dormiens dives nihil adjicict, aperuit oculos suos,
et jam non est. Pcrmanet in doloribus. Nihil ergo sunt
omnia quae in hoc mundo sunt. Aurum in metallis, argen-
tum in metallis : de metallo eruitur, et in metallum rever-
titur4
. Quid enim aliud nisi metallum est mens avari ?
Quae tanquam defossum tenet quidquid receperit, et in
venis terrae ac latibulis abscondit ; co quod uti nesciat.
Quotidie aurum de metallis promitur : de avaro proferrequis potuit?
XXII. Cum igitur nihil prosit vana fames auri , quia
quidquid congregaverit , labitur ; miserandi profecto qui
deseruerunt viam justam , et obliti sunt eam, cuipreliosi
» Job. Ttxn, 6-14. —»Id. xxvu, 8-u. —J Ibid. U. — 4Id. xxvm, I,
et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 487/565
DE IMERPELLATIONB JOB. LIB. III. 479
lapides haudquaquam sunt comparandi , difticilis investi-
gatu, impervia superbis, interclusa jactantibus : humilio-
ribus plana , aperta sapientibus. Et ideo sapientiam debe-
mus quaerere, ut ambulemus in via justa, per quamadversarius ille sicut leo rapiens ct rugicns 1
, qui percu-
currit hunc mundum , transire non potuit. Sed qui sapien-
tiam vult invesligare , non in abysso eam quaerat ( sicut
philosophi, qui arbitrantur quod ipsi sua sponte, suo in-
genio profunda ejus possint cognoscere) non in mari eamrequirat. Etenim ubi tempestas, ubi procella vcnti cst,
non potest ibi esse sapientia. Sed ibi quaerat, ubi est tran-
quillitas mentis , et pax quae super omnem intellectum est.
» i Petr. t, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 488/565
4$0 9. AMBROSil
I» %/»'*%'*%*
LIBER IV.
DE INTERPELLATIONE D4V1D.
CAPUT I.
ih.
David frequenler de swculivanitalc disseruisse in Psal
mis , sed maxime in scptuagesimo-secundo , ubi se ob
improborum prosperilates , et calamitales proborum
graviler inilio commolum esse , ac tamen poslea cor-
reclum signifcat. U ter ej usdem Psalmi auclor, Davidnimirum, an Asapk dicendus videatur?
I. Decijrsa est intcrpellatio sancti Job : nimc adoria-
mur eam interpellationem quam reperimus in Psalmis.
Ipse quidem David pluribus locis de saeculi vanitate non
tacuit, et inania esse qua? putantur bona istius mundi, fre-
quenter asseruit, ct maximc in Psalmo trigesimo-octavo,
iu quo dicit : t Vertimtamen universa vanitas, omnis homo
«vivens; et quanquam in imaginem Dei ambulet homo ,
» tamen vane conturbabitur. Thesaurizat , et ignorat cui
»congregat ea *. » Et alibi :« Usquequo peccatores, Do-
» mine, usquequo peccatores gloriabuntur 2? » Quod hic
habeant umbratilem gloriam, ubi de saeculo excesserint,
fructum consolalionis invcnire non possint. Idem tamen
inseruit Psalmum septuagesimum-secundum, in quo ipse
sub Asaph nomine protestatur quod ejus fuerit principium
prolapsionis ; ut non mediocri dolorc perstrictus sit , cum
• Psal. xxxviii, 6,7. —* Id. xcm, 3.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 489/565
DE 1JITERPELLATI0XE DAVID. LIB. IV. 48 1
viderct peccatores in hoc mundo aflluere divitiis, abundare
rebus secundis : se autem , qui justificavcrit cor suurn» >t in afllictationibuset aerumnis : nec mediocrem traxisse
offeosam in exordio ; sed postea per Domini flagella cor-
rectuni, et illuminatum divinae cognitionis gratia verte dt-
dkisse sericm traditionis.
II. Nusquam autcm invenio sanctum Asaph aliquibus
al\orsis fuisse vexatum : at vero sanctusDn\id plurima
grtvia et periculorum plena toleravit ; de suis enim la-
bcribus dicit. Lnde et Psalmus non quasi sancli Asaph ,
sed quasi sanclo Asaph, ut docet titulus , superscribitur,
quod ex graeco Psalterio aperlius manifestatur, ut videatur
David etiani huic Asaph sicut et aliis , canendum, quemsciipseral ipse Psalmum dedisse. Sed quia scriptum est in
ipso tilulo, deiecisse Psalmos David, quomodo autem defe-
cerunt , cum decursis his decem Psalmis, postea Psalraus
Davidtitulorum inscriptionem comprehendatusquein ulti-
miun finem (91) ? Ideo sequestrata hujusmodi definitione,
quae sit Psalmi series consideremus , et a primo versiculo
interpellationis prophetica? ducamus exordium.
LT. 3i
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 490/565
48a •• AMBROSII
CAPUT II.
Ex ipso Psalmi exordio aorreclionem Davidis depre-
hendi : Deum juslis scmper bonum esse, eo quod si
vexentur adversis, fularce rzmunerationis spe recrean-
tur, et se sempcr minora pati exislimant , nec ulhs
pcenis sua spoliari possunt sapientia ; bonum tamen
etiam improbis esse Deum, sed eos nolle paratumom-
nibus illius bonitatem experiri.
III. « Quam bonus Deus Israel rectis corde !! » Elucet
in principio emendalionis profectus. Ncmo enim potest
Deum bonum vere faleri , nisi hic qiii non ex successihus
commodorum suorum, sed ex ceelestium mysteriorum pro-
fundo , et divinze dispositionis altiludine bonitatem ejus
agnoscit : qiuenon specie prrcsentium, sed futurorum uti-
Jitalc pensanda est. Juslo ilaque scmper bonus est Dcus :
et cum torquetur doloribns corporis , et cum aflligilur
acerbitate pcenarum, semper dicit : « Si bona accepimus
» demanuDomini, quse mala suntcurnon suslineamus 2?»
Gratulatur hic sc conlori , ut in futurum consolalionem
invenire possit ; sciens quoniam qui bona receperit in hac
vita, habet mercedcm suam ; fulura pra?mia sperare non
potcrit, qui non luclatus, non cxercitatus sit diversorum
cerlaminc prscliorum. Qui vero sive jusle sive injusle af-
ficitur in hoc sa2cn!o, gratulalur vcl quod hic solval pielia
dcliclorum suorum, vel quia novit cam csse apud Dcnmuberiorem graliam, si injustc pro ejus nomine, aut pro
bono aliquo opere acerba aliqua patialur, sccundum quod
» Psal. lxxu, i. —• Job. ii, jo.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 491/565
DB INTERPELLATIONE DAVID. LIB. IV. 4&5
scriplum est : Quia nulla est gloria si peccantes punimini
ct suffcrlis, scd si benefacientcs, et paticutes : haec est
gratia apud Deutn : « In hoc eniui vocali eslis, quia et
» Chrislus pro vobis mortuus cst , relinqnens vobis exem-»plum, ut sequamini vestigia ejus, qui pcccalumnon fecit,
»nec invenlus est dolus in ore ejus : qui cum maledicere-
»tur, non remaledixit : cum paterelur, non comininaba-
»tur f. » Ergo justus etiamsi in cquuleo sit, semperjuslns
est; quia jusliricat Dqiuu , ct minora sc peccatis suis dicit
iusliqere : semper sapiensest; non cnim aufertur equulei
lormcnlis vcra perfeclaque sapicnlia : non aniiltit quod
cst; quia timorem cxcludit foras, sludio et proposilo cha-
ritalis : novit ut sapiens dicere quia indigna sunt quae in
hoc corpcre suslinemus rcmuneralione futurae gloriac; et
omnes hujus tcmporispassioncs silpcrvenluram mercedemaequare non possunt. Bonus igilur huic scmper estDeus,
quinovit qno lempore meti.t. Etidco quasi bonus agricola
hic arat ajrrum suum quodam abstiuenliae rigidioris vo-
mcre : hic slirpat quadam falcc virlulum amputalrice vilio-
rum : hic stercorat humiliando se usquc ad tcrram, sciens
quia Deus dc terra suscilat inopem, et de slercore crigitpaupcrcm. Dcnique oposlolus Paulus nisi n?stiiualus esset
slcrcora, nunquam Chrislum sibi potuissct acquircre. Uic
cuslodit fruclus suos, ut illic securius recond«it. Scmpcr
itaque ei bonus cst Deus, quia scmpcr quae bona sunt , de
Deo sperut.
I\. Acctpe aliud: « Qnam bonus, inquil, Deus Israel
• reclis cordc ! » fton ergo omnibus bonus est Dcus? Ille
quitlem omnibus bonus cst, quia Salvalor est omnium ,
maximefidelium ; ct idco vcnit Dominus Jcsus, ut sahum
faceret quod perierat : venit cnim ot peccatum muudi
tulleret, vulnera noslra cmarct. Scd quia non omues me-
1 x Pctr. ii, a:->o,
' 3i,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 492/565
484 s » AMBROSH
dicinam expetunt, sedplerique refugiunt, ne medicamentis
compungatur visulccris, ideo volentes curat, non astringit
invitos. Accipiunt igitur sanitatem qui medicinam expe-
tunt: illiautem, qui refutant medicum nec requirunt, bo-
nitatem medici, quam non experiuntur, sentire nonpossunl.
Qui autem curatur, etiam sanatur; ideoque his bonus est
medicus, quos sanavit. His igitur bonus est medicus, quos
sanavit. His igitur bonus est Deus, quibus peccata donavitqui autem insanabile peccatum habet mentis suae ulcere
quomodo potest medicum bonum aestimare, quem refugit?
Pulchre itaque Apostolus, ut praemisimus, explanavit, quia
et omnibus bonus est Dcus, « Qui vult omneshomines salvos
» ficri ' ; » et maxime fidelibus divinae bonitatis praeroga-
tiva servatur , quibus et voluntas Dei opitulatur et gralia.
Sed et Psalmista dicendo : « Quambonus Deus Tsrael rectis
• corde ! » ad ipsorum sententiam retulit, qui aliter de
Deo sentire non norunt , nisi quia bonus ad omnia et in
omnibus est.
* i Tim.ii.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 493/565
DE l.NTERPELLATIONE DAVJB. LIB. IV. 485
CAPIT III.
Fatcri Prophelam se tanlum noa esse prolapsum , dumpeccatorum pacem cvmularelut -: dupliccm csscpacem,sedeamquai ofjendiculum habct, fugiendam: nnliumtn morte peccatorum levamenesse; non prodesse jla-
gella post morlem excmplo Lazari cl divitis demuns-trari: quantum vero prosint in vita, Daviiiem a*
Jacobum patefacere : demum perpetuo esse flagcllan-
dos, qui hicflagetlati nonfuerint.
\ . Demqle sequentibus exponit ipse quid senserit, di-
cendo : « Mei autem pene rnoli sunt pedes , paulo minus
a effusi sunt gressus mei : quia zelavi in peccatoribus , pa-
»cem peccatorum videns*. » Non utique pedes corporis
iippellat gressus , sed directionem mentis et gressum, de
quo alibi dicit : « Non veniat mihi pes superbise, et manns
» peccatorum non moveat me2
. » Ideo semper petendumest, ut dirigat Doininus nostrorum animorum vestigia, ne
labantur, et lubrico quodam erroris eflusa, stabilitalem
sui tencre non possint. Prolapsiouis autcm causa ea est ,
quod pacem xmulatus est peccatorum. .Einulari autem
debemus quae bona sunt, non ea quae plena dedecoris ; si-
cut et Paulus apostolus expressit dicens : « Bonum est
» autem aemulari in bono semper 2. »
VI. Nec te moveat quod pacem in malo posuit. Deni-
que et in Evangelio habes esse pacem , quam respuit
Christus, ut ipse ait : «Pacem meam rclinquo vobis, pa-
» cem meam do vobis : non sicut mundus dat, ego do vo-
Tsal. lxxu, a, 3, —» Id. xur, la. —3 Galal. i», |.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 494/565
486 S. AMBROSII
»bis*. » Est enim pax quae non habct offendicuhim , cst
quce habct : quac ex dileclione est, non habct ofTcndicu-
lum; quae ex simulatione , habct. Idco ct Prophcta dicit :
« Pax , pax ; et ubi cst pax 2? » Rcfugiamus ergo pacem prc-
catorumjconspirantcnim advcrsus innoccnlcm, coeunl ut
justum onprimant, viduam cxlcrniincnt , vcl expugncnt
ejus pndorera.
VII. El idco«
Non cst rcclinalio morti corum3
: » non« Dcclinalio, » utplcriquc codiccs lalini scripti sunt, sed
«Reclinalio (9-2). » Quandoeniin laboramus,et incurvamur
adopus aliquod, alquc inclinamur, nos rcclinarc consucvi-
mus : peccatores atllcih gravium scilicet dcliclorum, ct
maxime impii sc rcclinare non possunt; de quibus diclum
est : « Et dorsum illorum sempcr incurva *. » Non cniin
sc erigunt ad ccdcstia, qui Christo non adhaescrunt. Et
ideo ncc rcsurgunt cum eo quorum mors pessima , sicut
scriplum est : « Mors pcccatorum pessima 5, » Qui aulcm
Chiisto commoritur, ct conscpclilur cum illo, non solum
reclinatur, sed etiam resuscilatur. De quo pulchre illud
convcnit diclum : «Universum Pratrum versasti in infirmi-
» late cjus 6; » maxime si marlyr sit cujus infirmitas pas-
sionc solvilur, mors resurrcclionc.
VIII. Vidimus illum divitcm qui indutus purpura et
bysso in hoc sa^culo recumbebat, et cpulabalur quolidic
splcndide , de cujus mensa quac cadebant pauper Lazarus
colligebat , quemadmodum in tormentis posilus , in in-
fcrno sereclinare non poterat , sed vix ad Abraham, nontolum se , scd solos oculos erigebat , rogans ut mitteret
Lazarum , qui extrcmum digiti sui in aquam lingeret ct
linguam ejus rePrigcraret7
. Ergo illius morlireclinationon
> Joan. xiv, 37. — » Ezcch. xm , 10. — 5 Psal. ixxii , 4- —* Id. txviu, 34. — * ld. xxxm, aa. — .4 Id. xt, 4- — 7 L " c -
xvi, 19, et seqq.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 495/565
DE LVTERPELLATIONE DlVID. LIB. IT. 4&7
erat, ncc firmamentuui in plaga ejus *. Nihil enim pro
sunt flngclla pOSl niorhMn.
IX. £t ideo David dum esset in islius corporis vita , in
flagella se pr.epnrabat , ut cuin Dominus rcciperct castiga-
tum. Considerj ilcrum nhhi sanctum Job, qui perlusus
erat ulceribus, et concu.i-hatur omnihus mcmbris, ct
plenus erat totins corpcris sui doloi ibus , glebas tcrrac
vulnerum suornm sanie et humore dissolvcns , quemad-modum cum sc in hoc corporc positus rcciinare non pos-
sct , roquiem morlis invcneril; idcoque consciussui dixit:
»Mors viro requies*. »Is igitur in plaga non motus est,
n<ic nutavit scrmonis sui lubrrco , qui in iilis omnibus
nihil peccaut labiis snisJ
, sicut Scriptura testatur : sed
magis plag02 surc reperit firmamrnium , per qr.am confir-malus in Chri^to est. Ergo et Job et David, quia hic fla-
gellati sunt, firmamentum habucrunt in plaga sua ; qnia
flagellat pater filium quem suscipit : qui autcm hic non
flageilanlur, ibi non suscipiuntur ul filii. Ideoqne a In la-
«boribus homimun non sunt, ct cuni hominibus non
• flagcllabuntur *, » ut in pcrpcluum cum diabolo fla-
gellentur.
Psal. U*H, 4- — • Job. iii , »3. — » id. ii, 10. — « tul.
lwii , 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 496/565
488 S. AMBROSII
l v-v-v«.«.^>
CAPUT IV.
Peccatoresiniquitate propria vestiri ; quod vestimentum
a nobis rejiciendum 3 ut vestimento virlutum indua-
mur; ac potissimum jtjunii : hoc se utiliter Josephum
induisse. Adamum exuisse cum gravi damno : deni-
que Judmorum iniquitatem quasi ex adipe prodeun-
tem magnam ac deliberatam extitisse.
X. « Ideo obtinuit, inquit, eos superbia eorum , coo-
»perti sunt iniquitate et impietate sua *. » Malum vesti-
mentum iniquitas, quod si quis voluerit in nobis tenere,
remittere nos oportet, ne incipiat in judicium venire no-
biscum; et si quis tunicam nostram quam accepimus
spiritalem auferre conetur, remitle pallium iniquitatis,
sume operimentum fidei atque patientiaj, quo se David
operiebat in jejunio, ne amilteret integimenta virtutis.
Ipsum jejunium operimenlum est. Denique nisi sanctum
Joseph texisset jejuna sobrietas, adulterae protervitas
exuisset. Quo jejunio si se tegere voluisset Adam, nudus
non fuisset effectus. Sedquia de ligno scientiae boni etmali
contra interdictum coeleste gustavit et imperatum jejunium
praevaricatus est incontinentiae cibo , nudum se esse cog-
novit. Quod si jejunasset, et fidei servasset exuvias, nec
se aspcxisset inlectum. Non ergo nos induamus iniquitate
et impietate, ne de aliquo nostrum dicatur : «Et induit se
» maledictionem 2. » Male se induit et Adam , qui dum qua>
reret integimenta foliorum, maledictionis excepit sen-
tentiam.
1 Psal. txxu, 6. —• Id. cTiii, 18.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 497/565
DE iNTEftPELLATfOJfE DAVID. LIB. IV. 4$9
XI. Induernnt se maledictione Judaei, de quibus scrip-
tuui est : « Prodiit quasi ex adlpe iniquitas eorum , transic-
» runt in dispositionem cordis \ »Ab adipe adipsal enim
dicitur, id est, pingue. Sicut enim anima bonis pasta, et
referla virtutibus, tanquam adipe et pinguedine repletur*,
ut scriptum est : sic iniquitas qiue quasi ex adipe procedit,
non tenuis et cxilis signiticatur, sedplena vitiorum. Deni-
que non fortuito quodam lapsu in errorem incidere : sed
consilio et dispositione in sacrilegium transierunt.
CAPUT V.
Qui os suum in calum ponunt, eos prce ceeteris esse quiomnia steltarum necessitati attribuunt : ipsis tamen
hanc a Deo graliam reservari, ut revertantur cumIsrael : cujus reditus myslerium declaralur : eosdem ut
a Deonegent occullacognosci , maxitne induci pecca-
torum div itiis:postremo idem de Ch rislo sensisse Simo-
ncm pharis(Pum.
XII. «Posuerim in coeluin os suumj et lingua eorum
• transivil super terram 3. Ponere in ccelum os suum quid
sit, docet nos iile ex fratribus adolescentior, qui regres-
sus ad patrem dixit : « Pater, peccavi in ccelum et coram
» te *. Ponunt autem in ccelum os suum qui sibi criminum
auctoritates , nativilatis pulant quadam necessitate defcrri.
Hi nec coelo nec terris parcere solent, ut cursu quodam
stellarum arbitrentur vitam hominis gubernari. iSihil pro-
> identiae , nihil bonis moribus derelinquunt. Atque uti-
oam et isti, sicut ille unus de duobus adolescentibus,
revertissent : bonus Dominus remedium non negasset , et
• Psal. liiii, 9. —• Id. uutj 6. —> Id. lxsii, 9. —« Luc. xr, 18.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 498/565
490 S» AMBROSIl
tamen etiatnsi ipsi nolint sanari , reservat Dominns rogrcs-
sionis graliam ; ut qui in Israel cxpulsi sunt per cordis pi 0-prii caxitatcm, pcr plenitudinem Ecclesiae reverlaulur; et
non vacuos dies vilae islius ducant, scd plenos habeant
boiiic opcralionis el fidci, cum rcplcvcril eos Dominusgratia spirilali. Quomodo aulcm rcvcrlantur, accipc. « Quia
»ca:ci!as, inquit, cx parte Israel contigit, donec pleniludo
Bgenlium inlraret, et sic omnis Israel salvus (ieret '. »
Sed quia myslcr ium oporlebat impleri , « Ut concluderct
» Deus omnia in incredulilate 2, » id cst, rcdargucret alque
convinceret (cumcnim duo contcndunt, si unus superior
sit, dicitnr : Conclusit illum aiterum) ideoquc per suammisericordiam ut subditus fieret Dco mundus, rcgressus
quidcm est populus in haercdibus; sed is ccleri crrore tra-
dnctus est, utDcum non crederct occultorum csse prass--
eium. Sed Dominusillis , ut quandoqueredimantur, salutis
futurae graliam reservavit dicens : « Idco rcvertclur huc«populus meus 3
. » Quid est « IIuc?»Id est, ad me, ad
aequitatem cl justiliam meam , ad cullum mcuin.
XIII. « Et implebit dics vilae suae4
. «Quodulique sic ac-
cipies , utpopulus quidem rcdimatur, qui crcdiderit in co ;
in quo etsi non redimantur, qui non crediderunt, lamcn
redempti populi Dci praerogativa defcrtur.
XIV. Isti ergo in errore positi dixerunt : « Quomodo«scivit Deus ; et si est scientia omnis in Altiesimo ? » Pu-
tant emm non esse in Dco scienliam; quia pcc-catores
abundant prosperis sieeularihus, El adliue inducit eos lo-quentes : « Ecce ipsi peccalores et abundantes in sa:culo
»obtinuerunt divitias5
. » Habes hoc in Evangelio planius
expressum , ubi Simon ille pharisaeus videns quod muliei*
illa peccatrix venit in domum ejus , et super pedes Christi
• Rom. xt, a5, 26. —» Ibid. 3a.~ 3 PVal.ixxii, 10.— * ibid. — * Ibi.1,
»1.-^6 Ibid. 13.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 499/565
DE IXTERPELLATIONE DATID. LIB. IV. 49 1
efludit unjruentum, diccbat intra sc : « Hic si essct pro-
»pheta , sciret utiqne quae ct qnalis est mulior qunc tangit
»cnm: quia prccatri.v est I. » Sed paticntia Dci non pnc-
judicat verit.iti, et prarscicntia ejus, ac providcnlia hocipso amplius probalur, quoci in pcccato positns succcssuaflluit s;ecnlarium prosrororum. Quod forlior \idcns
ridct , incaulus traducilurct movelur.
CAPLT VI.
Prophetam cum primo animo despondissel , postea cas-
tigatione emendatum cognovixse omnia quidcm evc-
nire disposilione divina , opes aulvm non esse pramiarirtutis, nec pttnam peccali inopiam.
X\. Dfmque Psalmista dicit dixisse sc : « Erjo sinc
Bcausa justificavi cor mcum : et layi intor innocentes ma-
»nus mras 2. »Iioc cst, vidco illos abundarc, vidco illis
commoda omnia secundare, mc antem contori atquo exa-
gilari lenlationibus plurimis. Fruslra ergo dedi mc inno-
cenli.T, atque itd slutiiuai sobrire conversationis intendi.
Lt pulchrc ait :« Lavi inter innocentcs mnuus ineas;»tit
non arrogare sibi summam innoceutiic, scd sedulura de-
ferrcsludium viderctur.
X^ I. Intciea non impune hujusmodi a se scrmonemexisse leslatur. Nam tota die fla^ellatum esse se memorat;
quia iruslra justificasse seDomiuocor suum dixerat:post
flagella autem conlinuo secuta est pravae opinionis cor-
reclio. Stalim enini « Yindexmeus, inquit , in matutinis',»
id cst, in aperlo ct perspicuo; lux enim veritatis com-
1
Luc. »ii, 39. —»
Psal. ixxu, i3. —» lbid. i\.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 500/565
4$2 S. AMBKOSII
prehendens eum, non sivit haec sentire, quae dixit. Revin-
cebat itaque et redarguebal me veritatis lumen ofiusumanimo meo, eo quod non recte dixerim : « Sine causa jus-
ntificavi cor mcum. «Loculus sum enim illa tanquam in
tenebris conslitutus, et recordanti illa mihi cor compun-
gebatur: compuncto autem corde, illuminabatur affectus;
ut fieret in corde meo ignis flammigerans, qui faeiebat in
me diei spiritale principium. Illuminata itaque oriente
mihi dic, et quasi in meltis matutinis positus , intellige-
bam quia extra conslitutioncm generationis filiorum Dei
factus sum. Qui cum primo credidissem , eo quod opera-
tor mundi providens generationi humahae, omnia ad utili-
tatem nostri vel tristitia , vel ca quae parum delectent, fe-
cerit; tarn bonam sentcnliam postea pravis opinionibu*
turbatus amiserim.
XVII. Conferebam itaque cum corde meo , et diccbam
mihi : « Si narrabo sic, quia sine causa juslificavi cormeum,»
occurrebat mihi Dei vox dicens : « Ecce generationi filio
» rum tuoruin cui disposui *: » id csl , ecce in Scripturis
invenis, o tu Adam , quia disposui generationi filiorum
tuorum; quia fortuito divitiae ad impios, non aliquo meritodeferantur, nec praemia virtutis sunt emolumenta thesauri
nec e contrario inopia poena peccati est, sed indiscrete
veniunt ista, quae modo Iluminis quodam saeculi prolluvio
volutantur.
XVIII. Et existimabam 2, et videbar mihi cogniscre
hoc esse verum ,
hoc congrueredivinae providentiae et
convenire; me autem frustra in iis turbatum esse, in qui
bus inhaerere non debui.
' Psal. ixxn, i5.— » Ibid. 16.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 501/565
DE 15TERPELLATIONP. DAVID. LIB. IV. 4°/3
CAPLT VII.
Emendato errore David hunc unttm laborem sibi cos.-
noscil superesse ; ut ingrcdiatur in adyta divime
cognitionis. Sancti progressu eetatis finem suum scire
desiderant , et quis ille sit? Primam veram cognitio-
nem hancesse, qua credimus prospera improbis adhoc tanlum concessa , ut eorum ea:cusaliones exclu-
dantur. Eosdem dum Dei beneficiis allevantur, dejici
ac prorsus redigi ad nihilum.
XIX. Itaque quia videbar mihi reram senlentiam com-prehendisse , et cognilionem rei ipsius esse assccutus
dicebam mihi : « Hoc labor est ante me, donec introeam
»in sanctuariumDei, et intelligam in novissimo \ »Id est,
solns mihi supercst labor, ut ingrediar in sanctuarium
Dei, ubi est Cherubim, id est, cognitionis profuudum
et non laborem in incertis ct vanis opinionibus; narratioeuim fatni sicut sarcina in via. Ideo ingrediamur adytum
cognitiooum sacrarum, atque interiora penelralia veri-
tatis, ut non sit in nobis labor; sapieotia enim nos a sensu
labcris abducit. Denique non est labor in Jacob. Causa
autem laboris ignorantia est; quoniam qui nescit justis
reposita esse praemia, non reficitur a laboribus, sedmagis
imprudentiaesuaelabore curraturetfrangitur. Ingrediamur
igitur sanctuarium Dei , ubi sunt Cherubim , in quibus est
recordanlia sacra? cognitionis , et veri Ulius atque aeterni
luminis.
XX. In illo candelabro imogo resplendet , quopossimus
1 P«al. mn, i>>, i-.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 502/565
4p,4 s - AMBROSII
intelligerein novissimo. Sanclusetenim in ultimo cognoscit
et perfectam sapientiam processuaetatis adipiscitur dicens:« Notum fac mihi, Domine, finem meum, ct numcrum
»dierum meorum quis est, ut sciam quid desit mihi *. »
Quis cst finis, nisi ille, cum tradilur rcgnum Dco Palri,
quando revclantur occulta sapicnliaj? Hunc finem noslri
certaminis rcquirebat Prophela, cupions cognoscere quid
suae deesset perfeclioni; finis enim discipluue noslras et
studiorum pcrfectio est.
XXI. Ihec ergo prima vcrac ralio cognitionis, quia for-
tuito accidant quae in sajculo sunt : secunda illa, quia
« Propter eorum lergivcrsaliones posuisti eis2
»successus
profluos saecularium commodorum, et abundanliam divi-
tiarum, ne causarenlur propler inopiam sc et acerbilalem
alicnjus doloris ct luctus minus fuisse dcvotos , alque in
culpam latrocinii ct direplionis studium ncccssiti.le eges-
talis impulsos. Non enim ad tranquiilitatem vilae usuram-
que Ifelilite div itiis opimali , aut honoribus elevali sunt : scd
ut qucrcla cxcluderclur, coaccrvarctur aerumna.
XXII. Dejiciuntur ilaque dumclevanlur hujusmodiviri.
Non enim gralia, scd ruina est; ubi nec diuturni usus
muneris reservalur, et adimitur cxcusalio dclinqucndi.
Quodenim graviorispondus quereLc, quam illud divinum
quod habes in Michawe prophet;e libro : « Popule meus,
nquidfeci libi, aut in quo conlristavi te , aut quid moles-
»tus fui libi ; responde mihi ? Nonne cduxi le de lerra
»yEgypti,
ct ds domoscrvilulis liLcravi
te.
s
?»Eccc quo-modo dejiciunlur impii dum allevanlur, qucrela corumexcluditur, pcena accrbalur. Coeleslibus eniin beneficiis
invilali dcscrere non debuerunt vitac secnrilatis et prospc-
rilalis datorcm, cui magis debucrant outcmperarc. Sed
sicul justitia Doi magna , ita clium scvcra vindicta, Quaudo
t {>sal. xxxvm, 5. —t Id, lxxij, 18, •— ' Micb. vi, 3, 4-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 503/565
DE lSTEKPELLATlONE DAVID. LIB. IV. 4<)$
enim impius perseverare consuevit , de quo et alibi habes
scriptum: « \idi
impium supcrexaltatum etelevatnm super«cedros Libani; et transivi , et ecce non erat: et quaesivi
»eum, et nonest inventus locus ejus* ? » Incredibilis ce-
lerilas exlinctionis ejus. Vides subito impium in boc saeculo
polenlem : dum tu transis , ille jam non est. Quanta est
enimumbrain terra : quam non diuturna ?Transponeves-
tigiuin , et umbra praeleriit. Autsi hic aliquid movet, ad
ea quae futura sunt, altolle mentis vesligium et invenics
iliic impium non futurum , qucm hic esse credcbas ; noD
enim cst, qui nihilest. Denique Dominus eos cognovit qui
sunl ipsius : qui autem non sunt, eos non agnoscit; quia
ipsieum qui e»t, non agnoverunt.
>\v.w ** vttvt\Wn\\\w M%vwtw\yttwtv>miwvMmw« w «w« i\\t\\v\\w\w\t\\m
CAPLT VIII.
Impios in interhusuo cum somniobene comparari, quod
ncmpe animm il'orum omnibusbonis vaeure reperian-
tur ; et «>rumdem tenebrosm imagines e lumine cce-
(eslis II itrusalcm dclcanlur.
XXIII. De ipsis crgo ct hic dicit : t Defecerunt et perie-
»iunt proplcr iniquitatcm suam, velut scmnium exurgen-
»tis2
,» id est , ita dcflciunt ct evancscunt .impii, sicut
somnium exurgtentts a somno primum; quia in lenebris
sunt, ct in tenebris au.bnlaverunt , nec resedit aliquod
cormn boni opcris vcsligium, sed similcs eorum qui som-
nium vidcnt: qni autcm somniat , in nocle somnict; nox
autem in tencbris. Filii tenebi arum sunt priv&ti Sole juj>li-
liae, et splendore virtutis, dormiculcs seuiper, et noa vi-
• Psal. xxxvi, 35, 56. —• ld. txm, 19, 90,
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 504/565
/,q6 S. A.MBROS1I
gilantes , de qnibus bene dicitur : « Dormierunt somnum
»suum, et nihil itivcuermit *. «Eteniai cum animre eoruin
a corpore separaloe, tanquam resoluti a corporis somno
nihil invenient , nihil tenebunl; et quod se tenere arbi-
trabantur, ainittent; quoniam stullus et insipiens cum
divitiis exundaverint , relinquent alienis divitias suas
neque simul ad inferna descendet ciun eis gloria domus
eorum.
XXIV. Sequenlia quoque demonslant quomodo impius
non inveniatur, sed intereat. Quoniam imago cjus in ci-
vitate Domini illa superiore Hierusalcm non invenitur. Do-
rninusenim pinxit nos ad imaginem et similitudinemsuam
sicut ipse docet dicens : « Ecce ego, Jerusalem , pinxi mn-
»ros tuos2
. » Si bene egerimus, manet in nobis ista imago
celestis: simalequis agit, delctur inillohaec imago(illius
utique qui descendit de coelo ) et est in eo imago terreni.
Unde et Apostolus dicit : « Sicut portavimus imnginem il-
» lius tcrreni , portemus el imaginem hujus coeleslis3
. »Bo-
norum ergo imagines perscverant , et in illa Dei civitate
resplendent. Si quis autem ad graviora peccata deflexerit
nec egerit poenitenliam , imago ejus aboleturveldejicitnr;
sicut Adam de paradiso ejectusestet exclusus. Quicumque
autem pie honesteque segesserit, intrat in civitatem Dei,
et infert imaginem suam , ut in illa Dei fulgeat civitale.
« Domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum
• rediges4
; »quia isti in luminc fulgere non possunt, qui
tcnebrosis se operibus induerunt. Exemplum accersamus
de saeculo. Vide quemadmodum in civitalibus bonorum
principumimaginespcrseverent, deleanturimagines tyran-
norum.
• Psal. u\v, 6. —• Isai, xux, 16. —3 1 Cor. xv, 49. —* Psal. lxxji, ao.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 505/565
DE 1NTERPELLATI0KE DAVID. LIB. IT. ^97
CAPUT IX.
Prophttam cognltione divinac providentice recrealum r
ipsum et cum eo omnes komines comparatione cce-
lcstium civium jumentis haud esst absimiles; eos-dcm tamen Dei gralia ad humanam revocari digni~
tatem.
XXV. H.Ecergo considerans, animoque intendenssanc-
tus Propheta delectatns est , qoi fuerat ante turbatus. l/nc*e
ait ipse : « Quia delcctatum est cormeum , et resolutisunt
renes mei. Et ego ad nihilum redactus sum , et nescivi
«etvelut jumentnm factus sum apudte, etego semperte-
» cum 1.» Cum cognovissem, inquit, quiaDeushumanacurat
et respicit, «Requieverunt renes mei, »bocc>t,ex maximaiatigatione veteris imprudentiae requievi per agnitionem
boni ccelestis et gratiae. Sunt enini quidam renes anima?,
qui vcxanlur in nobis per ignorantiae laborem : hi resol-
\untur ad requiescendum ccelestis agnitione doclrioae, et
quasi pulchro quodam fulcro ccelestium prceceptorum sub-
nixi foventur. Tunc, inquit, intellexi , quia vane fatigabar^
quoniam idquod verum est nesciebam.
XXVI. « Et velut jumenium factussum :» pulchre addi
dit,«
Apud te;
» comparatione enim coelestium homo qui<2»>t nisi jumentum irrationabile ? Nam et stelke cum sint
lucidae, vanescunt solis exortu. Et Moyses ait : « Non sum» idoneus ab hesterno die, ex quo coepisti loqui cum servo
» tuo : et tenui , inquit , voce et tardiloquus sum '. » Ita ergo
et homo, non dicamChristi,sedAngelorumcomparatioo9
lt. 3a
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 506/565
4^8 *• AMBROSU
mutum yidetur esse jumenlum. Sed tamen nemo desperet;
quia homines et jumenta salvosfacit
Deus. Et ideo quianon exme, sed ex te didici, tibi adhoerebo semper; utde-
sinam esse jumentum , et dicas mihi : « Tu autem hic sla
«mccum*. » Circumfususenim Deigratia homo incipitesse,
quiper imprudenliam praetcndebat insensibililatem , etin-
scientiam beslialem. liomoenim eo probatur, si capax sit
rationis el gratiae. Itaque a mutis animalibus separatum se
esse gaudet, et in hoininum ascitum esse consortia, quas
Deus visitat et tuetur. Quid enim est homo , nisi quia
memor est ejus Dominus , aut quia a Domino visitatur?
CAPUT X.
Si Deus nobis ad dexteram non fuerit, eum Locum a
diabolo occupalum iri , sicuti primo parenti contigit:
cum hujus vices ageret Christus eum sibi addexleram
dccmonem slaluisse , quo ipsum gloriosius prostcrne-
ret : postremo maximas ulilitates ad eos redire, qui-bus ad dtxleram sleterit Christus.
XXVII. Unde quasi visitatus ab eo dicit : « Tenuisti ma-
tnum dexteram meam, et in volunlate tua deduxisti me,
• etcum gloria assumpsisti me 2. »Sic accepimus,et secun-
dnm grsecum sic convenit. Dixit enim graecus : E xparrjya;
tY t q yufoq, id est, « Tenuisti manum tyj? <Js£<aj f*ou dexteram
*meam. »Bene dirigitur, cujus dexteram Deus manu sua
tenet. Potest dicere : « Dominus a dextris meis, ne commo-• vear s
. »Adam si a dextris suis DOminum habere voluis-
set, non csset a serpente deceptus. Sed quia oblilus est
« Deut. t, 3i. —» Psal. uwu, a4« — * td. xv, 8.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 507/565
DE IKTLTlPELL.iTIO.NE l)\Ui). LIB. IV. 499
mandatum Dei ct voluntatem scrpcutis implevit, nianuui
ejus diabolus tenuit, ct ad lignum scieniia; honi et mali
extcmli fecit , ut interdicta decerpcret. Pracjudicatum est
in illo omnibus, et ccepit universis adversarius ad dextram
starc. Lndcet illa in Judam maledicti forma processit : « Et
» diabolus stct a dcxtris ejus1
. » Si illud maledictum grave,
maxiina est ista bcnedictio, qua malcdictionis durae vin
cula laxantur. Ideo Dominus Jcsus ad dexteram sibi dia
bolum statuit, sicut in Zachariae iibro legiinus 2; hominis
enim causam locumque susceperat. Ibi ergo stetit, ubi
Adae stabat haereditas. Quasi bonus athleta permisit eumad dexteram sibi stare , ut eum retrorsum repelleret di •
cens : aVade relro, Satana 3. » Itaque adversarius locole-
jectus recessit: tibi autem ne diabolus a dextris staret,
yit : « \eni, sequere me\ «Praevidens igitur David adven-tuin Domini , qui nos a potestate adversarii libcraturus
descendit e ccelo, aii : « Dominus a dexlris est mihi, ne
» commovear. »Cui autem a dextris erat diabolus, move-batur. Merito ergo et hic ait : « Tenuisti manum dexteram
»meam, »id est, ut jam peccare non possim ; ut ille lu-
Lrico ante fluctuabundus vestigio , (ida possim statione
consistere. Quam bene hoc Apostolus dixit, quando eumturbatum Dominus vidit, et extendens dexleram suani ti-
tubare non passus est5
, atque iutrepido finnavit incessu.
Liberatus ilaque Petrus quid aliud est locutus nisi hos pro
pheticos versus: « Tenuisti manum dcxleram meam , et iu
«voluntate tua deduxisti me, et cum gloria assumpsisti
*me. » Quae est dextera nisi actuosa animae virtusPQuae
si Domini voluntaledirigatur , nihil aiiud desiderat , nil re-
quirit , nullas mundi hujus opes , nulla adjumenta deposcit.
• Psal. ctiii, 6. — • Zach. nt, 1. —5 Matth. it, 10. — 4 Ibid. xn, ii.
—' Matlh. xir, 3o, 5i.
3s
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 508/565
5oO S. AMBROSII
4% »WVW\WM»V«V »WW»vwu^tM VWVWVVV» VWi W» VWWVWWWWVW»W»»WV»\ W* W. »WW>»v»
CAPUT XI.
Davidem possesslonc Dei contentum ni/iil prazler eumexoptare; debere enim terrena deleri oblivione, ut
succedanl coylestia , alque etiam ad Deum qui nemi-
nem repellit , accedalur t a quo pravis tantum aclio-
nibus rcccdimus.
XXVIII. Ideo dicit sanctus David : «Quicl enim mihi
srestat incoelo, eta te quidvolui snper terram 1?» Id esi,
Tu portio mca cs, abundas mihi ad omnia, nihil qnrcsivr
aliud , nisi ut te partem haberem , nulli me ccelesti , utgentiles faciunt, subdidi creaturae , nullas sneculi hnjus dr-
-vitias , et voluptatum illecebras concupivi. Nullins egeo
«ui a te assumptus sum : ncc superest in ccelcstibus quod
amplius quaeram. Nihil habens, omnia habeo; quia Chriff-
lum habeo , cui Pater Altissimus « Non pcpcrcit ; scd pro
d nobis omnibus tradidit illum : quomodo ergo non cum illo
»omnianobis donavit 2 ;»sicutAposlolusdixit POmniaenim
inChristoperquem omnia, etinquoconstanl omnia.Omnia
ergo in illo habens , aliain non quoero mercedem , quia ipse
inerces est universorum. Ideoquc pcrfecte dixit : « Tolle
»crucem tuam, et scquere me 5. »Quiillum sequitur, non
prasmio ducitur ad perfectioncm ? sed perfectione con-
summaturadproemium. Imitatorcs enim Chrisli non prop-
ter spcm boni sunt, sedpro amorc virtutis. Christus enini
per naturam bonus , non proptcr praemii cupidilatem. Ideo
passus est , quia benefacere eum delectavit , non quia in-
crcmcntum gloriae cx sua passione quaerebat. Ideo qui it-
> Psal. mxh, a5. — » Rom. tiii, 3a. —' Marc. vm, 34.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 509/565
DE INTERPELLATIONE DAVID. LIB. IY. 5or
lum imitari cupit, non quod sibi, sed quod aliis prosit
«operatur. Lndcnon immerito deficit sibi , aliis autem vir-
tutis incremento valescit,
XXIX. Et convenienter dicit : « Defecit cor meum et
>»caro mca, Deus cordis mei 1. «Neque enim possunt per-
petua snccedere, nisi terrrena defecerint. Deficit ergo
caro , quando mortificanlur quae sunt carnalia. Deficiunt
et iili qui morlificationcua Jesu Chrisli in sua carne cir-
eumferunl; mors cnim Christi in ilJis operatur, ut omnis
erroruui moriatur illecebra. Lnde colligitur quia et cor
iiominis deficit , quando mortificantur cogitationes malac
quae de cbrdeprocedunl; ut terrenaomniaabscondatobli-
vio, et fiat Deus cordis eorum , qui beati mundo corde
Deum videre mereantur, ut appropinquent tibi, et nonM segrcgent. Deus enim appropians, non repulsor appro-
j>inquantium esl; omnibus enim vult salutis causa e»se,
non morlis. Deniquc neminem repellit , nisi qui se ab ejus
conspeclu putavcrit sequestrandum.
XXX. « Quouiam ecce , inquit, qui elongant se a te,
»peribunt 2. «Unusquisquc enim operibus suis pietati luxe
>ese aut jungit aHt separat. Fugit enim Deum qui opera-
tur ca, quorum cognitionem metuat deprehendi; sicutille
qui teclus parietibus et circumfusus tenebris a Domino
Deo sese existimat non videri: videtur autem, cum dici-
tur : « Perdidisti omnes qui fornicantur abs te*. » Sicut
enim mulier qune fornicatur, non adhasret viro , ncc una
caro cum viro suo, nec unus spiritus cst; sed dividit scse
ite separat fornicando : ita quaecumqueanima nonadhaeret
Deo , sed vanis idolorum cultibus inscrviens fornicatur,
<lividit sc sacrilegii scaevitate , et longe fit a Domino , qua;
j>rope essc deberet. Perit aulem qui separatur a Domino.
1 Psal .l\xu, a6. —» lbid. »7. —s Ibid.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 510/565
502 S. AMBROSII
XXXI. UndeSanctus qui Dei judicium reformidat, sem-
per adhserere vult Christo, et in eo spem suam ponere 1
,
ut laudet Dominum, cui est honor, gloria, perpetuilas a
sacculis , et nunc et semper , et per omnia saecula saeculo-
rum. Amen.
« Psal. Ltxn, u8.
FINJS TOMI QUINQUAGESIMI QUINTI.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 511/565
ANNOTATIONES.
AK50TATI0 (i) pag. 4«
Abalienare , proprie est animum a seriis gravibusqne
avocatum rclaxare : scd Ambrosius rem ad spiritalem sen-
sum more suo hic et infra cap. m, num. vi, traducens,
vull idem esse atque a curis saecularibus ad ccelestiuin re-
rum meditationem convertere.
vnnotatio (2) pag. ia.
In reccpta lectione nihil hic mutandum, cum despicere,
non semper idem sit ac conlemnere, sed a probalis aucto-
ribus sumatur etiam pro dispicere et zonsiderare.
AjfxoTATio (3) pag. i3.
Cnm ibi alludat ad triplicem Scriptura; sensum, regale
dixitpro naturate, qnia Verbo naturaliter competit regem
csse.
ONOTATIO (4) pag. 26.
ln inferno, supple, loco , hoc est, tcrra quae ita dicitur
respectu ca?li, quod supernum est.
ANNOTATio (5) pa*,-
. 3c;.
Ad speciem. paulo snperius pro pulchritudine sumpsc-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 512/565
5o4 ANNOTATIONES.
rat; nunc snmit pro quodatu accidentali forma quae ani-
uiam, non corpus aflicil.
ANNOTATIO (6) pag. l\0.
Ex his hujusmodi scnsum cflici posse arbilrarnur: Qui
conccntus, elsi planc fiilsus, tamcn quoniam ad fidem ne-
quaquanr pciiinct, non solum lanquam non injucundus
proponi polcsl, vcrunietiam tanquam non omnino impos-sibilis.
ANNOTATIO (7) pag. 44»
Sex manuscripli bonac nolae hahcnt : processum accipit,
quod significat viriules, qum dicunlur animm. Duo ha-
Lent: procensum accipit virtulis, quod significani animas
qu(B dicuni. A!ii, alque Editi nobiscum faciunt. Videri
nihilominus polcst hic aliquid essclranspositum, proinde-
qae legendum hocce modo ; processum accipit. QuodSigni/ictnl V irlixles vcl animas quaj dicunt. Nisi malis
vocem, anima:, cssc in casu atlribulionis. Ibi autem per,
Firlules, Angeli cssent intelligondi.
ANNOTATIO (8) pag. 5l.
Quanta libro de Bono mortis cum superiore de Isaao
et Aaima cognatio intercedat, prima illius verba satis
declarant : qua; quidcm si quis strictius voluerit inlerpre-
tari, forle non inconsulto unum cssc aflirmaverit operis
contcxlum ct quasi corpus, cujus libcr primus alter dici
debeat, altcr secundus. Ecquid cnim aliud sibi voluisse
videtur Ambrosius, cum post librum de lsaac finitum in
hanc senlentiam : Ergo non timeamus mortem , ctc,
scqucntem auspicatur hisce verbis : Quoniam superiore
llbro deAnima sermonem aliquem contexuimus, facilio-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 513/565
ANNOTATIONES. 5o5
rem viamputamiisdcbonomorlisronficercaUquid, etc.
Igitur quod in fine ultiin.e lucubratiunis non satis fuse trac-
tatum fuerai, idinhac uberius atque accuratius discuticn-
dum proponitur.
Hic itaque ostendit sanctus Doctor qnod Lonum sit,
quaeve utilitales mortis, quamque illa parumexlimescenda.
Propositum autem hoc suum satis accurata metliodo per-
sequitur. Elenim praemissa vilao ac mortis definitione , et
nonnullis contra morlis utilitatem oppositis, quae postea
diluit, triplicem inveniri morlem demonstrat, ejusque
tertium genus quod in animae atque corporis separatione
positum est, bonum esse ac felicitatis plenura evincit, et
si quid metuendi vel incommodi habeat, id quidem non
morti, sed nostrse ipsorum infirmitati ascribendum.
annotatio (9) pag. 56.
Crimen, id est, criminationem, nimirum maledicta ac
probra in omnem exercituin Israeiiticum a gigante Goliath
congesta.
ANNOTATIO (10) pag. 6$.
Hic intelligi potest mulieris decus vel formam tentari,
cumquissuce virlutis nimium arrogaus, ad illam incautius
ac frequentius accedere non rcformidat.
ANNOTATIO (ll) pag. 65.
Mente suppleas, tabernaculum, vel, conopceum , id
est, quae degit in castris.
aknotatio (12) ibid.
Memorat hic sanctus Vir ea quae in Symprosio Plato
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 514/565
5o6 ANNOTATIONES.
scribit, nempe in convivio propter natam Venerem cele-
brato, Porum, abundantire Deum , ut nectaris crapulamexhalaret, in hortum Jovis ingressum obdormisse, ad ctijus
latus cum Penia, paupertatis Dea, sese admovisset, gravi-
daui factam Amorcm peperissc. Verum cum nonPeniam,ut Rom. Edit. reposuit, sed Venercm, ut alice omnes, et
cuncli manuscripti habent, in hortum introivisse dicat,
videtur hancce fabulamex mcmoria tantum enarrare, nec
non Pori nomine intellexisse non Deum aliquem, at polius
alveum sive canalcm, undenectaris rivus dimanabat : w£j»e
enim pro alveo sive canali apud probatos auctores inve-
nitur.
annotatio (i3) i-bid.
Hic ad missionem, quae militibusemeritisdabatur, alludi
constat.
ANNOTATIO (l4) pag. 82.
Moventur plerique omnes neolcrici, quod sanctus Doctor
ad eummodum locutus fuerit de libro, quem omniexparteapocryphum esse autumant, id est, cujus, ut aiunt, nontantum obscurus auctor, et Spiritu sancto dictante scrip-
sisse non creditur : sed etiam cujus obscura in Ecclesia
auctoritas ; tum quia nullo unquam canone vel apud Ju-
daeos vel in Ecclesia recepta sit, sed communi Patrumconsensu rejecta; tum quia varii in eo reperiantur errores,
cujusmodi est, quod de animarum promptuariis narrat,
et similia. Illi quidem Hieronymi auctoritalcm jactant,
qui adversus Vigilantium disputans, eumdem quasi ab
Ecclesia minime rcceplum repudiat, quamvis nondum sibi
lectum, cum hasc scriberet. Sic enim ille : Tu vigilans
dormis, et dormiens scribis , ct proponis mihi librum
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 515/565
AKNOTATIONES. 5oj
apocryphum , qui sub nomine Esdrce a teel a similibus
tuis legitur.... quem ego librum nunquam legi. Quidtnim necesse in manus sumere, quod Ecclesia non re-
cipil? Adhuc vehcmenlins alio loco non lanlum in quar-
tum invehitur, sed etiam in terlium, cum tamcn ii qui
sanctum hunc in ea opinione duccm sequuntur, huic lihro
sese non lantoperc infensos exhibeant. Addunt nonnulli
nequaquam magnum illum Esdram, scriham ac legis doc-
torem, cujus tertium esse opinantur, quarti auctorem vi-
deri, sed alium cognominem.
Non defuerunt tamen qui de hoc opere acquius bcnig-
niusque judicarent. Etenim eo non solum erroris nihil
contiueri existimarunt, sedetiam anctoritatem ejusprccci-
puam esse in Ecclesia, quippe quae nonnulla iude pelitaprecibus suis inseruerit, et quominus illud ad calcem Bi-
bliorum excuderetur, non prohibuerit. Quinetiam eum-dem hunc librnm inter canonicos descriptum in quibusdamanliqui xvi MSS. reperire est, non tamen inomnibus,nec
sine discrimine aliquo. Namque in quodam pervetusto codice
qui in Bibliolheca Maurinorum asscrvabatur, compactis in
unum duobus canonicis libris Esdrae, secundus a primocapitc hujuscc quarti sumebal cxordium, haud dubic quia
ejus illud initium est : Liber Esdrw propkelce secundus :
lum ex ejus atqne tertii libri capitibus inter se permixlis
quatuor libelli conficiuntur. Doctissimus Faber, Ludo-vici XIII pracceptor, quemdam ejusdcm quarti libri MS.
adeo discrepare ab editione deprchendit, ut varias ejus
lecliones Card. Barouio transmittendas putaret. Quas di-
versitas forte in causa est, cur nonnulla ab Ambrosio cx
eodem libro cilata in Editominime reperiantur. Tnventus
cst denique auclor quidam hujus aetatis, qni duosullimos
librorum Esdrac canonicos ac divinae auctoritatis esse cre-
deret , hancquc suam opinioncm etiam scriplo firmare
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 516/565
5o8 ANNOTATIONES.
niteretur. Verum quidquid cjus rei sit, constat non soluiu
ex anliquis Patribus Ambrosium ita sensisse. ClcmensAlexandrinus Esdram cilalo quarto illius libro Prophelam
salulat, eumque non absimiii modo Auctor Operis Imp.
super Matthaeum Jaudal, ac demum ad eumdem alludere
videtur Cyprianus.
Quapropler ncutiquam nobis mirum videlur, quodAmbrosius libri quem bona fide, ut ex aliis ejus commcn-tationibus patet, pro canonico habebat, hic auctoritatcm
commendaverit, extuleritque. Id siquidcm, ut ipse profi-
tetur, eo consilio factitabat, ut genliles qui Christurn ejus-
que Discipulos accepUe a Platcne et aliis philosophis suae
doctrinae insimulabant, mendacii argueret, cum ipsum
Platonem potius ab Esdra , aliisque nostris auctoribus
xnutuatum quidquidboni de statu animarum post morlemdocuerat, planum faceret. Ethnicis nova non erat hujus-
modi criminalio. Celsus eam Origeni multis ante annis iu
eodem prorsus argumenlo objectarat. Cum autem Ambro-sii temporibus adhuc non parum valeret idololatri;e, quamSymmachus auctoritate sua tucbalur, potcntia, dubium
non est quin tunc eadem calumnia renovata fuerit. Quo-circa minime mirum videbilur, si ad convellendum meu-dacium, quod funditus christianam fidem eversum ibat,
S. Doctor quantopcre valuit, scriptoris hujus auctoritatem
praedicavit. Atqui alia quoque addit sacrarum Paginarum
teslimonia, quibus invicte superbis illis gentilibus de-
monstret PJatonem et Socratem suum ex istis limpidissimis
veritatis fontibus multa hausisse, quae poslea ipsi diluto
variarum fabularum cceno corruperint. De Plalone quidem
adeo constans est eum bene multa sive ex sacris Codicibus,
ut hic docet Ambrosius, sive ut volunt alii , a Pythagora,
qui et ipse Judaeos sapientes audierat, didicisse, ut vul-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 517/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 518/565
5 10 ANN0TATI0N£S.
ANN0TATI0 (17) pag. IO7.
Mors celebrala, id est , naturalis ac vere oppetila :
mors autem adumbrata dicitur mortificatio; in hac cnim
est animm se a corpore separantis speculum, ut in lib. de
Bonomortis, cap, ix, num. xrv, loquitur Ambrosius.
annotatio (18) ibid.
Sex omitlitur , quam tamen vocem subintelligi ex supe-
rioribus quivis inleiligat. Legas enim hoc modo sensus exi-
git : Lex novit sex civitates.
ANNOTATIO (19) pag. 123.
IIujus loci putamus hunc esse sensum : Ut satisfieret ju-
tlicalo sivc judicioilli, nempe maledictum,etc. Lbinonob-
scure alluditur adsententiamGenesisiii, 17, etscq. latam,
qua homo laboribus ad mortemusque perpetuis addicitur,
ut antecedentia planum faciunt.
ANNOTATIO (20) pag. 125.
Sapiens cnim quando minuit , supple, se, id est,
quando minuitur, ex Philone, lib. de Profagis , qui sic
liabet : O $1 mfb&Uit IxXnwwv KpiCTiQzrai xara Mrojnfx, ubi allll-
<litur ad Genesis , cap. xxv, xac btXttir»*... 7rpoc-e-r£0>s , etc.
ANNOTATIO (21) pag. I20\
Ilom. edit. sola, ante expectatum parlum, ingenii
eeleritate fcelum. Alise, anteexpectatum ingcnium, cele-
ritate partus fccta. Mss. vero, ante expectatum. Pauci
ante cxpectavit ingenii, (unus ingcnui) celeritate (non-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 519/565
ANNOTATIONKS. 5ll
nulli celebritate) parlus (unus partu, aliqui parlum)
fata (alii fvtum, alii facla). Hanc porrotantam diversita-
tcm non aliundc profeclam rcmur, quam ex eo quod nonviderent , ante cxpectatum , quo redditur illud Philonis ,
w; 5j i-/;o'vw;, rcferri non ad tngenium, aut partum , sed adtempus quod snbintelligitur, ut in illo Yirg. iv. Georg.
Antc expectatum posltls stat in ordine castris.
Deindequodminusadverterent, undevocesparfiM. etfacla
regerentur, subslituerunt earum loco parlum ac fceta.
Est autem ellipsis supplenda in hunc modum, paritura...
parlus, qui sunt facta , etc. Eodem recidit si legas par-tum et fvtum. Quamvis non eamus inficias sensum ali-
quem, scrvata voce fceta, elici posse : sed nostro, praeter-
quam quod magis naturalis est, Philo etiam sullragatur
lib. de Profugis.
annotatio (aa) pag. 126.
1 1 locus hic, alioqui satis obscurus, intelligatur, adver-
tendum hanc Ambrosii mentem esse , nimirum ut ostendat
inJacobo omnem bonrc disciplinas profectum reperiri,
quod ita conficit : Quidquid ad bonam disciplinam neces-
sarium est , duobus quasi limitibus, qnas definitiones vo
cat el Philo Spvuf, conlinetur atque includitur, ingenio sci-
licct ac diligentia; ingenium quidcm Dei nmnus est,
diligentia >ero nostro labori tribuitur : cum crgo hunc
titrumque perfectcc disciplinoe finem seu definitionem in
filio Jacob deprehenderit sonclus Isaac, optimc colligitur
illum rebus ad bonam disciplinam necessariis instructum
fuissc. Hoc porro caput ferc totum ex lib. dc Profugis de-
sumptum est.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 520/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 521/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 522/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 523/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 524/565
*)l5 ANKOTATIONES.
idem eunuchus tanquam alter Doech ffau.dc regem coni'
tnovit in sacerdotis, id est, ipsiusmet Ambrosii, pericu-
ium, et tanquam aller Aman crudcliler orthodoxum po-
pulum exagitans atque divexans nullum lapidem non
inovebat, ut illi suas Ecclesias eriperet, casque Arianis,
quorum impielatem sequebatur, assereret. Ad cxtremum
co crcvit cjus amenlia ut aliis , nempe sancto Episcopo
intenlaret mortis pcriculum : sed non advertcns quae ipsi
yir sanctus praediceret, minabalur aliis ipse mox suppli-
eio dcdendus extremo. Et revcra haud ita mullo post
favorc imperatoris excidit; et licet impius ille ad Christi,
cujusDivinitatem inficiabatur, servum, hoc est, Ambro-
feium quem tam insolenter fucrat insectatus, confugisset,
liiox tamen carnificis gladio truncalus est.
amnotatio (3o/) pag. 224.
Quod Piuben dicitur kumititas , non isla interpretatio
nominisest, sed allusio ad locum Genesis, cap.xxix, 32.
ubi de Lia dicitur : Vocavilque nomenejus liuben dicens
Fidil Deus/lumilitatem
meam,etc.
ANNOTATIO (4o) pag. 228.
Morale, hic non idem significat ac supra, id videlicet
^nod ad institutionem morum conducit. Sed perinde est
ac si dicas : « Mores hominum ita se habent; » vcl simpli-
cius : « Hoc in more positum est. » Unde paulo post eo-dem sensu : Consuetudo, inquit, et gratia charitalis est
ut dilectos, et.c
ANNOTATIO (4l) pag. 236.
AUegat Paulum. Hic vox, allegari, idem valet et sig-
pificat ac legatus mitti.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 525/565
AN50TATI0NES. 5lJ
anhotatio (4a) pag. %Zy.
Per mysticam et moralem stolam intellige mysticam et
moralem Scripturarnm interpretationem.
AHNOTATIO (43) pag. 0^9'
Peccatum statuit , id est, peccatum sistit , et conlra*
ejus impetus obicem ponit.
ANNOTATIO (44) pag. 255.
Anoboladium , sive ut in qnibusdam manuscriptis legi-
tur, anabolium, forte anabolosum, amiculus erat , quo
humeri tegebantur.. Sic autem dicebatur, quia ab inferio-
ribus partibns attollerctur ad superiores, iTrbrsy avagaX/tT&z:.
ARKOTATIO (45) pag. 267.
Secundum sacramtnlum hic idem est, ac secundum
mysterium in Joseph praefiguratum.
AlfNOTATio (46) pag. 271.
Juvenculo3, id est, illae mulieres quae, choros ducente*,
David ex bello post occisum Golialh revertenti occurrerunt,
ut habetur in I Reg. xvin , 6 et 7.
ANNOTATIO (4") pag. 286.
Vulva porcina , et jecur anserinum antiquis in deliciij
erant.
annotatio (48) pag. 287.
Si pretium moverit , subintellige emptorcm , id est ,.
si pretium emptori charius visum fueriL
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 526/565
$l8 ANNOTATIONES.
annotatio (4p,) pag. 287.
Hasta , id est , auctio , quia rerum venalium licitatio
hasta in foro posita fieri solebat. Paulo post autem pasto-
rem eum vocitatquemparochum ac praebitoremdicebant,
cum nempe qui convivas mensa excipiebat. Quo sensuin-
fra cap. xiii , num. 49« idem ab Ambrosio appeUatur is
<jui pascit : unde partus secutis temporibus idem signifi-
cavit alque convivium.
ANNOTATIO (5o) pag. 29 1.
In hoc libro non pauca reperias , quae ad Mediolanensis
Ecclesia) consuetudines pertineant. Ilasc inter observatione
praecipua dignum videtur quod memoratur de jejunio
Quadragesimae. Quadragesima , inquit vir sanctus , totis
prwter sabbalum et dominicam jejunatur diebus. Docet
quidem Augustinus sabbati dies jejunarinon solitos Medio-
lani, qucmadmodum Romae jejunabantur : sed ejus testi-
inonium generale est. At vero hic Ambrosii locus aperte
prodit ne Quadragesimae quidem sabbalis illic fuisse jeju-
natum. Verumtamen sabbatum sanclum sive Paschatis
vigiliam inde excipimus; hic enim sic ab omnibus, ut
loquamur cum Augustino ,jejunatur, ut eliam illi sab'
bali jejunium devotissime celebrent , qui caiteris per
totum annum sabbatis prandent. Quae cum ita sint, Me-
diolanenses tantum trrginta et unum diem jejunabantcum jejunium suum nonnisi feria secunda post primamdominicam in Quadragesima exordirentur. Neque enim est
quod vox Quadragesimae quemquam moveat; siquidem in
aliis quoque Ecclesiis, ubi jejunia non maturius incipie-
hant,non amplius triginta sex diebus jejunabatur ; quos ,
tit ait GregoriusMagnus
,
et post eumalii multi
,quasi
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 527/565
ANNOTATIONES. Zl(}
anni nostri decimas Deo damus. Quinetiamrccenti me-
moria sanctus Garolus iu priina sua synodo statuit hoc
jejunium non prius incipiendum Mediolani, iisque dicece-
sis illiuspartibus, ubiex beati Ambrosii instituto divina
ofjicia celebrantur.
ANNOTATIO (5l) pag. 291.
Electi; gradus hic erat inter catechumenos. Etenim
quamvis omnes ad baptismum candidati communi nomine
vocarentur catechumeni, variistamen inter se ut gradibus,
ita et vocabulis distinguebantur. Qui episcopo suam am-
plectendse fidei voluntatem professus fuerat, )amchristiani
nomen obtinebat : mox factis abjurationibus ad sacras
admittebatur catecheses, ac tum proprie cateckumenus
dicebatur : eum deindc solitis expiatum exorcismis ini-
iiatum nominabant : postea ubi cum aliis baptismi gra-
tiam postulasset, vocabant competentem : demum si per
snffragia dignus eodem sacramento fuisset judicatus , ip-
sum in eleclorum ordinem referebant. Sunt etiam qui
eatechumenos aliis nominibus recenseant ; illos siquidem
audientes, genuflcclentes, substratos, electos, compeien-tes appellant. Vide si lubet Albaspiu. in Opt. Miliev. Jo-
seph Vicecom. lib. n, cap. n, et alios.
.
ANNOTATIO (52) pag. 293.
Hic innuitur cautissimum illud silentium quo sancti
Patres mysteria quaedani, ac pracipue Eucharistiae cogni-
tionem catechumenos celare consueTerant.
ANNOTAT.O (k bis) pag. 2$.
Pugtiare inter epulas pra?sertim Thracibus mos erat»
Lndelegitur apud Horatium lib. i. Ode 27 :
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 528/565
520 ANNOTATIONES.
Natis in usum lasliticp scyphis
Pugnare, Tliracum est. Tollitebarbarum
Morem , elc.
ANNOTATIO (53) pag. 297.
Solebant veteres aureas bullas infantium collo appcn-
dere , sed non ita propriura erat huic aetati hujusmodi
ornamcntum,vit
etiam in provecliori non adhibcretur ,
unde vocem infanlium hic neccssariam non putamus,
Bullse aulem dicebantur quidam globuli, qui bullas gutlis
pluviac decidentibus in aqua excitari solitas similitudine
refcrebant.
annotatio (54) ibid.
Cornu , id est, corneum vas , quo veteres ad servan-
dum vinum , olcum , aliosque liquores utcbantur.
ANNOTATIO (55) pag. 298.
Ferentarii erant levioris armaturaa mililes , qui anle-
quam totis viribus concurreretur , pugnae praeludebant.
annotatio (56) ibid.
Udccvocis , hoc est, liquidae ac mobilis.
annotatio (5y) ibid.
Agonolhetes judex ac praeses certaminis, hoc loco idematque convivii moderator. Etenim solebant anliqui priua
quam discumberent talis sortiri , et cui jactus Veneris
omnium fortunatissimus evenisset , eidem regnum vini
committebatur, ut ex Horatio cognoscere est lib. i , Ode 4»et lib. n, Ode 5. Innuit etiam sanctus Doctor fuisse quj
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 529/565
AHHOTATIONES. 5* 1
bibacitatis pramium proponercnt , qnod Alexandrnm*
Magnuin factitassc auctores memorant.
ANNOTATIO (58) pag. 299.
Scamma, locus fossis inclnsus, ubi gladiatores certa-
bant : e quibus qui succumbebat , sublala manu victoi»
se fatebatur, ac veniam postulabat.
ANNOTATio (09) ibid.
Solebant qni vulnerati vel interempti fuerant in pralio,
domum in clypeo refcrri. Unde Ausonius de Lacxna mu-liere :
Mater Laca>a clypeo obarmans filium
Cum hoc , inquit , aut in hoc redi.
AKNOTATIO (60) pag. 3oi.
Hoc interpretamur in hunc sensum : Invchitur... io
hujusmodi homines (ebriosos nimirum ) conversus. Nisr
qnis malit voces in hujusmodi versus, sumere pro in hu-
jusmodi senlcntiam, verba, formam. Versus enim proprie
significat id quod nos lineam vocitamus.
ANNOTATIO (6l) pag. 3l6\
Vidctnr sanctus Doctor ad ea respicere qnae in certa-
minibus usuveniebant. Solebant autem luctatores, post-
quam inuncti fuissent , ne mcmbra ceromate lubrica
prehendi non possent, sibi pulverem aspergere, quod
aphen facerc dictitabant.
ANNOTiTIO (62) pag. 328.
Diurnaadornarcjejunia, significat in singulos die$
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 530/565
522 ANNOTATIONES.
jejunia parare ac disponere : quod cum historia sequenti
belle congruit.
annotatio (63) pag. 342.
Signaculum est nota sigillo, seu signatorio annulo im-pressa. Conscriptio interdum sumitur pro inventario, sed
hic idem est ac syngrapha, siveinstrumentum inter fcene-
ralorem ac debitorem confeclum. Denique vinculumju-ris non videtur aliud hoc loco significare quam leges de
usura ab imperatoribus promulgatas : propric autem ac-
cipitur pro ipsa legum, ut cum scholasticis loquamur, vi
coacliva; vinculis enim juris teneri prorsus idem sonat,
atque obligari ad subeundam pcenam, quae lcgum severi-
late praescribitur. Vide Cod. Theod. lib. ix , lit. 7 , ad.
1, leg. Jnl. T. 3, pag. 55 , ct Gothofr. in eamdem legem.
annotatio (64) pag. 358.
, Aut hic a librariis facta transpositio, aut a Sancto ipso
hyperbasis ; videtur enim locus ordinandus hoc modo :
Multos reges e populo patrum ( nempe Israelitarum)
propler perfidiam fecit gentium esse captivos. Et sanehunc esse Ambrosii sensum satis docet ipsa orationis se-
ries;cumvideaturexigere, utnonexregibus gentilibus, qui
omnes ex sequo Deum ignorabant, pelita exempla subjice-
rentur: sedpotius exregibus iis, qui cum Deum in Scrip-
turis cognoscere possent, in perfidiam dclapsi gravissimas
captivitatis pcenas exolverunt. Yide lib. iv Reg. cap. xvn,xxin , xxiv et xxv.
ANNOTATIO (65) pag. %$<).
Adverte obiter quam diverse a Bibliis ac versionibus
noslris hanc historiam exhibuerit ille codex, quo noster
usus est Ambrosius.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 531/565
AXNOT ATIOKES. 5*3
akxotatio (66) pag. 367.
Pesponsa , hoc est , divina? Scripturae.
axxotatio (67) ibid.
EmbUmala, figurai sunt atque ornauieuta vasi cui-
piam saperaddita, quaj iacilc ex eodexn exiini possint,dlCla ix-> tou cp£aX).£iv.
axnotatio (68) ibid.
FwnuSy hic pro sorte ponitur, sicut et infra cap. xii ,
num. 09. nummus datur , fcenus interpeltatur. Ea ta-
men vox ssepius usuram sonat.
akxotatio (69) pag. 36~.
Lusus in verbo de capile, quod relatum ad criminosos
idemestac de vita, seu de pcena capitali : relatum vero
ad debitores pro sorte, seu capitali summa accipitur,ut
etiam sequenti capite videre est , num. 20.
axxotatio (70) pag. 368.
Per unguentum , intellige oleum aromatibus conditiun,
et per species , odores atque aromata, quibus ad delicias
<ibutuntur voluptuosi.
anxotatio (71) pag. 370.
Maleassueti, hocest, non edocti a mangone, quo pacto
cmptorem allicere debeant : rel male assueii , hocest, de-
liciis , non autem utilioribus artibus assueti.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 532/565
5a4 ANNOTATIONES.
ANNOTATIO ^u) pag. 371.
Nutritores, servi erant quibus liberorum committebatur
cducatio.
ANNOTATIO (7 3) pag. Zji.
Prtetorium hoc loco sumilur, non pro domo praetoris,
aut ejus qui praeesset exercitui, sed pro domo ruri ad delicias aedificata ; quo sensu non semel apud Titum Livium
invenitur.
ANNOTATIO (74) Ibid.
Lignum tenemus , hoc est . ligneas tabulas cera ob-
ductas , in quibus fcenoris caulio scribi solebat.
ANNOTATIO (^5) pag. 878.
Manum tenet, id est, syngrapham debitoris manu sub-
scriptam.
ANNOTATIO (76) pag. 379.
Capite minutus , hoc est, nobilitalis dejcctus gradu ,
atque in plebeiorum hominum ordinem redactus.
annotatio (77) ibid.
Postvoces, talia personabant, videtur subintelligen-dum, qualia in exequiis personant.
ANNOTATIO (78) pag. 38l.
Iiationibus , hoc est, omnibus modis. Siquidem, Am-miano Marcellino tesle aliisque historicis, hujusce gentis
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 533/565
ANNOTATIONBS. 5 23
mos crat pugnarc parliua circumequitando, partiui excur-
icndoet opportunc retiocedendo.
Sed maxime terga ver-tentes magna industria jaculis hostes confodicbant. Quodautem ad hanc tantam eorumdcm harbarorum in luduminsaniam, de illa apud auctores nihil omnino repcrias; et
Ambrosius ipse id tanlum fando sese audivisse sigoificat.
flfeque etiam hic omitteraus memoratos populos , qui in
editis omnibus Hunni scribuntur, Chunos constanter legi
in manuscriptis. Qui de iliis plura cognoscere voluerit,
adeat Ammianum Marccllinum , ct in eumdem Valesii
ac Lindcnbergii notas: ilem Sozomenum, Jornandem , et
alios.
AKKOTATIO (79) pag. 38l.
Inprocinclu , hoc est, ad incundam pugnam armisins-
Irucli.
akkotatio (80) pag. 382.
Hypotkeca, est quidquid fceneratori oppigneratur , sivepigous sitquod ipsi tradatur asscrvandum , siveresimmobi-
lisqusceidem pcr usurarium instrumentumobligetur. Nec
multum diverse nomcn, Fiducia, de quo infra agitur,
significat. Vide Gothofrcd. in lib. m. Cod. Theod. Tit. de
Commiss. rescind. , pag. 23 2 , et scq.
ankotatio (81) ibid.
Echidna, vel ut in manuscriptis echinna, vipera fcemina;
&<$ cujus partu consule Arist. lib. v. Hist. anim. cap.
ult. Plin. lib. x. Hist. natur. cap. xcn. et alios. Hic autem
Aoibrosii locus totus e ILsilio expressus est.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 534/565
5a6 ANNOTATIONES.
ANNOTATIO (82) pag. 384-
Observa hic agide vocabulo usura , cujus prima litter^
u eumdem olimsonumhabebatquem grocca diphtongusoy,
quo etiamnum ab Italis, Gerrnanis, aliisque populis pro-
nuntiatur. Is autem sonus cum noctuaevocemimitetur, di-
citur lugubris seu fcralis ; undc est istud in Ausonii Tec-
nopaegnio :
Cecropiis ignota sonis ferale so?ians u.
Videsis Justi Lipsii lib. de rccta pronuiitiatione latinoe lin-
gua3,ubi agitur de hac littera. Quod vero ad vocem cerce r
idem ea valet hoc loco , ac si scriberetur cerati codicis,
aut tabellarum , quo sensu passim apud probalos auctores
invenitur. Itaque locus ex salebroso planus fict, si enra
hoc modo interpreteris : Prima littera tabellarum in qua-
rum ceris usurae vox inscribitur lugubre sonat, Quo forte
sensu cap. x. num 35. dictum est : Personat,
personat
funebrem ululalum fcenoris usura.
ANNOTATIO (83) ibid.
Quod hic de lcporibus ex Basilii Hom. n inPsalxiv, utt
alia permulta translulit Ambrosius noster, id praecipue
cuniculis convenit; unde natum est adagium : S;epius pa*
riunt , quam cuniculi.
aanotatio (84) ibid.
Anaglyphariidici possuntqui debitorum nomina iteruni
aut saepius in tabellis suis stylo inculpunt.
annotatio (85) pag. 388.
Absyntkiatum , aut ut alibi scribitur, absynthiacum*
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 535/565
ANNOTATIONES». 527
yinum est absyntho conditum : Picenum autern, et Ty-riacum ita dicuntur a locis in quibus nascuntur. Est
enimPicenum regio qiucdam Italiae , Tyrus vero urbs in Asia#
Quod aulem pro yoce vulvam , Latinius legendum con-jlcli hj llam , qu.e vox in ant. Edit. legebatur, frustra est;
cum omncs Edit. praeferant , vulvam et ea, utjam dictum
est, abaucupibus deliciarum quoesita sit.
ynnotatio (86) pag. 3g4.
Ne recrudescant , idem ac ne iterum sese dcfcndant;
Scriptr.r.-e auctoritatem obtendentes, et hoc loco respicifc
quod supra dicitur : Sed murmurant adhuc , e\c.
ANNOTATIO (87) pag. 43<}.
Subscriberemuslibenter doctissimoCangio, quiinGlos-
sario adverbum Cervula , putat Ambrosium hic agere de
ludis profanis, qui apud ethnicos Kalend. Januarii fieri
solebant; nisi deea superstitione, quae a sanctis Patribus
et in synodis et in cathedris magno poslea zelo proscripta
est, paulo frigidius loqni vidcrelur. Dici tamen potest vi-
gilantissimum Praesulem in eam ideo vehementius non in-
snrrexisse, quia vel durior tum erat paganorum pntentia
et obstinalio , vcl major Chrislinianorum pielas, ab hac im-pietate satis aliena.
annotatio (88) pag. 467.
Devius idem est ac vagus alque erro, hoc est , diabo-
lus qui in capilc I, v. 7 libri Job, de se ipso dicit : Cir*
cuivi lerram et perambulavi eam.
annotatio (89) ibid.
Hujus loci sensus cst : Job in sc dicta , qussi aliis obji-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 536/565
$ «8 ANNOTATIONES.
Cerentur , ridere : nos vero convicia , non quasi aliis
*ed quasi nobis objiciantur, niolcste ferre.
ANNOTATIO (90) pag. 477«
Subjunctorium } id est, subjugale, lxx interpreles sic
riabent : vno&ytov tyyavwvqjr*yayov. Vulgala autemsic : Asi-
num pupillorum abduxerunt.
ANNOTATIO (91) pag. Ifil.
Hoc loco videtur id Ambrosius significare , post deccmsubsequentes Psalmos, quorum omnium titulus est, Ipsi
Asapk, rursus usque ad Psalterii frnem subinde aliquos
occurrere, qui inscribantur Psalmus David; nisi malis,
usque in ultimum finem, idem hic esse ac , in finem ,
qiue verba Psalmis non paucis prsefiguntur. Porro quodmsoluta relinquitur ea diflicultas, non mirabitur qui cumAugustino in Psalcv. num. i inlellexerit, quam sitarduum
omnium arcana tilulorum pcnetrare. Sed hoc imprimis
Psalmi de quo agimus titulo congruere idem Doctor satis
testatur, cum post mysticam ipsius interprctationem ista
subjungit : Pericubsum , inquit , locum tituli Psalmipnvsentis , sicut Dominus voluit, prcelervecti sumus.
ANNOTATIO (9«) pag. 4%4>
Revcra scripti codices Rom. Mediol. Carn. sccundumgrajcum; et cum his Augustinus
, prajfcrunt, non est de~<ilinatio morti eorum ; quibus eliam annumerari po-tcst Theodoretus; huic enim «vavcvcn? quae vox legitur
apudLXX. idem plane significat atque anayopvc.; , repu-
dialio , id est, eorum interitus evitari minime polest. Nonjmale autcm alAmbrosio reddita est per dictionem , re-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 537/565
AJW0TAT105EJ. 5«9
clinatio; siquideni verbum wfai proprie actionem significat
qua corpus inflcclimus ac inclinamus : faantm autem con-
trariam aclionem qua inclinalum corpus reclinamus, hoc
est, erigimus; ea quippe vis est praepositionis re in com-posilione verborum, ut cis non raro significalionem sim-
plicibus verbis, aut eliam ex prseposilionibus cum et in
compositis contrariam Iribuat; ut patet in verbis, signo,
resigno,contego, retego, innuo, renuo, et similibus. Alias
hujus loci diffcrentias in notis Mobilii ad hunc versum,
et in locis variantibus ultimac editioni commentariorum
sancti Augustini in Psalmos prafixis invenies.
tt. 34
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 538/565
fllHlfl -
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 539/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 540/565
{ X )
.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 541/565
j>»<v»«%%% %«*»%%•« %%%%%»%%%%%%%%«-«v%»%%%W-« >«««%%«%%%%%%%%%%̂^».)».»^»,.»!,/
INDEXTOMl QUINQUAGESIMI QUINTl.
DE ISAAC ET ANLUA.
LIBER UflUS.
P.glB,
Capit 1. Commendatur sanctas Isaaclam ex paterna origine et
gratia, quam ex dominicae generationis et passionis prae6guratione ;
ac mysterium inler Cbnslum per Isaac designalum, et animam re-
praesL-nlulain per Rebeccam. 5
Caplt II. Quidsit bomo, etinquapotissimum parte consistat ; qualisve
sit anima ejus tam secundum sui naturam , quam per irrationabiiem
sui partem, qua obnoxia 6t corruptioni. 5
Caplt III. Perfecta anima terrenis abdicatis , viliisque domitis Ver-
;, bum osculari desiderat ; cui se Deus Verbum lotus infundit. Hocilla delectata ab eo pelit ut altrabatur ; quae omnia etiam Ecclesiae vir
sanclus accommodat. jCapct IV. Introducitur in cubiculum Regis perfecta anima. Cui cor-
poris se contagione fuscatam querenti , ut se cognoscat, exeat, etc.
Christus praecipit. Adhaec putei, quos fodit Isaac, quid sigui6cent?
Et quo pacto demum Christus revocatus ab anima, saliens redeat,
nec non ipsi adblandiatur ? ii
Caput V. Sponsus denno sublapsus ab anima in eubili meo in nocti-
but, etc„ incessum quaeritur; et quare? Idem taim-n postea inveni-
tur, qucmodo ipse teneri debeat. Hunc deinde cum sponsa e deserto
ascendenlem Gliae Jerasalem rairantur, atqu - ad thalainum proseculae
epithalamio celchrant. Ipsequoque animain propius vocatam variis
laudibus exornat. ^\Capct VT. Tribus superioribus perfectae animae processibus strictim
repetitis de quarto fusius disputat. In hoc anima dormiens a sponso
cxcitalur. Sed dum moras trahit in surgendo , transit Verbum. Ip«a
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 542/565
534 INDEX.
vero exiens, per vulnera charitatis requisita vix tBndem invenit,
atque ita tenet, ut jam amplius non amittat. 3o
Ca put VII. Anima laudatur a sponso quod eum tam bene constanter-
que requisierit; quodfidelis, quod verbo potens , quod una ut co-
luinba ; denique quod sit fcecunda virtutibus, ac vitiis careat. 35
Caput VIII. Eadem anima refugienscoramlaudari, ait se descendisse
inhortumnucis.etc. quibusamaritudinesac tcntationes designantur.
Tn his illa se non cognoscit, sed a Christo cognoscitur ac regitur,
dum pervcniat ad palmam. Hujus in ipsam reclinatio tria signi6cat
institutionem , progressum, perfectionem. Qute sequitur ad charila-
tem exhortatio. 4o
DE BONO MORTIS.
LIBER UNUS.
Caput I. Connectit hunc librumcum praecedenti ; et proponit dubium:Quomodo mors non dicatur mala, licet sit vitae contraria ? 5
Caput II. Praemissa distinclione de triplici genere mortis, ostendit
terlium genus medium esse; imo polius bonum judieandum, quod
nos vitaemiseris ac peccatis liberat: idem tamen palienter expectan-
dum. 5a
Caput III. Mors naturalis definitur ac laudatur. Item mortificatio ,
quae mortis quaedam imitatio est , explicatur alque a multiplici uti-
litatesimililercommeRdatur. Ad extremum proponitur brevis atque
elegans vilsc descriplio. 55
Caput IV. Mortem multis nomioibus esse bonam; sed maxime quod
sit finis peccati , et ad meliorem vitam transilus ; quodque ipsa nos
redemerit.
Caput V. Hortalur ad contemptum mortis , ejusdemque usum , id est,
,mortificationem , in hacce vita imitandum. Dein quemadmodumanimaad similitudinemDei exaitetur, a quo pingatur, et custodiatur,
aperit. Tum de horto mentis, ac fructibus, quibus pascatur Verbum,disputal. 63
Caput VI. Hic omnia laqueis principatuum aereorum et potestatum
mundi plena esse. Quomodo ii declinandi, quodve iter ad illud in-
sistendum? 68
Caput VII. Laqueos quoque nobis circumfusos esse in corpore ; hoc
regi oportereab auima , quaa tamen ipsi nonnunquam compatitur.
Pnuterea lol molesliis vitam abundare, ut odio habeatur, et mors
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 543/565
i>di\. 535
sohs irapiis aroara sit, quibus lamen vila debeat esse amarior. Mor-tem igitur mnlum non esse. jz.
Capct VIII. Nihil terroris habere ipsam mortem, sed opinionem demorte terrori esse ; quae quidem opinio ad vitam referenda est. Duas
causas esse cur raors habeatur lerril/dis, quibus refutalis, mors Tarii*
testimonus , sed praesertim beati Job auctoritate praedicatur. 74C.ipct IX. Concludilur mortis bonum ex interitu corporis et immor-
talitate animae ; quae imraortalitas multifariam osten litur. Cui acce-
ditad fugiendam corporis societalem, et prosequendam summi boni
coiijunclionem exhortatio. 78Capct X. Sctiptura
quoque animanim immortalitate probatur ; necnoneisdem superiora habitacula assignantur , ubi et exploditur phi-
losophorum metempsycosis ; ac deinde querela de juslorum dilata
mercede diluilur. 81
Capct XI. Septem ordines, quibus digesta erit post hanc vitam jus-
torum laetitia, exponil; alque ut studiose ad Oeum anima acceda-
mus, neque finemvilaeperhorrescamus, bortatur. 84Capct XII. .E.ernam fclicitatem describit , quam nobis etiam desti-
natam c-sse demonstrat. Deinde ejusdem qualitates prosequens,
illam vivorum regionem esse ostendit , hanc mortuorum. Ad extre-
mum prudenti admonitione librum absolvit. M
DE FUGA S^GULI.
LIBER TJNUS.
Capct I. Hominem non posse terrenas illecebras et cupiditates fugere,
nisi divinum adsit praesidium. Quot ille impedimenta a sensihus pa-
tiatur; quamque eum necesse sit tristitia laetis anteponere, cum in
hisnihil nisi vanitas reperiatur. Tandem qui salvus esse velit, supra
mundum ascendat, oportere. 90Capct. II. Sasculum fugiendam docet lex de civitatibus refugii , de
quibus quatuor discutiunlur ; primum, cur illae in sorte Levitarumdelectae: secundum, cur numero sex ; tertium, cur earam tres ultra
Jordanetn, ac totidem in terra Chananaea : quartum , cur bomicida
mortem pontificis ibi jubeatar expectare. Quaeomnia diversis virtu-
tibus accommodantur. 98Capct III. Memorata superiori capite virtutum genera etiam in
Apostolo aoa tara adumbrata, quam expressa haberi, eollectis ejus-
dera variis testimoHus demonstrat. 103
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 544/565
536' IRDEX.
Caput IV. Quid sil fugere saeculum. cum exhortatione ad iilud ejusque
contagionem fugiendam. Fugam illam gloriosam esse cum plurimo-
rum Patrum oslenditur , tum praecipue sancli Job. Quam feliciter
illi cessent ita fugisse; et cur apud eum Laban nihil suum reperire
potuerit.
Caput V. Curhinc fugere debeamus,et quomodo transire cum Moyse,
ut videamus Deum , calceamenta pedum solventes : quomodo eliam
relinquere umbram hujus vitae , et cum sancto David , si non ut
aquila , sallem ut passer ; si non ad ccelnm , saltem ad montes evo-
lare.
Caput VI. Qua ratione qui velit fugere , eum velociter fugere opor-
teat : quo etiam fugiendum sit, et ad quod bonum animas nostras
erigere debeamus ?
Caput VII. Maximam esse causam quare hinc fugiaraus , cum haec
propria sit malitiae sedesjac item quid sit fugere ? Maliliam hic
non interire, et qua de causa? De serpentis damnatione, quidve a1
' senlentia in hominem lata differat ? Quibus accedit ejusdem senlen-
liaeexpositio.
CaputVIII. Quomodo licet hic retineamur corpore , tamen animo
fugere possimus , atque adeo debeamus; ne cum praetereunte Bgura
hujus mundi opera nostra nosque ipsi praelereamus , quod ne con-
tingat , mandata Dei non praetereamus , sicut nec ullius disciplinae
profeclum ; quemadmodum plures e sanclis veteribus fecisse comper-
tumest.
Caput IX. Urget ut hihc fugiamus, sicut fugil Jacob de patria, et sicut
cervi ad fontes; quos qui desidtrat , sui>er se animam suam exemplo
Susannae efTundat oportet. Quomodo Paulus et Lot fugerint, ac no-
bis similiter fugiemium sit in supemam civitalem, quoad summus sa-
cerdos moriatur ; cum quo et velus homo noster debet mori.
106
n5
"9
124
129
*(1
DE JACOB ET VITA BEATA.
LIBRI DUO.M
-ujir
LIBER I.
Catot 1. Ad Tirtutem disciplinam, passionesque coercendas necessa-
rium essesermonem prudentem, ac mentem rationi intentam ; item-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 545/565
ISDEX. 53j
que>ationem licet omninoconcupiscentiaui excindere nequeal, posse
lauien vel gravissimis motibus ino lerari. i55
Capct II. Passionibus iuin animi lum rorporis moderari temperan-
tiam ; rujus iffectus Patriarcharum demonstrantur exemptis, ac
deiiide ralionis dignitate commendata , eamdem temperantiam di-
' vino praecepto muniri Sanctus ostendit. i56
Cafit II 1. Ti-mperanliam, sapienliam, et disciplinam a Domino do-
ceri : quod sequitnr ad studium eohortatio : item culpam nostram
ascriheiidam esse soli nostrae voiuntati , qua vel pecrato vel justitiae
st-rvimus : ac demum utra servitus ulri pneferenda videatur t »58
Capii IV. Quantum Deus homini cono-sserit, cum ei Legem dedit, et
graliam aijtinxil. Ubi solvunlur duae quaestione» : Quomodo bona
sit Lex quae mortem operetur : Et quomodo quae mortem operatur,
morsnobis Don sil? u?Caplt V. Qua ralione Lex non suilecerit ; sed necessaria fuerit gratia
per morttm Christi donata ; cum quo nos etiam inori, resurgere, et
versari debeaiuus P i44
Caput VI. Promulgatae Legis frnclus esse peccati confessionem , ac
bumililatem, imo et gratiam ipsam et charilatis pignus ; quibussub-jungitur ad gratiludinis officia exbortatio, cum hcneficiorum homini
coBcessorum enumeratione. i4*>
Capct VII. Eam in nobisdebere esse cbaritatem, ut nullis adversis a
Christoseparemur. cum illis non minuatur beata vita ; beatam enim
vitam reperiri in hominibus, in quibus fuerit vita perfecta; et in
quo haec consistat. Denique virum perfectum supra casus omnes ac
aerumnasesse positum. i5o
Capct VIII. Sapientem ila delectari sanitate corporis aut l.beris, ut
si illa amiliat , non ideo minus beatum se putet ; eum praeter sum-
mum boDum nihil cupiat. Eumdem ergo suam ac suorum ciptivita-
tem, infiruiitates corpoieas, ac caetera aiversa non formidare, quod
nec iiiis beatiludini quidquam adimatur, nec adjiciatur prosperis. 1 55
LIBER II.
Capct I. Facta transitione a superiori ad hunc librum , ostendit sanc-
tum Jacob eliam in exiiio fuisse bealum; ac beatitudinis definilio-
nem eidem apprime convenire demonslrat. i5g
Capct II. E».cusat parentes beati Jaccb, et eorum exemplo quemad-
modum alii parentes sese erga liberos gerere debeant, docet. Tumcur idem Jacob vicerit, quaeve mysteria illius benedictio contineat
aperiL i6«
CapcxHI. Post benedictionem fratris junioris , quare senior advene-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 546/565
•>38 INDEX.
rit ; et cum urgendo obtinuisset ut et ipse benediceretur , ad ser-
viendum fratri fuerit damnatus ? Ubi de servitute , ac vera libertate
dispulatur. 164
Capct I V. Fralri necem minitatur Esaii, qua occasione plaoandae invi-
diae praecepta proponuntur. Ad Labanum profectus Jacob in via
Angelorum recreatur apparitione, ac postea bonis ampliGcatur. 167
Caput V. Jacob divino jussu in patriam revertitur ob Labani ejus-
que liliorum invidiam ; baec si exorta sit, quomodo declinanda ; qua
etiam ralione sapiens inanis nunquam e?se possit. Post quae myste-
rium in Labano generi bona perscrulante, in Jacob, atque ejus uxo-
ribus designatum exponitur. 1 69Capot VI. Angelos in itinerevidel sanctus Jacob. Idem fratri occur-
rens septies adorat. Denique concordiam ab eo petiturus in castris
dormit. Quae omnia quid significent, aperilur. 173Caput VII. Jacob cum Deo luctatur, et taclo femoris nervo claudi-
cat. Vim Dinae illatam fralres ulciscuntur, quos Jacob pater impro-
bat. Is jubeturin Belhel habitare, quo sancta Ecclesia praeDguratur. lyS
CaputVIIL De laudabili sancti Jacob senectule , in qua futuras
dubiasque res , ac vitie suae finem praevidet ; nec non agenda dis-
ponit. 178Caput IX. Jacob morti proximus atque oculis captus, tamen beatus
ostenditur ; cujus praeterea multiplex commendatio, sed maxime ob
Patriarcharum benedictiones, proponitur; ac demum concluditur
nec ipsum nec sanctorum alium propter aerumnas minus beatum ha-
beri oportere. 180
Capot X. Quantae laudi fuerint sacerdoti Eleazaro supplicia constan-
lertolerata, propter quae vere beatus sit judicandus. 184
Caput XI. De admirabili patientia ac forlitudine septem fratnsm Ma-chabaeorum , quibus mater octava addita fuit, qui suis suppliciis
merilum beatae vitae acquisierunt. 186
Caput XII. Elegantissima beatae illius fceminae septem filiorum marty-
rum parentis commendatio. 191
DE JOSEPH PATMARCHA.
LIBER UNUS.
Caput I. Traclatus de Abraham, Isaac, et Jacob cur sancti Joseph
sequatur historia. Hic ille tanquam speculum castitatis proponitur
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 547/565
INDEX. 53$
ubi etiam de parentum amore, ac fratrum invidentia adversus eumnecnon de ejusdem oblivione injuriarum paucis agitur. 195
Cipct II. iEqualem esse debere parentum afleclum, et filiarum gra-
liam. Etcusatur tamen beatus Jacob, ut qui Joseph pluribus virtuti-
bu> ornatum aliis praelulerit; imo etiam prophetiae gralia jam tunc
praeditum, uti somnia ejus. quae hic relata exponuntur, declarant. 19"
Capot III. Quod supra Jacoh dictus sit Josepbum objurgasse, id nonfecisse ob incredulitatem : quomodo futurae incarnationis praescius
eumdem ad fratres misit. Joseph poslquam erravit in agro, venit in
Oothaim. Eum fralres e Ionge videntes interimere cogitant ; sed
mutalo consilio vendunt Ismaelitis. Et haec, ilemque tunicae cruen-
tatio. et lacus aridiias. mysterio passionis adaptantur. igq
Caplt IV. Joseph ducitur in ^Egyptum , atque a praeposito coquornmemitur , in quo Christi sua servitute nos liberantis figura est. In eo-
dem ostenditur in ipsa caplivitate libertatem posse retiner: : nec nonin liberlate reperiri captivitatem. Denique omnibus in cxemplumJoseph proponilur. 206
Capct V. Josephi ob pulchritudinem, sed magis ob pudicitiam com-mendatio. Is nwlla sua culpa adamatus a domina, ac de stupro com-peilatus , eam repellit , rejectisque vestibus ornatior fugit : illa vero
dum eas relinet atqueinsontemcriminatur, ignominiam suam nudat.
Tamen mittitur Joseph in carcerem; at ibi divino praesidio nondestiluitur. ao8
Capct VI. Post brevem invectivam in mulierem.ad spadones hujus
etiamauctoresinjuriaetranjit; et demonstratoquamfragilissit eorumstatus , alterius somnium ejusque expositionem refert. Hinc saeculi
polenliam somnii similem esse ostendit. Deinde mvstice laudato He-braeo interprete , invehitur in eunuchum beneficii immemorem.
Demum tacite Calligonum perstringens, pauca de regiorum minis-
trorum statu ac fragilitate subjungit. ai3
CipotVII. Educto Joseph de carcere regis somnium proponitur, a
qao et explicatur. Hoc Ambrosiustum rebus sui temporis, tum prae-
senti et futuro saeculo accommodat. Postea Josephi praemia, conju-
gium, liberos, frumenli distributionem mystice de Christo interpre-
tatur ; ac tandem nos ad emendum spirilalia alimenta hortatur. ai8
Capct VIII. Exhorlalio Jacob ad filio-, ut in JEgyptum ad escascoe-
mendas sese conferant , quid significet ; quid item decem eorum,
relicto domi Benjamin, profectio ? 222
Caht IX. Invalescenle fame , filii Jacob redeunt in ^Egyptum, ducto
secum Benjamin ac muneribus dejati-. Joseph comiter fratres al-
loquitur, qui ad convivium invitati suspicantur sibi parari calum-
niam. lidem a majore domus confirmantur. Quae omnia de Fauli
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 548/565
54or I2VDBX.
vocatione ac pinedicatione , nec non Judaeorum infidelitate expo-
nuntur. 224
Caput X. Paucis de meridie praemissis, paratorum munerum illatio,
convivii instauratio , et humanissimus Josephi cum fratribus ron-
gressus referuntur. Hic fratrem B;-njamin videns, deque eo scisci-
tatus, illi benedixit, atqne adoccullandaslacrymas cum recessisset,
mox lola facie revertitur. Quibus adjungitur moralis et mystica in-
terpretatio. aa-
Caput XI. Inebriantur omnes fralres cuni sancto «foseph : at solius
Benjamini sacco inseritur scyphus. Inspiciantur ordine omniumsacci, et tandem vas iilud invenitur, atque istotum mysteria eruun-
tur; ubi praecipue de donis divinis, ac de Pauli vocatione disputatur. a3o
CapdtXII. Joseph fratribus se ipse manifestans, ac eosad acceden-
dum invitans, alque e.tiam excusans, quern adversus Judueos adhibi-
turus eral Chiistus ageudi modum exprimit. Ibi eleganlissima
verborum utriusque insliluilur comparalio; et post illam Benjamini
complexus a Joseph de Paulo obiter explicatur. a33
Caput XIII. Invenlos a Jo.^eph fralres Pharao,cujus erga eosdem
humanitas explicalur : Quid munera, quce Joseph fratribus et pracci-
pue Benjamin confert, atque ad palretn destinat, significenli' Quidetiam quod illos discedenles ad pacem exhortalur? quae reditus
ipsorum in terram Chanaan , et patris , ubi audivit fdium vivere ,
admiratio sequilur. a36
Caput XIV. Isiael elevans se venit ad puteum Juramenli, ubi etsa-
criucat. Hunc Deus promissis consolatur , eique spondet fore ut
ejus oculi manu Josephi claudantur. Ingrediuntur in iEgyptum sep-
tuaginta-quinque animee , ac demum filios ad se convocal Isratil : et
horum omnium quee mysleria. 2 5o
DE BENEDICTIONIBUS PATRIARCHARUM.
LIBER TJNUS.
CaputI. Ut liberi ad honorem deferendum parentibus impellerentur,
magnam vim horum benedictioni Ueum indidisse. Palernam benedic-
tionem accipere Josephum festinasse, atque etiam filios paliiobtu-
lissc benedicendos. El quae his mysieria contineanlur. a43
Caput II. De benedictione Ruben primogeniti , qu33 non tam bene-
diclio , quam prophetia est ; de Judacorum errore circa ipsam ;
deque nrysteriis per eamdem significatis. a45
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 549/565
ISDEX. 54l
Cafot III. Praedicantur quae filiis Simeon et Lev«, quorum noTninibus
tribas de<ignantur, erant eventura ; nec non opinio Judaeorum circa
mvsticam istius benediclionis interpretatiouem confutatur. 247Cawjt IV. De benedictione Juda5, quae Chri-to, ejusque incarnationi,
passioni, resurrectioni, atque aliis mysteriis accommodatur. a5o
Caht V. Benedictione Zabulo Ecclesiam atque ejus principes de-
sigoari. a56
Caplt VI. I>e benediclione Issachar, quae mystice de Christo Dominoexponitur. a58
CifCT VII. De benedictione Dan, quae futurum ex ea tribu Anti-christum praenuntiat. Exhorlalio ad vitiorum somnum excutiendum
subjungitur, postquam eadem tribus praedicitur ad fidem accessura. 2^9Caflt VIII. Benediclione Gad tentaturos Dominum Judaeos, etvicis-
sim lentandos ab eadem adumbrari. 261
Caplt IX. De benedictione Aser, qua Christi pauperis divitiae ac
multiplicia in homines dona exprimunlur. 262
Capct X. Benediclionem Nephthalim, fidelium Christo, tanquam -viti
palmites, haerentium, et mortis vinculis exolutorum imaginem esse. 364CapctXI. In benedicendo Joseph longiorem fuisse beatum Jacob ,
quia praefigurata in eo Christi videbat mystei ia. His porro ejusdem
benedictionis partes singulae applicanlur. 366
Cafct XII. De benedictione Benjamin , qua mystice Pauli adrersus
Ecclesiam persecutio, nec non ejusdem conversio atque praedicatio
significantur. %-j%
DE ELIA ET JEJUNIO.
LIBER UNUS.
CArcr I. Situt olim Patres cura progrederentur ad bellum, atque in
neomeniis dicbusque laetiliae tuba canebant ; ita et nobis diebus je-
junii, paschalique festo appropinquantibus tuba canendum. 2?5
C » flt II. Quam magna vii tus sit jejuuii, quamque speciosa ac valida
ejus inililia, extmplo Chrisli atquesancti Eiiae comprobatur. 276
Capli III. Jejunii comraendatio; deque jejuuio sancti Joannis: el
qualisescaa nobis quaerendasit. »77
C afct IV. de origine et antiquitate jejuoii a quo primui usus mundi
coepit, de quo prima lex in paiaili-o consliiuta fuit. quod tandem
quos $ula denudaverit, operiL 378
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 550/565
54?» 1NDEX.
CapotV. Noe quod inebriatus fuerit, ob ignorantiam excusatur; et
quae mala ex vini usu nata sint, quaeve bona ex ejusdem abstinentia,
propositis utrinque exemplis declaratur. 281
Capui VI. De lege jejunii a Moyse data, et de jejunio ejusdem. Quo-
modo malrum Samson et Samuelis steriiitalem abstinentia vini foe-
cundaverit ; quibusque cibis Elisaeus filios Prophetarum aluerit? a83
CapciVII. Tribus pueris in fornacem , jejunio stomacho , ingressis
flammas refrigerium altulisse ; ac leones etiam jejunare Danielis
edoctosjejunio. »84
Capot VIII. Jejunii commoda ut^magis eluceant, cum gulae incom-
modiscomparat, ac perturbationum, quaseadem gula inferre solet,
elegantissimam subjicit descriptionem ; cui exhortatio ad sobrietatem
conjungitur. 285
Capct IX. Cur potentes vinumbibereprohibeantur? Judith jejunans
Holofernem obtruncat : iisdemque artibus populum suum liberat
Esther, cui pcenasebrius Aman exolvit. Postremo variae jejuniilau»
desenumerantur. 288
Capct X. Mystica mensa jejunio comparatur. Quse fames faciat accep-
tabile jejunium ; quidve sit quod dicitur : Cum jejunatls , ungite
caput vcstrum , moraliter ac mystice disquiritur. 390
Caput XI. Jejunii virtusamariorum exemplo iliustralur, et escalicet
dulcis, quam noxia sit, Esail et Jacob historia ostenditur; tum se-
quitur exhortatio ad jaclantiam in jejunio declinandam. »g4
Capdt XII. Quemadinodum in omne facinus praecipitet ebrietas;
quamque illa ridicula sit et odiosa, eleganti descriptione exponitur.
Post quffi nonnulla de luxurioso adolescente ad philosophiam con-
verso adjiciuntur. 295
Capct XIII. Militarium hominum convivia, cum pugna quadam atque
spectaculo comparantur ; et eorum partes singulae, et quasi quaedam
protasis , epitasis et catastrophe quam diligentissime describuntur. 297
Caput XIV. Reprehenduntur qui convivia ad temulentiam praepa-
rant, et major esse vini, quamveneni vis ostenditur. 3oo
Captjt XV. Se non omnia dixisse quae in ebrios dici poterant ostendit
exposito Esaiae loco : unde in lasciviam popinonum invehitur ; et ad
tinem qnaedam de calice aureo Babylonis , et vase apostolico subjun-
git. 3oi
CapdtXVI. Ebrios Caini ac persecutorum Domini similes esse , imo
dsemoniacis ipsis miseriores: iidem suis coloribus depinguntur; in
in quos Hieremiae verba cadere declarat sanctus Doctor. 3o5
CapotXVII. De observationibus , sacramentis, ac propinationibus
compotantium. Quomodo saepe secretiora vino extorqueantur. Et
de prodigiosa quadam bibendi ratione, et quam easit valetudini per-
niciosa. 3o5
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 551/565
INDKX. 543
Caput XVIII. Poeminarum ebrietas quam sit ipsi» propudiosa, ac
pemiciosa speetantibus ! quod malnm ubi deploravit , quantum bo-
num sit sobrietas , et quantum malum intemperantia , exemplo
Israelitarum patefeeit. 307
Capxjt XIX. Luiuriosis exitium Esaiae prophetica denuntiari ; mare
a mercatoribus, ia quorum avaritiam invehitur, sollicitari non de-
bere;cum non ad navigandnm, sed adescam, et non hominibus,
sed piscibus ad perambulandum fuerit datum ; postremo qua ratione
navibus comparentur voluptuosi ? 5o8
CtrcT XX. In verborum vilitate saepius majorem inesse efficaciam.
quomodo canticum meretricis nationum congregalioeantaverit ; cumexhortatione ad morum conversionem , nec non ad peccata eleemo-synis redimenda. 5ir
Capct XXI. Prophetis etiam futura prasentia esse ; item mundum ex
Esalae vaticinio non injuria detruendum, ad quam rem illustrandam
perelegans adhibetur stadii comparatio. H ujus occasione nos athletas
esse atque ad coronam exerceri sedulo oportere Sanctus docet ; ac
tandem Christum ut adventum suum maturet, apprecatur. 3 14Capdt XXII. Fugiendas comessationes , ne se a nobis Moyses cum
Levitis separet , et quomodo adhuc veniat. Item quosnam rescindi
jubeat Apostolus? Post haec nondum baptizali ad hanc tantam
gratiam invitantur, explosis ad extremum quorumdam excusalionibus. 3 17
DE MBUTHE JEZRAELITA.
LIBJER UXGS.
Capit I. Quomodo ezemplo Xabuthe et Acbab pauperes quotidie a
divitibus opprimantur; cum tamen natura omnes aequales produxe-
rit, et sepulcrum aequales accipiat ; qua de re Ambrosius fa»tum ac
stultitiam divitum insectatur. 3 2l
Capli II. Divites quanto magis abundant censu, tanto pauperiores
esse affectu. Id Achab et Xabuthe contentione planum fiL Mox pro-
posito Scripturae textu, petitio iila, Da mihi, quam abjecta sit, per-
penditur. 3 a jCapciIII. Xon tam propter utilitatem divites aliena concupiscere
quam ut alios homines excludant. Quam inane sit iilud desideuum
quod eos brutis ipsis inferiores esse cunviucit ; quam etiam turpe sit
paternam possessionem ob luxuriam divendere : postremo quani
impatienter divites repulsam ferant ! 3 3 ^
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 552/565
544 INDEX.
Capdt IV. Cur dicatur Achab pancm suum non manducasse ? absti-
nentiae divitum ac pauperum elegans comparatio. Quanta sit stul-
titia haeredibus opcs sollicite comparare ; deque diviliis cujusdam
sordibus. 337
CaputV. Multorum pauperum sanguine ac vita constare divitum
mensas; alque inibi de patre qnodam, cujus a divile coacti ad ven-
dendum filium dolor ac aestus animi pulcherrime describuntur;
item immanem esse divitum duritiem, quam sumptu suo et luxu
ipsae quoque augent mulieres. 339
Capbt VI. Quam nulla sit opum efficacia, et cur illae divitiae appel-lenturl miseriorem esse divitum qujm mancipiorum servilutem :
ubi locus hic Evangelii ? Quid faciam...? Deslruam horrea mea, etc.
pie ac facunde expenditur. 333
Capdt VII. Eumdem locum bealus Doctor prosequilur, oslenditque
avaros cum de. bonis benefacere deberent , malle pecunias ln aedifi-
cando consumere; ipsosque magis enormitale preliorum , quam
ubertate proventuum delectari , quos tamen docet quo fructus suos
secure possint recondere. 336
Capdt VIII. Incogitantem avarum morte urgeri , eumque jure stul-
tum vocitari memorato Evangelii loco : quanlo melius pecunise dis-
tribuantur, quam retineantur ; et quam inepte sese ab impertienda
eleemosyna divites excusent ? 338
Caput IX. Quomodo Jezabel, quae est avaritia , divitibus possessio-
nem quam conlra justiliam desiderant, pollicealur. 34o
CapctX. Diviles, cum aliena rapere non possunl, prae tristitiacibum
non capere, et inibi quid jejunium aut preces Deo acceptas reddat
deinde quam contraria Deus praecipiat, et ipsi faciaut. 34i
Capdt XI.Nabutheaduobusfalsistestibusaccusatuslapidatur, Achab
inde primo tristitiam simuiat, mox in ejus invadit possessionem.
Quam senlentiam in ipsum Deus pronuntiaverit ; et praesertim cur
meretrices in ejusdem sanguine dicantur sese lavaturse ; ubi et de
supplicio Jezabel. 34>
Capdt XII. Avarum egenum ac profugum esse. Quam abjectus fuerit
rex Achab coram Elia, et quomodo peccalor semper deprehenda-
tur? Ad extremum divites ad legitimum divitiarum usum stimu-
lantur. 345
Capot XIII. Divites in prosapia insulse gloriari , cum ipsi non raro
dedecori sintmajoribus:aurum offensionis lignum esse. Quanta insit
divitibus adversus pauperes immanitas : et qualis divitem commen-
datiodeceat? 34/
Capvt XIV. Quo divites ad emendam auro libertatem ac salutem
inducat, varias rationes proponit : quaa verae divitiae smt, docet ; nec
non qnibus Deus innotescat, et ubi locus ejus in pace fiat, aperit. 35o
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 553/565
INDKX. :"» 45
Capct XV. Qui divitns uti non noverint , eos illarum servos esse , ac
donnire somnum suum. Quomodo anima currus dicatur et caro
equus vigore mentisagitandus ; ubi quid inler agitatorem, equitem
atque ascensorem sit discriminis, expenditur. 555
Capot XVI. Divitts, ut quiescant a fligitiis, ac Domino conflteantur,
impellit. Quomodo ipsis dicatur : Orate et reddite ; quidve oratio-
nem ac dona Deo commendet ? Denque memorata verba etiam
ppuperibus accommodantur, et quis a Deo recedat , oslcnditur. 555
CapotXVII. Cur Acbab , cui Deus ob pccnitenliam ejus promiserat
veniam , tamen victus alque occisus fuerit ; bujus rei duplex ratio
unde concluditur etiam indignis promissa sua Deum servare. 558
DE TOBIA.
LIBER OBUS.
Capct I. Proponit se de Tobiae virtutibus , quas bistorice Scriptura
commemorat , brevius diclurum , et primo qui captivitatem, et in
ipsa ob exhibitam sepulturam , exilium tulerit , narrat. Deinde quo-
modo reverHis ab eodem offlcio non destiteril; ubi et boc mortuos
sepeliendi munus proedicatur. 56
Cafot II. Qua ratione Tobiascajcitatem tulerit, ne quid furti admit-
teretur caverit et commoJatam Gabelo pecuniam non repelierit, nisi
senio fessus ; denique quam abhorruerit a foenore malo , ctim detes-
tatione ejusdem, et boni commendatione. 365
Capct III. Ambrosius fceneratorum inbumanilatem in pauperes, et
eorum artesquit us illossibi addicunt, oculis subjicit, ac demum in
eosdem invehitur. 364
Capdt I V. Qua ratione fceneratores Judae et diabolo coraparentur , et
quid significetur nominibus creditoris, fceuoris , sorlis ac debitoris? 366
Capdt V. Pecunia fceneratorum mari comparalur; lianc ubi quis ac-
cepit, slatim ncbulonum turbam ad se attrahit ; ubi et de sortibus
utriusque Testamenli. Consumpta per intemperantiam illa pecunia,
miserum ad vendeodam suppelleclilem fcenerator adigit, aut inducias
concedit , sed bellicis ipsis tristiores : sequitur demum nimis sera
stultitiae paenitenlia. 568
Capdt VJ. Quanta molianlur fceneratores , ut incautos adolescentes
depraedentur. 571
C*pit VII. Quam sollicite foeneratorem fugiat debitor , et cujusmodi
sil utriusque occursus : quomodo hic dilalione accepla magisirretilus
lv. 35
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 554/565
3 7 5
546 INDEX.
ad vendenda praedla adigalur , ac tandem omnibusdestitutus ut advincula paralus in desperationem incidat?
Capot VIII. Liberos pro palemis dcbitis per summam indignitatem
sub hasta venire ; sed huic ma!o subvenire posse neminem, cum e x-pleri nequeat fceneratoris araritia ; quam in rem Scripturae loeus
explicatur, simulque ostenditur materiam praevaricationis esse fcene-
ralionem.
Capdt IX. Peccati foeneratorem diabolum esse, qui Salvatori etiamdivitias suas oslentarit : ei fceneralorem haud absimilem , atque ibi-
dem de eentesima usurae , ac centesima ove ; deque creditoris no-
mine quod sibi imponitverus exactor. 3--Capot X. Fceneraloris ne debitoris cadaver ad sepulturam efierretur
prohibentishistoria. 3_„
Caput Xi. Usura eliamab aleatoribus exigitur, quorum in lusu varia
ibrtuna est, sed lucrum cedit fceneratori. Hujus in illos quanta ty-
rar.nis, et quae leges aleatorum? Postremo barbarorum quorumdamfuror in aleam describilur. 53
CapdtXII. De foeneratorum exactione, et variis vocabulis, quibus
utuntur. Eorum pecunia comparatur cum echidna aliisque serpenti-
bus; ubi cur usuras graaci tottous dixerint explicatur. 38aCapdtXIII. Usurae etymologiam prosequens ostendit illam lepori-
bus ipsis,ac plantis quibuslibel fcecundiorem esse, fceneratorisque
avidilate omnem aiiam superari ; dein ad institutam usurse cum ani-
malibus ac plantis comparationem redit. 584Capdt XIV. Usuram prohiberi lege divina, unde et sumptum est iiiud
Catonis: Famcrare cst Iwminem occldcrc. Veslimenlum pignori ac-
ceplum ante noctem reddendum esse; ac fcenoris nomine intelligen-dum, quidquid praeter sortem exigitur; post quae sequitur extorsio-
nem divitibus familiarium reprehensio. 386Capdt XV. Alienigcnam, a quo usuras licet exigere, soium esse eum ,
quemlicet occidere; fraircm vero ejusdem vel fidei vel juris con-
sortem; quamlibet usuram proscribi, etde benedictionibusejus, qui
ab illa abstinuerit curn exhortatione ad misericordiam et veritatem. 389Capot XVI. Ex evangelico rraccepto foenerandum his, a quibus
nihil expectetur, imo etiaminimicis :
uberrimum fcenus illius essequi Domino fceneraverit ; nec diffidendum ipsius paupertati, quae
veras largitur divilias. ?pi
CapdtXV!I. Occuiritur objeelioni, qua nonnulli negant generaliter
prohibitum ne piguus relinealur , sed ad pauperum piguora Legemrestringunt. 5p3
Capct XVIII. Ut objicienlibus nos dvina lege ad fcenerandum inci-
tari fiat satls , inquirilur quid justus, verbi gratia, Pelrus, Fce-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 555/565
INDEX. 5if7
nori dare valeat; ostenditarque suos illi sermones es«e, quos fcene-
ret. 3oj
Capct XIX. JudaeGS primo gentibus faenerasse , poslmodum gentes
in Christum credentes vicem illis reddidisse , quod pecuniam suam
amisissent; ejusdem pecuniae laus, atque ad illam fcenerandam
exhortatio ,et quo pacto in ea re Israelitis antepositae fuerint na-
tiones. 597Capot XX. Praemi<so pignoris , commendali , ac depositi discrimine
ostendit spirituale pignus esse, quod reddi lege jubealur; corporeum
tamen etiam reddi oportere ; qui verbum Dei audierit debitorem
esse, nec ab eo pignus tollendum. De evangelicis vestimentis et de
tunica quam omnes jubemur induere. Bonum amictum esse Dei
verbum ; esse pignus do-ninieaesortis, esse sapientiae vestimentum ;
taudem esse verbum coangustandum. 4ooCapit XXI. Reprehendentur ii, qui cum solvando nonsint, mutunm
sumunt. lidem quam abjecti, et quemadmodum ad condietam d!em
non reddentes ex amicis inimicos faciant ; unde nulli mutuum su-
mendum eonclnditur. Quid per molam et lapidem supermolarem
non obligandam intelligatur. 4o6Caplt XXII. Qnem fceneratorem imitari debeamus, et quomodo Ec-
clesiae Deus pius deder.t, cui et ipsa plus reddidit non exigenti ; dc-
que divina misericordiae ac judicii dispensatione. 4i»8
Caput XXIII. Oggerentibus usurae antiqmtatem reponitur etiam cul-
pam antiquam esse, quam solutum Cbristu; venerit . invexerit au-
tem diabolus : huic fceneratores assimilari , nec non etiam eos, qui
Odejussorem obligant , in quosibi alterum parant inimicum. Quarn
cavendum sit. ne quis proalio se obliget , aut saltem pro summa suis
majore facultatibus ^ n
Capot XXIV. Quomodo Tobias in mercedis solutione nobis imitan-
dns ; quodve fcenerandi genus idem nos doceat ? ^i 1
DE INTERPELLATIONE JOB ET DAVID.
LIBRI QUATLOR.
LIBER I.
DP. INTEBPELHT105E JOB , ET DE IIOMIM* INFIRMITATB.
Capdt I. Multasinhac vita perturbationesesse, mult.is ron<oi;!tiones,
3. 5.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 556/565
548 1NDEX.
sed hisillas longe superari ; quod sanctorum induclione comproba-
lur : David ac Jacobum pro noslris infirmitatibus interpellasse , unde
hujus operis argumentum. 4)5
CaputII. Quomodo beatus Job , amissis omnibus praeter uxorem ,
tanquam bonus athleta perlurbationibus non cesserit , nec certare
recusavent. 4'5
Capot III. De misera conditione hominis , qui quotidie sub formidine
est ; quamque stulte cogitet peccala sua Dei cognrlionem fallere
posse : item quam miserum in lectulo nobis ad quietem dato solli-
ckudine agitari , atque ex eodem vacuos ac nudos exurgere, quae
vitae istius imago est. \i6
Caput IV. Quomodo amici Job ad consolandura eum venienles
ejus doloremacerbaverinl : et quam magnifice idem senserit de di-
, vina potestate, ac redemptionis mysteria designaverit. 4 |S
Capct V. Deum fecisse montes inveterascere , id est , litteram Veteris
Testamenti in spiritalem sensum convertisse : Judaeos, quod illud
ignoraverint.excusabiles non esse ob prodigia,quaeChrisli mortem
sunt comitata; sed maxime ob solis defectionem quae describitur.
Tanguntur alia quaedam Christi opera, et praecipue ambulatio in
maii , ubi de titubatione Petri, ac de conterendis navibus Tharsis,
quibus corpora nostra designantur. /fao
CaputVI. Verba Job , quibus humanas infirmitates aperit , expen-
duntur. Quemadmodum Vir sanctus peccatum suum non negaverit;
quidve inter peccare et impie agere sit discriminis : quibus verbis
hominem japud Deum conetur excusare : postremo confitenli
veniam promitti , ac justum iniquitates suas agnoscere ostenditur. 4 2 4
Caput. VII. Omnium aelatum maxime lubricam adolescentiam ; noseorum etiam peccatorum, quae vitare nequiverimus , rationem esse
reddituros : aerumnas nostras maris ac terrae incommodis non satis
exprimi: coelum ac terram innovanda esse , nec futuram resurreo
tionem ante advenlum ejus , qui nova omnia sit facturus. 4^7Capdt VIII. Quomodo beatus Job resurrectionem atque iram Domini
in consummalione luturam significaverit: et quam desideraverit ex
hac vita , ubi perfidia dominatur , evolare ? 45o
CAroilX. Reprehenduntur ii, qui curiosiussapientiae adyta rimariau-
dent : eam neque in abysso , neque in mari quaerendam esse, et qua
causa ; denique ejusdem cognitionem soli Deo, et quibus eam ille
revelaverit , patere. 43t
LIBER II.
DE 1NTERPET.LATI0.NE DAVID.
Caput I. Po5t absolutam vehemenliorem interpellationem Job sequi-
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 557/565
INDEX. 549
tur placidior interpellatio David. Hunc non inepte cerTo compa-
rari , cum Christus ipse per idem animal se designari non recusave-rii. lUi similitudinem banc convenisse potissimum ob passionis
susceptionem , Ecclesiae vocationem , profligationem diaboli , atque
Apostolorum, qui et ipsi cervi fuerunt , missionem. ftS
Capct II. Quam desideraverit David e\ hac vita innumeris calamita-
tibus, ac peccalis obnoxia liberari , utad conspectum Dei perveni-
ret ! Terram lacrymarum esse lacum , et quae illarum utilitas? Quo-
modo Propheta animam supracarnis infirmitatesattollensorationem
qua peccata teguntur , coram Deoeffuderit ,
ulin
coelestem aulamintroiret. Ejusdem aulae paucis tanguntur deliciae, cum qua etiam
Ecclesia comparatur. 4^9Capot III. Non mirum si David bujus vitaemalis, etsi consolatione
sua minime careant, turbatus sit ; cum ipse Cbrislus qui mortemsubivit volunlariam, turbari voluerit, et quo sensu hoc intelligen-
dum? liemquare alio loco non confiteor , sed confitebor Prophela
dixerit ? 44
Capot IV. Qui turbarise boni consulunt eos exire ex jEgypto , qua>
per Jordanem designalur; per eum fluvium adumbrari etiam Chris-
tum , quod nempe cordium cogitationes penelret , et sanctis terre-
nam ac cuele«>tem dividat possessionem. Hoc tamen Christo conve-
nire, Palre non excluso; et ibi quid per Sicimam signiflcetur?Item
Christum montem fuisse magnum per Divinitatem, modicum per
incarnationem , quam cum Lex vetus ad homines redimendos non
sufficeret, Evangelium illaturus susceptam voluit. 444Capot V. Propheta miseriis obsessus divinam implorat misericordiam
quae in adversis praecipue manifestatur. Deum hominis susceptorem
esse.tum ob c:eationem qua in nos idem ejus habet atque in
lulea vasa figulus , lum ob defensionem qua concessam homini vi-
tam conservat. 448Capct VI. Queritur David sui oblitum Deum videri, quo et peccato-
rumsuorum merita , el propriam infirmitatem qus sine divinopra>
sidio subsistere non potest, confitetur. Ibidem luget quod fuerita
Deo repulsus , qui susceptus anle fuerat. Quam bealum sit ex ulero
in Deum projici , et qua ratione illud Christo accommodetur ? 45oCapotYII. Dum exoplatus Christi adventus differtur, saevisse diabo-
lum , et in Christum credituros obtereret , et in ipsis signa defigeret
sua : ubide signis quae sequi et quae fugere nos oporteat , disseritur.
Diabolum signa sua in eis ponere, qui fideis semen in via excipiunt
sanctr s e contrario diaboli fidem collocare in pervio ; tandem ne dia-
bolus tabernaculum Dei polluat, providendum , ad quod maximeoput est perseveranlia. 455
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 558/565
55o INDEX.
Caput VIII. David afo iniquorum causa suamdiscerni postulat, non au-
tem Christus , quippe cui a Patre datum sitomne judicium. MeriloProphetamob inteslinos alque externos hostcs turbatum institisse,
ut mature sibi divini auxilii lux affulgeret , eum tamen futuree rc-
demptionis co 'nitionea Deo fuisse recreatum. 4^"
Caput IX. Proplielse verbis significari Deum,qui ab hominibusprop-
tcr eorum peccata fuerat aversus, eis postea per passionem Christi
reconcilialum : ubi Deum bominum sacrificia aversatum , reconciliari
tamen posse etiam Esciiasleslimonio confirmatur. Item ut in domumDei ingrediamur , nos qui insularum instar
criminum fluctibustunsi naufragia patiebamur, multiplici ratione fuisse a Chrislore-
novatos. 459Caput X. Ob superiora beneficia pollicetur David Deo se confessu-
rum in cithara; qua occasione qu c cum cithara corpori nostro sit
affinitas, et qualis illud sonus deceat , explicatur. 46'a
LIBER III.
I)E INTERPELIATIONE JOB.
Caput I. Moveri plerosque eliam prudentes, ctim prosperis hic af-
fluere injustos, justos autem affiigi viderint, quae librorum scquen-
tiam maleria est : ob e.imdem rem amicos Job ignaros divini con-
silii , eum propter adrnissa crimina pcenis affcctum contendisse. 464CAPurll. Job inGrmum sanis amicis et se ipso eliam fortiorem exli-
tisse. Quomodo conviciatores suos redarguerit ? Ubi piaesertim si-
lentium ejus , nec non Davidis qnoque, alque Apostoli nobis propo-nilur ad imitandum.
Capdt III. Job verborum certamine, quo non aliud fere difficilius.
victor renuntiatur. Quam pulchrum sit ridere ac tacere in objectis
criminalionibus; et quemadmodum post responsum lenius, idemforlioribus verbis importunius calumniantes repulerit. 469
Caput IV. Amicos mala semper deliclorum causa evenire asserenles
retundit Job, intcrrogando cur impiihacin vitabonis aflluant;quaetamen veramala esse ostenduntur. Ibidem quis vere beatus habendussit ; item quis bene vel male seminet ; tum qualis injustorum posle-
ritas; quove discrimine bi flagellis immunes , justi eisdem dicanlur
obnoxii ? Djnique impios non aeternitate, sed falsa ejus imagine
potiri demonstralur. 47»Caput V. Impios in bonis ?aecuii finire vitam, at postca requie ccelesti
carere, contrariam vero nobis cplandam; quod in prosperitate sit
illecebra vitiorumacimpunitatispraesumptio. Hancanientiam revin-
/{ 66
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 559/565
lNDfcX. 55 1
cit sanctus Vir supplicium et praesens et aeternum praeparatum esse
declarans. Tum enumeralis eorum sceleribus , ipsa Deo latere nonpo>se ostendit; quae sit eorumdem porlio, describit ; atque ad sa-
pit ntiam, quam ilii deseruerunt, sectandam nos adbortatur. 4/5
LIBER IV.
DE HtTERPEIXATIOSE DATID.
Capct I. David frequenler de saeculi vanitate disseruisse in Psalmis,
sed maxime in septuagesimo-secundo , ubi se ob improborum prospe-
ritales , et ralamitales proborum graviter initio commotum esse, ac
tamen postea correclum siguificat. Uter ejusdem Psalmi auclor , Da-vid nimirum an Asapb, dicendus videalur ? 480
Capci II. E.\ ipso Psaimi exordio correetionem Davidis depreben !i
Deum justis semper bonum esse, eo quod si vesenlur adversis, fu-
tuiae remuneralionis spe recreanlur , et se semper minora pati exis-
timant , necullis pcenis sua spoiiari po5Suntsapieiilia;bonum tamen
etiam improbis esse Deum, sed eos nolleparatum omnibus iilius bo-
nitatem experiri. 4&a
Capct III. Prophetam setanlum non esse prolapsum, dum peccato-
rum pacem emularelur ; duplicem esse pacem, sed eam, quae offen-
diculum habet , fugiendam ; nullum in morte peccalorum levamen
es^e ; non prodesse flagella post mortem exemplo Lazari et divitis
demonstrari : quantum vero prosint in vita , Davidem et Jobum pa-
tefacere; demtim perpetuo esse flagellandos , qui hic flagellati nonfuerint. 4 --5
Capct IV. Peccatores iniquitate propria vestiri ; quod vestimentnm a
nobis rejiciendum, ut veslimentovirtutum induamur; ac potissimum
jejunii ; hoc se utiliter Josephum inluisse. Adamum exuisse cumgravi damno; denique Judaeorum iniqnitatem quasi ex adipeprodeun-
tem magnam ac deliberatam extitisse. 488
Capot V. Qui os suum i.n coelum ponunt, eos praecaeteris esse, qui
omnia slellarum uecessitati altribuunt ; ipsis tamen hanc a Deogratiam reservari , ut revcrtantur cum lsrael ; cujus reditus mvste-
rium declaratur ; eosdem ut a Deo negent occulta cognosci , maxime
iuduci peccatorum divitiis : postremo idtm de Christo sensisse Si-
monem pharisaeum. 489
Capit VI. Prophetam cum primo animo despondisset , postea castiga-
tione emcndatum cognovisse omnia quidem evenire dispositione
divina , opes autem non es?e praemia virlutis , nec pcenam pec-
eati inopiam.491
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 560/565
552 INDEX.
Capct VII. Emendato errore David hunc unum laborem sibi cognos-
cit superesse, ut ingrediatur in adyta divinae cognitionis. Sanctipro-gressu aetatis finem suum scire desiderant, et quis ille sit? Primam
veram cognitionem hanc esse, qua credimus prospera improbis ad
hoc tantum concessa , ut eorum excusationes excludantur. Eos-
dem dum Dei beneficiis allevantur , dejici ac prorsus redigi ad ni-
hilum. 4q5
Caput VIII. Impios in interitusuo cum somnio bene comparari, quod
nempe animae illorum omnibus bonis vacuae reperiantur ; et eo-
rumdem tenebrosae imagines e lumine coelestis Hierusalem de-
leantur. 49$
Capdt IX. Prophetamcognilionedivinae providentiaerecreatum ;ipsum
et cum eo oranes homines comparatione coeleslium civium jumentis
haud esse absimiles ; eosdem tamen Dei gratia ad humanam revocari
dignitatem. 497Caput X. Si Deus nobis ad dexleram non fuerit , eum locutn a d'a-
bolo occupatum iri , sicuti primo parenti contigit : cum hujus vices
ageret Chrislus, eum sibi ad dexteram daemonemstatuisse , quo ip-
sum gloriosius prosterneret ; postremo maximas utilitates ad eos re-
dire, quibus ad dexteram steterit Christus. 4^8Caput XI. Davidem possessione Dei contentum nihil praeter eum
exoptare; debere enim terrena deleri oblivione, ut succedant cce-
lestia , atque etiam adDeum qui neminem repellit.accedatur, a quo
pravis tantum actionibus recedimus. 5oo
ANNOrATIONBS. 5o5Concoh n ANTI A. 53 I
EXPLICIT ITSDEX.
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 561/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 562/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 563/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 564/565
8/6/2019 Caillau, Guillon. Ambrosius. Opera Omnia. 1836. Volume 2.
http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-ambrosius-opera-omnia-1836-volume-2 565/565